Λέσβος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Είναι το τρίτο σε μέγεθος ελληνικό νησί της Ελλάδος μετά την [[Κρήτη]] και την [[Εύβοια]], με έκταση 1.636 [[Τετραγωνικό χιλιόμετρο|τ.χλμ.]] και ακτογραμμή 459 [[χιλιόμετρο|χλμ.]]. Το νησί έχει [[Πληθυσμός|πληθυσμό]] 85.330 κατοίκους, σύμφωνα με την [[Ελληνική απογραφή 2011|Απογραφή του 2011]]. Διοικητικά ανήκει στην [[Νομός Λέσβου|Περιφερειακή Ενότητα Λέσβου]] της [[Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου|Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου]]. Βρίσκεται απέναντι από τις Τουρκικές ακτές. Είναι ένα εύφορο νησί, κατάφυτο από πευκώνες και ελαιώνες, με έντονες εναλλαγές των τοπίων. Έχει δύο [[Κόλπος (γεωγραφία)|κόλπους]]. Ο μεγαλύτερος είναι της Καλλονής και ο μικρότερος της Γέρας.

Η [[πόλη]] της [[Μυτιλήνη]]ς (απ΄ όπου η άλλη κοινή ονομασία του νησιού), βρίσκεται κτισμένη στο νοτιοανατολικό άκρο του νησιού και επάνω σε επτά λόφους. Ως σύγχρονη πόλη και διοικητικό, εμπορικόεμπορο-οικονομικό και πνευματικό κέντρο πληθυσμού 27.871 κατοίκων αποτελεί την έδρα του νησιού, του [[Πανεπιστήμιο Αιγαίου|Πανεπιστημίου Αιγαίου]], της Περιφερειακής Ενότητας Λέσβου και της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, καθώς επίσης και του [[Υπουργείο Αιγαίου|Υπουργείου Αιγαίου]]. Σημαντικές [[Κωμόπολη|κωμοπόλεις]] του νησιού είναι η [[Αγία Παρασκευή Λέσβου|Αγία Παρασκευή]] με 2.268 κατοίκους, η [[Αγιάσος]] με 2.498, η [[Καλλονή Λέσβου|Καλλονή]] με 1.732, ο [[Πολιχνίτος]] με 2.763 και, το [[Πλωμάρι]] με 3.377, κ.α. Η Λέσβος θεωρείται πατρίδα του [[ούζο]]υ, λόγω της εκτεταμένης ενασχόλησης των κατοίκων με την ποτοποιία. Αρκετές γνωστές μάρκες ούζου προέρχονται απ' το νησί. Επίσης το νησί φημίζεται για τις [[Σαρδέλα|σαρδέλες]] Καλλονής (παπαλίνα), το [[ελαιόλαδο]], αλλά και τα τυροκομικά προϊόντα.

Η Λέσβος, με έκταση 1.630 [[Τετραγωνικό χιλιόμετρο|τ.χλμ]]., είναι ένα από τα μεγαλύτερα νησιά της [[Μεσόγειος Θάλασσα|Μεσογείου]] και αποτελεί το τρίτο σε έκταση καθώς και το πέμπτο σε πληθυσμό νησί στην Ελλάδα. Βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του [[Αιγαίο Πέλαγος|Αιγαίου Πελάγους]], κοντά στα [[μικρασιατικά παράλια]], και απέχει λιγότερο από 10 [[Χιλιόμετρο|χλμ.]] από την [[Τουρκία|τουρκική]] ηπειρωτική χώρα, αλλά και περίπου 200 χλμ. από το πλησιέστερο τμήμα της ελληνικής ηπειρωτικής χώρας. Η ακτογραμμή της έχει μήκος 370 χλμ. και χαρακτηρίζεται από δύο μεγάλους ημίκλειστους και επιμήκεις κόλπους (της Γέρας και της Καλλονής) στο νότιο τμήμα του νησιού. Το νησί έχει πληθυσμό 85.330 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Η πρωτεύουσά του, [[Μυτιλήνη]], κτισμένη στην νοτιοανατολική πλευρά του νησιού, αποτελεί ταυτόχρονα την έδρα της [[Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου|Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου]]. Σημαντικές κωμοπόλεις είναι η [[Μήθυμνα Λέσβου|Μήθυμνα]], το [[Πλωμάρι]], η [[Αγιάσος]] και η [[Ερεσός]].

