Κορνήλιος Καστοριάδης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''Κορνήλιος Καστοριάδης''' ([[Κωνσταντινούπολη]], [[11 Μαρτίου]] [[1922]] – [[Παρίσι]], [[26 Δεκεμβρίου]] [[1997]]) ήταν [[Έλληνες|Έλληνας]] [[φιλόσοφος]].

=== Τα πρώταΠρώιμα χρόνια στην Αθήνα ===

Γεννήθηκε το [[1922]] στην [[Κωνσταντινούπολη]] και την ίδια χρονιά, ένα μήνα πριν τη [[Μικρασιατική Καταστροφή]], η οικογένεια του μετεγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Σημαντικές ήταν οι επιρροές από το οικογενειακό του περιβάλλον. Ο πατέρας του, έδειχνε εκτίμηση στη μόρφωση, ήταν άθεος και αντιβασιλικός. Η μητέρα του, είχε ιδιαίτερη μόρφωση, λάτρευε τη μουσική. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης άρχισε να διαβάζει φιλοσοφία από την ηλικία των 11-12 ετών, ενώ πρωτοήρθε σε επαφή με τη [[Καρλ Μαρξ|μαρξιστική]] σκέψη σε ηλικία 13 ετών, οπότε και γεννήθηκε και το ενδιαφέρον του τόσο για τη σκέψη όσο και για την [[πολιτική]]. Μεταξύ του 1932 και του 1935 διδάχθηκε γαλλικά από τη [[Σαβίτρι Ντέβι]], με την οποία διατήρησε φιλικές σχέσεις.<ref>{{Cite web|url=http://www.savitridevi.org/chronology.html|title=SAVITRI DEVI Archive|website=www.savitridevi.org|accessdate=2016-06-26}}</ref><ref>{{cite web|url = http://www.mourningtheancient.com/savitri.htm|title = "Savitri Devi: The woman against time"|author = R.G. Fowler|website = Mourning Ancient|accessdate = 2013-12-04}}</ref>

Το 1938 συμμετείχε σε παράνομο πυρήνα της [[Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας|ΟΚΝΕ]]<ref>{{Cite web|url=https://www.efsyn.gr/tehnes/ekdoseis-biblia/50702_kastoriadis-mia-zoi|title=Καστοριάδης: μια ζωή|website=Η Εφημερίδα των Συντακτών|language=el-GR|accessdate=2019-08-08}}</ref>, ενώ το [[1939]] συμμετείχε σε ομάδα δεκατριών νεαρών κομμουνιστών -με πολιτικές αναφορές στην ομάδα <nowiki>''</nowiki>Προλετάριος<nowiki>''</nowiki>- στην οποία ανήκε και ο [[Ανδρέας Παπανδρέου]].<ref>Παπανδρέου, Ανδρέας (2006). ''Η Δημοκρατία στο απόσπασμα''. Αθήνα: εκδόσεις Λιβάνης, σελ. 71. [[Διεθνής πρότυπος αριθμός βιβλίου|ISBN]][[%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C:%CE%A0%CE%B7%CE%B3%CE%AD%CF%82%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CF%89%CE%BD/9789601412375|9789601412375]].</ref> Τα μέλη της «ομάδας των δεκατριών», συμπεριλαμβανομένου του Καστοριάδη, συνελήφθησαν από την αστυνομία και εξαναγκάστηκαν εκτός από έναν, σε [[δήλωση μετανοίας]] και αποκήρυξης του κομμουνισμού αφέθηκαν ελεύθεροι. <ref>From Acronauplia to Nezero, Greek Trotskyism From the Unification conference to the Executions [https://www.marxists.org/history/etol/revhist/backiss/vol3/no3/acrocamp.html (Part 1)] ''Papandreou was involved in the duplication of The Proletarian during the dictatorship, and his room was used as headquarters until his arrest with 12 other comrades, who were forced to sign a declaration of repentance. Kastoriades, who was good for nothing, signed an agreement as soon as he was arrested, and became anti-Soviet and later overtly anti-Communist as well.''</ref><ref>Castoriadis, [https://books.google.gr/books?id=oWhIDwAAQBAJ&pg=PT10&dq=castoriadis+biographie&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjkmvTl6fDjAhUKr6QKHXiuAaMQ6AEIKzAA#v=snippet&q=Arr%C3%AAt%C3%A9%20en%201939%2C%20il%20est%20vite%20%20rel%C3%A2ch%C3%A9&f=false une vie By François DOSSE]  ''Arrêté en 1939, il est vite relâché''</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.kathimerini.gr/124522/article/epikairothta/ellada/o-my8os-twn-giwtopoylwn-exei-va8ies-rizes|title=O μύθος των Γιωτόπουλων έχει βαθιές ρίζες {{!}} Kathimerini|website=www.kathimerini.gr|accessdate=2019-07-21}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.efsyn.gr/politiki/124637_i-dexia-sto-kynigi-toy-andrea|title=Η Δεξιά στο κυνήγι του Ανδρέα|website=Η Εφημερίδα των Συντακτών|language=el-GR|accessdate=2019-08-07}}</ref>

