Μεσογειακή φώκια: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Διάσωση 1 πηγών και υποβολή 0 για αρχειοθέτηση.) #IABot (v2.0 |
Διάσωση 6 πηγών και υποβολή 0 για αρχειοθέτηση.) #IABot (v2.0 |
||
Γραμμή 25:
Στις ραψωδίες [[Οδύσσεια#Ραψωδία δ : Τὰ ἐν Λακεδαίμονι|Δ']] και [[Οδύσσεια#Ραψωδία ο : Τηλεμάχου πρὸς Εὔμαιον ἄφιξις.|Ο']] της [[Οδύσσεια]]ς γίνεται αναφορά σε αυτήν στον πληθυντικό ως ''φῶκαι''. Αργότερα ο [[Αριστοτέλης]] μελέτησε και περιέγραψε διεξοδικά την ''φώκη'' στο έργο του ''[[Των Περί τα Ζώα Ιστοριών|Τῶν περὶ τὰ ζῷα ἱστοριῶν]]''.
Ο Γάλλος [[ζωολογία|ζωολόγος]] [[Ζαν Ερμάν]] περιέγραψε πρώτος, στην σύγχρονη εποχή, την μεσογειακή φώκια από τον [[ολότυπο]] της συλλογής του. Ονόμασε το είδος ''Phoca monachus'' (φώκια μοναχός), πιθανόν λόγω κάποιας ομοιότητας που διέκρινε με τους [[Μοναχός|καλόγερους]] και όχι σύμφωνα με παλαιότερες αντιλήψεις λόγω του μοναχικού χαρακτήρα του είδους: οι δίπλες που σχηματίζει στο δέρμα της στην περιοχή του λαιμού, ίσως θυμίζουν τις πτυχές από την κουκούλα και το ράσο των μοναχών. Ο Τζον Φλέμινγκ κράτησε το όνομα monachus αλλά το αναβάθμισε σε [[γένος (βιολογία)|γένος]] με ομώνυμο ειδικό ''Monachus monachus''.<ref name="momkat">{{cite web | url=http://www.thalassa-project.gr/LH2Uploads/ItemsContent/46/%CE%97-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%80%CE%BB%CE%B7%CE%B8%CF%85%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CE%B5%CF%83%CE%BF%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE%CF%82-%CF%86%CF%8E%CE%BA%CE%B9%CE%B1%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1.pdf | title=Η κατάσταση του πληθυσμού της μεσογειακής φώκιας στην Ελλάδα | accessdate=2012-12-21 | date=2007 | publisher=MOm | pages=42 }}{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }}</ref>
==Περιγραφή==
Το μήκος των ενήλικων ζώων κυμαίνεται μεταξύ 2-3 μέτρων, ενώ το βάρος τους φθάνει έως και τα 350 κιλά, με τα θηλυκά να είναι λίγο μικρότερα από τα αρσενικά. Το σώμα τους καλύπτεται από στιλπνό τρίχωμα, μήκους περίπου μισού εκατοστού. Το χρώμα τους ποικίλλει από ανοιχτό γκρί και μπεζ στα θηλυκά μέχρι σκούρο καφέ και μαύρο στα αρσενικά, πολλές φορές διάστικτο και με ανοιχτόχρωμα σημεία στον αυχένα, τον λαιμό και την κοιλιά. Στα αρσενικά είναι ιδιαίτερα εμφανής και ευδιάκριτη η λευκή κηλίδα στην κοιλιά.<ref name="Road">{{cite book | title=Βόρειες Σποράδες - Εθνικό θαλάσσιο πάρκο | author=Hau, Gerald / Hutter, Claus Peter | year=1998 | publisher=Εκδόσεις Road | location=Αθήνα | isbn=960-8481-73-2}}</ref><ref name="EM">{{cite journal | url=http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1997/12/14121997.pdf | title=Η μεσογειακή φώκια | author=Δενδρινός Παναγιώτης | journal=Επτά Ημέρες | year=1997 | month=Δεκέμβριος | issue=Τα απειλούμενα είδη ζώων στην Ελλάδα | date= | accessdate=2012-12-14 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20110912192615/http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1997/12/14121997.pdf | archivedate=2011-09-12 | url-status=dead }}</ref>
