Μακεδονία (ελληνικό διαμέρισμα): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η '''Μακεδονία''' (με πρωτεύουσα τη [[Θεσσαλονίκη]]) είναι το μεγαλύτερο σε έκταση και το δεύτερο μεγαλύτερο σε πληθυσμό [[Γεωγραφικά διαμερίσματα της Ελλάδας|γεωγραφικό διαμέρισμα]] της [[Ελλάδα]]ς. Σύμφωνα με τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής έχει πληθυσμό 2.408.530 κατοίκους<ref name="Greek-2011"/> και έκταση 34.178 τετρ. χλμ. που αντιστοιχεί στο 25,9% της συνολικής έκτασης της Ελλαδικής επικράτειας. Η Μακεδονία, αποτελείται από τις Περιφερειακές Ενότητες [[νομός Θεσσαλονίκης|Θεσσαλονίκης]], [[νομός Χαλκιδικής|Χαλκιδικής]], [[νομός Καβάλας|Καβάλας]], [[νομός Δράμας|Δράμας]], [[νομός Σερρών|Σερρών]], [[νομός Κιλκίς|Κιλκίς]], [[νομός Πιερίας|Πιερίας]], [[νομός Πέλλας|Πέλλας]], [[νομός Ημαθίας|Ημαθίας]], [[νομός Καστοριάς|Καστοριάς]], [[νομός Φλώρινας|Φλώρινας]], [[νομός Κοζάνης|Κοζάνης]] και [[νομός Γρεβενών|Γρεβενών]].

 

 

Εδώ επίσης βρίσκεται και η αυτοδιοικούμενη, μοναστική κοινότητα του [[Άγιο Όρος|Αγίου Όρους]] στην [[Χερσόνησος του Άθω|χερσόνησο του Άθω]] της [[Χαλκιδική]]ς, με τα 20 μοναστήρια της, από τα σημαντικότερα κέντρα της [[Ορθοδοξία]]ς παγκοσμίως καθώς και η πόλη της [[Θεσσαλονίκη]]ς, μητρόπολη και κύρια πόλη της Μακεδονίας, κέντρο της Βόρειας Ελλάδας και «συμπρωτεύουσα» της Ελλάδας.

==Ιστορία==

{{πηγές ενότητας|25|12|2017}}

===Προϊστορία και αρχαιότητα===

{{δείτε|Μακεδονία (αρχαίο βασίλειο)}}

[[Αρχείο:Macedonian Museums-1-Arx Aiani-4.jpg|thumb|Κεραμική του 14ου π.Χ. αιώνα από την [[Αιανή Κοζάνης]].]]

 

Η Μακεδονία έχει μια μακρά και πλούσια ιστορία. Εδώ βρίσκεται ο Όλυμπος, η έδρα, κατά τη μυθολογία, του [[Δώδεκα θεοί του Ολύμπου|αρχαίου Δωδεκάθεου]], όπως επίσης και το [[Δίον Πιερίας|Δίον]], η [[Πέλλα]] και η [[Βεργίνα]], τόποι λατρείας και διοικητικές πρωτεύουσες της αρχαίας περιοχής.

Στις αρχές της [[Αρχαϊκή εποχή|Αρχαϊκής περιόδου]] εγκαταστάθηκαν στα παράλια της Μακεδονίας άποικοι από τη νότια [[Ελλάδα]], δημιουργώντας σημαντικές πόλεις-λιμάνια, κυρίως στην [[Νομός Πιερίας|Πιερία]] και στη Χαλκιδική. Η ενδοχώρα κατοικούνταν από τους [[Αρχαίοι Μακεδόνες|Μακεδόνες]], φύλο [[Δωριείς|δωρικό]] σύμφωνα με τον [[Ηρόδοτος|Ηρόδοτο]] (Α, 56).

