|
|8
|}
Η '''Μετανποθλι'''
Η '''Μετανάστευση''' (''immigration''), τόσο κατά τις [[κοινωνικές επιστήμες]] όσο και κατά το [[Διεθνές Δίκαιο]], είναι η μετακίνηση ανθρώπων σε μία χώρα της οποίας δεν έχουν την ιθαγένεια, προκειμένου να εγκατασταθούν εκεί, ιδιαίτερα ως μόνιμοι κάτοικοι ή μελλοντικοί πολίτες της χώρας.
Ο ίδιος επίσης όρος χρησιμοποιείται και στις μετακινήσεις των ζώων, πτηνών και ιχθύων. Ειδικότερα εκ της αιτίας τηςτς μετακίνησηςγια τατην μενανθρώπινη ζώαμετανάστευση καιείναι πουλιάκάποιος καθιερώθηκεπόλεμος ναπου χαρακτηρίζονταιτους "αποδημητικά",ανάγκασε να ενώεγκαταλείψουν τα ψάριασπίτια "μεταναστευτικά"τους. ▼Το μεταναστευτικό φαινόμενο είναι πολυδιάστατο και πολυεπίπεδο. Η πολυπλοκότητά του οφείλεται στο γεγονός ότι αποτελεί ένα φαινόμενο εγγενές της ανθρώπινης εξέλιξης, της κοινωνίας, της οικονομίας, της πολιτικής και του πολιτισμού.<ref>{{Cite book|title=Μετανάστευση και παροχή υπηρεσιών σε μετανάστες στην Ελλάδα.|last=Μπάγκαβος, Χ., Παπαδοπούλου, Δ. & Συμεωνάκη Μ., (επιμ.)|first=|publisher=Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ - ΑΔΕΔΥ|year=2008|isbn=|location=Αθήνα|page=14}}</ref>
Η μετανάστευση αποτελεί μια δυναμική διαδικασία, οι μορφές της οποίας ποικίλλουν και μεταβάλλονται σε συνάρτηση με τις ευρύτερες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές. Η μετανάστευση ενυπάρχει και αναδύεται από την ιστορική και κοινωνική οργάνωση στο σύνολό της· είναι μια μορφή κοινωνικής σχέσης που καθορίζεται από την αγορά, το έθνος, το κράτος, το φύλο, που συγκροτούν τις κοινωνικές κατηγορίες, τις ομάδες και τον τρόπο επαφής και επικοινωνίας μεταξύ τους. <ref>{{Cite book|title=Η κατασκευή τρης μετανάστευσης στην ελληνική κοινωνία|last=Πετράκου|first=Ηλέκτρα|publisher=Ελληνικά Γράμματα|year=2009|isbn=|location=Αθήνα|page=31}}</ref>
▲Ο ίδιος επίσης όρος χρησιμοποιείται και στις μετακινήσεις των ζώων, πτηνών και ιχθύων. Ειδικότερα εκ της αιτίας της μετακίνησης τα μεν ζώα και πουλιά καθιερώθηκε να χαρακτηρίζονται "αποδημητικά", ενώ τα ψάρια "μεταναστευτικά".
{{Κύριο|Μετανάστευση πτηνών}}
== Αιτίες ==
Οι λόγοι που γεννούν το φαινόμενο της μετανάστευσης είναι ποικίλοι κι εξαρτώνται από τις συνθήκες που επικρατούν κατά δεδομένη κάθε φορά χρονική περίοδο από τους τόπους της προγενέστερης διαμονής στους τόπους αποδημίας.
Αιτία της μετανάστευσης σε γενικές γραμμές, τόσο της εκούσιας όσο και της αναγκαστικής, είναι η προσπάθεια εκείνων που μεταναστεύουν να απαλλαγούν από διάφορους παράγοντες που καταπιέζουν τη ζωή και την προσωπικότητά τους. Επίσης,υπάρχουν και καθαροί οικονομικοί λόγοι, όπως η φτώχεια και η πείνα που επικρατεί σε μια χώρα, καθώς και θρησκευτικοί λόγοι. Άλλος κύριος λόγος για την ανθρώπινη μετανάστευση είναι κάποιος πόλεμος που τους ανάγκασε να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.
Τα πτηνά φεύγουν από τον ένα τόπο προς τον άλλο για να βρουν πιο ζεστά κλίματα.
