Τετραγράμματο: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

* [[Άγιος Νεκτάριος Αιγίνης]], ''Ορθόδοξος Ιερά Κατήχησις'', 1899<ref>«Η Παλαιά Διαθήκη αποδίδωσι τω Θεώ τα εξής ονόματα, άτινα κυρίως εισί δηλωτικά των του Θεού ιδιωμάτων, καθόσον η ουσία αυτού παρίσταται ως άρρητος ή ανέκφραστος· ήτοι ''Ελωχίμ'', ''Αδωναΐ'', ''Σαβαώθ''. Το όνομα ''Ιεχωβά'' είναι αυτό το όνομα ''«ο Ων»'', όπερ ο Θεός αποδίδωσιν εαυτώ». Στη σημείωση ΙΣΤ' του Παραρτήματος με τίτλο ''Περί του Ιεχωβά του αποκαλυφθέντος Θεού εν τη Παλαιά Διαθήκη ότι εστίν ο Υιός και λόγος του Θεού και ουχί ο Πατήρ'' αναφέρεται: «Ότι ο Ιεχωβά ο αποκαλυφθείς τω Μωυσεί Θεός εστιν ο Λόγος του Θεού το δεύτερον πρόσωπον της αγίας Τριάδος, και ότι αυτός εστιν ο εν όλη τη Παλαιά Διαθήκη αποκαλυπτόμενος Θεός, θέλομεν αποδείξει προσάγοντες τα σχετικά χωρία των Αγίων Γραφών, και πιστούντες δι' αυτών δια παραθέσεως την του θέματος αλήθειαν. [...] Και εν Εξόδω κεφάλ. 14-16 ο Θεός ο Ιεχωβά αποστέλλων τον Μωυσήν προς τους υιούς Ισραήλ λέγει αυτώ [...] Και εκ των χωρίων τούτων δείκνυται ότι ο Θεός ο αποκαλυφθείς τω Μωυσεί, ο ων, ήτοι ο Ιεχωβά, εστίν αυτός ο αποκαλυφθείς τω Αβραάμ και Ιακώβ. [...] Εν τω χωρίω τούτω φαίνεται, ότι ο Θεός Αβραάμ, Ισαάκ και Ιακώβ, ο ων (ο Ιεχωβά), ηγείτο εν στύλω νεφέλης και στύλω πυρός του Ιουδαϊκού λαού. Και εν κεφαλαίω κ' στίχ. 1-2 ο Θεός, ο Ιεχωβά δίδων τον νόμον προς τον Μωυσήν λέγει αυτώ, ότι αυτός εστι Κύριος ο Θεός ο εξαγαγών τον λαόν εξ Αιγύπτου και εξ οίκου δουλείας. [...] Και ο Νεεμίας εν κεφ. θ' (στίχ. 7-28) λέγει περί του Ιεχωβά [...] Το εν τούτο πρόσωπον το εμφανισθέν ως άνθρωπος και ως Θεός, ού το Ιεχωβά, ενεφανίσθη και ως άγγελος Θεού, ήτοι απεσταλμένος. [...] Εν τω χωρίω τούτω ο Ιεχωβά εμφανίζεται ως άγγελος Θεού και συγχρόνως ως Θεός ([Γένεσις] στίχ. 11-13). Και εν κεφαλαίω μη' ο Θεός ο Ιεχωβά καλείται άγγελος υπό του Ιακώβ [...] Και εν Εξόδω (κεφάλ. γ' στίχ. 2-7) ο οφθείς τω Μωυσεί Θεός ο καλέσας εαυτόν Ιεχωβά (ο ων) λέγεται άγγελος [...] Και εν Εξόδω (κεφ. ιδ' στίχ. 19, 20) ο Ιεχωβά ο ηγούμενος της οδού εν στύλω νεφέλης και εν στύλω πυρός (έξοδ. ιγ' 21), ούτος ενταύθα ονομάζεται άγγελος του Θεού. [...] Ωσαύτως και εν κεφαλαίω κ' στίχ. 1-12 ο άγγελος του Θεού καλείται Κύριος και Θεός του Ισραήλ. Την εναλλαγήν ταύτην των ονομάτων παρατηρούμεν και εν τη Καινή Διαθήκη. [...] Ώστε ο εν ερήμω και εν βάτω και εν νεφέλη άγγελος του Θεού ο τω Αβραάμ και Ιακώβ και Μωυσεί και τη Άγαρ λαλήσας εστίν ο αποκαλυπτόμενος Θεός, ο Ιεχωβά. [...] Δι' όλης της Π.Δ. παρατηρείται η διάκρισις μεταξύ του κεκρυμμένου Θεού και του ισοθέου Θεοφάντορος, ο συχνότατα καλούμενος άγγελος Κυρίου (Μαλέαχ Ιεχωβά) και διαρρήδην Θεός (Ελ, Ελωχήμ, Αδωνάϊ και Ιεχωβά) ένθεν μεν ταυτίζεται τω Θεώ, ετέρωθεν δε διακρίνεται από του Θεού· [...] Ουδαμού της Π.