 

 

[[Αρχείο:Agios Athanasios 1 fresco.jpg|μικρογραφία|Νωπογραφία [[Αρχαίοι Μακεδόνες|Μακεδόνων]] στρατιωτών από τον τάφο του [[Άγιος Αθανάσιος Θεσσαλονίκης|Αγίου Αθανασίου]].]]

 

 

 

Οι διάδοχοι του Αλεξάνδρου εξασθένισαν το βασίλειο με τις διενέξεις τους. Μοναδική εξαίρεση υπήρξε ο [[Φίλιππος Ε΄ της Μακεδονίας]] ([[221 π.Χ.]]-[[179 π.Χ.]]), ο οποίος κατόρθωσε να ισχυροποιήσει το βασίλειο πολιτικά -και κυρίως οικονομικά- και να το ξανακάνει υπολογίσιμο αντίπαλο της [[Αρχαία Ρώμη|Ρώμης]].

Η Μακεδονία υποτάχθηκε στους Ρωμαίους το [[168 π.Χ.]], όταν ο βασιλιάς [[Περσέας της Μακεδονίας]] νικήθηκε από τον Ρωμαίο στρατηγό Αιμίλιο Παύλο στη [[Μάχη της Πύδνας]]. Η Μακεδονία έγινε τότε [[Μακεδονία (ρωμαϊκή επαρχία)|ρωμαϊκή επαρχία]], και μάλιστα αποτέλεσε το σημαντικότερο θέατρο των συγκρούσεων κατά τους Εμφυλίους Πολέμους της Ρώμης. Η επικοινωνία της Μακεδονίας με τη Ρώμη ήταν εξασφαλισμένη μέσω της [[Αρχαία Εγνατία Οδός|Εγνατίας οδού]].

 

 

 

 

 

 

===Οθωμανική Αυτοκρατορία===

====Εθνικοί ανταγωνισμοί====

{{δείτε|Μακεδονικό ζήτημα}}

 

Η πρόοδος του [[βούλγαροι|βουλγαρικού εθνικού κινήματος]] είχε ως αποτέλεσμα τη διεκδίκηση και περιοχών που θεωρούνταν «ιστορικές ελληνικές χώρες», συμπεριλαμβανομένης της Μακεδονίας, που γινόταν αντιληπτή ως βόρεια Ελλάδα, δυτική Βουλγαρία ή νότια Σερβία.<ref>{{harvnb|Koliopoulos|Veremis|2010|p=47, 49}}</ref> Η ίδρυση της [[Βουλγαρική Εξαρχία|Βουλγαρικής Εξαρχίας]] το 1870 θορύβησε το ελληνικό πολιτικό κατεστημένο με αποτέλεσμα το [[μακεδονικό ζήτημα]] να γίνει σημαντικότερο ζήτημα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.<ref>{{harvnb|Koliopoulos|Veremis|2010|p=47-50}}, {{harvnb|Koliopoulos|Veremis|2002|p=280}}.</ref> Μήλο της έριδας μεταξύ των αντιδιεκδικητών της περιοχής υπήρξαν πρωτίστως οι [[σλαβόφωνοι στην οθωμανική Μακεδονία|σλάβοι της Μακεδονίας]].<ref>{{harvnb|Koliopoulos|Veremis|2010|p=49}}.</ref> Οι ανταγωνιστές της Ελλάδας βάσιζαν τα επιχειρήματά τους κυρίως στη γλώσσα που μιλούσαν οι Σλάβοι της Μακεδονίας,<ref>{{harvnb|Koliopoulos|Veremis|2010|p=49}}, {{harvnb|Koliopoulos|Veremis|2002|p=253}}.</ref> ενώ οι Έλληνες επιχειρηματολογούσαν σχετικά με την καταγωγή των «βουλγαρόφωνων Ελλήνων» ή «Σλάβων της Μακεδονίας», όπως τους αποκαλούσαν πλέον, θεωρώντας τους εκσλαβισθέντες Έλληνες,<ref>{{harvnb|Koliopoulos|Veremis|2010|p=48}}.</ref> τα ιστορικά δίκαια και την εθνική «συνείδηση» ή το «φρόνημα» των σλαβοφώνων, που συναγόταν από την πνευματική υπακοή στον Πατριάρχη στην Κωνσταντινούπολη.<ref>{{harvnb|Koliopoulos|Veremis|2002|p=253-4}}, {{harvnb|Koliopoulos|Veremis|2002|p=337}}.</ref> Για την καταπολέμηση της βουλγαρικής κίνησης στο εκκλησιαστικό και εκπαιδευτικό επίπεδο, ιεράρχες του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην περιοχή συνεργάστηκαν με εκπροσώπους της ελληνικής κυβέρνησης.<ref>{{harvnb|Koliopoulos|Veremis|2010|p=49}}.</ref> Προξενώντας μία πρωτοφανή για την περιοχή εκπαιδευτική και πολιτιστική δραστηριότητα, οι διεκδικητές της Μακεδονίας επιδόθηκαν σε έναν ανταγωνισμό για τον έλεγχο των εκκλησιών και των κοινοτικών σχολείων,<ref>{{harvnb|Koliopoulos|Veremis|2010|p=49}}.</ref> όπου, πέρα από τη διδασκαλία της γλώσσας, διαμορφωνόταν η εθνική ταυτότητα.<ref>{{harvnb|Koliopoulos|Veremis|2002|p=337}}.</ref> Ο θρησκευτικός προσηλυτισμός εξελίχθηκε σε ολομέτωπο εθνικιστικό αγώνα,<ref>{{harvnb|Koliopoulos|Veremis|2002|p=280}}.</ref>