== Ανθρώπινη μετανάστευση ==
[[File:UN Stats.jpg|thumb|250px|Ο παγκόσμιος πληθυσμός των μεταναστών έχει αυξηθεί από το 1990 αλλά παρέμεινε γύρω στο 3% του παγκόσμιου πληθυσμού.]]
Η μετανάστευση των ανθρώπων είναι φαινόμενο πανάρχαιο που άρχισε στη γενέτειρα γη των ανθρώπων, την Αφρική. Οι πρώτοι μετανάστες διέσχισαν την Αφρική και σταδιακά εξαπλώθηκαν στην Ασία και με την πάροδο των (χιλιάδων) χρόνων και στις υπόλοιπες ηπείρους.<ref>{{Cite book|title=Αυτοί δεν είναι σαν εμάς|last=Γκόλντιν Ίαν, Κάμερον Τζέφρυ και Μίρα Μπαλαρατζάν|first=-|publisher=Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης|year=2013|isbn=|location=Ηράκλειο|page=44-49}}</ref> Στα προϊστορικά ακόμη χρόνια, οι διάφορες ανθρώπινες φυλές ήταν αναγκασμένες να μεταναστεύουν από τον έναν τόπο στον άλλο, προσπαθώντας να επιβιώσουν. Από τα κρύα κλίματα πήγαιναντυνήγι στα πιο ζεστά, από τα ορεινά στα πεδινά, από τα φτωχά σε καρπούς και κυνήγι στα περισσότεροπερισρο πλούσια. Βλέπουμε λοιπόν πως ο κύριος λόγος που δικαιολογούσε τη σταθερή μετανάστευση στο παρελθόν,παρελκά ήτανείτε ησυχνά προσπάθειαε επιβίωσης.να Οεξουδετερώσουν ίδιοςτις λόγοςσυνέπειες ισχύειαυτής σετης σημαντικόάτακτης βαθμόφυγής καιαπό μέχριτην σήμερα,ύπαιθρο πουκαι η μετανάστευσηνεαρή εμφανίζεταιελληνική βιομηχανία αδυναε να δημιουργήσει θέσεις εργασίας με καινούριεςτους μορφές.γρήγορους Ενώρυθμούς σταπου προϊστορικάαπαιτούσαν χρόνιαοι ήτανσυνθήκες γενικότης φαινόμενοεποχής. που σεσαργότερα τη χώρα. Έτσι, η μετανάστευσηαντιμετώπιση κιτης αναγκαστικόανεργίας πολλέςαναδείχθηκε φορές,σε στηνκεντρική ιστορικήπροτεραιότητα πιατης εποχήμεταναστευτικής αρχίζειπολιτικής νατων διαφοροποιείταιμεταπολεμικών καιελληνικών νακυβερνήσεων σταματά-πολύ βέβαια.περισσότερο Τώρα,αφού μεγάλεςη ομάδεςμετανάστευση ανθρώπωνδεν μεταφέρονταιεκτόνωσε απόμόνο τοντην έναεσωτερική τόποκοινωνική στονπίεση άλλο,απορροφώντας μέσατο σταπλεονάζον πλαίσιαεργατικό κυριάρχησηςδυναμικό, πάνωαλλά στουςεπιπλέον συνανθρώπους τουςπρόσφερε και κατάκτησης καινούριωνπολύτιμο χωρώνσυνάλλαγμα.
Αυτό ισχύει για τον αποικισμό από τους [[Αρχαία Ελλάδα|αρχαίους Έλληνες]] μεγάλων περιοχών της [[Μεσόγειος θάλασσα|Μεσογείου]], πράγμα που γενικεύεται κατά τους [[ελληνιστική περίοδος|αλεξανδρινούς χρόνους]], υποβοηθούμενο από την κατακτητική πολιτική των Ελλήνων βασιλιάδων της εποχής αυτής. Μεγάλη ήταν η μετανάστευση των [[Ευρώπη|Ευρωπαίων]] προς την [[Αμερική]], [[Αφρική]] και [[Ασία]], με την ανακάλυψη αυτών των ηπείρων και του φυσικού πλούτου που διέθεταν. Η μετανάστευση, που άρχισε αυτά τα χρόνια και συνεχίστηκε για αρκετούς αιώνες, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην όλη εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας. Ο κόσμος πήρε μια άλλη όψη κι οι ήπειροι αυτές έχασαν σε σημαντικό βαθμό το δικό τους καθαρό χαρακτήρα. Παράλληλα, τα αποτελέσματα αυτής της μετανάστευσης για τους λαούς των αποικιών ήταν μοιραία, γιατί ουσιαστικά οι μετανάστες μετέτρεψαν τους αυτόχθονες σε δούλους τους.
