Μουμπάι: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η '''Μουμπάι''' (''στη γλώσσα Μαράτι: मुंबई – Μούμπαι'', μέχρι το 1995 το επίσημο όνομα της πόλης ήταν '''Βομβάη'''), είναι πόλη της [[Ινδία|Ινδίας]]ς, πρωτεύουσα της [[Μαχαράστρα]] που καταλαμβάνει μια συστάδα νήσων και νησίδων που συνδέονται μεταξύ τους, έξω από την ακτή Κονκάν της Δυτικής Ινδίας. Ο πληθυσμός της πόλης αγγίζει τα 20.000.000 κάτοικους και είναι από τα σημαντικότερα εμπορικά κέντρα ανάμεσα από την [[Φρανκφούρτη]] και το [[Χονγκ Κονγκ]]. Η ΒομβάηΜουμπάι βρίσκεται στη δυτική ακτή της Ινδίας και το περιβάλλον της προσφέρει ένα βαθύ φυσικό [[λιμάνι]] στην [[Αραβική θάλασσα]]. Στο λιμάνι αυτό γίνεται η διαχείριση περισσότερου από το μισό όγκο φορτηγών πλοίων της Ινδίας. <ref name="blue_guide_india_history_of_mumbai">{{cite book | title=Blue Guide India | author=Sam Miller | year=2012 | publisher=Somerset Books Company | pages=468-473 | isbn=978-1-905131-53-2}}</ref>

Η ΒομβάηΜουμπάι είναι το εμπορικό και ψυχαγωγικό κέντρο της Ινδίας. Παράγει το 5% του Α.Ε.Π. της χώρας και είναι υπεύθυνη για το 25% της βιομηχανικής παραγωγής. Το 40% του θαλάσσιου εμπορίου της χώρας διακινείται εκεί καθώς και το 70% των συναλλαγών κεφαλαίου προς την ινδική οικονομία. Επιπρόσθετα, η ΒομβάηΜουμπάι είναι ένα από τα 10 μεγαλύτερα οικονομικά κέντρα του κόσμου, βλέποντας τη ροή της οικονομικής ανάπτυξής της. Εκεί βρίσκονται σημαντικά οικονομικά ιδρύματα όπως η κεντρική τράπεζα αποθεμάτων της Ινδίας, το χρηματιστήριο της ΒομβάηςΜουμπάι, το εθνικό χρηματιστήριο της Ινδίας και πολλά διοικητικά κέντρα επιχειρήσεων από ινδικές εταιρείες και όχι λίγες πολυεθνικές. Στην πόλη υπάρχει και το κέντρο της εθνικής βιομηχανίας θεάματος της Ινδίας γνωστό ως [[Μπόλυγουντ]]. Χάρη στις πολλές επαγγελματικές ευκαιρίες που υπόσχεται η ΒομβάηΜουμπάι καθώς και το υψηλό επίπεδο ζωής της, αποδημούντες Ινδοί φτάνουν εκεί από κάθε γωνιά της χώρας καθιστώντας τη ΒομβάηΜουμπάι ένα ποτ πουρί κοινωνιών και [[Κουλτούρα|κουλτούραςκουλτούρα]]ς.

Το όνομα Μαμπάη (Προγενέστερο της Βομβάης) είναι ένα επίθετο, από τη λέξη Μάμπα, ή Μάχα Άμπα, η οποία είναι μια ινδική θεά με το όνομα Μαμπαντεύι και ''ΆαΆαϊ'ι', ''μητέρα στα Μαράτι. Το όνομα Βομβάη έχει ρίζες στον 16ο αιώνα όταν οι [[Πορτογαλία|Πορτογάλοι]] έφτασαν στην περιοχή και την ονόμασαν διαφορετικά, αν και τελικά η γραπτή ονομασία της πήρε τη μορφή ''Βομβαήμ'', που ακόμα και σήμερα χρησιμοποιούν οι Πορτογάλοι.