[[Αρχείο:Έλληνες πρόσφυγες του Α Παγκοσμίου πολέμου απ' την περιοχή Σερρών.JPG|thumb|Έλληνες πρόσφυγες, κάτοικοι του νομού Σερρών που βρέθηκαν υπό βουλγαρική κατοχή το 1916, κατευθύνονται προς την περιοχή δυτικά του ποταμού Στρυμόνα που είχε παραμείνει υπό ελληνική διοίκηση, για να διασωθούν από τις βουλγαρικές διώξεις.]]

 

 

 

 

Μετά το τέλος του [[Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου]] οι [[Έλληνες|Ελληνικοί]] πληθυσμοί που είχαν παραμείνει στο βόρειο τμήμα της Μακεδονίας, το οποίο πέρασε στο [[Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας]], προσέφυγαν στο ελεύθερο τμήμα και εγκαταστάθηκαν κυρίως στις πόλεις αλλά και σε μικρότερα χωριά. Έτσι [[Έλληνες]] του [[Μπίτολα|Μοναστηρίου]], της [[Οχρίδα (πόλη)|Οχρίδας]], του [[Κρούσοβο|Κρουσόβου]], του [[Μορίχοβο|Μοριχόβου]], των [[Τίκφες|Τικφών]], της [[Γευγελή]]ς, της [[Βογδάντσα]]ς, της Παλαιάς Δοϊράνης, της [[Στρώμνιτσα]]ς κ.λ.π. εγκαταστάθηκαν στη [[Θεσσαλονίκη]], τη [[Φλώρινα]], την [[Έδεσσα]], το [[Κιλκίς]] και αλλού.

[[Αρχείο:1st Battalion of the National Defence army marches for the front.jpeg|μικρογραφία|αριστερά|220px|Το 1ο Τάγμα του Στρατού του Κινήματος της [[Κίνημα Εθνικής Αμύνης|Εθνικής Αμύνης]] παρελαύνει δίπλα στον Λευκό Πύργο πριν μεταβεί στο Μέτωπο.]]