[[File:Cizov opona.JPG|thumb|260px|Το [[Σιδηρούν παραπέτασμα]] στην Ευρώπη σχεδιάστηκε ως ένα μέσο πρόληψης της μετανάστευσης.]]
Μετά τον [[Α' Παγκόσμιος Πόλεμος|Α' Παγκόσμιο Πόλεμο]], η μετανάστευση παίρνει καινούριες μορφές. Ο πόλεμος αυτός έριξε τις περισσότερες χώρες της [[Ευρώπη|Ευρώπης]] σε οικονομική κρίση, τις συνέπειες της οποίας προσπάθησε να αποφύγει σημαντικός αριθμός κατοίκων τους, μεταναστεύοντας στις [[ΗΠΑ]] , που δεν είχαν θιγεί άμεσα από την παγκόσμια σύρραξη και βάδιζαν σταθερά κι ανοδικά προς την κατάκτηση της παγκόσμιας ηγεμονίας. Παρόλα τα μέτρα που πάρθηκαν από τις κυβερνήσεις, η διαρροή των φτωχών Ευρωπαίων προς τη μεγάλη ήπειρο συνεχίστηκε και μετά το [[ΒΠΠ|Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο]]. Καινούριο κύμα μετανάστευσης έχουμε στη διάρκεια και μετά τον πόλεμο αυτό, όπου χιλιάδες άτομα ξεκληρίστηκαν, ξεσηκώθηκαν και κυνηγήθηκαν από τους τόπους τους και μεταφέρθηκαν, είτε εθελοντικά είτε συχνά με τη βία, στα πιο απίθανα μέρη της γης.
Μετά το [[Β' Παγκόσμιος Πόλεμος|Β' Παγκόσμιο Πόλεμο]], στην Ευρώπη η [[Γερμανία]] και στην Αμερική οι [[ΗΠΑ]] κι ο [[Καναδάς]] άρχισαν σιγά - σιγά να γίνονται οι παγκόσμιες αγορές εργατικής δύναμης, που εξασφαλίζονταν από τα φτωχά και οικονομικά καθυστερημένα κράτη, όπως τις [[Ελλάδα]], [[Ισπανία]], [[Τουρκία]], ορισμένα κράτη της Ασίας κ.ά. Η δυνατότητα απορρόφησης όλων αυτών των μισθωτών εργατών από αλλού, δόθηκε στις παραπάνω χώρες με την τεράστια οικονομικοτεχνική ανάπτυξη που χαρακτηρίζει τα μεταπολεμικά χρόνια. Οι ΗΠΑ βγήκαν οικονομικά ενισχυμένες από τον πόλεμο και το ίδιο και η Γερμανία, η οποία παρότι νικήθηκε, κατόρθωσε μέσα σε λίγο διάστημα να γίνει μια από τις μεγαλύτερες βιομηχανικές χώρες της Ευρώπης. Έτσι λοιπόν έχουμε το θαύμα της Γερμανίας, που άνοιξε τις πόρτες της στους μετανάστες από όλη την Ευρώπη, εκμεταλλευόμενη με αυτό τον τρόπο τη δυνατότητα αγοράς φτηνότερης εργατικής δύναμης. Τεράστιος αριθμός Ελλήνων, κυρίως από τις βόρειες αγροτικές περιοχές της χώρας μας, φεύγει εκείνη την εποχή στην Ευρώπη και πιο πολύ στη [[Έλληνες στην Γερμανία|Γερμανία]], ζητώντας δουλειά στις εκεί αγορές.
[[File:Boat People at Sicily in the Mediterranean Sea.jpg|thumb|Βορειοαφρικανοί μετανάστες κοντά στη [[Σικελία]].]]