Σπούδασε αρχικά [[Νομική|νομικά]] και [[οικονομικά]] στο [[Πανεπιστήμιο Αθηνών]]. Κατά τα [[Δεκεμβριανά]], αποδοκίμασε την στάση του ΚΚΕ, διαφωνώντας για μοναδική κατά τον ίδιο φορά με τη θέση του Στίνα, που θεωρούσε τα Δεκεμβριανά «στρατιωτικό πραξικόπημα».<ref>{{Cite web|url=http://www.agorainternational.org/enccaiint.pdf|title=Cornelius Castoriadis/Agora International Interview - Cerisy Colloquium (1990) |accessdate=2019-12-04}}</ref> Μετά τα Δεκεμβριανά, επιβιβάστηκε αρχικά στο πλοίο [[Ματαρόα]], αποβιβάστηκε στην Ιταλία και τελικά έφτασε στο Παρίσι όπου και εγκαταστάθηκε μόνιμα. <ref>{{Cite web|url=https://www.kathimerini.gr/310004/article/politismos/arxeio-politismoy/mataroa-to-ploio-ths-megalhs-fyghs|title=Ματαρόα, το πλοίο της μεγάλης φυγής, Της Ολγας Σελλα {{!}} Kathimerini|website=www.kathimerini.gr|accessdate=2019-08-07}}</ref>

=== ΣτοΖωή και έργο Παρίσι ===

Στο Παρίσι έγινε μέλος της τροτσκιστικής [[Τέταρτη Διεθνής|Τετάρτης Διεθνούς]] και από το 1946 μέσα από την ομάδα "Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα" τάση του [[Διεθνιστικό Επαναστατικό Κόμμα Ελλάδας|Διεθνιστικού Κομμουνιστικού Κόμματος]],<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=964|title=Θέσεις - τριμηνιαία επιθεώρηση - Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης την περίοδο 1947-67|website=www.theseis.com|accessdate=20192020-0701-3116}}</ref>, από τις οποίες όμως άρχισε σταδιακά να απομακρύνεται, ώσπου μετά το 1948 να εγκαταλείψει οριστικά το τροτσκιστικό κίνημα. Παράλληλα από την ίδια χρονιά άρχισε να εργάζεται στην υπηρεσία Στατιστικής Εθνικών Λογαριασμών και Μελετών Ανάπτυξης του [[ΟΟΣΑ|Οργανισμού Οικονομικής Ανάπτυξης και Συνεργασίας]] (ΟΟΣΑ) ως υψηλόβαθμο τεχνικό στέλεχος (οικονομολόγος- το 1968 ήταν διευθυντής του "Τμήματος Στατιστικής και Εθνικών Λογαριασμών")<ref name=":1">{{Cite newsweb|url=https://www.tovima.gr/2015/12/31/vimagazino/kornilios-kastoriadis-mia-zwi-stin-aytonomia/|title=Κορνήλιος Καστοριάδης: Μια ζωή στην αυτονομία|last=ΚαρασαρίνηςΜάρκος|first=ΜάρκοςΚαρασαρίνης|newspaperημερομηνία=[[2015-12-31|website=Ειδήσεις - νέα - Το Βήμα]] Online|language=el|accessdate=20192020-0701-30|date=31-12-201516}}</ref><ref name="EfSyn20190721KKPoulantzas:2">{{citeCite newsweb|url=https://www.efsyn.gr/themata/fantasma-tis-istorias/204463_epanastatis-apo-ton-oosa|title=Eπαναστάτης από τον ΟΟΣΑ|authorwebsite= Δημήτρης Ψαρράς, Δημήτρης Καρύδας|newspaper=[[Η Εφημερίδα των Συντακτών]]|datelanguage=21el-07-2019GR|accessdate=312020-0701-201916}}</ref> μια θέση την οποία διατήρησε ως και το 1970.