Το σχήμα της Λέσβου είναιμπορεί να θεωρηθεί ως τριγωνικό. Η ποικιλότητα του φυσικού περιβάλλοντος είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της Λέσβου. Η μορφολογία της ενδοχώρας είναι κυρίως ημιορεινή, τραχιά και ανώμαλη. Τα δύο ψηλότερα [[Βουνό|βουνά]] είναι ο [[Όλυμπος Λέσβου]] (968 [[Μέτρο|μ.]]) στα νότια και ο [[Λεπέτυμνος]] (969 μ.) στα βορειοανατολικά. Ανάμεσά τους εκτείνονται λόφοι μεσαίου [[Υψόμετρο|υψομέτρου]]. Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στα περισσότερα ελληνικά νησιά, οι προεξέχοντες βράχοι δεν είναι ασβεστολιθικοί, αλλά κυρίως ηφαιστειακοί, με μια ροπή προς τα περισσότερο όξινα εδάφη. Αυτό περιορίζει ελαφρώς τη χλωρίδα του νησιού, αλλά δημιουργεί ένα όμορφο και πολυποίκιλο τοπίο, με πολλά ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά.

Οι πεδινές εκτάσεις σχηματίζονται κοντά στα παράλια, με κυριότερες τις πεδιάδες της Καλλονής, του Πολιχνίτου, της Ερεσού και της Γέρας. Οι ακτές της Λέσβου εμφανίζουν πλούσιο διαμελισμό και χαρακτηρίζονται, στα νότια, από τον σχηματισμό δύο μεγάλων εγκολπώσεων με πολύ στενές εισόδους, τον κόλπο της Γέρας και τον κόλπο της Καλλονής. Ο [[κόλπος της Καλλονής]] είναι ο μεγαλύτερος, με έκταση που υπολογίζεται στα 110 τετραγωνικά χιλιόμετρα και μέσο βάθος δέκα μέτρων. Συνδέεται με το Αιγαίο μέσω ενός στενού διαύλου μήκους τεσσάρων χιλιομέτρων. Στις όχθες του βρίσκονται [[αλυκή|αλυκές]] και υγροβιότοποι. Χαρακτηρίζεται ως αβαθής και ημίκλειστος. Ο [[κόλπος της Γέρας]] είναι στο ανατολικόνοτιοανατολικό άκρο του νησιού και έχει έκταση 42 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Κατά μήκος των ακτών του έχουν σχηματιστεί υφάλμυρα [[έλος|έλη]].<ref>Z. Ζεμανίδου, Ε. Τσιμπούκη, Η. Καλδέλλη και Ν. Σουλακέλης, [http://kpe-kastor.kas.sch.gr/kpe/yliko/sppe2/oral/PDFs/204-214_oral.pdf Χαρτογράφηση των υγροβιότοπων της Λέσβου και η αξιοποίησή τους στα εκπαιδευτικά προγράμματα της Λέσβου], ΚΠΕ Δήμου Ευεργέτουλα, 2ο Συνέδριο Σχολικών Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αθήνα, 15-17 Δεκεμβρίου 2006. Ανακτήθηκε την 28 Φεβρουαρίου 2012.</ref>

Η Λέσβος, αν και διαθέτει πλούσια βλάστηση, δεν έχει μεγάλους ποταμούς, παρά μόνο χειμάρρους. Ιδιαίτερη σημασία έχει ο ποταμός [[Ευεργέτουλας]] στο κεντρικό μέρος του νησιού, καθώς στο σημείο που εκβάλλει στο κόλπο της Γέρας σχηματίζεται το [[έλος Ντίπι]], το μεγαλύτερο του νησιού καιπου αποτελεί σημαντικόςσημαντικό υγροβιότοποςυγροβιότοπο. Άλλοι σημαντικοί ποταμοί είναι οι Τσικνιάς, Τσιχλιώτας, Μυλοπόταμος, [[Σεδούντας]] και Αλμυροπόταμος. Τα δάση της καλύπτουν σχεδόν το ένα πέμπτο της επιφάνειάς της και οι [[Ελιά|ελαιώνες]] της, το ένα τέταρτο της έκτασής της. Αντίθετα όμως με την υπόλοιπη Λέσβο, το δυτικό τμήμα του νησιού είναι κυρίως ξερό και άγονο.