Οι μεσογειακές φώκιες ζουν μέχρι και 45 χρόνια,<ref name="Mom">{{cite web | url=http://www.mom.gr/displayITM1.asp?ITMID=30 | title=Ιστότοπος της MOm | accessdate=2012-12-14 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20120316102410/http://www.mom.gr/displayITM1.asp?ITMID=30 | archivedate=2012-03-16 | url-status=dead }}</ref> αν και ο μέσος όρος είναι γύρω στα 20, ενώ η σεξουαλική ωριμότητα ξεκινά στον 5ο. Ζευγαρώνουν στο νερό και γεννούν κάθε 2 χρόνια -μετά από κύηση 10 μηνών και πάντα στην στεριά- συνήθως ένα μικρό, σπανιότερα δύο. Το νεογέννητο έχει μήκος περίπου 1 μέτρο, ζυγίζει γύρω στα 15 κιλά και είναι ήδη ικανό να κολυμπήσει. Το δέρμα του καλύπτεται από μακρύ σκούρο τρίχωμα μήκους έως και 1,5 εκατοστά. Το τρίχωμα αυτό αντικαθίσταται μέσα σε δύο μήνες από το κοντό τρίχωμα των ενήλικων ζώων. Στην κοιλιά υπάρχει μία μεγάλη λευκή κηλίδα σαν μπάλωμα, της οποίας το σχήμα διαφέρει χαρακτηριστικά σε κάθε φώκια αλλά και μεταξύ των δύο φύλων.<ref name=Mom/> Η γαλουχία διαρκεί περίπου τρεις με τέσσερις μήνες και μετά αρχίζει σιγά-σιγά να κυνηγά και να βρίσκει την τροφή του. Την περίοδο αυτήν και σε αντίθεση με άλλα είδη φώκιας, η μητέρα αφήνει το μικρό της μόνο του για κάποιες ώρες προς αναζήτηση τροφής.
Γραμμή 34:
Έχει παρατηρηθεί πως είναι [[πολυγυνία|πολυγυνικές]], δηλαδή ένα ενήλικο αρσενικό διατηρεί ένα [[χαρέμι]] και ζευγαρώνει με περισσότερα από ένα θηλυκά. Η γέννα λαμβάνει χώρα σε απομονωμένη σπηλιά με έξοδο προς την παραλία, αν και από παλιές περιγραφές έως και τον 18ο αιώνα φαίνεται πως γεννούσαν στις ανοιχτές αμμουδιές.<ref name="mogua1">{{cite web | url=http://www.monachus-guardian.org/factfiles/medit01.htm | title=Monk Seal Fact Files | accessdate=2012-12-15}}</ref>
Στην Ελλάδα η αναπαραγωγική περίοδος ξεκινάει από τον Αύγουστο και ολοκληρώνεται τον Δεκέμβριο, με πολύ σπάνιες πρώιμες και όψιμες γεννήσεις<ref>{{Cite web|title = Βιολογία {{!}} MOm Website|url = http://www.mom.gr/displayITM1.asp?ITMID=30&LANG=GR|website = www.mom.gr|accessdate = 2015-08-22|archiveurl = https://web.archive.org/web/20150927101211/http://www.mom.gr/displayITM1.asp?ITMID=30&LANG=GR|archivedate = 2015-09-27|url-status = dead}}</ref>. Η κορύφωση της αναπαραγωγικής περιόδου καταγράφεται μεταξύ Σεπτεμβρίου και Οκτωβρίου. Την ίδια περίοδο και λόγω της επιδείνωσης του καιρού (φθινοπωρινές καιρικές συνθήκες και θαλασσοταραχές) υπάρχει κίνδυνος για τα νεογνά να παρασυρθούν από τη θάλασσα, να χάσουν τη μητέρα τους και να πνιγούν, καθώς μέχρι και τον τέταρτο μήνα της ζωής τους θηλάζουν αποκλειστικά και δεν μπορούν να τραφούν μόνα τους, ούτε είναι τόσο ικανά στη θάλασσα.