Το 1946 ξεκίνησε και η γνωριμία του με τον τότε φοιτητή και αργότερα διανοούμενο [[Κλωντ Λεφόρ]], με τον οποίο συγκρότησαν μία εσωτερική τάση στο PCI (Parti communiste internationaliste), από το οποίο αποχώρησαν το 1948 και ίδρυσαν την ομάδα ''[[Socialisme ou barbarie]]'' («Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα»), η οποία από το επόμενο έτος μέχρι το 1965 εξέδιδε το ομώνυμο περιοδικό. Από τα κείμενα εκείνης της περιόδου προέκυψαν τα βιβλία: ''Η Γραφειοκρατική Κοινωνία'' (1973), ''Η Πείρα του Εργατικού Κινήματος'' (1974), ''Το Περιεχόμενο του Σοσιαλισμού'', ''Σύγχρονος Καπιταλισμός και Επανάσταση'', ''Η Γαλλική Κοινωνία'' (1979).

Το 1965 εκδόθηκε το τελευταίο τεύχος της ομάδας και τελικά το 1967 η ομάδα του ''Socialisme ou barbarie'' διαλύθηκε.<ref>{{Cite web|urlname=http"://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=964|title=Θέσεις0" - τριμηνιαία επιθεώρηση - Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης την περίοδο 1947-67|website=www.theseis.com|accessdate=2019-08-08}}</ref>. Ο [[Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ]] το 1981 ανέφερε ότι είχε επηρεαστεί απόλυτα από τις δημοσιεύσεις του περιοδικού και ειδικότερα από τα κείμενα του Καστοριάδη, ενώ ο Arthur Hirsh του πιστώνει ότι ήταν η κύρια επιρροή της Γαλλικής [[Νέα Αριστερά|Νέας Αριστεράς]] μαζί με τους [[Ανρί Λεφέβρ]] και [[Ζαν-Πωλ Σαρτρ]].<ref>Political and Social Writings: Volume 1, 1946-1955 Cornelius Castoriadis (Author), David Ames Curtis, έκδοση 1988 University of Minnesota Press, Minneapolis σελίδα viii και xi</ref> Το 1970 ο Καστοριάδης απέκτησε τη γαλλική υπηκοότητα και έτσι έπαυσε πλέον ο συνεχής φόβος της απέλασης. Το 1970, ενώ ήταν προϊστάμενος 120 ατόμων στον ΟΟΣΑ,<ref>{{Cite web|url=https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/206288_oyk-ea-me-katheydein-toy-kastoriadoy-tropaion|title=Οὐκ ἐᾶ με καθεύδειν τὸ τοῦ Καστοριάδου τρόπαιον|website=Η Εφημερίδα των Συντακτών|language=el-GR|accessdate=20192020-0801-0716}}</ref> αποχώρησε με συμφωνία εξόδου και αποζημίωση, επένδυσε το ποσό στο χρηματιστήριο και το έχασε.<ref>{{Cite web|urlname=https"://www.tovima.gr/2015/12/31/vimagazino/kornilios-kastoriadis-mia-zwi-stin-aytonomia/|title=Κορνήλιος1" Καστοριάδης: Μια ζωή στην αυτονομία|last=Μάρκος|first=Καρασαρίνης|ημερομηνία=2015-12-31|website=Ειδήσεις - νέα - Το Βήμα Online|language=el|accessdate=2019-08-08}}</ref> Αυτή την περίοδο ο Καστοριάδης στράφηκε στην [[ψυχανάλυση]], μάλιστα εργάστηκε και ως ψυχαναλυτής ο ίδιος από το 1974, και συμμετείχε στις συνελεύσεις της [[Τέταρτη Ομάδα|Τέταρτης Ομάδας]], ενός κινήματος διαφωνούντων της σχολής του [[Ζακ Λακάν]] (''Jacques Lacan'').<ref>{{Cite book|title=Ο Κορνήλιος Καστοριάδης στο Μιλάνο: Μια συζήτηση για το κοινωνικό φαντασιακό με ιταλούς αναρχικούς|publisher=Ελευθεριακή Κουλτούρα|isbn=|year=2015|editor=Παναγιώτης Καλαμαράς|location=Αθήνα|page=37}}</ref>

