Βικιπαίδεια

Αθανάσιος Ψαλίδας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
→‎Η επιστροφή στην πατρίδα κι η διδασκαλία του: προσθηκες από τη ρωσική σελίδα
→‎Η επιστροφή στην πατρίδα κι η διδασκαλία του: προσθήκες από τη ρωσική σελίδα
Γραμμή 1:
{{πληροφορίες προσώπου}}Ο '''Αθανάσιος Ψαλίδας''' ([[1767]]- [[20 Ιουλίου]] [[1829]]<ref>Αυγερινός Ανδρέου, [http://www.haniotika-nea.gr/athanasios-psalidas/ Αθανάσιος Ψαλίδας], Χανιώτικα Νέα, 26-11-2013.</ref>) υπήρξε λόγιος, συγγραφέας και διδάσκαλος, από τις σημαντικότερες μορφές του [[Νεοελληνικός Διαφωτισμός|Νεοελληνικού Διαφωτισμού]].
 
==Βιογραφία==
==Καταγωγή==
 
Ο Αθανάσιος Ψαλίδας γεννήθηκε το [[1767]] στα [[Ιωάννινα]] και ήταν γιος του Πέτρου Ψαλίδα, εμπόρου που δούλευε στη Βλαχία και τη [[Ρωσία]]<ref>[[Γιάννης Κορδάτος|Γιάνη Κορδάτου]], Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, τόμος πρώτος, Επικαιρότητα, Αθήνα 1983, σελ 134.</ref> και της Ελισάβετ από κοντινή, ορεινή περιοχή του [[Ζαγόρι|Ζαγορίου]]. Είχε τουλάχιστον δύο ακόμα αδέρφια.
 
===Οι σπουδές του σε Ρωσία και Αυστρία===
Αφού τελείωσε τα ανώτερα σχολεία στην γενέτειρά του το 1785 έκανε το μεγάλο ταξίδι προς τον αδερφό του Μιχαήλ στο [[Νίζνι Νόβγκοροντ|Νίζνι Νοβγκοροντ]] της [[Ρωσία|Ρωσικής Αυτοκρατορίας]] και συνέχισε την εκπαίδευσή του στη [[:uk:Полтавська слов'янська семінарія|Σλαβική Ιερατική Σχολή της Πολτάβα]] (1785-1787), που είχε ιδρύσει ο επίσκοπος [[Ευγένιος Βούλγαρης]] το 1776. Στη συνέχεια, το 1787 μετέβη στη Βιέννη, συνοδεύοντας τον νεαρό Θεοχάρη [[Κεφαλάδες|Κεφαλά]], γιο του πλούσιου βαρώνου [[Θεοχάρης Ολύμπιος|Θεοχάρη Ολύμπιου]] [[Κεφαλάδες|Κεφαλά]], προεστού της [[Θεσσαλία|Θεσσαλίας]]. Εκεί θα διαμείνει για αρκετά χρόνια (1787-1795), αναπτύσσοντας μία πλούσια δραστηριότητα, σπουδαστική, συγγραφική και εκδοτική. Αρχικά παρακολούθησε στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης μαθήματα ιατρικής, φιλοσοφίας, ελληνικής και λατινικής φιλολογίας, φυσικής, μαθηματικών, χημείας καθώς και ξένων γλωσσών: Γαλλικά, Γερμανικά και Ιταλικά.
 
Γραμμή 14:
Το 1791 μετέφρασε από τα γερμανικά και δημοσίευσε την "Αριθμητική" του αυστριακού μαθηματικού Metzburg. Το 1792 εκδίδει με τον Ιωάννη Καρατζά από την [[Κύπρος|Κύπρο]] (ο οποίος εκτελέστηκε το 1798 μαζί με τον [[Ρήγας Φεραίος|Ρήγα]]) το «Έρωτος αποτελέσματα». Πρόκειται για το πρώτο (σωζόμενο) έντυπο ελληνικό λογοτεχνικό πεζογράφημα. Κύριο θέμα του έργου είναι ο έρωτας. Ο τρόπος ανάπτυξής του εκφράζει τις νεωτεριστικές φιλοσοφικές ιδέες που διαμορφώθηκαν στο πλαίσιο του Διαφωτισμού σχετικά με τη φυσική καταγωγή των παθών, για τα οποία κανείς δεν έπρεπε να ντρέπεται αλλά να τα αποδέχεται. Το έργο περιλαμβάνει πολλά φαναριώτικα στιχουργήματα. Η επιτυχία του ήταν αξιοσημείωτη και τυπώθηκε πέντε φορές από το 1792 ως το 1836.
 
Το 1795 ο Ψαλίδας ετοιμάζει ένα μεγάλο αριθμό έργων καθώς και επιστημονικών μεταφράσεων καθηγητών του. Στη Βιέννη ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε 1793 τη Josepha, κόρη του ράφτη Joseph Schicktanz, η οποία όμως πέθανε απροσδόκητα σε ηλικία μόλις 22 ετών.
 
