|
Από τα μέσα του 19ου αιώνα ξεκίνησε να διαδίδεται στο Κιλκίς η [[βούλγαροι|βουλγαρική εθνική ιδεολογία]].<ref>{{harvnb|Καράβας|2014|p=277}}</ref> Το 1869, προκειμένου να αποτρέψει τη μαζική προσχώρηση της τοπικής ορθόδοξης κοινότητας στην [[Καθολική Εκκλησία]], οι [[Ουνία|ουνίτες]] προσηλυτιστές της οποίας δραστηριοποιούνταν στην περιοχή εκμεταλλευόμενοι τους αναδυόμενους εθνικούς ανταγωνισμούς, το [[Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης|Πατριαρχείο]] απέστειλε στο Κιλκίς ένα Βούλγαρο ιερέα.<ref>{{harvnb|Καράβας|2014|p=277-8}}</ref> Όταν το 1874 υπήρξε συνεννόηση μεταξύ της [[Βουλγαρική Εξαρχία|Εξαρχίας]] και του Πατριαρχείου για την απομάκρυνση των εξαρχικών επισκόπων από τη Μακεδονία, περίπου 1.200 οικογένειες Κιλκισιωτών υπό τον εξαρχικό επίσκοπο [[Νείλος Ισβόρωφ|Νείλο Ισβόρωφ]] πέρασαν στην Ουνία, εξακολουθώντας να τελούν τις θρησκευτικές τελετές στη βουλγαρική, αποφεύγοντας την εισφορά στον πατριαρχικό επίσκοπο και επωφελούμενοι από τη δωρέαν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη που παρείχε το προσωπικό της Ουνίας.<ref>{{harvnb|Καράβας|2014|p=278-9}}</ref> Μετά το 1878, την ίδρυση της ανεξάρτητης [[Βουλγαρία]]ς και την εξασφάλιση ύπαρξης βουλγαρικής εθνικής εκκλησίας, η ουνιτική κοινότητα του Κιλκίς συρρικνώθηκε, αριθμώντας 300 οικογένειες το 1897 και μόλις 30, έναντι περ. 1.400 εξαρχικών οικογενειών, το 1909.<ref>{{harvnb|Καράβας|2014|p=279}}</ref>
Το 1874 ο πληθυσμός του [[καζάς|καζά]] του Αβρετ-Ισάρ ήταν σχεδόν αποκλειστικά βουλγαρικός, όπως μας πληροφορεί ο πρόξενος της [[Αυστροουγγαρία]]ς φον Κναπ σε έκθεσή του προς τον υπουργό κόμη [[Γκιούλα Αντράσυ|Αντράσσυ]].<ref>{{harvnb|Καράβας|2014|p=280}}</ref> Το [[1884]] το Κιλκίς αριθμούσε γύρω στους 800 κατοίκους<ref name="impk.gr"/>. Η πλειοψηφία των χριστιανών κατοίκων της πόλης ήταν [[Έλληνες]], όπως μας πληροφορεί ο [[Άγγλοι|Βρετανός]] πρόξενος [[Θεσσαλονίκη]]ς Τσαρλς Μπλαντ (Charles Blunt) σε απόρρητη έκθεσή του προς την [[Μεγάλη Βρετανία|Βρετανική]] πρεσβεία [[Κωνσταντινούπολη|Κωνσταντινουπόλεως]], στις 15 Μαρτίου του [[1885]].