Μετά την βρετανική κατοχή του 17ου αιώνα, το όνομά της αγγλοποιήθηκε στο ''Βομβάη'' αν και ήταν γνωστή σαν ''Μουμπάη'' ή ''Μαμπάη'' στους ομιλούντες Μαράτι και Γκατζαράτι, και σαν ''Μπαμπάη'' στην Ινδική. Το όνομα άλλαξε επίσημα στο εναλλακτικό της Μαράτι ''Μουμπάη'' το 1995.

Μια ευρέως διαδεδομένη εξήγηση για την καταγωγή του παραδοσιακού αγγλικού ονόματος ''Βομβάη'' μαρτυρά πως έχει ρίζες σε ένα πορτογαλικό όνομα που σημαίνει ''καλή ακτή''. Αυτό βασίζεται στο γεγονός ότι ''μπόμμπομ'' στα πορτογαλικά σημαίνει ''καλός'' ενώ στα αγγλικά η λέξη ''bay'' (μπέη, ακτή) φέρει ομοιότητες στο πορτογαλικό μπα'ί'αμπαΐα ("«μπαχία"» σε προγενέστερη μορφή). Επομένως μια τυπική μετάφραση του ''καλή ακτή'' στα πορτογαλικά θα ήταν ''μπόα μπαχία'', και όχι το λανθασμένο ''μπόμμπομ μπαχία''. Παρ' όλα αυτά είναι δυνατό να βρεθεί ο τύπος ''μπα'ί'μμπαΐμ'' που σημαίνει ''μικρή ακτή'' στα πορτογαλικά του 16ου αιώνα.

Υπάρχουν όμως και διαφορετικές απόψεις όσο αφορά τη ρίζα του πορτογαλικού ονόματος ''Μπομπα'ί'μΜπομπαΐμ''. Ο Χοσέ Πέδρο Μαχάντο στο ''Dicionário Onomástico Etimológico da Língua Portuguesa'' ("«Πορτογαλικό λεξικό ονοματοθεσίας και ετυμολογίας"») αναφέρει ότι νομίζει πως είναι η πρώτη πορτογαλική λέξη για την περιοχή, το 1516, σαν ''Μπεναματζάμπου'' η ''Τενα-μα'ι'άμπουμαϊάμπου'' τονίζοντας πως "ΜΑ'Ι'ΑΜΠΟΥ"«ΜΑΪΑΜΠΟΥ» φαίνεται να έχει να κάνει με τη ''Μουμπα-ντέβι'' την ινδική θεά προς τιμήν της οποίας ονομάστηκε ο τόπος (στη διάλεκτο Μαράτι, ''Μουμπάη''). Στον ίδιο αιώνα η ορθογραφία του ονόματος φαίνεται να εξελίχθηκε στο ''Μομπα'ί'μΜομπαΐμ''. Η τελική όμως μορφή ''Μπομπαήμ'' εμφανίζεται αργότερα, το 16ο αιώνα όπως έχει καταγραφεί από τον Γκασπάρ Κορέηα το βιβλίο του ''Lendas da India'' (Μύθοι της Ινδίας). Ο Τζ.Π.Μακάντο φαίνεται να απορρίπτει τη θεωρία περι ''ΜπόμΜπομ Μπαχήα'', αναφέροντας πως λόγω των πορτογαλικών αρχείων που αναφέρουν την ύπαρξη μιας ακτής στο μέρος, οι Βρετανοί λανθασμένα θεώρησαν πως το ουσιαστικό (''Μπαχύα'', "«Ακτή"») ήταν μέγιστης σημασίας ως προς το πορτογαλικό τοπωνύμιο. Αυτό οδήγησε τους Βρετανούς να την ονομάσουν Μπομπάη, ονομασία προσαρμοσμένη από τα πορτογαλικά.

