Θεία Ευχαριστία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η '''Θεία Ευχαριστία''', ή '''Θεία Κοινωνία''', ή '''Αγία Κοινωνία''', ή '''Θεία Μετάληψη''', ή το '''Δείπνο του Κυρίου''' αποτελεί το κυρίαρχο [[μυστήριο (Ορθόδοξη εκκλησία)|μυστήριο]] ή τελετή<ref>Κάποιες Προτεσταντικές εκκλησίες, δεδεν δέχονται την έννοια του μυστηρίου για τις τελετές της εκκλησίας.</ref> πολλών [[Χριστιανισμός|Χριστιανικών εκκλησιών]]. Κατά τη χριστιανική παράδοση αποτελεί "«θεοσύστατο μυστήριο"», διότι στον [[Μυστικός δείπνος|Μυστικό δείπνο]] ο [[Ιησούς]] προεικόνισε το μυστήριο, όπως περιγράφεται χαρακτηριστικά στο [[κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον]]<ref>Ματθαίον 26:26-28</ref>. Η Θεία Κοινωνία μεταλαμβάνεται συνήθως με ψωμί και κρασί, τα οποία συμβολίζουν<ref>Σύμφωνα με μερίδα [[Προτεσταντισμός|Προτεσταντικών εκκλησιών]].</ref>, ή μεταβάλλονται<ref>Σύμφωνα με την [[Ορθόδοξη εκκλησία]].</ref>, ή μετουσιώνονται<ref>Σύμφωνα με τη [[Ρωμαιοκαθολική εκκλησία]].</ref>, ή συμμετουσιώνονται<ref>Σύμφωνα με τη [[Λουθηρανική εκκλησία]].</ref>, σε «Σώμα και Αίμα Χριστού». Αυτός που μεταλαμβάνει τη Θεία ΕυχαριστίαΚοινωνία συμμετέχοντας στο μυστήριο, συμμετέχει στο κοινό σώμα της εκάστοτε εκκλησίας.

Στη χριστιανική εκκλησία του [[1ος αιώνας|1ου αιώνα]] ο όρος ''{{πολυτονικό|εὐχαριστία}}'' δεν είχε την ειδική έννοια που του αποδόθηκε αργότερα, αλλά σήμαινε «απόδοση ευχαριστιών, ευγνωμοσύνη», αλλά και ευχαριστήρια [[προσευχή]] προς τον Θεό. <ref>[[s:Κατά Ματθαίον#ιε'|Ματθ. 15:36]]· [[s:Πράξεις των Αποστόλων#24|Πράξ. 24:3]]</ref> Στην [[Καινή Διαθήκη]] χρησιμοποιούνται οι όροι «{{πολυτονικό|κυριακὸν δεῖπνον}}» («δείπνο του Κυρίου», ''[[ΜΠΚ]]'') και «{{πολυτονικό|κλάση τοῦ ἄρτου}}» (το κόψιμο του ψωμιού), για να περιγράψουν το τελετουργικό γεύμα που ο Ιησούς Χριστός έδωσε εντολή στους μαθητές του να τηρούν λέγοντας: «{{πολυτονικό|Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν}}». <ref>[[s:Προς Κορινθίους Α'#11|1 Κορ. 11:20]]· [[s:Κατά Λουκάν#κβ'|Λουκ. 22:19]]· [[s:Κατά Λουκάν#κδ'|24:35]]· [[s:Πράξεις των Αποστόλων#2|Πράξ. 2:46]]</ref> Από τα τέλη του 1ου αιώνα, σύμφωνα με τη [[Διδαχή των Δώδεκα Αποστόλων]], φαίνεται ότι άρχισε να καθιερώνεται η ονομασία «ευχαριστία» με την τεχνική αυτή σημασία. <ref>[[s:Διδαχή των Δώδεκα Αποστόλων#9|Διδαχή 9:1, 5]]</ref> Προφανώς αυτό συνέβη καθώς οι προσευχές πριν από το αναμνηστικό δείπνο άρχιζαν συνήθως με τα λόγια: «{{πολυτονικό|Εὐχαριστοῦμέν σοι, πάτερ ἡμῶν}}». <ref>[[s:Διδαχή των Δώδεκα Αποστόλων#9|Διδαχή 9:2, 3]]</ref>.