 

 

Ειδικότερα κατά τη Β΄ Βουλγαρική Κατοχή εφαρμόστηκε από τους Βούλγαρους ένα σκληρό μέτρο εξόντωσης του πληθυσμού: η εκτόπιση και η ομηρία χιλιάδων Ελλήνων κατοίκων, μεταξύ αυτών και του συνόλου σχεδόν των ιερέων, της Ανατολικής Μακεδονίας σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και καταναγκαστικά έργα στη Βουλγαρία. Υπολογίζεται πως εξορίστηκαν 42.000 Έλληνες, ηλικίας 17-60 ετών. Από τους εξορισθέντες περίπου 12.000 δεν κατόρθωσαν τελικά να επιστρέψουν ζωντανοί. Πάνω από το 1/4 των εκπατρισμένων έχασαν τη ζωή τους από τις στερήσεις, τα βασανιστήρια και την εξοντωτική εργασία και δεν επέστρεψαν ποτέ στην πατρίδα τους.<ref name="autogenerated1916">Τετράδια Βουλγαρικῆς Κατοχῆς, Ἀνατολική Μακεδονία 1916-1918, ἐπιμέλεια Ν. Ρουδομέτωφ, τ. 2ος, Ἱστορικό Λογοτεχνικό Ἀρχεῖο Καβάλας, Καβάλα 2008.</ref><ref name="autogenerated2">Β.Σ. Κάρτσιου, Ἡ Γενοκτονία τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Ἀνατολικῆς Μακεδονίας κατά τή 2η Βουλαρική Κατοχή (1916-18), ἐκδ. Ἐρωδιός, Θεσσαλονίκη 2010.</ref><ref name="autogenerated3">Δ. Πασχαλίδη, Ἡ Ἔκθεση τοῦ Ν. Μπακόπουλου, Νομάρχη Δράμας κατά τή δεύτερη Βουλγαρική Κατοχή τῆς Ἀνατολικῆς Μακεδονίας (1916-18).</ref><ref name="autogenerated2006">Δ. Πασχαλίδη, Τά δεινοπαθήματα τῆς Χωριστῆς κατά τή δεύτερη βουλγαρική κατοχή τῆς Ἀνατολικῆς Μακεδονίας, Χωριστή 2006.</ref><ref name="autogenerated4">Δ. Πασχαλίδη, Ἡ Χωριστή Δράμας (Τσατάλτζα) κατά τή δεύτερη Βουλγαρική Κατοχή τῆς Ἀνατολικῆς Μακεδονίας (1916-18).</ref><ref name="autogenerated1958">Ἀρχιμ. Γαβριήλ, Ἀναμνήσεις καί Νοσταλγία, Θεσσαλονίκη 1958.</ref>

 

Με τη [[Συνθήκη του Νεϊγύ]] το [[1919]], μεταξύ [[Βουλγαρία]]ς και [[Ελλάδα]]ς αφενός πολλοί κάτοικοι της Μακεδονίας, βουλγαρικής συνείδησης προσέφυγαν στη [[Βουλγαρία]] και αφετέρου Έλληνες κάτοικοι της βορειοδυτικής Μακεδονίας ([[Μπλαγκόεβγκραντ|Άνω Τζουμαγιά]], [[Γκότσε Ντέλτσεφ (πόλη)|Άνω Νευροκόπι]], [[Πετρίτσι]], [[Μελένικο]] κ.λ.π.) αλλά και οι [[Έλληνες]] από την [[Ανατολική Ρωμυλία]] εγκαταστάθηκαν στην ελεύθερη Μακεδονία. Η [[Μικρασιατική Καταστροφή]] του [[1922]] με την εγκατάσταση χιλιάδων Ελλήνων προσφύγων, επιτάχυνε τις πληθυσμιακές αλλαγές που είχαν ήδη ξεκινήσει. Με τη συμφωνία για την ανταλλαγή πληθυσμών το 1923-24, Τούρκοι αναχώρησαν για την Τουρκία και στη θέση τους εγκαταστάθηκαν Έλληνες από την [[Μικρά Ασία]] ([[Ιωνία]], [[Καππαδοκία]], [[Πόντος]], [[Βιθυνία]], [[Λυκαονία]]), τα παράλια της [[Μαύρη Θάλασσα|Μαύρης Θάλασσας]] και την [[Ανατολική Θράκη]]. Η Μακεδονία είχε πλέον ομογενοποιηθεί πληθυσμιακά και το [[1926]] οι Έλληνες ξεπερνούσαν το 88% του πληθυσμού.