===Η επιστροφή στην πατρίδα κι η διδασκαλία του===
[[Image:Athanasios Psalidas.jpg|thumb|right|Ο Αθανάσιος Ψαλίδας σε λιθογραφία του 1872.]]
[[Αρχείο:Alithis Efdaimonia.JPG|thumb|Το εξώφυλλο της "Αληθούς Ευδαιμονίας", Βιέννη 1791.]]
Το 1793 συνελήφθη ανακρίθηκε ως ύποπτος φιλελεύθερων και φιλογαλλικών απόψεων από την αυστριακή αστυνομία. Ο ίδιος απόκρουσε τις κατηγορίες κι αφέθηκε ελεύθερος, όμως η παραμονή του στη Βιέννη παρέμεινε επικίνδυνη και το 1796 αποφάσισε να επιστρέψει τελικά στην υπόδουλη Ελλάδα και την Ήπειρο, αν και είχε πρόταση διδασκαλίας από το Πανεπιστήμιο Πέστης της Ουγγαρίας.
 
Στα [[Ιωάννινα]] διηύθυνε για 25 χρόνια την πιο σημαντική ίσως σχολή των Ιωαννίνων, τη Μαρουτσαία. Έτσι ονομάστηκε ως κληροδότημα του Γιαννιώτη εμπόρου Μαρούτση ενώ το 1797 ονομάστηκε [[Καπλάνειος Σχολή|Καπλάνειος]] αφού ανέλαβε τα χρέη της ο έμπορος [[Ζώης Καπλάνης]] που ζούσε στη Ρωσία αλλά καταγόταν από τα Ιωάννινα.<ref>[http://www.zosimaia.gr/MeNuDynamic.asp?menu=10&submenu=23&aID=96] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070822001501/http://www.zosimaia.gr/MeNuDynamic.asp?menu=10&submenu=23&aID=96 |date=2007-08-22 }}Το 1805 η σχολή παίρνει το όνομα του μεγάλου Ιωαννίτη ευεργέτη [[Ζώης Καπλάνης|Ζώη Καπλάνη]], εμπόρου στη Ρωσία, και τίθεται υπο την προστασία του Πατριαρχείου. Πρώτος διευθυντής της ορίζεται ο διαπρεπής καθηγητής Αθανάσιος Ψαλίδας που είχε ολοκληρώσει τις σπουδές του στη Ρωσία και τη Βιέννη.</ref>. ΕκείνοΣτη τοθέση διάστημααυτή ο Α. Ψαλίδας εμπλουτίζει με όρεξη το πρόγραμμα της σχολής με μαθήματα φυσικών επιστημών, ιστορίας, γεωγραφίας, εμπορικών γνώσεων και ξένων γλωσσών. Έφερνε από ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ειδικά όργανα μετρήσεων και χάρτες, με τα οποία δίδασκε [[αστρονομία]] και [[κοσμογραφία]], και εκτελούσε πειράματα φυσικής και χημείας, προσελκύοντας το ενδιαφέρον ακόμη και εξωσχολικών θεατών. Μια τέτοια περίπτωση εξωσχολικού θεατή των πειραμάτων του ήταν Ο Αλή Πασάς, στον οποίο επέδειξε πείραμα στατικού ηλεκτρισμού.<ref>Henry Holland, Ταξίδια στα Ιόνια νησιά, Ήπειρο, Αλβανία (1812-1813), μτφρ. Χρήστος Ιωαννίδης, εκδ.Αφοί Τολίδη, Αθήνα, 1989, σελ.164</ref> Παράλληλα συγκρότησε αξιόλογη [[βιβλιοθήκη]] ανοικτή στο ευρύ κοινό, προσέλαβε εξειδικευμένο διδακτικό προσωπικό και εξασφάλιζε υποτροφίες στους καλύτερους μαθητές του.
 
Οι καινοτομίες του δέχθηκαν την σκληρή κριτική των συντηρητικών κύκλων. Κατηγορήθηκε από συντηρητικούςπολλούς ότι εισάγει αθεϊστικές απόψεις του [[Βολταίρος|Βολταίρου]]<ref>[http://www.zosimaia.gr/MeNuDynamic.asp?menu=10&submenu=23&aID=96] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070822001501/http://www.zosimaia.gr/MeNuDynamic.asp?menu=10&submenu=23&aID=96 |date=2007-08-22 }}ο οποίος θεωρείτο βολταιριστής και ελευθερόφρονας.</ref> και γενικά τις επικίνδυνα φιλελεύθερες απόψεις της [[Γαλλική Επανάσταση|Γαλλικής Επανάστασης]]. Για αυτό το σκοπό εξέδωσε το έργο «Καλοκινήματα», αποκρούοντας τις απόψεις των πολέμιών του.
 
