Πρωτεύοντα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Τα πρωτεύοντα παρουσιάζουν τάση για μικρότερο [[ρύγχος]].<ref name="palaeos" /> Οι μαϊμούδες του Παλαιού Κόσμου διαφέρουν από αυτές του Νέου Κόσμου λόγω της διαφορετικής δομής της μύτης τους, καθώς και από την οδοντοφυΐα τους.<ref name="adw" /> Στις μαϊμούδες του Νέου Κόσμου τα ρουθούνια είναι στραμμένα προς το πλάι, ενώ στις μαϊμούδες του Παλαιού Κόσμου, τα ρουθούνια είναι στραμμένα προς τα κάτω.<ref name="adw" /> Οι οδοντικοί τύποι μεταξύ των πρωτευόντων διαφέρουν σημαντικά, με μερικά πρωτεύοντα να έχουν χάσει τους περισσότερους [[κοπτήρας|κοπτήρες]] τους, παρ'όλα αυτά όλα σχεδόν τα πρωτεύοντα διατηρούν τουλάχιστον έναν κάτω κοπτήρα.<ref name="adw" /> Οι περισσότεροι στρεψίρρινοι έχουν κτενωτά δόντια (toothcomb), δηλαδή μία πυκνή διάταξη των κάτω κοπτήρων και κυνοδόντων, που χρησιμεύουν κυρίως στην περιποίηση και σε ορισμένες περιπτώσεις και για τη χορτονομή,<ref name="EncycMammals" /><ref name="adw" /> ενώ οι πρώτοι κάτω προγόμφιοι έχουν σχήμα όμοιο με αυτό του κυνόδοντα.<ref name="EncycMammals" /> Οι μαϊμούδες του Παλαιού Κόσμου έχουν οχτώ [[προγόμφιος|προγόμφιους]], σε αντίθεση με τους δώδεκα προγόμφιους των μαϊμούδων του Νέου Κόσμου.<ref name="adw" /> Γενικότερα, ένα από τα πολλά χαρακτηριστικά που διαχωρίζει τα είδη του Παλαιού Κόσμου σε μαϊμούδες και πιθήκους είναι ο αριθμός των οδοντικών φυμάτων στους [[γομφίος|γομφίους]]: οι μαϊμούδες του Παλαιού Κόσμου έχουν τέσσερις,<ref name="adw" /> ενώ οι περισσότεροι πίθηκοι έχουν σε γενικές γραμμές πέντε (οι άνθρωποι μπορεί να έχουν 4 ή 5).<ref>{{cite book |title=Wheeler's Dental Anatomy, Physiology, and Occlusion |author=Ash, M. M., Nelson, S. J. & Wheeler, R. C. |publisher=W.B. Saunders |year=2003 |isbn=9780721693828 |pages=[https://archive.org/details/dentalanatomyphy00majo/page/12 12] |url=https://archive.org/details/dentalanatomyphy00majo/page/12 }}</ref> Το βασικό φύμα των γομφίων των [[Ανθρωπίδαι|ανθρωπιδών]] (υποκώνος) εξελίχτηκε στην αρχή της εξελικτικής ιστορίας των πρωτευόντων, ενώ το αντίστοιχο πρωτόγονο κάτω φύμα των γομφίων (παρακώνος) χάθηκε. Οι προσιμιίδες ξεχωρίζουν από τα ακίνητα άνω χείλη τους, την υγρή κορυφή της μύτης τους και τα στραμμένα προς τα μπροστά κάτω μπροστινά δόντια τους.

Ο [[φυλετικός διμορφισμός]], δηλαδή η ανάπτυξη ευδιάκριτων φαινοτυπικών διαφορών μεταξύ θηλυκών και αρσενικών ατόμων σε ένα είδος ή πληθυσμό, παρατηρείται συχνά στους [[σιμιίδες]], σε μεγαλύτερο βαθμό στα είδη του Παλαιού Κόσμου (πίθηκοι και μερικές μαϊμούδες) απ' ό,τι στα είδη του Νέου Κόσμου. Πρόσφατες έρευνες [[συγκριτική ανάλυση|συγκριτικής ανάλυσης]] του [[DNA]] εξετάζουν τους διάφορους τρόπους φυλετικού διμορφισμού στα πρωτεύοντα, καθώς επίσης και τις θεμελιώδεις αιτίες αυτού του φαινομένου. Βασικότερα χαρακτηριστικά των πρωτευόντων στα οποία παρατηρείται έντονος διμορφισμός είναι η [[μάζα σώματος]]<ref>{{cite journal |author=Ralls, K. |year=1976 |title=Mammals in Which Females are Larger Than Males |journal=The Quarterly Review of Biology |volume=51 |issue=2 |doi=10.1086/409310 | pages=245–76 |pmid=785524}}</ref><ref>{{cite journal | author=Lindstedtand & Boyce | year=1985 | journal=The American Naturalist | volume=125 |pages=873 |doi = 10.1086/284385 |title = Seasonality, Fasting Endurance, and Body Size in Mammals | last2=Boyce | first2=Mark S.}}</ref> το μέγεθος των κυνοδόντων<ref>{{cite journal |author=Frisch, J. E. |year=1963 |title=Sex-differences in the canines of the gibbon (''Hylobates lar'') |journal = Primates |volume = 4 |issue = 2 |doi=10.1007/BF01659148 |pages=1}}</ref><ref>{{cite journal |author=Kay, R. F. |year=1975 |title=The functional adaptations of primate molar teeth |journal=American Journal of Physical Anthropology |volume=43 |issue=2 |pages=195–215 |doi=10.1002/ajpa.1330430207 |pmid=810034}}</ref> μαζί με το τρίχωμα και το χρώμα σώματος.