===ΎστεραΜετέπειτα χρόνια===

Το 1977 επικρίθηκε από το [[Νίκος Πουλαντζάς|Νίκο Πουλαντζά]] ότι δεν είχε συμμετοχή σε κάποια δημόσια ενέργεια εναντίον της [[Στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα (1967-1974)|δικτατορίας]] και για την εργασία του στον ΟΟΣΑ.<ref name="EfSyn20190721KKPoulantzas:2" /><ref>{{Cite journal|url=http://pandemos.panteion.gr/getfile.php?uri=http://localhost:8080/fedora/objects/iid:15572/datastreams/PDF1/content&mimetype=application%2Fpdf&filename=Anti_1999_B_TEYXOS_697.pdf|title=Ν. Πουλαντζάς και Κ. Καστοριάδης. Ενας διάλογος που δεν έγινε|issue=697|page=36|last=Δωροβίνης|first=Βασίλης Κ.|date=15-10-1999|journal=Αντί|accessdate=30-07-2019}}</ref> Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Κορνήλιος Καστοριάδης επισκέφθηκε αρκετές φορές την Ελλάδα, δίνοντας σειρά διαλέξεων, μεταξύ άλλων στη [[Θεσσαλονίκη]], το [[Ηράκλειο Κρήτης|Ηράκλειο]], τον [[Βόλος|Βόλο]] το [[Ρέθυμνο]] τα Χανιά (1991)-προσκαλεσμένος από τον "Ελληνογαλλικό Σύνδεσμο" Χανίων κ.α. Το 1989 αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτορας στο [[Πάντειο Πανεπιστήμιο]].<ref>{{Cite web|url=http://www.costis.org/x/castoriadis/epainos.htm|title=Ο έπαινος - ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΛΤΣΟΣ|website=www.costis.org|accessdate=20192020-0801-0716}}</ref> Στις 24 Φεβρουαρίου 1993 αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτορας του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης στο [[Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης]].<ref>{{Cite web|url=https://eled.duth.gr/wp-content/uploads/2019/05/01.pdf|title=Επίτιμοι Διδάκτορες {{!}} Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης|last=|first=|ημερομηνία=|website=|publisher=|language=el|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2019-08-08}}</ref>. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης απεβίωσε σε ηλικία 75 ετών, στις [[26 Δεκεμβρίου]] του [[1997]].

Το 2014 κυκλοφόρησε η βιογραφία του, ''Καστοριάδης - Μια ζωή'' (του [[Φρανσουά Ντος]]).<ref>{{Cite web|url=https://www.tovima.gr/2014/09/20/books-ideas/kornilios-kastoriadis-i-zwi-kai-to-ergo-enos-anypotaktoy-dianoiti/|title=Κορνήλιος Καστοριάδης: Η ζωή και το έργο ενός ανυπότακτου διανοητή|last=Γρηγόρης|first=Μπέκος|ημερομηνία=2014-09-20|website=Ειδήσεις - νέα - Το Βήμα Online|language=el|accessdate=20192020-0801-0916}}</ref>