Παντρεύτηκε για δεύτερη φορά το 1800 με την Ζαχαρούλα, κόρη του Α. Κουτοβασίλη. Απέκτησαν δύο κόρες και στη συνέχεια τους δίδυμους Πέτρος και Αναστάσιο, που όμως πέθαναν μετά τον τοκετό. Η Ζαχαρούλα επίσης πέθανε ένα χρόνο μετά. Το 1806 ο Ψαλίδας παντρεύτηκε για τρίτη φορά στη Βασιλική Σπαχού κι απέκτησαν μαζί άλλα δύο παιδιά.
 
=== Η επιρροή του στα Ιωάννινα ===
Την εποχή που δίδαξε στα Ιωάννινα υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες της πόλης. Συμμετείχε σε [[δημογεροντία|δημογεροντίες]], ως ένορκος σε τοπικά δικαστήρια, και ακόμη, επειδή ήξερε ξένες γλώσσες, ο ίδιος ο [[Αλή Πασάς]] τον είχε αποστείλει σε διπλωματικές αποστολές στην Ευρώπη εκ μέρους του. Επίσης υποδεχόταν επίσημους κι έτσι γνώρισε τον Άγγλο ποιητή και φιλέλληνα [[Λόρδος Βύρων|λόρδο Βύρωνα]], το Γάλλο περιηγητή [[Φρανσουά Πουκεβίλ]] και τον Άγγλο λόρδο Sir Henry Holland, (1ο Baronet, 1788-1893) που έγραψε: "''Ο Ψαλίδας δεν είναι μόνο ένας πολύπλευρος επιστήμονας, αλλά κι ένας εξαιρετικός και εύγλωττος ομιλητής. Με απίστευτη ευκολία, μιλά τόσο την αρχαία όσο και τη σημερινή μορφή της ελληνικής γλώσσας, την ιταλική, τη γαλλική, τη γερμανική και τη ρωσική. Μιλάει έντονα και με μεγάλη δύναμη σε οποιοδήποτε θέμα της τέχνης, της επιστήμης, της φιλολογίας και ειδικά για την ένδοξη πατρίδα του, την Ελλάδα. Κατέχει τις φυσικές επιστήμες, τις οποίες σπούδασε στη Γερμανία(''εννοούσε Αυστρία''), αλλά από τη φύση του είναι περισσότερο διατεθειμένος προς τη φιλοσοφική έρευνα. Ο ζήλος του για τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία και την ποίηση είναι μεγάλος"''.
 
Όταν ξέσπασε η ένοπλη σύγκρουση του Αλή πασά και του [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανού Σουλτάνου]] (1820-1822) κατέφυγε για να προστατευτεί στο χωριό της μητέρας του στο ορεινό [[Ζαγόρι]].
 
==Γλωσσικό=Η στάση του για το γλωσσικό ζήτημα===
Ενώ με τα πρώτα του έργα υιοθετούσε την [[αρχαΐζουσα γλώσσα]], ως «αρχιδιδάσκαλος των Ιωαννίνων» όπως χαρακτηρίστηκε, χρησιμοποιούσε την [[δημοτική γλώσσα|δημοτική]]. Μάλιστα δεν δεχόταν ούτε την μέση οδό του [[Αδαμάντιος Κοραής|Αδαμάντιου Κοραή]] με την [[καθαρεύουσα]]. Θεωρείται ένας από τους πιθανούς συγγραφείς της «[[Ελληνική Νομαρχία|Ελληνικής Νομαρχίας]]»(1806), έργο που δεν υπογράφεται κι επισήμως δεν αποδίδεται επιστημονικά ακόμα σε συγκεκριμένο συγγραφέα, καθώς και της έμμετρης σάτιρας «[[Ρωσσαγγλογάλλος|Ρωσαγγλογάλλου]]»(1812).
 
===Τα τελευταία του χρόνια===
Ο Α. Ψαλίδας κατέφυγε το 1822 στην [[Κέρκυρα]], όπου ορίστηκε επίτιμος διδάκτορας της [[Ιόνιος Ακαδημία|Ιoνίου Ακαδημίας]], όμωςπου ιδρύθηκε το 1823 από το φιλέλληνα [[Φρέντερικ Νορθ (1766-1827)|Φρεντερικ Νορθ]] (λόρδο Γκίλφορντ). Ωστόσο δεν του δόθηκε η άδεια να διδάξει λόγω των προοδευτικών του απόψεων.
 
Ορίστηκε διευθυντής του σχολείου [[Λευκάδα|Λευκάδας]], όπου και πέθανε λίγο αργότερα, τοστις 20 Ιουλίου 1829 σε ηλικία 62 ετών.
 
==Αναφορές==
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Αθανάσιος_Ψαλίδας"