Κατά τη διάρκεια του [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου]] η περιοχή γνώρισε τριπλή κατοχή. Η ανατολική Μακεδονία παραχωρήθηκε στη Βουλγαρία, η δυτική τέθηκε υπό ιταλική κατοχή, ενώ την κεντρική κράτησαν υπό τον άμεσο έλεγχό τους οι Γερμανοί. Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, οι Βούλγαροι επέκτειναν τη ζώνη κατοχής τους ως τη Χαλκιδική και το [[Κιλκίς]] και δημιούργησαν φρουραρχείο στη δυτική Μακεδονία. Παράλληλα, ο εβραϊκός πληθυσμός της Μακεδονίας ξεκληρίστηκε, καθώς ελάχιστοι Εβραίοι κατόρθωσαν να αποφύγουν τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.

 

 

====Σύγχρονη εποχή (από το 1949)====

||<center>[[Ελληνική απογραφή του 1940|1940]]<ref name="Greek-1940">Απογραφή 1940. Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος (ΕΣΥΕ), [http://web.archive.org/web/20140223112639/http://www.eetaa.gr:8080/metaboles/apografes/apografi_1940_1.pdf (Πραγματικός πληθυσμός - Σελ. ε΄ / 5)]</ref></center>

||<center><big>1.759.130</big></center>

||<center>''23,95%''</center>

||<center>''51 κατ / χμ²''</center>

Έλληνες της βόρειας Μακεδονίας, από πόλεις όπως η [[Στρώμνιτσα]], το [[Μελένικο]] και το [[Πετρίτσι]], μετακινήθηκαν προς τις ελληνικές περιοχές ύστερα από εντολή του ελληνικού στρατού τον Αύγουστο του 1913. Το έτος [[1914]], μετά τις πρώτες συστηματικές διώξεις των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και της Θράκης, πολλοί πρόσφυγες κατέφυγαν στην Μακεδονία.<ref>[http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=436304 Ο διωγμός του 1914 - Οι πρώτες συστηματικές διώξεις των Ελλήνων της Μικράς Ασίας]</ref> Τον Ιούνιο του 1915 κατέφθασαν στη Μακεδονία πρόσφυγες από τη [[Ανατολική Ρωμυλία]] (που ανήκει σήμερα στη Βουλγαρία),<ref>[https://mikrasiatwn.wordpress.com/2011/08/01/1024/ Γιώργου Καζάνα, Το Ορτάκιοϊ της Θράκης – μια ελληνική κοινότητα]</ref> την [[Ανατολική Θράκη]], τη [[Μικρά Ασία]], τον Καύκασο.<ref>[https://www.serres.gr/tourism/files_gr/i_poli.htm Ιστορία των Σερρών]</ref>

 

 

 

Με τη [[Συνθήκη του Νεϊγύ]] τον Νοέμβριο του [[1919]] και τη σύμβαση μεταξύ [[Ελλάδα]]ς και [[Βουλγαρία]]ς περί ανταλλαγής πληθυσμών, μετακινήθηκαν από τη Βουλγαρία προς την Μακεδονία και άλλοι ελληνικοί πληθυσμοί.

 

===Οι άνθρωποι===

 

Το [[Βουλγαρία|βουλγαρικό]] στοιχείο αποχώρησε από τα εδάφη της ελληνικής Μακεδονίας κατά τη διάρκεια του [[Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Α' Παγκοσμίου Πολέμου]] και αργότερα, κατά τη δεκαετία του 1920, στο πλαίσιο της συμφωνίας για την εθελοντική [[ανταλλαγή πληθυσμών]] μεταξύ Βουλγαρίας και Ελλάδας.