Κατά τα πρώτα αποστολικά χρόνια η Θεία Ευχαριστία αποτελούσε το κέντρο της λατρευτικής ζωής των Χριστιανών. Με αυτή συνδέονταν όλες οι άλλες λατρευτικές και πνευματικές εκδηλώσεις της εκκλησίας. Στη Θεία Ευχαριστία συμμετείχαν όσοι ήσαν [[Βάπτισμα (Χριστιανισμός)|βαπτισμένοι]], ενώ συνδυαζόταν με κοινή εστίαση των πιστών, τις λεγόμενες «αγάπες». Με βάση την [[Καινή Διαθήκη]]<ref>Πράξεις 12,12,17-21,18-Προς Ρωμαίους 16,5,23-Α΄Κορινθίους 16,19 κ.α.</ref> η Θεία Ευχαριστία τελείτο συνήθως σε ιδιωτικές κατοικίες. Το εκκλησιαστικό γεγονός τελούνταν με συμμετοχή όλων των πιστών της εκάστοτε τοπικής εκκλησίας, με εξαίρεση ορισμένων ιουδαιοχριστιανικών ομάδων τις Μικράς Ασίας. Η Θεία Ευχαριστία περιείχε «κλάση» του άρτου, την «ευλογία» του ποτηρίου, αλλά και κατήχηση με ανάγνωση γραφών, προφητείες, προσευχές και ύμνους. Οι αγάπες κατά τοτον [[2ος αιώνας|2ο αιώνα]] διαχωρίστηκαν από την Θεία Ευχαριστία λόγω καταχρήσεων που παρουσιάστηκαν.

Αρχικά τελείτο καθημερινώς τις απογευματινές ώρες. Ήδη όμως κατά τον 1ο αιώνα ξεχώριζε η τελούμενη Θεία Ευχαριστία της Κυριακής. Μάλιστα κατά την Κυριακή τελούνταν δύο συνάξεις μια «εωθινή» και μια «εσπερινή» κατά την οποία και τελείτο η Θεία Ευχαριστία. Ο λόγος για τον οποίο όμως μεταφέρθηκε πρωί η σύναξη, σήμερα δεδεν βρίσκει πειστικές εξηγήσεις. Επικράτησε η άποψη πως η κατηγορία του [[Πλίνιος ο Νεότερος|Πλινίου]] κατά των Χριστιανών ως «μυστική εταιρία» και ο διωγμός που εξαπέλυσε οδήγησε την εκκλησία να μεταθέσει στην «εωθινή» σύναξη της Κυριακής τη Θεία Ευχαριστία και εν συνεχεία να καθιερωθεί. Αυτό όμως τελικά δε φαίνεται αρκετά πειστικό, αφού αυτή η μεταφορά τελικά δεν απάλλασσε από τις όποιες υποψίες τους χριστιανούς, που συνέχισαν την τέλεσή της.

Κατά το 2ο αιώνα υπάρχει σχετική γραμματεία η οποία συνδυασμένα μας δίνει κάποιες πληροφορίες. Κατά το πρώτο μέρος απαγγέλλονταν αναγνώσματα από προφητικά βιβλία της [[Παλαιά Διαθήκη|Παλαιάς Διαθήκης]] ή τους [[Ψαλμός|ψαλμούς]], πραγμοτοποιείτο κήρυγμα του προεστώτος, αλλά και η ανάγνωση ευχών. Ο [[Τερτυλλιανός]]<ref>De anima 9</ref> υπαινίσσεται και απαγγελία ψαλμών και ύμνων. Στο μυστηριακό μέρος κατά τον [[Ιουστίνος ο Μάρτυρας|Ιουστίνο]], έχουμε ασπασμό ειρήνης, προσφορά τιμίων δώρων και ολοκληρωνόταν με την Θεία Ευχαριστία. Το «σώμα» το προσέφερε ο [[επίσκοπος]], ενώ το «αίμα» με το Άγιο ποτήριο ο [[διάκονος]]. Το «σώμα» Κυρίου δύνατο να ληφθεί και μετά το πέρας της συνάξεως, όπως δύνατο να το λάβουν και όσοι δεν παρευρίσκονταν στην ευχαριστιακή σύναξη. Επίσης ο Ιουστίνος αναφέρει «κράση» δηλαδή ανάμιξη ύδατος και οίνου. Οι πιστοί όταν λάμβαναν τον άρτο ήσαν ιδιαίτερα προσεκτικοί, ώστε να μην πέσουν ψυχία, ενώ τηρείτο συγκεκριμένη στάση των χειρών κατά τη παράδοση, ήτοις το αριστερό χέρι σφιχτά κάτω από το δεξί.