==Διατροφή==
Το θαλάσσιο περιβάλλον της Μεσογείου, όπου ζει μεγάλη ποικιλία ειδών αλλά σε μικρούς σχετικά αριθμούς, φαίνεται να ευνοεί την διατροφική προσαρμογή της φώκιας, η οποία δε δείχνει κάποια προτίμηση σε συγκεκριμένα είδη. Αντιθέτως τρέφεται με μια ποικιλία από [[οστεϊχθύες|οστεϊχθύς]], όπως [[Σαργός|σαργούς]], [[συναγρίδα|συναγρίδες]], [[Γόπα|γόπες]], [[μπαρμπούνι]]α και [[Κεφαλόποδα|κεφαλόποδων]] όπως [[χταπόδι]]α, [[σουπιά|σουπιές]] και [[καλαμάρι]]α, αλλά και [[καρκινοειδή]] όπως [[κάβουρας|καβούρια]].<ref name=momkat/><ref name=Road/> Το κυριότερο θήραμα των μεσογειακών φωκών αποτελούν τα χταπόδια και συγκεριμένα το ''[[Octopus vulgaris]]''<ref>{{Cite journal|url = http://www.mom.gr/LH2Uploads/ItemsContent/458/press.pdf|title = Diet of the Monk Seal (Monachus monachus) in Greek Waters|last = Graham J. Pierce, Gema Hernandez-Milian, Begoña Santos, Panagiotis Dendrinos, Marianna Psaradellis, Eleni Tounta, Evgenia Androukaki, and Alexius Edridge|first = |date = 2011|journal = Aquatic Mammals 2011, 37(3), 284-297|accessdate = 22/08/2015|doi = 10.1578/AM.37.3.2011.284|archiveurl = https://web.archive.org/web/20150927040053/http://www.mom.gr/LH2Uploads/ItemsContent/458/press.pdf|archivedate = 2015-09-27|url-status = dead}}</ref>
[[Αρχείο:Colonia de focas monje de Cabo Blanco (1945).jpg|thumb|left|Αποικία μεσογειακής φώκιας στο Λευκό Ακρωτήριο το 1945]]
Γραμμή 53:
Ο θάνατος φωκών από την παγίδευση τους σε αλιευτικά εργαλεία είναι πολύ συχνό φαινόμενο στις περισσότερες περιοχές εξάπλωσης του είδους. Τα ζώα παγιδεύονται και πνίγονται κυρίως σε στατικά δίχτυα που χρησιμοποιούνται ευρέως από την παράκτια αλιεία. Στοιχεία έρευνας στην Ελλάδα αποδεικνύουν ότι το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο στα ανήλικα και άρα περισσότερο άπειρα άτομα.
Υπεραλίευση και παράνομη αλιεία έχουν οδηγήσει σε σημαντική μείωση τα ιχθυαποθέματα ώστε οι φώκιες να δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν αρκετή τροφή από το φυσικό τους στοιχείο.<ref name="WWF">{{cite web | url=http://www.wwf.gr/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=138&Itemid=67 | title=WWF - Μεσογειακή φώκια (Monachus monachus) | accessdate=2012-12-17 | archiveurl=https://archive.is/20130702045037/www.wwf.gr/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=138&Itemid=67 | archivedate=2013-07-02 | url-status=dead }}</ref> Παράλληλα ραγδαία αύξηση του ανθρώπινου πληθυσμού και η αστικοποίηση μαζί με την άνοδο του παραθαλάσσιου και θαλάσσιου τουρισμού υποβάθμισαν τον βιότοπο της μεσογειακής φώκιας και την εκδίωξαν από τις ανοιχτές παραλίες.
Σήμερα έχει κηρυχθεί [[Κατάσταση διατήρησης|είδος '''κρισίμως κινδυνεύον με αφανισμό''']]. Ο συνολικός πληθυσμός υπολογίζεται σε λιγότερα από 600 ζώα διεσπαρμένα σε τέσσερις απομονωμένους θύλακες στα νησιά [[Μαδέρα]] (25-35 άτομα), στο [[Λευκό Ακρωτήριο]] της [[Μαυριτανία]]ς (130 άτομα) στον [[Ατλαντικός Ωκεανός|Ατλαντικό]], στις [[Μεσόγειος|Μεσογειακές]] ακτές [[Μαρόκο]]υ και [[Αλγερία]]ς και στην Ανατολική Μεσόγειο ([[Αιγαίο]] και [[Ιόνιο Πέλαγος]]).