Το μεγαλύτερος μέρος των Εβραίων που κατοικούσε στη Μακεδονία χάθηκε στα κρεματόρια των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια του [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Β' Παγκοσμίου Πολέμου]], ενώ αρκετοί από τους επιζήσαντες προτίμησαν να μεταναστεύσουν στο νεοσύστατο κράτος του [[Ισραήλ]].

 

 

Στη θέση όλων αυτών εγκαταστάθηκαν Έλληνες πρόσφυγες από την [[Ανατολική Ρωμυλία]], τη βόρεια Μακεδονία, την [[Ανατολική Θράκη]] και τη [[Μικρά Ασία]] ([[Ιωνία]], [[Βιθυνία]], [[Λυκαονία]], [[Πόντος]], [[Καππαδοκία]]). Οι περισσότεροι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν σε αγροτικές περιοχές, στην κεντρική και την ανατολική Μακεδονία, ενώ στη δυτική Μακεδονία οι πρόσφυγες έφτασαν τις 72.000. Επίσης, μεγάλο ποσοστό των προσφύγων που προέρχονταν από αστικά κέντρα της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης εγκαταστάθηκε στις πόλεις της Μακεδονίας ([[Σέρρες]], [[Καβάλα]], [[Δράμα (πόλη)|Δράμα]], [[Κατερίνη]], [[Ξάνθη]], [[Γιαννιτσά]], [[Βέροια]], [[Κιλκίς]], [[Κοζάνη]], [[Πτολεμαΐδα]] κ.ά.), και κυρίως στη [[Θεσσαλονίκη]]. Προσφυγικές συνοικίες της Θεσσαλονίκης είναι οι [[Συκιές Θεσσαλονίκης|Συκιές]], η [[Αμπελόκηποι Θεσσαλονίκης|Επτάλοφος]], οι [[Αμπελόκηποι Θεσσαλονίκης|Αμπελόκηποι]], το [[Ελευθέριο - Κορδελιό|Κορδελιό]], η [[Μενεμένη]], η [[Καλαμαριά]], η [[Νεάπολη Θεσσαλονίκης|Νεάπολη]], η [[Σταυρούπολη Θεσσαλονίκης|Σταυρούπολη]], η [[Πολίχνη Θεσσαλονίκης|Πολίχνη]], η [[Βάρνα (Θεσσαλονίκη)|Βάρνα]], η [[Τούμπα Θεσσαλονίκης|Τούμπα]], η [[Ξηροκρήνη (Θεσσαλονίκης)|Ξηροκρήνη]], οι [[Σαράντα Εκκλησιές (Θεσσαλονίκη)|Σαράντα Εκκλησιές]] κ.ά.<ref>''Δυτική-Κεντρική Μακεδονία'', Explorer (2003)</ref>

*{{fnb|1=2}} - Στην [[περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης]] περιλαμβάνονται και οι τρεις νομοί του διαμερίσματος της [[Θράκη (διαμέρισμα)|Θράκης]].

*{{fnb|1=3}} - Η [[Θάσος]], που μέχρι το 2010 ανήκε διοικητικά στο [[Νομός Καβάλας|Νομό Καβάλας]], από το 2011 αποτελεί την ξεχωριστή ομώνυμη Περιφερειακή Ενότητα. Επίσης, η Θάσος ανήκει γεωγραφικά στα [[Νησιά Αιγαίου Πελάγους|Νησιά Αιγαίου]].

 

==Σύμβολα==

Αρχείο:Olympus Litochoro.JPG|Ο Όλυμπος

Αρχείο:Edessa waterfalls.jpg|Καταρράκτες [[Έδεσσα]]ς

Αρχείο:Prespes.jpg|Εθνικός δρυμός [[Λίμνες Πρέσπες|Πρεσπών]]

Αρχείο:Ancient macedonian grave ptolemaida greece 1.jpg|Μακεδονικός τάφος [[Πτολεμαΐδα]]ς