Βασική θέση στο έργο του Καστοριάδη κατέχει η έννοια της «Αυτονομίας», σε τέτοιο μάλιστα βαθμό, που ο ίδιος αποκαλέστηκε και «Φιλόσοφος της Αυτονομίας». Ετυμολογικά βέβαια, η λέξη σημαίνει την πολιτική πράξη κατά την οποία μια κοινωνία δημιουργεί τους δικούς της νόμους και θεσμούς. Εκτός όμως από τους ίδιους τους νόμους, οι κοινωνίες έχουν και την ανάγκη της «νομιμοποίησης» αυτών, την απάντηση δηλαδή στο ''γιατί'' αυτοί οι νόμοι να είναι οι δίκαιοι. Προγενέστερες κοινωνίες νομιμοποιούσαν τους νόμους τους μέσα από την μεταφυσική, λέγοντας κυρίως ότι τους είχαν δοθεί από κάποιο θεό ή θεϊκό πρόγονο. Ο Καστοριάδης παρατήρησε ότι οι προσπάθειες αυτές για νομιμοποίηση είναι, ως επί το πλείστον τους, [[Ταυτολογία|ταυτολογικές]]. Οι νόμοι της [[Παλαιά Διαθήκη|Παλαιάς Διαθήκης]] για παράδειγμα, νομιμοποιούνται από το Θεό, η ύπαρξη του οποίου βεβαιώνεται από το γεγονός ότι έδωσε αυτούς τους νόμους. Ο [[καπιταλισμός]] από την άλλη έχει σαν νομιμοποίηση του την «ορθολογικότητα»,<ref>{{Cite book|title=Η «Ορθολογικότητα» του Καπιταλισμού|last=Καστοριάδης|first=Κορνήλιος|publisher=εκδόσεις Ύψιλον|year=1999|isbn=978-960-7949-14-1|location=Αθήνα|page=12}}</ref>, το ότι δηλαδή αποτελεί ένα σύστημα στηριγμένο στη [[λογική]]. Παρομοίως όμως, ορίζει πρώτα το ''τι'' είναι λογικό, που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι η μεγιστοποίηση ενός «προϊόντος» παραγωγής και η ελαχιστοποίηση ενός «κόστους», των οποίων τις έννοιες ορίζει και πάλι ο ίδιος. Ένας τέτοιος ορισμός της λογικής όμως δεν μπορεί να στηριχτεί ''ο ίδιος'' στη λογική, μιας και έχουν υπάρξει πολλές κοινωνίες, που σίγουρα δεν θα αποκαλούνταν «παράλογες», που τον αγνοούσαν πλήρως και έτσι απαιτείται να τον δεχτούμε ως παραδοχή. Μία δεύτερη νομιμοποίηση του καπιταλιστικού συστήματος έχει επιχειρηθεί και με τη χρήση της [[Κάρολος Δαρβίνος|Δαρβινικής]] θεωρίας της εξέλιξης των ειδών μέσω [[Φυσική επιλογή|φυσικής επιλογής]]. Εδώ ο καπιταλισμός παρουσιάζεται ως «φυσικός», έχοντας δήθεν προέλθει από την ίδια διαδικασία που δημιούργησε και τον άνθρωπο. Ο Καστοριάδης, εκφράζοντας πρώτα την άποψη ότι η εφαρμογή της θεωρίας αυτής σε κοινωνικά μορφώματα είναι άτοπη, μας θυμίζει ότι η διαδικασία της εξέλιξης αφήνει πίσω της τον ''καταλληλότερου προς επιβίωση'', με οποιοδήποτε μέσο, και όχι κάποιο ιδανικό αισθητικής ή δικαιοσύνης. Η νομιμοποίηση λοιπόν του καπιταλισμού είναι για άλλη μια φορά ταυτολογική, κάτι που δεν τον καθιστά αυτόματα λογικό ή φυσικό ως σύστημα.

Εδώ παρατηρεί ότι πολλές κοινωνίες, τη στιγμή της δημιουργίας τους, παρουσιάζουν φαινόμενα αυτονομίας, όπως οι δημαρχιακές συναντήσεις πολιτών ''(town hall meetings)'' κατά την [[Αμερικανική Επανάσταση|Αμερικανική Ανεξαρτησία]] και οι οργανώσεις πολιτών κατά την [[Παρισινή Κομμούνα|Κομμούνα του Παρισίου]]. Στην εξέλιξη τους όμως, τα συστήματα αυτά, δίνουν την νομοθετική εξουσία σε εκλεγόμενους άρχοντες με αποτέλεσμα την πλήρη αποξένωση του πολίτη από αυτήν. Κατά τον Καστοριάδη, μόνον η λεγόμενη [[εκτελεστική εξουσία]] που πρέπει να πράττει μόνο κατά κυριολεξία του όρου, εκτελώντας τα βουλεύματα του δήμου, μπορεί να μεταβιβάζεται σε ειδικούς ενώ οι υπόλοιπες, συμπεριλαμβανομένης και της δικαστικής, πρέπει να μένουν στα χέρια των πολιτών μέσω της [[Άμεση δημοκρατία|άμεσης δημοκρατίας]].