Γραμμή 64:
== Διατήρηση και προστασία ==
[[Αρχείο:Phoque Moine Monachus.jpg|thumb|Φώκια κοντά στη [[Σέριφος|Σέριφο]]. Φωτογραφήθηκε το 2007]]
Σημαντικό βήμα για την προστασία της μεσογειακής φώκιας και των βιοτόπων της αποτέλεσε η ανακήρυξη της περιοχής των Βορείων Σποράδων σε προστατευόμενη και η ίδρυση του [[Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων|Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Αλοννήσου Βορείων Σποράδων]] (ΕΘΠΑΒΣ)<ref name="ΕΘΠΑ">{{cite web | url=http://www.alonissos-park.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=60:the-park-description&catid=3:thepark&Itemid=63 | title=Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου - Ίδρυση του πάρκου | accessdate=2012-12-17}}</ref>. Καθοριστική υπήρξε η συμβολή της μη κερδοσκοπικής, [[μη κυβερνητική οργάνωση|μη κυβερνητικής οργάνωσης]] ''[[ΜOm|ΜOm /Εταιρία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας]]'' στην οργάνωση και λειτουργία δραστηριοτήτων όπως η ενημέρωση του κοινού και η παρακολούθηση της κατάστασης του πληθυσμού της Μεσογειακής φώκιας, σε συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές. Σύμφωνα με τα στοιχεία του οργανισμού, τουλάχιστον 55 διαφορετικά ενήλικα ζώα έχουν αναγνωριστεί να συχνάζουν στην περιοχή του θαλάσσιου πάρκου, ενώ υπολογίζεται γεννιούνται άλλα οχτώ τον χρόνο.<ref name="mofi">{{cite web | url=http://mofi.mom.gr/fokia_alieia1.htm | title=MOFI - Η μεσογειακή φώκια στην Ελλάδα | accessdate=2012-12-17 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20120424225944/http://mofi.mom.gr/fokia_alieia1.htm | archivedate=2012-04-24 | url-status=dead }}</ref>
Μέρος της δράσης της MOm είναι η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των ντόπιων κατοίκων και ψαράδων όπως και η διάσωση και περίθαλψη άρρωστων, τραυματισμένων και ορφανών ζώων. Γι αυτόν τον λόγο δημιούργησε το ''Κέντρο Περίθαλψης Μεσογειακής Φώκιας'' στην [[Αλόννησος|Αλόννησο]], το οποίο είναι το μοναδικό στη Μεσόγειο και λειτουργεί σε συνδυασμό με το ''δίκτυο διάσωσης και συλλογής πληροφοριών'' της MOm<ref name="mom2">{{cite web | url=http://www.mom.gr/displayITM1.asp?ITMID=56 | title=MΟm - Περίθαλψη και διάσωση | accessdate=2012-12-17 }}{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }}</ref>. Εκεί φιλοξενούνται μόνο τα νεογέννητα, κατά κύριο λόγο, ορφανά φωκάκια που χωρίστηκαν από τη μητέρα τους, συνήθως λόγω καιρικών συνθηκών. Η περίθαλψη των μεγαλύτερων ζώων γίνεται επί τόπου. Το δε ''Δίκτυο Διάσωσης και Συλλογής Πληροφοριών'' (RINT) βασίζεται σε μέλη από όλη την Ελλάδα, κατά πλειοψηφία μη ειδικούς, που αποστέλλουν τακτικά πληροφορίες και ενημέρωση από τις παράκτιες και νησιωτικές περιοχές<ref>{{cite web | url=http://www.mom.gr/displayITM1.asp?ITMID=51 | title=MOm - Δίκτυο Διάσωσης και Συλλογής Πληροφοριών | accessdate=2012-12-18 }}{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }}</ref>.