[[Αρχείο:Mumbaicitydistricts.png|εναλλ.=Mumbai is on a narrow peninsula on the southwest of Salsette Island, which lies between the Arabian Sea to the west, Thane Creek to the east, and Vasai Creek to the north. Mumbai's suburban district occupies most of the island. Navi Mumbai is east of Thane Creek, and the Thane District is north of Vasai Creek.|μικρογραφία|Η ΒομβάηΜουμπάι αποτελείται από δύο επαρχίες εσόδων]]

ΤοΗ MumbaiΜουμπάι αποτελείται από δύο διαφορετικές περιοχές: την επαρχία πόλης της ΒομβάηςΜουμπάι και την προαστιακή επαρχία της ΒομβάηςΜουμπάι, οι οποίες αποτελούν δύο χωριστές επαρχίες εσόδων της Μαχαράστρα.<ref>{{cite web|url=http://www.maharashtra.nic.in/htmldocs/Activity/mumbai_sub.pdf|title=Mumbai Suburban|publisher=[[National Informatics Centre]] (Mahrashtra State Centre)|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120513120309/http://www.maharashtra.nic.in/htmldocs/Activity/mumbai_sub.pdf|archivedate=13 May 2012|deadurl=yes}}</ref> Η περιφέρεια της επαρχίας πόλης είναι επίσης κοινώς αναφερόμενη ως Νήσος της Πόλης ή Νότια ΒομβάηΜουμπάι. Η συνολική έκταση της ΒομβάηςΜουμπάι είναι 603.,4 χλμ².<ref>{{cite web|url=http://dm.mcgm.gov.in/sites/default/files/documents/city_profile.pdf|title=City Profile of Greater Mumbai|publisher=Municipal Corporation of Greater Mumbai|access-date=24 April 2018}}</ref> Από αυτά, η νησιωτική πόλη καλύπτει 67.,79&nbsp; χλμ², ενώ η προαστιακή επαρχία καλύπτει 370&nbsp; χλμ², τα οποία μαζί είναι 437.,71&nbsp; χλμ² υπό την διοίκηση της Δημοτικής Εταιρείας της Ευρύτερης ΒομβάηςΜουμπάι. Οι υπόλοιπες περιοχές ανήκουν σε διάφορα αμυντικά ιδρύματα, το Εμπορικό Συνδυασμό του Λιμανιού του Μουμπάι, την Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας και το Εθνικό Πάρκο Μποριβάλι, οι οποίες δεν υπάγονται στη δικαιοδοσία της δημοτικής εταιρείας.<ref name="trf">{{harvnb|Mumbai Plan|loc=1.2 Area and Divisions|Ref=plan}}</ref> Η Μητροπολιτική Περιφέρεια της ΒομβάηςΜουμπάι, η οποία περιλαμβάνει τμήματα των επαρχιών Θάνε, Παλγκάρ και Ραϊγκάντ, εκτός από την ευρύτερη ΒομβάηΜουμπάι, καλύπτει έκταση 4,355 τετραγωνικών χιλιομέτρων.