Ο Καστοριάδης πίστευε ότι η θέσμιση των κοινωνιών, είτε ως αυτόνομες είτε όχι, προϋποθέτει μια συγκεκριμένη σύλληψη του κόσμου και της σχέσης του ανθρώπου με αυτόν. Ο [[καπιταλισμός]] για παράδειγμα, αναδυόμενος μέσα από τη [[βιομηχανική επανάσταση]], συλλαμβάνει έναν επιστημονικά ορισμένο κόσμο με μία κοινωνία βασισμένη σε αυτό που ο ίδιος ορίζει ως «ορθό λόγο» ([[λογική]]). Παραδόξως όμως, όπως επισημαίνει αναλυτικά στο πρωτοποριακό του έργο ''«Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας»'' (1975), ο Κομμουνισμός βασίζεται επίσης στην ίδια φαντασιακή σύλληψη, καθώς οραματίζεται με τη σειρά του μια κατ' ουσία βιομηχανική κοινωνία, όπου η ευημερία του ανθρώπου είναι υλικά μετρήσιμη και βελτιστοποιήσιμη μέσω της [[Τεχνολογία|τεχνολογίας]]. Αποδέχεται έτσι τις ίδιες καπιταλιστικές κατηγορίες και ορισμούς, όπως το τι είναι «προϊόν», «κόστος» κλπ. Έτσι λοιπόν, η ιστορική εξέλιξη της Μαρξιστικής θεωρίας, όπως το παράδειγμα της Σοβιετικής Ένωσης, δεν αποτελεί δολιοφθορά ή «έκπτωση» της αρχικής της ιδεολογίας αλλά η μοιραία της πραγμάτωση μέσα στο χρόνο. Η Ιστορία, δηλαδή,'' «δείχνει στα γεγονότα αυτό που η θεωρητική ανάλυση δείχνει απ' την πλευρά της στις ιδέες: ότι το Μαρξιστικό σύστημα αποτελεί μέρος της καπιταλιστικής κουλτούρας»''.<ref>{{Cite book|title=Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας|last=Καστοριάδης|first=Κορνήλιος|publisher=εκδόσεις Κέδρος|year=1975|isbn=|location=Αθήνα|page=100}}</ref>

Στο σημείο αυτό, επανέρχεται στο θέμα της [[Αρχαία Ελλάδα|αρχαίας Ελλάδας]] όπου το θεμελιώδες φαντασιακό, όπως φαίνεται από τον [[Όμηρος|Όμηρο]] και τον [[Ησίοδος|Ησίοδο]] στις αντίστοιχες κοσμογονίες τους, έχει τον κόσμο να γεννιέται από το [[Χάος (μυθολογία)|Χάος]]. Σήμερα, και ενώ ο όρος αυτός έχει αναχθεί σε επιστημονική θεωρία ([[Θεωρία του χάους|Θεωρία του Χάους]]), ο Καστοριάδης προτιμά τον ορισμό του ως «[[τίποτα]]».<ref>{{Cite book|title=Η ελληνική ιδιαιτερότητα Από τον Όμηρο στον Ηράκλειτο: Σεμινάρια 1982-1983|last=Καστοριάδης|first=Κορνήλιος|publisher=εκδόσεις Κριτική|year=1982|isbn=978-960-586-001-1|location=Αθήνα|page=}}</ref> Αυτή η σύλληψη ήταν, κατά τον Καστοριάδη, η γενεσιουργός δύναμη της αρχαίας δημοκρατίας αφού αφήνει τον άνθρωπο δημιουργό του δικού του νοήματος, σε έλλειψη κάποιου ανώτερου προϋπάρχοντος νόμου.