Η Ελλάδα ετοιμάζεται να κηρύξει μια δεύτερη περιοχή στο Αιγαίο ως προστατευόμενο ''θαλάσσιο πάρκο'' με έναν από τους κύριους στόχους της πράξης αυτής την «προστασία και διατήρηση του σημαντικού πληθυσμού της απειλούμενης με εξαφάνιση Μεσογειακής φώκιας Monachus monachus»<ref name="opengov1">{{cite web | url=http://www.opengov.gr/minenv/?p=4390 | title=Περιφερειακό Θαλάσσιο Πάρκο - Άρθρο 01 | accessdate=2012-12-17}}</ref>. Θα ονομάζεται ''Περιφερειακό Θαλάσσιο Πάρκο Βόρειας Καρπάθου, νήσου Σαρίας και των Αστακιδονησίων'' (Π.Θ.Π.Β.Κ.Σ.Α) και θα περιλαμβάνει τις ήδη υπάρχουσες Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) Καρπάθου-Σαρίας και Αστακιδονησίων του Δικτύου [[Natura 2000]] <ref name="βήμα">{{cite news | url=http://www.tovima.gr/society/article/?aid=460318 | title=Το Βήμα - Στην Κάρπαθο το τρίτο θαλάσσιο πάρκο της χώρας | accessdate=2012-12-17 | author=Τράτσα, Μάχη | date=2012-05-31}}</ref><ref name="opengov3">{{cite web | url=http://www.opengov.gr/minenv/?p=4389 | title=Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο | accessdate=2012-12-17}}</ref>.
Γραμμή 72:
Το άλλο θαλάσσιο πάρκο της χώρας είναι το [[Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου|Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου]] στο [[Ιόνιο Πέλαγος]]. Με βάση τα στοιχεία του [[WWF]] που πραγματοποίησε συστηματική καταγραφή πληθυσμού της φώκιας το 1991, βρίσκουνε καταφύγιο στην περιοχή 14-18 άτομα. Πρόκειται για το μεγαλύτερο γνωστό πληθυσμό στο Ιόνιο<ref name="ΕΘΠΖ">{{cite web | url=http://www.nmp-zak.org/index.php?l=GR&pn=monachus | title=ΕΘΠΖ - Φώκια Monachus monachus | accessdate=2012-12-18}}</ref>.
Μαζί με τις δύο περιοχές στην Τουρκία, στη [[Φώκαια]] της Σμύρνης και στην [[Επαρχία Μερσίν|Επαρχία της Μερσίνης]], είναι τα μοναδικά προστατευόμενα καταφύγια της φώκιας στη μεσόγειο. Η ΜΚΟ ''SAD-DAFAG'' που δραστηριοποιείται στην περιοχή υπολογίζει τον αριθμό των ζώων σε περίπου 100<ref>{{cite web | url=http://sadafag.org/english/index.php?bolum=akdeniz-foku | title=MONK SEALS IN TURKIYE | accessdate=2012-12-18 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20110907083655/http://www.sadafag.org/english/index.php?bolum=akdeniz-foku | archivedate=2011-09-07 | url-status=dead }}</ref>.
Στον Ατλαντικό υπάρχει η προστατευόμενη περιοχή στα νησιά ''Ντεζέρτας'' της [[Μαδέρα]]ς, όπου φαίνονται ενθαρρυντικά σημάδια ανάκαμψης μετά από έντονες προσπάθειες προστασίας εκ μέρους της πορτογαλικής διαχειριστικής αρχής, και ο αριθμός έχει ανέβει στις 25-35 φώκιες. Νοτιότερα, στο Λευκό Ακρωτήρι το Μαροκινό Ναυτικό περιπολεί τη ζώνη όπου απαγορεύεται η αλιεία με σκοπό να μειωθεί η βασική αιτία θανάτου της φώκιας, τα δίχτυα των ψαράδων, και να διασωθεί η μεγαλύτερη ομάδα μεσογειακής φώκιας που αριθμεί 130 άτομα<ref name="mogui5">{{cite web | url=http://www.monachus-guardian.org/factfiles/medit1803.htm | title=Marine protected areas and no-fishing zones | accessdate=2012-12-18}}</ref>.
| |||