ΤοΗ MumbaiΜουμπάι βρίσκεται στο στόμιο του ποταμού Ούλχας στη δυτική ακτή της Ινδίας, στην παράκτια περιοχή που είναι γνωστή ως Κονκάν. Βρίσκεται στο νησί Σαλσέτ (Νήσος Σάστι), το οποίο μοιράζεται εν μέρει με την επαρχία Θάνε.<ref name="geo">{{harvnb|Greater Bombay District Gazetteer|1960|p=2|Ref=bom}}</ref> ΤοΗ ΒομβάηΜουμπάι οριοθετείται από τη Αραβική Θάλασσα στα δυτικά.<ref name="mloc">{{harvnb|Mumbai Plan|loc=1.1 Location|Ref=plan}}</ref> Πολλά τμήματα της πόλης βρίσκονται ακριβώς πάνω από τη στάθμη της θάλασσας, με υψόμετρο που κυμαίνεται από 10 μ. έως 15 μ.,<ref>{{Harvnb|Krishnamoorthy|2008|p=218}}</ref> και η πόλη έχει μέσο υψόμετρο 14 μέτρων.<ref name="Wbase">{{cite web|url=http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=030034&refer=|title=Mumbai, India|publisher=Weatherbase|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060316121943/http://www.weatherbase.com/weather/weather.php3?s=030034&refer=|archivedate=16 March 2006|accessdate=19 March 2008|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref> Η Βόρεια ΒομβάηΜουμπάι (Σαλσέτ) είναι λοφώδης,<ref>{{harvnb|Mumbai Plan|loc=1.3.2.2 Salsette Island|Ref=plan}}</ref> και το υψηλότερο σημείο της πόλης είναι 450 μ. στο Σαλσέτ στην οροσειρά Ποβάι-Κανχέρι.<ref>{{cite web|url=http://iscmumbai.maharashtra.gov.in/floristic%20survey.html|title=Floristic Survey of Institute of Science, Mumbai, Maharashtra State|last1=Srinivasu|first1=T.|last2=Pardeshi|first2=Satish|publisher=[[Government of Maharashtra]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090717023146/http://iscmumbai.maharashtra.gov.in/floristic%20survey.html|archivedate=17 July 2009|accessdate=26 August 2009|deadurl=yes|df=}}</ref> Ο Εθνικός Δρυμός Σαντζάι Γκάντι (Εθνικό Πάρκο Μποριβάλι) βρίσκεται εν μέρει στην προαστιακή επαρχία της ΒομβάηςΜουμπάι και εν μέρει στην επαρχία Θάνε και εκτείνεται σε έκταση 103,09 τετραγωνικών χιλιομέτρων.<ref>{{Harvnb|Bapat|2005|pp=111–112}}</ref>

Η κάλυψη του εδάφους στην περιοχή της πόλης είναι κυρίως αμμώδης λόγω της εγγύτητάς της στη θάλασσα. Στα προάστια, η κάλυψη του εδάφους είναι κατά κύριο λόγο προσχωματική και λασπώδη.<ref>{{harvnb|Mumbai Plan|loc=1.3.1 Soil|Ref=plan}}</ref> Ο βράχος της περιοχής αποτελείται από μαύρες ροές βασάλτη του Ντεκάν και οι όξινες και βασικές παραλλαγές τους που χρονολογούνται από την ύστερη Κρητιδική και την πρώιμη περίοδο του Ηώκαινου.<ref>{{harvnb|Mumbai Plan|loc=1.3.2 Geology and Geomorphology|Ref=plan}}</ref> Η ΒομβάηΜουμπάι βρίσκεται σε σεισμικά ενεργή ζώνη λόγω της παρουσίας 23 γραμμών ρηγμάτων.<ref>{{Cite journal|url=https://www.scribd.com/doc/10026629/Earthquake-Hazard-Computation-for-Mumbai-Bombay-City|title=Seismic Hazard estimation for Mumbai City|last1=Kanth|first1=S. T. G. Raghu|last2=Iyenagar|first2=R. N.|date=10 December 2006|journal=[[Current Science]]|publisher=Current Science Association|accessdate=3 September 2009|issue=11|volume=91|page=1486|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090202112243/http://www.scribd.com/doc/10026629/Earthquake-Hazard-Computation-for-Mumbai-Bombay-City|archivedate=2 February 2009|deadurl=no|quote=This is used to compute the probability of ground motion that can be induced by each of the '''twenty-three''' known faults that exist around the city.|df=dmy-all}}</ref> Η περιοχή κατατάσσεται ως Σεισμική περιοχή Γ,<ref>{{cite map|publisher=[[India Meteorological Department]]|url=http://www.imd.ernet.in/section/seismo/static/seismo-zone.htm|title=Seismic Zoning Map|accessdate=20 July 2008|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080915154543/http://www.imd.ernet.in/section/seismo/static/seismo-zone.htm|archivedate=15 September 2008|df=}}</ref> που σημαίνει ότι μπορεί να αναμένεται σεισμός μεγέθους έως και 6.5 στην κλίμακα μεγέθους Ρίχτερ.<ref>{{cite web|url=http://theory.tifr.res.in/bombay/physical/fault.html|title=The Seismic Environment of Mumbai|publisher=Department of Theoretical Physics ([[Tata Institute of Fundamental Research]])|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071213094722/http://theory.tifr.res.in/bombay/physical/fault.html|archivedate=13 December 2007|accessdate=6 December 2007|deadurl=no|df=dmy-all}}</ref>