Ασχολούμενος με το φαινόμενο της αρχαιοελληνικής δημοκρατίας ο Καστοριάδης βρίσκει πάλι το φαινόμενο της αυτοθέσμισης και αυτονομίας ενώ αντικρούει την άποψη που θέλει το πολίτευμα αυτό να πηγάζει από τα φαινόμενα της [[Δουλεία|δουλείας]], της γεωγραφίας του Ελλαδικού χώρου ή την [[οπλιτική φάλαγγα]]. Όπως παρατηρεί, σε μια διάλεξη του στο [[Λεωνίδιο Αρκαδίας|Λεωνίδιο]] το 1984,<ref>{{Cite book|title=Αρχαία Ελληνική Δημοκρατία και η σημασία της για μας σήμερα|last=Καστοριάδης|first=Κορνήλιος|publisher=εκδόσεις Ύψιλον|year=1984|isbn=978-960-7949-20-2|location=Αθήνα|page=}}</ref>, η [[Γερμανία]] θα έπρεπε, με βάση το επιχείρημα της γεωγραφίας, να αποτελεί, ήδη από τον [[Μεσαίωνας|Μεσαίωνα]], ένα ενιαίο κράτος. Ωστόσο γνωρίζουμε ότι κάτι τέτοιο δεν έγινε παρά μόνο πρόσφατα και ότι αυτός ο κατακερματισμός με τη σειρά του δεν οδήγησε σε καμία μορφή [[Δημοκρατία|δημοκρατίας]]. Ούτε και η παρουσία της δουλείας σε άλλες κοινότητες, η οποία μάλιστα δεν ήταν βασικό στοιχείο της πρώτης δημοκρατικής κοινωνίας την εποχή του [[Κλεισθένης|Κλεισθένη]], οδήγησε αυτόματα στη δημοκρατία. Αντίθετα, η δημοκρατία της αρχαίας Ελλάδος στηρίχτηκε όχι στην τάξη των δούλων αλλά σε αυτή των μικροεμπόρων, κάτι γνωστό στον ίδιο τον [[Καρλ Μαρξ]], όπως επισημαίνει στην ίδια διάλεξη.

Χαρακτηριστική της γραμμής του περιοδικού ήταν η ανάλυση του Καστοριάδη για το πολιτικό σύστημα της [[Σοβιετική Ένωση|Σοβιετικής Ένωσης]], το οποίο το χαρακτήρισε καθεστώς «Γραφειοκρατικού Καπιταλισμού». Ανέφερε χαρακτηριστικά: ''«Η ρωσική επανάσταση οδήγησε στην εγκαθίδρυση ενός νέου τύπου καθεστώτος εκμετάλλευσης και καταπίεσης όπου μια νέα κυρίαρχη τάξη, η γραφειοκρατία, σχηματίστηκε γύρω από το κομμουνιστικό κόμμα»''. Όσον αφορά τις «φιλελεύθερες ολιγαρχίες» της Δύσης θεωρούσε ότι το κριτήριο ταξικής διαφοροποίησης είχε πάψει να είναι πλέον η κατοχή και ο έλεγχος των μέσων παραγωγής, αλλά η κατοχή και η ικανότητα άσκησης εξουσίας. Σταδιακά και προς τα τελευταία χρόνια της έκδοσης του περιοδικού ο Καστοριάδης απομακρύνθηκε από τη μαρξιστική [[φιλοσοφία]] και θεωρία της [[Ιστορία|Ιστορίας]] όσο και από τη μαρξιστική οικονομική ανάλυση, πράγμα εμφανές στο κείμενο του «Μαρξισμός και επαναστατική κοινωνία» το οποίο αργότερα συμπεριελήφθη στο [[Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας|''Η φαντασιακήΦαντασιακή θέσμισηΘέσμιση της κοινωνίαςΚοινωνίας'']].

Ενώ οι θέσεις και οι απόψεις του Καστοριάδη γνώρισαν μεγάλη απήχηση στους επαναστατικούς κύκλους πολλών χωρών της εποχής{{πηγή}}, ο ίδιος δεν είχε την ανάλογη αναγνώριση, καθώς ήταν αναγκασμένος να υπογράφει τα κείμενα του χρησιμοποιώντας διάφορα ψευδώνυμα ''(Pierre Chaulieu, Paul Cardan, Marc Noiraud κ.α)''. Αυτό συνέβαινε διότι δεν είχε γαλλική υπηκοότητα ή διαβατήριο ακόμη, με συνέπεια να βρίσκεται συνεχώς υπό τον φόβο της απέλασης{{πηγή}} στην [[Ελλάδα]]. Στις σελίδες του περιοδικού πρωτοεμφανίστηκαν και μερικά από τα σημαντικότερα κείμενα της πρώτης περιόδου της σκέψης του, τα οποία αργότερα έμελλε να δημοσιευθούν μέσα από τις εκδόσεις βιβλίων του, όπως τα: «Η Γραφειοκρατική Κοινωνία», «Η Πείρα του Εργατικού Κινήματος» και του ίσως σημαντικότερου έργου του «Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας».