H γαλιά της Λέσβου (Περσικός Σκίουρος ή Sciurus anomalus), είναι είδος [[Σκίουρος|σκίουρου]] που δεν συναντάται πουθενά αλλού στον ελλαδικό χώρο. H Γαλιάγαλιά συχνάζειζει στα [[Πεύκο|πευκοδάση]] του νησιού, στα δάση από [[Βελανιδιά|βελανιδιές]] και [[Καστανιά|καστανιές]], όπως επίσης στους ελαιώνες καθώς υπολογίζεται πως υπάρχουν πάνω από 11.000.000 ελαιόδενδρα στο νησί. Για την διατήρησή του έχει μεγάλη σημασία το πλήθος των [[Οπωροφόρα|οπωροφόρων]] δένδρων του νησιού ενώ το είδος αυτό προστατεύεται από Προεδρικό Διάταγμα.<ref>[http://www.wwf.gr/forests/pdfs/atlas/ATLAs_WWF_BOOK_12.2012_WEB%20%5BMAPs_08_AIGAIO%5D.pdf Διαχρονική χαρτογράφηση των καλύψεων γης. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και WWF.]</ref>

Το [[κλίμα]] της Λέσβου είναιχαρακτηρίζεται ως ήπιο μεσογειακό, με μεγάλη ηλιοφάνεια όλη τη διάρκεια του έτους.

Η Λέσβος απελευθερώθηκε από τους [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Τούρκους]] τις [[8 Νοεμβρίου]] [[1912]] από το στόλο του ναύαρχου [[Παύλος Κουντουριώτης|Παύλου Κουντουριώτη]] και η πλήρης ενσωμάτωσή της με την Ελλάδα έγινε το 1914. Στον [[Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο]] στο νησί εγκαθίστανται μονάδες του Αγγλογαλλικού στόλου με εγκαταστάσεις (Λουτρά, Ακόθ, Κόλπος Καλλονής, Θερμή κ.α.). Το Μάιο του 1915 το νησί επισκέφτηκε ο [[Ελευθέριος Βενιζέλος]] και μετά πάλι με την Επαναστατική Κυβέρνηση το 1916. Το 1918 η Μεραρχία Αρχιπελάγους πολέμησε στο [[Μακεδονικό Μέτωπο (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος)|Μακεδονικό Μέτωπο]] ([[Μάχη του Σκρα]]).

Μετά τη [[Μικρασιατική Καταστροφή]] το 1922 καταφεύγουν στη Λέσβο πολλές οικογένειες Μικρασιατών. Μετέπειτα κατά τα έτη 1923-24 με την [[Ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών του 1923|ανταλλαγή πληθυσμών]] που ακολούθησε, η Λέσβος δέχεται ανταλλάξιμους Έλληνες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, ενώ ο εναπομείνας πληθυσμός Τούρκων φεύγει. Για την στέγαση των προσφύγων χτίστηκαν στα χωριά οι συνοικισμοί. Η αποκοπή της Λέσβου από τα μικρασιατικά παράλια επέφερε μια σημαντική μείωση στην βιομηχανική παραγωγή του νησιού, αφού η οικονομία του ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτά ως κύρια αγορά των προϊόντων που παρήγαγε. Από την άλλη, οι πρόσφυγες προσέφεραν φτηνά εργατικά χέρια και βοήθησαν στην ανάπτυξη νέων καλλιεργειών.<ref>[http://www.ktel-lesvou.gr/2011-06-22-10-48-32/lesvos-history Η Λέσβος Ιστορία] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121113221316/http://www.ktel-lesvou.gr/2011-06-22-10-48-32/lesvos-history |date=2012-11-13 }} ΚΤΕΛ-Λέσβου. Ανακτήθηκε την 12 Ιουνίου 2012</ref> Το 1928 στο νησί ζούσαν 137.160 κάτοικοι. Στον [[Ελληνοϊταλικός πόλεμος του 1940|Ελληνοϊταλικό]], [[Ελληνογερμανικός πόλεμος|Ελληνογερμανικό]] και [[Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος 1946-1949|Εμφύλιο Πόλεμο]] το νησί (1940-1949) δίνει το φόρο αίματος και υφίσταται τις οικονομικές επιπτώσεις. Το νησί κατέλαβε ο γερμανικός στρατός το 1941. Η κατοχή κράτησε ως το 1944.