Η Θεία Ευχαριστία αποτελεί το σπουδαιότερο [[μυστήριο (Ορθόδοξη εκκλησία)|μυστήριο]] της ΕκκλησίαςΟρθοδοξίας. Θεωρείται ότι αποτελεί πρόγευση των εσχάτων, της Βασιλείας του Θεού. Στο παρελθόν όλα τα υπόλοιπα μυστήρια τελούνταν μέσα στη Θεία Ευχαριστία, από τον 12ο αιώνα και μετά όμως άρχισαν να τελούνται χωριστά<ref>[http://www.oodegr.com/oode/dogmat1/ST2d.htm#11 Σεβ. Μητροπολίτου Περγάμου Ιω. Ζηζιούλα, Εκκλησιολογία]</ref>.

Στη Θεία Ευχαριστία ο άρτος και ο οίνος, με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος μετατρέπονται-μεταβάλλονται σε «σώμα» και «αίμα» Κυρίου». Κατά τον Άγιο [[Ιγνάτιος Αντιοχείας|Ιγνάτιο τον Θεοφόρο]] αποτελεί «φάρμακον αθανασίας, αντίδοτον του μη αποθανείν αλλά ζην εν Χριστώ Ιησού δια παντός». Επίσης αναφέρει «την ευχαριστίαν σάρκα είναι του σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, την υπερ ημών των αμαρτιών παθούσαν, ην τη χρηστότητι ο Πατήρ έγειρε». Ο μεταλαμβάνων την θεία Ευχαριστία ενώνεται μυστικώς με τον ίδιο τον Ιησού Χριστό<ref>Κύριλλος Ιεροσολύμων, Κατήχησις Δ, 3</ref>. Ο λόγος που καλείται Θεία Ευχαριστία προκύπτει από δύο λόγους, αφενώς διότι ο Ιησούς Χριστός προτού τα παραδόσει Ευχαρίστησε τον Πατέρα και αφετέρου διότι είναι Ευχαριστία και εκ μέρους των πιστών <ref>Ιωάννης Χρυσόστομος. Ευχή αναφοράς της Θείας Λειτουργίας</ref>. Η Θεία Ευχαριστία κατά το ρηθέν του Ευαγγελιστή Ιωάννη αποτελεί για ένα ορθόδοξο το κέντρον της ζωής του<ref>Iωάννου 6:53</ref>. Αυτή η λεγόμενη και «αναίμακτη» θυσία, προσφέρεται ως ιλαστήριος, ικετήριος, ευχαριστήριος θυσία προς την πραγματική αναίμακτον σταυρική θυσία του Χριστού, υπέρ πάντων των Αγίων, εξαιρέτως υπέρ της Υπεραγίας Θεοτόκου, των κεκοιμημένων και ζώντων και εν ασθενείες, των οδοιπορούντων, υπέρ πάντων και πασών. Ο [[Ιωάννης ο Δαμασκηνός]] δε, χαρακτηρίζει τη μεταβολή ως ανερμήνευτον και ανεξερεύνητον<ref>Έκδοσις Ορθοδόξου Πίστεως Δ΄,13</ref>. Ο κάθε ορθόδοξος δε δύναται να μετέχει κατά βούληση αν δεν έχει προηγηθεί κάθαρση. Ο [[Ιωάννης ο Χρυσόστομος|ιερός Χρυσόστομος]] αναφέρει «...ο μεν γαρ εναγείς και ακάθαρτος ουδέ εν εορτή δίκαιος...ο δε καθαρός και δια μετανοίας ακριβούς αποσμηξάμενος και πλημελλήματα και εν εορτή και αεί δίκαιος...». Έτσι προ του «φοβερού βήματος του Χριστού» απαιτείται εξομολόγηση, μετάνοια και νηστεία.