<ref>Ο Βόρειος Ελληνισμός κατά την πρώιμη φάση του Μακεδονικού Αγώνα (1878-1894) - Απομνημονεύματα Αναστάσιου Πηχεώνα, Κωνσταντίνος Απ. Βακαλόπουλος, Εκδοτικός οίκος Αντώνιου Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2004, σελ. 159</ref> Στο Κιλκίς αναφέρονται μετά το 1850 δύο Ελληνικές εκκλησίες, της Παναγίας του Κιλκίς, στους πρόποδες του λόφου του Αγίου Γεωργίου και ο Άγιος Γεώργιος (που αργότερα καταλήφθηκε προσωρινά από τους [[Ουνία|Ουνίτες]]), καθώς και ένα Ελληνικό σχολείο. Η εκκλησία της Παναγίας (χρονολογείται ήδη από τον 5ο αιώνα, καθώς ήταν το καθολικό της μονής) καταστράφηκε από [[Ουνία|ουνίτες]] και εξαρχικούς το [[1886]], κατά τη διάρκεια των εθνικών ανταγωνισμών.<ref>[Στη Βουλγαρική "Τ. Βλάχωφ: Ιστορία του Κιλκίς", Φιλιππούπολη 1885]</ref><ref>[http://www.ec-patr.org/dioceses.php?lang=gr&id=60 Οικουμενικόν Πατριαρχείον, Ιερά Μητρόπολις Πολυανής και Κιλκισίου]</ref> Ο ναός του Αγίου Γεωργίου χτίστηκε το [[1830]] πάνω σε ερείπια [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Βυζαντινού]] ναού,<ref name="impk.gr"/> και αγιογραφήθηκε από το [[Γεώργιος (αγιογράφος)|Γεώργιο]] από τη [[Χαλάστρα]] και τον [[Εμμανουήλ (αγιογράφος)|Εμμανουήλ]] από τα [[Γιαννιτσά]].{{πηγή}} Σύμφωνα με την καταγραφή του οδοιπόρου Σχινά το 1884, το Καλκίς (ή Καλκίτσι, Κιλκίς ή Κουκούσι) βρισκόταν κτισμένο στις πλαγιές ενός λόφου σε υψόμετρο 282 μ., αριθμούσε περίπου 380 οικογένειες χριστιανικές και μουσουλμανικές, ήταν η «ἑστία τοῦ βουλγαρισμοῦ» στην επαρχία και 53 μέτρα ψηλότερα από αυτό βρισκόταν ένα «μοναστήριον ἑλληνικόν» ισομέγεθες με τη [[Μονή Δαφνίου]].<ref>{{cite web|url=http://anemi.lib.uoc.gr/search/?dtab=m&search_type=simple&search_help=&display_mode=overview&wf_step=init&show_hidden=0&number=10&keep_number=10&cclterm1=&cclterm2=&cclterm3=&cclterm4=&cclterm5=&cclterm6=&cclterm7=&cclterm8=&cclfield1=&cclfield2=&cclfield3=&cclfield4=&cclfield5=&cclfield6=&cclfield7=&cclfield8=&cclop1=&cclop2=&cclop3=&cclop4=&cclop5=&cclop6=&cclop7=&isp=&display_help=0&offset=1&search_coll[metadata]=1&&stored_cclquery=creator%3D%28%CE%A3%CF%87%CE%B9%CE%BD%CE%AC%CF%82%2C+%CE%9D%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CE%BB%CE%B1%CE%BF%CF%82+%CE%98.%2C%29&skin=&rss=0&show_form=&export_method=none&display_mode=detail&ioffset=1&offset=5&number=1&keep_number=10&old_offset=1&search_help=detail|title=Οδοιπορικαί σημειώσεις Μακεδονίας, Ηπείρου Νέας Οροθετικής Γραμμής και Θεσσαλίας|volume=Τεύχος Β΄|author=Νικόλαος Θ. Σχινάς|location=Αθήνα|year=1886|publisher=Messager d' Athènes|page=368|accessdate=2018-09-04}}{{dead link|date=Σεπτέμβριος 2019}}</ref>
[[Εικόνα:IvanHNikolov.jpg|thumb|125px|Ο Κιλκισιώτης [[Ιβάν Χατζηνικόλοφ]] (1869-1934), ένας από τους έξι συνιδρυτές της [[ΕΜΕΟ]].]]
|