Αυτή η στροφή προς την ψυχανάλυση χαρακτηρίζει πλέον το σύνολο της σκέψης του, πράγμα το οποίο τον οδηγεί σε μια καινούργια φιλοσοφική κατανόηση της πολιτικής και κοινωνικής ζωής του ανθρώπου, η οποία αποτυπώνεται στο κλασικό πλέον έργο του «[[Η Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας]]». Κεντρική θέση στη σκέψη του αποκτά η έννοια του Φαντασιακού, το οποίο θεωρεί ως το θεμέλιο στοιχείο της ανθρώπινης δημιουργίας. Ο Καστοριάδης αντιλαμβάνεται την κοινωνική διαφοροποίηση ως μια διαδικασία συνεχούς δημιουργίας ''ex nihilo'' (από το τίποτα) σημασιών, νοημάτων, εικόνων οι οποίες θεσπίζονται και δομούν την εικόνα του κόσμου και της κοινωνίας κάθε εποχής. Ο Καστοριάδης αρνείται την ύπαρξη οποιουδήποτε [[Αιτιοκρατία|ντετερμινισμού]] όσον αφορά την κοινωνική αλλαγή, οποιασδήποτε προδιαγεγραμμένης πορείας της κοινωνίας, καθώς αυτή είναι συνεχής δημιουργία που γεννιέται και νοηματοδοτείται μέσω του «Κοινωνικού Φαντασιακού». Σύμφωνα με τον Καστοριάδη, αν και όλες οι κοινωνίες δημιουργούν οι ίδιες τις φαντασιακές σημασίες τους (δηλαδή τους θεσμούς, τους κανόνες, τις πεποιθήσεις, τις αντιλήψεις κ.λπ.) δεν έχουν όλες συνείδηση του γεγονότος αυτού. Πολλές κοινωνίες συγκαλύπτουν τον κοινωνικό χαρακτήρα της θέσμισης των φαντασιακών σημασιών τους, αποδίδοντας τη θέσμιση και τη θεμελίωση τους σε εξω-κοινωνικούς παράγοντες (π.χ. το [[Θεός|Θεό]], την [[παράδοση]], το [[Νόμος|νόμο]], την [[ιστορία]]). Με βάση αυτή τη συνείδηση της αυτοθέσμισης των φαντασιακών σημασιών από κάθε κοινωνία, ο Καστοριάδης διέκρινε μεταξύ των αυτόνομων κοινωνιών, αυτών δηλαδή που είχαν συνείδηση της αυτοθέσμισης αυτής, και των ετερόνομων κοινωνιών, στις οποίες η θέσμιση αποδιδόταν σε κάποια εξωκοινωνική αυθεντία.

* ''[http://www.kritiki.gr/index.php?page=shop.product_details&category_id=79&flypage=flypage.tpl&product_id=2304&option=com_virtuemart&vmcchk=1&Itemid=1 Η ελληνική ιδιαιτερότητα - ΤΟΜΟΣΤόμος Α΄ - Από τον Όμηρο στον Ηράκλειτο / ΣΕΜΙΝΑΡΙΑΣεμινάρια 1982-1983]''

* ''[http://www.kritiki.gr/index.php?page=shop.product_details&category_id=79&flypage=flypage.tpl&product_id=2441&option=com_virtuemart&Itemid=1 Η ελληνική ιδιαιτερότητα - ΤΟΜΟΣ Β΄ΤόμοςΒ΄ - Η πόλις και οι νόμοι / ΣΕΜΙΝΑΡΙΑΣεμινάρια 1983-1984] ''

* ''[http://www.kritiki.gr/index.php?page=shop.product_details&flypage=flypage.tpl&product_id=2609&category_id=79&option=com_virtuemart&Itemid=1 Η ελληνική ιδιαιτερότητα - ΤΟΜΟΣΤόμος Γ΄ - Θουκυδίδης, η ισχύς και το δίκαιο / ΣΕΜΙΝΑΡΙΑΣεμινάρια 1984-1985]''

=== '''Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ ==='''