Αγία Σοφία (Κωνσταντινούπολη): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

|monument_name = Αγία Σοφία <br /><small>Ayasofya (Τούρκικα)<br />Sancta Sophia (Λατινικά)</small>

Η '''Αγία Σοφία''' ή '''ΑγίαΑγια-ΣοφίαΣοφιά''' ([[τουρκική γλώσσα|τουρκικά]]: ''Ayasofya'', [[λατινικά]]: ''Sancta Sophia'' ή ''Sancta Sapientia''), γνωστή και ως '''ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας''' ή, απλά, '''η Μεγάλη Εκκλησία''',<ref>O ναός αναφέρεται με αρκετές διαφορετικές ονομασίες και παραλλαγές. Αρχικά αναφερόταν ως «ἡ μεγάλη ἐκκλησία», όπως ίσχυε και με τις μεγάλες εκκλησίες άλλων πόλεων, όπως της [[Αντιόχεια]]ς και της [[Αρχαία Αλεξάνδρεια|Αλεξάνδρεια]]ς. Όπως παραδίδει ο [[Σωκράτης ο Ιστορικός]] στην ''Εκκλησιαστική Ιστορία'' του, ο όρος «Σοφία» χρησιμοποιήθηκε μεταγενέστερα. Άλλοι τύποι που συναντώνται επίσης είναι «Ιερό της Σοφίας», «Αγία Σοφία του Θεού», «μεγάλη εκκλησία της επωνύμου Θεού Σοφίας» και «μέγα του Θεού Λόγου τέμενος». Βλ. {{cite journal|first=Glanville|last=Downey|title=The Name of the Church of St. Sophia in Constantinople|journal=The Harvard Theological Review|volume=52|issue=1|year=1959|pages=37-41}}</ref> είναι ναός που βρίσκεται στην [[Κωνσταντινούπολη]]. Από το 537 (ο ομώνυμος ναός του 360 που είχε ανεγερθεί στο ίδιο σημείο, απαλλοτριώθηκε προς θεμελίωση του υπάρχοντος)<ref name="dio">Χ. Μπούρας, Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής (2ος τόμος) - Αρχιτεκτονική στο Βυζάντιο, το Ισλάμ και την Δυτική Ευρώπη κατά τον Μεσαίωνα, κεφ. V, σελ. 128, § 2</ref> μέχρι το 1453 λειτουργούσε ως [[ορθοδοξία|ορθόδοξος]] καθεδρικός [[Ναός (χριστιανισμός)|ναός]] της πόλης, με εξαίρεση την περίοδο 1204–1261, κατά την οποία ήταν [[Ρωμαιοκαθολική εκκλησία|ρωμαιοκαθολικός]] ναός. Μετά την [[Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453)|άλωση της Κωνσταντινούπολης]] μετατράπηκε σε [[Ισλάμ|ισλαμικό]] [[τζαμί|τέμενος]], ενώ το 1934 μετατράπηκε σε [[μουσείο|μουσειακό]] χώρο (''Ayasofya Müzesi'').

Μετά τα [[Γενέθλιον της Κωνσταντινούπολης|εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης]] στις 11 Μαΐου 330μ.Χ. , η ανέγερση ενός ναού της Αγίας Σοφίας υπήρξε τμήμα ενός ευρύτερου προγράμματος οικοδόμησης γύρω από το Μέγα Παλάτι. Η πρώτη Αγία Σοφία εγκαινιάστηκε το 360 επί της αυτοκρατορίας του [[Κωνστάντιος Β΄|Κωνσταντίου Β΄]] και μαζί με το ναό της [[Ναός της Αγίας Ειρήνης|Αγίας Ειρήνης]] αποτελούσε τον κύριο καθεδρικό ναό της πρωτεύουσας και έδρα του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Εικάζεται ότι επρόκειτο για ξυλόστεγη βασιλική, τρίκλιτη ή πεντάκλιτη<ref name="EME"/>. Καταστράφηκε από πυρκαγιά το 404 και χτίστηκε εξαρχής τα επόμενα χρόνια. Ο νέος ναός εγκαινιάστηκε το 415 επί βασιλείας του [[Θεοδόσιος Β´ (αυτοκράτορας)|Θεοδοσίου Β΄]] και καταστράφηκε από τους οπαδούς του πατριάρχη επειδή ο Θεοδόσιος είχε μια διαμάχη με τον Πατριάρχη. Αν και λίγα συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν ως προς την αρχιτεκτονική αξία του οικοδομήματος, οι ιστορικές πηγές μαρτυρούν πως στο εσωτερικό του φυλάσσονταν ιερά κειμήλια μεγάλης αξίας, από χρυσό ή ασήμι. Σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες προσπάθειες αναπαράστασης του ναού, υποθέτουμε πως είχε εύρος 52 μ. αποτελούμενηαποτελούμενος από ένα κεντρικό κλίτος και τέσσερις διακριτούς διαδρόμους<ref name="grove">Paul Magdalino, et al. "Istanbul." ''Grove Art Online''. Oxford Art Online. Dec. 2009</ref>. Κατά τη [[Στάση του Νίκα]] το [[532]], υπέστη μεγάλη φθορά και το κτίσιμο του ναού που διατηρείται ως σήμερα δρομολογήθηκε από τον αυτοκράτορα [[Ιουστινιανός Α'|Ιουστινιανό Α']].