Κρανιά Αγίων Σαράντα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η Κρανιά είναι το μεγαλύτερο χωριό στην επαρχία Μεσοποτάμου, νομού Δελβίνου. Είναι χτισμένο επάνω σε ένα λόφο, σε 65 μ. υψόμετρο, σε σχήμα ακανόνιστου αστεριού, όπου κάθε ακτίνα του αστεριού αποτελεί και μια συνοικία, 7,5 χμ ανατολικά της πόλης των Αγ. Σαράντα, αριστερά της εθνικής οδού Αγ. Σαράντα- Γεφύρι της Κρανιάς-Μαυρομάτι. Οι κάτοικοί του είναι όλοι ελληνικής καταγωγής και χριστιανοί ορθόδοξοι.▼

Από τους αρχαίους ιστορικούς αναφέρεται ως πόλη με το όνομα «Ελίκρανον». Ακόμα και σήμερα βρίσκονται τα ερείπιά του. Ο γερμανός ιστορικός Freidiler Haus στη μελέτη του: «Η Ήπειρος στην αρχαιότητα» μεταξύ άλλων αναφέρει πως κοντά στη Φοινίκη πρέπει να ήταν και το «Ελίκρανον» όπου αναφέρει και ο Πολύβιος το 477. Ακόμα το Ελίκρανον αναφέρεται ως το σημείο που τον 3 αιώνα π.Χ. οι σύμμαχοι των Ηπειρωτών, οι Αιτωλοί, ήρθαν σε βοήθεια τους, για να αντισταθούν ενάντια στην εκστρατεία των Αρδιανών. Οι στρατιές ήρθαν ως το Ελίκρανον, που όπως λέει ο Ευαγγελίδης στο βιβλίο του: «Οι αρχαίοι κάτοικοι της Ηπείρου», μαζί με το Βουθρωτό και τη Φοινίκη, είναι γνήσιες αρχαίες ελληνικές λέξεις.▼

Το όνομα ΚΡΑΝΙΑ το συναντάμε για πρώτη φορά στο «Χρονικό των Τόκκων» 1412, όταν ο Κόντος κατέβη στην Κρανέα (Κρανιά) σε πόλεμο με τον Γκιν Ζενεβίτσι. Το 1856 ο Αραβαντινός για την Κρανιά αναφέρει:«χωριό με 15 σπίτια, με καταγωγή ελληνική, η γλώσσα που ομιλείται ελληνική και υπάγεται στην επισκοπή του Δελβίνου». Τον 15ο αιώνα επί Τουρκοκρατίας το βρίσκομε Κράγιαν, αλλά και Κράιαν. Όλες οι μορφές του έχουν στη ρίζα το: Κρανέα, Κρανεία, Κρανιά. ▼

Για την ελληνικότητα του χωριού μιλούν και όλα τα τοπωνύμια που σώζονται μέχρι σήμερα (γύρω στα 157) όπως: Δέκατα, Γραβίλλα, Παλιοκόπρι, Άγιος Μάρκος, Γκρέμιθας, Πλακογέφυρο, Παλιόπυργος, Παπαράχη, Βουλίστρα, Καμίνια κ.ά.▼

Σύμφωνα με τους τούρκικους φορολογικούς καταλόγους το 1431 το χωριό ήταν τιμάριο Τούρκου στρατιωτικού φεουδάρχη. Το 1583 το σύστημα των τιμαριών αντικαταστείτε από το σύστημα των τσιφλικιών, ενώ τον 18ο αιώνα οι νέοι τσιφλικάδες είναι ντόπιοι από την πόλη του Δελβίνου και του Αργυροκάστρου, όλοι αλλοεθνείς.▼

Το 1431 το χωριό είχε 23 οικογένειες, το 1506 - 13 και το 1852 έγινε τσιφλίκι με 15 οικογένειες. Τον ΧΧ αιώνα έχουμε μια αύξηση του πληθυσμού. Το 1913 είχε 175 κατοίκους και το 1927 είχε 203 κατοίκους. Το 1939 φθάνει τους 300. Σήμερα αριθμεί 140 σπίτια, με 156 οικογένειες και άνω των 1000 κατοίκων, ένα μεγάλο μέρος των οποίων έχουν μεταναστεύσει στην Ελλάδα, με το άνοιγμα των συνόρων το 1990.▼

Στην Κρανιά λειτούργησε σχολείο για πρώτη φορά το 1895, με πρώτο δάσκαλο το Φώτο Σακελάρη από τη Δίβρη, σ’ ένα κτίριο κοντά στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, με διακοπή το 1912-14 λόγω του Βαλκανικού Πολέμου, το 1934-35 λόγω αποχής για την αλβανοποίησή του από τον βασιλιά Ζώγκου και την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1962 άνοιξε εφτάχρονο και το 1971 μεσαία γεωργική σχολή. Το χωριό σήμερα έχει μόνον δημοτικό σχολείο και νηπιαγωγείο. Το εννιάχρονο έκλεισε το 2003 λόγω έλλειψης μαθητών.▼

Μεγάλη είναι η συμβολή των Κρανιωτών στον Ελληνο-ιταλικό πόλεμο. Τρεις από το χωριό πήραν ενεργό μέρος στο πλευρό των Ελλήνων φαντάρων και πολέμησαν μέχρι τη λήξη του πολέμου: ο Αναστάσης Θ. Καΐσης, ο Γεώργιος Σ. Καΐσης και ο Θεόδωρος Γ. Θανάσης.▼

Η Κρανιά έχει παράδοση στην παραγωγή των σιτηρών και των κηπευτικών. Έχει μαγαζιά, εργαστήρια ξυλουργικής, αλουμινίου, οικοδομικές εταιρείες κ.ά. Τις δυο τελευταίες δεκαετίες έχουν χτιστεί πάρα πολλά καινούργια σπίτια -βίλες- που μαρτυρούν για ένα σύγχρονο τρόπο ζωής.▼

Από το χωριό της Κρανιάς είναι το πρωτοπαλίκαρο του Βούρκου, ο ατρόμητος και μυθικός Καπετάνιος Θύμιος Λιώλης, το μνημείο του οποίου υψώνεται σήμερα στο κέντρο του χωριού, δίπλα στην νεόχτιστη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, δώρο του Μακαριοτάτου Αναστασίου.▼