[[Αρχείο:India_mumbai_temperature_precipitation_averages_chart.svg|αριστερά|thumb|Μέση θερμοκρασία και ατμοσφαιρικές κατακρημνίσεις στη ΒομβάηΜουμπάι]] Η ΒομβάηΜουμπάι έχει ένα τροπικό κλίμα, συγκεκριμένα ένα τροπικό υγρό και ξηρό κλίμα (Aw) υπό την κλιματική ταξινόμηση Κέππεν, με επτά μήνες ξηρασίας όπου η βροχόπτωση είναι κοντά στο μηδέν ή μηδενική και η κορυφή των βροχών συμβαίνει τον Ιούλιο, όπου μετά η βροχόπτωση μειώνεται σταδιακά.<ref>{{harvnb|Proceedings of the Indian National Science Academy|1999|p=210|Ref=proc}}</ref> Η πιο δροσερή εποχή από τον Δεκέμβριο μέχρι τον Φεβρουάριο ακολουθείται από την καλοκαιρινή περίοδο από τον Μάρτιο έως τον Ιούνιο. Η περίοδος από τον Ιούνιο έως περίπου το τέλος Σεπτεμβρίου αποτελεί τη εποχή του νοτιοδυτικού μουσώνα. Ο Οκτώβριος και ο Νοέμβριος αποτελούν την μεταμουσωνική εποχή.<ref>{{harvnb|Greater Bombay District Gazetteer|1960|p=84|Ref=bom}}</ref>

Από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο, ο βορειοδυτικός μουσώνας χτυπάει την πόλη. Οι προμουσωνικές βροχές λαμβάνονται τον Μάιο. Περιστασιακά, ο βορειοανατολικός μουσώνας δίνει νεροποντές τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο. Η μέγιστη ετήσια βροχόπτωση που σημειώθηκε ποτέ ήταν 3.452 χιλιοστά, το 1954.<ref name="clra">{{harvnb|Mumbai Plan|loc=1.4 Climate and Rainfall|Ref=plan}}</ref> Οι υψηλότερες βροχοπτώσεις που καταγράφηκαν σε μία ημέρα ήταν 944 χιλιοστά στις 26 Ιουλίου 2005.<ref>{{Cite news|url=http://www.dnaindia.com/mumbai/report-three-drown-as-heavy-rain-lashes-mumbai-for-the-3rd-day-1039257|title=Three drown as heavy rain lashes Mumbai for the 3rd day|last=Kishwar|first=Madhu Purnima|work=[[Daily News and Analysis]] (DNA)|date=3 July 2006|location=Mumbai|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140106115301/http://www.dnaindia.com/mumbai/report-three-drown-as-heavy-rain-lashes-mumbai-for-the-3rd-day-1039257|archivedate=6 January 2014|deadurl=no|accessdate=15 June 2009|df=dmy-all}}</ref> Η μέση ετήσια βροχόπτωση είναι 2.146 χιλιοστά για την πόλη του νησιού και 2,.457 χιλιοστά για τα προάστια.<ref name="clra" />

Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 27.,2 °C, και η μέση ετήσια βροχόπτωση είναι 2.167 χιλιοστά.<ref>{{harvnb|Rohli|Vega|2007|p=267}}</ref> Στην πόλη του Νησιού, η μέση υψηλότερη είναι 31.,2 °C, ενώ η μέση χαμηλότερη θερμοκρασία είναι 23.,7 °C στα προάστια. Στα προάστια, η ημερήσια μέση υψηλότερη θερμοκρασία κυμαίνεται από 29.,1 °C έως 33.,3 °C, ενώ η ημερήσια μέση ελάχιστη θερμοκρασία κυμαίνεται από 16.,3 °C έως 26.,2 °C.<ref name="clra" /> Η μέγιστη θερμοκρασία που καταγράφηκε είναι 42.,2 °C στις 14 Απριλίου 1952,<ref name="IMD2" /> ενώ η ελάχιστη χαμηλότερη θερμοκρασία, η 7.,4°C καταγράφηκε στις 27 Ιανουαρίου 1962.<ref name="IMD2" /><ref>{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Mumbai-still-cold-at-86-degree-C/articleshow/2770007.cms?referral=PM|title=Mumbai still cold at 8.6 °C|date=9 February 2008|publisher=The Times of India|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150904001826/http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/Mumbai-still-cold-at-86-degree-C/articleshow/2770007.cms?referral=PM|archivedate=4 September 2015|deadurl=no|accessdate=26 April 2009|df=dmy-all}}</ref>{{Weather box|metric first=Y|single line=Y|location=Βομβάη ([[Διεθνές Αεροδρόμιο Τσχατραπάτι Σιβάτζι]]) 1981–2010|Jan record high C=37.1|Feb record high C=39.6|Mar record high C=41.7|Apr record high C=42.2|May record high C=41.0|Jun record high C=37.1|Jul record high C=34.8|Aug record high C=33.5|Sep record high C=36.4|Oct record high C=37.9|Nov record high C=37.4|Dec record high C=39.8|year record high C=42.2|Jan high C=31.1|Feb high C=31.3|Mar high C=32.8|Apr high C=33.2|May high C=33.6|Jun high C=32.4|Jul high C=30.4|Aug high C=30.0|Sep high C=30.7|Oct high C=33.4|Nov high C=33.7|Dec high C=32.4|year high C=32.1|Jan low C=17.3|Feb low C=18.2|Mar low C=21.4|Apr low C=24.2|May low C=27.0|Jun low C=26.6|Jul low C=25.5|Aug low C=25.1|Sep low C=24.8|Oct low C=23.8|Nov low C=21.3|Dec low C=18.5|year low C=22.8|Jan record low C=7.4|Feb record low C=8.5|Mar record low C=13.8|Apr record low C=16.9|May record low C=20.2|Jun record low C=19.8|Jul record low C=21.2|Aug record low C=19.4|Sep record low C=20.7|Oct record low C=16.7|Nov record low C=13.3|Dec record low C=10.6|year record low C=7.4|rain colour=green|Jan rain mm=0.3|Feb rain mm=0.4|Mar rain mm=0.0|Apr rain mm=0.1|May rain mm=11.3|Jun rain mm=493.1|Jul rain mm=840.7|Aug rain mm=585.2|Sep rain mm=341.4|Oct rain mm=89.3|Nov rain mm=9.9|Dec rain mm=1.6|year rain mm=2373.4|unit rain days=|Jan rain days=0.0|Feb rain days=0.1|Mar rain days=0.0|Apr rain days=0.0|May rain days=0.8|Jun rain days=13.6|Jul rain days=22.9|Aug rain days=21.5|Sep rain days=13.9|Oct rain days=3.4|Nov rain days=0.6|Dec rain days=0.2|year rain days=77.0|Jan humidity=69|Feb humidity=67|Mar humidity=69|Apr humidity=71|May humidity=70|Jun humidity=80|Jul humidity=86|Aug humidity=86|Sep humidity=83|Oct humidity=78|Nov humidity=71|Dec humidity=69|year humidity=75|Jan sun=269.5|Feb sun=257.6|Mar sun=274.3|Apr sun=283.7|May sun=296.2|Jun sun=148.6|Jul sun=73.4|Aug sun=75.9|Sep sun=165.1|Oct sun=240.2|Nov sun=245.8|Dec sun=253.2|year sun=2583.5|source 1=Ινδικό Μετεωρολογικό Διαμέρισμα (μέγιστα υψηλά και χαμηλά μέχρι το 2010)<ref name= IMD >