Όσο η ζήτηση από τα κράτη αυτά ήταν μεγάλη, τότε τα προβλήματα αποκατάστασής τους ήταν σχετικά εύκολα, θα μπορούσαμε να πούμε, ενώ σήμερα όμως που η γενική κρίση θίγει και τη Γερμανία, μεγάλος αριθμός αναγκάζεται να επαναπατριστεί ή να παλεύει με διάφορους τρόπους να προσαρμοστεί στις καινούριες δυσκολίες. Ήταν τόσο σοβαρό το ζήτημα της μετανάστευσης για το ελληνικό κράτος, που άρχισε να απασχολεί και τις κυβερνήσεις, που προσπάθησαν να έρθουν σε μια συνεννόηση με τα κράτη που δέχονται τους μετανάστες. Με ειδικές συμβάσεις, που κλείνονται σε διακρατικό επίπεδο, ολόκληρες αποστολές στέλνονται για να δουλέψουν στα ξένα εργοστάσια. Το όφελος είναι, από μεν την πλευρά του κράτους που στέλνει τους μετανάστες, ότι λύνει κατά ένα μέρος το ζήτημα της [[ανεργία]]ς κι από την δε πλευρά αυτού που δέχεται τους μετανάστες, ότι μπορεί να ελέγχει καλύτερα πληθωριστικές τάσεις της εσωτερικής αγοράς.Την ανθρώπινη μετανάστευση παρακολουθεί με ειδικές στατιστικές έρευνες η [[Διεθνής Οργάνωση Εργασίας]] του [[ΟΗΕ]].
==Οι Έλληνες μετανάστες==
Κάτω από τις δύσκολες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες της μεταπολεμικής Ελλάδας στο διάστημα των δεκαετιών 1950-1960, η παλιά "πληγή" της μετανάστευσης ξανάνοιξε και απέκτησε εκρηκτικές διαστάσεις. Σύντομα, η "έξοδος" του πιο νέου και δυναμικού μέρους του ελληνικού πληθυσμού εξελίχθηκε στο κατ' εξοχήν ειδοποιό στοιχείο της εποχής: είτε ως πολυπόθητη λύση στα μεταπολεμικά αδιέξοδα ή ως αβάστακτη πραγματικότητα της "ξενιτιάς", η μετανάστευση εμφανίζεται να κυριαρχεί στα λογοτεχνικά έργα της εποχής, αλλά κυρίως στα λαϊκά τραγούδια και στον κινηματογράφο της πρώτης και δεύτερης μεταπολεμικής δεκαετίας.
Το πρόβλημα της δημογραφικής αιμορραγίας δεν ήταν καινούργιο για την ελληνική κοινωνία. Από τους ιστορικούς χρόνους οι πενιχροί πόροι και η πολυτάραχη διαδρομή της Ελλάδας οδήγησαν συχνά τους κατοίκους της στην αναζήτηση μίας καλύτερης μοίρας έξω από τα σύνορα της χώρας. Στην περίπτωση αυτή, όμως, το φαινόμενο πήρε διαστάσεις που ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο. Στο αποκορύφωμα της εξόδου, το [[1965]], περίπου 117.000 Έλληνες αναχώρησαν προς διάφορες ευρωπαϊκές ή υπερπόντιες χώρες, ενώ το μέγιστο ετήσιο ύψος της μετανάστευσης για την προπολεμική περίοδο, που σημειώθηκε το [[1914]], ήταν 37.000 άτομα. Συνολικά, στο διάστημα [[1960]]-[[1969]] εγκατέλειψαν τη χώρα περισσότεροι από 500.000 άνθρωποι, δηλαδή κάτι παραπάνω από το 1/3 του συνόλου των μεταναστών κατά την 30ετία [[1946]]-[[1977]]. Μάλιστα, στην τριετία [[1963]]-[[1965]], οι ραγδαίοι ρυθμοί της "εξόδου" υπερκέρασαν τη φυσική αύξηση του ελληνικού πληθυσμού.
Οι διαφορές που χαρακτηρίζουν το μεταναστευτικό ρεύμα της εποχής αυτής συνδέονται με τα ίδια τα αίτια της "μεγάλης φυγής" και αφορούν κυρίως τους στόχους και την κατεύθυνση. Μέχρι την προπολεμική περίοδο, οι μετανάστες από την Ελλάδα στρέφονταν κυρίως προς τις υπερπόντιες περιοχές (Αμερική, Καναδάς, Αυστραλία) σε αναζήτηση καλύτερων προοπτικών και είχαν ως στόχο τη μόνιμη εγκατάσταση. Αντίθετα, στις δύο κρίσιμες μεταπολεμικές δεκαετίες, το "κύμα" συνδέεται κυρίως με την αδυναμία της ελληνικής αγοράς να απορροφήσει την υπερπροσφορά εργασίας και κατευθύνθηκε προς τις ευρωπαϊκές χώρες.