<ref>{{cite book |author=Crook, J. H. |editor=Campbell, B. G. |year=1972 |chapter=Sexual selection, dimorphism, and social organization in the primates |title=Sexual selection and the descent of man |publisher=Aldine Transaction |pages=[https://archive.org/details/sexualselection00camp/page/246 246] |isbn=978-0202020051 |url=https://archive.org/details/sexualselection00camp/page/246 }}</ref> Ο σεξουαλικός διμορφισμός μπορεί να αποδοθεί και να επηρεαστεί από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των [[μέθοδος ζευγαρώματος|μεθόδων ζευγαρώματος]],<ref name="cheverud">{{cite journal |author=Cheverud, J. M., Dow, M. M. & Leutenegger, W. |year=1985 |title=The quantitative assessment of phylogenetic constraints in comparative analyses: Sexual dimorphism in body weight among primates |journal=Evolution |volume=39 |issue=6 |pages=1335–1351 |doi=10.2307/2408790 |url=http://jstor.org/stable/2408790}}</ref> του μεγέθους,<ref name="cheverud" /> του περιβάλλοντος και της διατροφής.<ref name="leutenegger">{{cite journal | author=Leutenegger, W. & Cheverud, J. M. | year=1982 | title=Correlates of sexual dimorphism in primates: Ecological and size variables | journal = International Journal of Primatology | volume = 3 | issue = 4 | doi=10.1007/BF02693740 | pages=387}}</ref>

Μερικά είδη είναι εν μέρει [[χερσόβιο ζώο|χερσόβια]], όπως οι [[μπαμπουίνος|μπαμπουίνοι]] και οι [[μαϊμούδες πάτας]] (''Erythrocebus patas''), ενώ λίγα είδη είναι εντελώς χερσόβια όπως οι [[γελάδας]] και οι [[άνθρωπος|άνθρωποι]]. Τα εκτός των ανθρώπων πρωτεύοντα ζουν σε ποικίλα δασώδη ενδιαιτήματα στις τροπικές ζώνες της Αφρικής, της Ινδίας, της Νοτιοανατολικής Ασίας και της Νότιας Αμερικής, συμπεριλαμβανομένων [[δάσος της βροχής|βροχοδασών]], περιοχών [[μανγκρόβια βλάστηση|μανγκρόβιας βλάστησης]] και ορεινών δασών. Υπάρχουν μερικά παραδείγματα μη ανθρώπινων πρωτευόντων που ζούν εκτός της τροπικής ζώνης, όπως ο ορεσίβιος [[ιαπωνικός μακάκος]] που ζει στα βόρεια του [[Χονσού]] όπου υπάρχει χιόνι οκτώ μήνες το έτος, και ο [[μακάκος της μπαρμπαριάς]] που ζει στην [[Άτλας (οροσειρά)|οροσειρά του Άτλαντα]] στην Αλγερία και το Μαρόκο. Τα ενδιαιτήματα των πρωτευόντων καλύπτουν μεγάλο εύρος υψομέτρων: ο ''[[Rhinopithecus bieti]]'' έχει βρεθεί στα [[Όρη Χέντζουαν]] σε υψόμετρο 4.700&nbsp;m,<ref name="Long94">{{cite journal | author = Long, Y. C., Kirkpatrick, R. C., Zhong, T., and Xiao, L. | year = 1994 | title = Report on the distribution, population, and ecology of the Yunnan snub-nosed monkey (''Rhinopithecus bieti'') | journal = Primates | volume = 35 | pages = 241–250 | doi = 10.1007/BF02382060}}</ref> ο [[Ορεινός Γορίλας]] μπορεί να βρεθεί σε υψόμετρο 4.200&nbsp;m να διασχίζει τα [[Όρη Βιρούνγκα]],<ref name="Schaller">{{cite book | author = Schaller, G. B. | year = 1963 | title = The Mountain Gorilla: Ecology and Behavior | location = Chicago | publisher = University Chicago Press | isbn = 978-0226736358 | url-access = registration | url = https://archive.org/details/mountaingorillae00scha }}</ref> και ο γελάδα μπορεί να βρεθεί σε υψόμετρο 5.000 μ. στο [[Αιθιοπικό υψίπεδο]]. Αν και τα περισσότερα είδη εν γένει φοβούνται το νερό, κάποια είναι καλοί κολυμβητές και είναι άνετα σε βάλτους και υγρές περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των ''[[Nasalis larvatus]]'', ''[[Cercopithecus neglectus]]'' και ''[[Allenopithecus nigroviridis]]'', οι οποίοι έχουν αναπτύξει μία μικρή μεμβράνη ανάμεσα στα δάκτυλα. Κάποια πρωτεύοντα, όπως ο [[μακάκος ρέζους]] και ο [[γκρι λανγκούρ]] (''Semnopithecus''), μπορούν να εκμεταλλευτούν τροποποιημένα από τον άνθρωπο περιβάλλοντα και να ζήσουν ακόμα και σε πόλεις.<ref name="Rowe1996" /><ref>{{cite book|title=Primates in Perspective|author=Wolfe, L. D. & Fuentes, A.|chapter=Ethnoprimatology|year=2007|publisher=Oxford University Press|editor=Campbell, C. J., Fuentes, A., MacKinnon, K. C., Panger, M. & Bearder, S. K.|isbn=978-0-19-517133-4|pages=692}}</ref>