Δ. συνήθης άγγελος λαλεί άντικρυς ως Θεός, τουναντίον ούτος ο άγγελος Κυρίου συχνότατα λαλεί ως αυτός ούτος ο Ιεχωβά, και η φανέρωσις αυτού θεωρείται ως η φανέρωσις αυτού του Υψίστου Θεού. Το αυτό θείον δηλούσιν εν τη Κ.Δ. τα ονόματα, Λόγος, Υιός, Εικών, απαύγασμα του Θεού, είναι δε το θείον τούτο ον ο τη ανθρωπότητι αποκαλυπτόμενος Θεός προς διάκρισιν από του κεκρυμμένου Θεού. [...] Ο αποκαλυφθείς τοις Ιουδαίοις Θεός, εστίν ο λόγος του Θεού [...] Ο Ιεχωβάς ούτος, όστις εν ταυτώ λέγεται ο άγγελος ή ο απεσταλμένος του Θεού εν τη Π.Δ. εκηρύχθη υπό των προφητών ως Θεός λυτρωτής των Ισραηλιτών και ο αρχηγός της Νέας Διαθήκης ο μέλλων έρχεσθαι σώσαι τους πιστεύοντας [...] Εν τω Ζαχαρία κεφ. β' παρίσταται ο Ιεχωβάς ερχόμενος εις τον κόσμον, και εν ταυτώ φαίνεται αποστελλόμενος. [...] Εν δε Μιχαία Ε' χαρακτηρίζεται ο μέλλων της Ιουδαίας ηγεμών και άρχων του Ισραήλ ως Ιεχωβά, "ούτινος αι έξοδοι αυτού απ' αρχής εξ ημερών αιώνος" (στίχ. 2-3). Εν ώ δε ο Ζαχαρίας λέγει, ότι ο Κύριος ελεύσεται εν μέσω του λαού αυτού, ο Μαλαχίας εν κεφ. γ' λέγει ότι ο «ο Κύριος» «ο άγγελος της Διαθήκης» θέλει έλθει εις τον ίδιον αυτού ναόν «Ιδού εγώ εξαποστελώ τον άγγελόν μου, και επιβλέψεται οδόν προ προσώπου μου και εξαίφνης ήξει εις τον ναόν αυτού Κύριος ο Ιεχωβά, ον υμείς ζητείτε, και ο άγγελος της διαθήκης, ον υμείς θέλετε. Ιδού έρχεται λέγει Κύριος παντοκράτωρ» (στίχ. 1, 2). Ώστε ο Ιεχωβά ο και άγγελος της διαθήκης έμελλε να έλθη τις τον εαυτύ ναόν. Τούτο δε εφαρμόζεται υπό του Ευαγγελιστού Μάρκου (α. 2) εις τον Ιησούν Χριστόν, ον θεωρεί ως τον προκαταγγελθέντα υπό των προφητών και περί του οποίου ο Ησαΐας λέγει, ότι ο Θεός ήθελεν αποστείλει τον άγγελον αυτού προ του προσώπου αυτού, όστις ήθελε κατασκευάσει την οδόν αυτού· ήτοι ο Ιεχωβάς ήθελεν ελθεί και αποστείλει τον εαυτού άγγελον, όπως κατασκευάση την εαυτού οδόν. [...] Ο Ευαγγελιστής Μάρκος πληροφορεί ημάς, ότι η προφητεία του Μαλαχίου, δι' ης προκαταγγέλλεται η του Κυρίου και Θεού άφιξις επληρώθη εν τω Ιησού τω Ναζωραίω, ήτοι ότι ο Ιεχωβά ήλθεν εις τον ναόν αυτού. [...] Και ενταύθα ο Δαβίδ προφητεύει την έλευσιν του Ιεχωβά του αποκαλυφθέντος Θεού. [...] Και εν τη Αγία και Μεγάλη Παρασκευή ψάλλει εν ακολουθία των Ωρών: «Ότε σε σταυρώ προσήλωσαν παράνομοι, τον Κύριον της δόξης (Κύριος δε της δόξης ήν ο Ιεχωβά) εβόας προς αυτούς» [...] Εκ των μέχρι τούδε ειρημένων φρονούμεν, ότι απεδείχθη σαφώς, ότι ο αποκαλυφθείς εν τη Π.Δ. Θεός υπό το όνομα Ιεχωβά ο ων ήτο το δεύτερον πρόσωπον της Αγίας Τριάδος, ο Υιός και Λόγος του Θεού Πατρός ο δι' ημάς και δια την ημετέραν σωτηρίαν ενανθρωπήσας Κύριος Ιησούς Χριστός, ου των ελέει πάντες σωθείημεν». (Αγίου Νεκταρίου ''Ορθόδοξος Ιερά Κατήχησις'', 1899, Εκδ. Β. Ρηγοπούλου, σελ. 48, 246-256)</ref>.