Η μόλυνση του αέρα είναι μείζον πρόβλημα στη ΒομβάηΜουμπάι.<ref>Borwankari, Vinamrata. [http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/air-pollution-killed-81000-in-delhi-mumbai-cost-rs-70000-crore-in-2015/articleshow/56656252.cms "Air pollution killed 81,000 in Delhi & Mumbai, cost Rs 70,000 crore in 2015."] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170610043814/http://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/air-pollution-killed-81000-in-delhi-mumbai-cost-rs-70000-crore-in-2015/articleshow/56656252.cms|date=10 June 2017}} ''Times of India.'' 19 January 2017. Retrieved 30 June 2017.</ref><ref>Chatterjee, Badri. [http://www.hindustantimes.com/mumbai-news/mumbai-breathes-2017-s-cleanest-air-good-aqi-after-6-months/story-4YoZQvrZSFBNOOcf6tmKBK.html "Mumbai breathes 2017's cleanest air; 'good' AQI after 6 months."] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170506153636/http://www.hindustantimes.com/mumbai-news/mumbai-breathes-2017-s-cleanest-air-good-aqi-after-6-months/story-4YoZQvrZSFBNOOcf6tmKBK.html|date=6 May 2017}} ''Hindustan Times.'' 11 March 2017. Retrieved 30 June 2017.</ref><ref>Express News Service. [http://indianexpress.com/article/cities/mumbai/air-quality-in-mumbai-3-times-worse-than-delhi-4568124/ "Air quality in Mumbai three times worse than Delhi."] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170318200948/http://indianexpress.com/article/cities/mumbai/air-quality-in-mumbai-3-times-worse-than-delhi-4568124/|date=18 March 2017}} ''Indian Express.'' 14 March 2017. Retrieved 30 June 2017.</ref> Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 2016,<ref>[http://www.who.int/phe/health_topics/outdoorair/databases/cities/en/ Global Urban Ambient Air Pollution Database.] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170301221905/http://who.int/phe/health_topics/outdoorair/databases/cities/en/|date=1 March 2017}} ''World Health Organization.'' May 2016. Retrieved 8 April 2017.</ref> η ετήσια μέση συγκέντρωση PM2.5 το 2013 ήταν 63 μg ανά κυβικό μέτρο, το οποίο είναι 6.,3 φορές υψηλότερο από το συνιστώμενο όριο στις κατευθυντήριες γραμμές της ΠΟΥ για την ποιότητα του αέρα<ref name="guidelines">[http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs313/en/ WHO Air Quality Guidelines.] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160104165807/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs313/en/|date=4 January 2016}} ''World Health Organization.'' September 2016. Retrieved 8 April 2017.</ref> για τον ετήσιο μέσο όρο PM2.5. Το Κεντρικό Συμβούλιο Ελέγχου της Ρύπανσης για την Κυβέρνηση της Ινδίας και το Γενικό Προξενείο των Ηνωμένων Πολιτειών στη ΒομβάηΜουμπάι παρακολουθεί και μοιράζεται δημόσια τα δεδομένα σχετικά με την ποιότητα του αέρα σε πραγματικό χρόνο.<ref>[https://data.gov.in "Central Pollution Control Board Air Quality Information."] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160619153514/https://data.gov.in/|date=19 June 2016}} ''Open Government Data Platform India.'' Retrieved 30 June 2017.</ref><ref>[https://in.usembassy.gov/embassy-consulates/mumbai/air-quality-data/ "U.S. Embassy Air Quality Data."] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180116102725/https://in.usembassy.gov/embassy-consulates/mumbai/air-quality-data/|date=16 January 2018}} ''U.S. Department of State, Mission Air Quality.'' Retrieved 30 June 2017.</ref>

* [httphttps://en.wikivoyage.org/dewiki/Mumbai MumbaiΜουμπάι] {{en}}

* [httphttps://wwwportal.mcgm.gov.in/irj/portal/anonymous?guest_user=english Ιστοσελίδα της πόλης] {{en}}

* [https://web.archive.org/web/20111228005506/http://www.urbanrail.net/as/mumb/mumbai.htm Mumbai Metro Rail] {{en}}