Η συγκυρία εξωτερικών και εσωτερικών παραγόντων αποδείχθηκε ιδιαίτερα ευνοϊκή, αφού η εσωτερική μετανάστευση έτρεφε το αποδημητικό κύμα που βρήκε ευνοϊκή υποδοχή στις ευρωπαϊκές χώρες. Μπορεί η Ελλάδα να σημείωνε έναν από τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης του Α.Ε.Π. της εποχής και να αναφερόταν ως υπόδειγμα από τον [[Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης|Ο.Ο.Σ.Α.]], παρά όμως τις μεγάλες προσδοκίες, προς το παρόν η χώρα βρισκόταν εγκλωβισμένη στον φαύλο κύκλο των νέων προβλημάτων που δημιούργησε η προσπάθεια να δοθεί λύση στα παλιά. Οι αδυναμίες στην υποδομή (δρόμοι, συγκοινωνίες, λιμάνια, επικοινωνίες), που άρχισαν να θεραπεύονται με ένα εκτεταμένο πρόγραμμα δημοσίων έργων, περιόριζαν την ανάπτυξη στην περιφέρεια των μεγάλων αστικών κέντρων και ιδιαίτερα σε [[Αθήνα]] και [[Θεσσαλονίκη]]. Με τη σταδιακή συρρίκνωση του γεωργικού τομέα, εκεί κατέφυγε αργότερα και μία μεγάλη μερίδα του πληθυσμού της υπαίθρου χωρίς εναλλακτική λύση απασχόλησης, η οποία αποτέλεσε την πρώτη ύλη για τη δημιουργία της εικόνας της σημερινής Αθήνας.
Οι κυβερνήσεις της εποχής επεσήμαναν το πρόβλημα, αλλά απέτυχαν στην προσπάθειά τους να δώσουν λύση. Ούτε η εκβιομηχάνιση ούτε τα αναπτυξιακά προγράμματα ([[1953]]-[[1956]], [[1959]]-[[1963]], [[1960]]-[[1964]]) κατόρθωσαν να εξουδετερώσουν τις συνέπειες αυτής της άτακτης φυγής από την ύπαιθρο και η νεαρή ελληνική βιομηχανία αδυνατούσε να δημιουργήσει θέσεις εργασίας με τους γρήγορους ρυθμούς που απαιτούσαν οι συνθήκες της εποχής.
Ακόμη, η επιλογή να δεσμευθούν στη στέγαση πόροι που σε άλλη περίπτωση θα είχαν διοχετευθεί σε επενδύσεις με ευρύτερη προοπτική έφερε μέσα της τα "σπέρματα" των προβλημάτων που βασάνισαν αργότερα τη χώρα. Έτσι, η αντιμετώπιση της ανεργίας αναδείχθηκε σε κεντρική προτεραιότητα της μεταναστευτικής πολιτικής των μεταπολεμικών ελληνικών κυβερνήσεων -πολύ περισσότερο αφού η μετανάστευση δεν εκτόνωσε μόνο την εσωτερική κοινωνική πίεση απορροφώντας το πλεονάζον εργατικό δυναμικό, αλλά επιπλέον πρόσφερε και πολύτιμο συνάλλαγμα.
Μοναδική διέξοδος, λοιπόν, για το πλεονάζον δυναμικό, το οποίο αναζητούσε μία προσωρινή λύση στο βιοτικό πρόβλημά του, ήταν να κατευθυνθει προς τις κοντινές χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Στις χώρες αυτές, οι αναγεννημένες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο οικονομίες βρίσκονταν σε φάση απογείωσης και δημιουργούσαν συνεχώς νέες θέσεις εργασίας, τις οποίες αδυνατούσε να καλύψει η εσωτερική προσφορά. Άλλωστε και αυτή ήταν συγκριτικά χαμηλή λόγω της δραματικής μείωσης του ευρωπαϊκού πληθυσμού κατά τον πόλεμο και της υπογεννητικότητας.
|