* Πίτερ Κρίστοφερ Νέλσον, ''Λεκτικές Μελέτες στη Βιβλική Εβραϊκή, Αραμαϊκή, Ελληνική και Λατινική'', 1941<ref>«ΙΕΧΩΒΑ: Αυτό είναι το ιερό όνομα μέσω του οποίου ο Θεός μας αποκάλυψε τον Εαυτό του στη σχέση διαθήκης με το λαό του. [...] Η ακριβής προφορά από τους Εβραίους τα αρχαία χρόνια δεν μπορεί να γίνει γνωστή [...] Είναι καλύτερο να είμαστε ικανοποιημένοι με την προφορά που είναι η πιο οικεία στα αφτιά μας». (Peter Christopher Nelson, ''Word studies in Biblical Hebrew, Aramaic, Greek and Latin'', Southwestern Press, 1941, σελ. 31, 37)</ref>.

* [[Βασίλειος Στεφανίδης]], ''Εκκλησιαστική Ιστορία,'' 1959<ref>«Ο Ιησούς [...] έδειξε μάλιστα ένθεον ζήλον δια τον ναόν του Ιεχωβά και την καθαρότητα αυτού. [...] Υπό Εβραίων μάλιστα εξεφράζετο η πεποίθησις, ότι ο Ιεχωβά δεν θα εκπληρώση την ανθρώπινη ελπίδα της αναστάσεως (Ιώβ 14:19, 16:7, 8 και 22). [...] Οι Εβραίοι ήσαν εντελώς ξένοι προς τον μυστικισμόν. Το μεταξύ του Ιεχωβά και του Εβραίου χάσμα απετέλει ανυπέρβλητον εμπόδιον». (''Εκκλησιαστική Ιστορία'', Βασίλειου Στεφανίδη, 1959/1998, Εκδόσεις Παπαδημητρίου, σελ. 26, 29, 430, 605)</ref>.

* [[Παναγιώτης Τρεμπέλας]], ''Δογματική της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας'', 1959<ref>«Τίς η ακριβής του τετραγράμματου τούτου ονόματος καθ' Εβραίους προφορά, είναι αβέβαιον. [...] Οι νεώτεροι προφέρουσιν άλλοι άλλως· ήτοι Γιαχβέ, Γιαχβέχ, Γιαχββέχ, Ιαχβέχ ή Ιαχβέ ή και κατά προσαρμογήν ελληνικήν Ιεχωβά. [...] Εις τα παλαιότερα βιβλία της Π.Δ. γίνεται λόγος περί αγγέλου του Ιεχωβά, ομιλούντος ού μόνον εξ ονόματος του Θεού αλλά και εκφραζομένου κατά τρόπον, καθ' ον θα ωμίλει ο αυτός ούτος ο Θεός. Εντεύθεν ο μεν Φίλων εξέλαβεν αυτόν ως τον Λόγον, τον κατ' αυτόν κυβερνώντα τον κόσμον, πολλοί δε εκκλησιαστικοί συγγραφείς και ιδία ο Θεοδώρητος εθεώρησαν υπό τον άγγελον τούτον αυτό το δεύτερον πρόσωπον της Αγίας Τριάδος. Αντιτίθενται όμως προς την εκδοχήν ταύτην σύγχρονοί τινες ερμηνευταί, οίτινες ενείδον εν τη ονομασία ταύτη ευλαβή αντικατάστασιν αυτού του Ιεχωβά, όστις ενεφανίζετο αμέσως εις τους πατριάρχας και των Μωυσήν. [...] Ουδαμού της Π.Δ. το Πνεύμα εμφανίζεται ως ίδιον πρόσωπον, αλλ' είναι πάντοτε αχώριστον του Ιεχωβά και δεν φαίνεται ενεργούν εξ εαυτού». (''Δογματική της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας'', Παναγιώτη Ν. Τρεμπέλα, 1959, σελ. 166, 229, 258)</ref>· ''Μωυσής: Ο Ελευθερωτής του Ισραήλ'', 1970<ref>«Και εξακολουθεί ο Θεός να λέγη προς τον Μωυσήν: [...] Εγώ, λέγει, είμαι ο Κύριος. Εγώ είμαι ο Ιεχωβά». (''Μωυσής: Ο Ελευθερωτής του Ισραήλ'', Παναγιώτης Ν. Τρεμπέλας, 1970, Έκδ. ''Ο Σωτήρ'', σελ. 84)</ref>· ''Υπόμνημα εις το Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον'', 1983<ref>«Και ως Κύριον γνωρίζουν και επικαλούνται τούτον σήμερον όλος ο χριστιανικός κόσμος. Το όνομα δε Ιεχωβά και Γιαχβέ είναι ονομασία λησμονημένη γνωστή και συνήθης σήμερον εις τον παλαιόν Ισραήλ και εις τους ολίγους σπουδαστάς του εβραϊκού κειμένου της Βίβλου. Ο Κύριος. Είναι αυτός ούτος, Όστις ως "ο ων" ενεφανίσθη εις τον Μωυσήν. [...] Ο Είς και μόνος αληθινός Θεός». (Παναγιώτης Ν. Τρεμπέλας, ''Υπόμνημα εις το Κατά Λουκάν Ευαγγέλιον'', Εκδ. 3η, 1983)</ref>.