Στη νεότερη ιστορία, η τοπική οικονομία του στηρίζεται στο [[λάδι]] και στα προϊόντα του, στην [[κτηνοτροφία]] και στη [[βυρσοδεψία]], αν και η απόσταση του νησιού από το οικονομικό κέντρο της Ελλάδας τη περίοδο 1950-1970 έδρασε ως τροχοπέδη για την οικονομική ανάπτυξη. Την ίδια περίοδο έγιναν προσπάθειες απεξάρτησης από τη μονοκαλλιέργεια της ελιάς, η οποία είχε ασταθή παραγωγή και οδήγησε στην εγκατάλειψη του νησιού από τους κατοίκους του. Τη δεκαετία του 1980 αναπτύσσεται η τουριστική βιομηχανία, η οποία σήμερα είναι ένας από τους κύριους τομείς εισοδήματος του νησιού, μαζί με τη μεταποίηση τοπικών αγροτικών προϊόντων.

Λόγω της μικρής απόστασης του νησιού από τα τουρκικά παράλια, περίπου 10 χιλιόμετρα, η Λέσβος σήμερα δέχεται [[Μεταναστευτικό ζήτημα στην Ελλάδα|μεγάλο αριθμό προσφύγων]], και αποτελεί ενδιάμεσο πέρασμα των προσφύγων προς την [[Αθήνα]] και μετά προς την υπόλοιπη [[Ευρώπη]]. Οι μετανάστες αρχικά κρατούνταν σε μια εγκαταλελειμμένη φυλακή, και στη συνέχεια σε ένα παλιό εργοστάσιο στην Παγανή, χωρητικότητας μέχρι 160 άτομα αν και συχνά κρατούνταν μέχρι 1.000, όπου λόγω των κακών συνθηκών κράτησης η Ελλάδα καταδικάστηκε από το [[Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης|Ευρωπαϊκό Δικαστήριο]], μέχρι που έκλεισε το 2009<ref>.{{cite news | url=http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=97911 | title=Έκλεισε η Παγανή | work=Ελευθεροτυπία | date=2 Νοεμβρίου 2009 | accessdate=3 Ιανουαρίου 2016 | author=Στρατής Μπαλάσκας}}</ref><ref name="tvxs2012">{{cite news | url=http://tvxs.gr/news/blogarontas/anoixto-kentro-ypodoxis-gia-prosfyges-kai-metanastes-pikpa-lesboy | title=Ανοιχτό κέντρο υποδοχής για πρόσφυγες και μετανάστες ΠΙΚΠΑ Λέσβου | work=tvxs.gr | date=Στέλιος Κραουνάκης | accessdate=3 Ιανουαρίου 2016}}</ref> Μετά το κλείσιμο των περασμάτων στον Έβρο, οι ροές μεταναστών προς τη Λέσβο επανήλθαν, και ο δήμος παραχώρησε για την κράτηση των μεταναστών τη κατασκήνωση του ΠΙΚΠΑ.<ref name="tvxs2012"/> Το 2015 παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση του αριθμού των μεταναστών προς την Ευρώπη και δημιουργήθηκαν κέντρα υποδοχής στη [[Μόρια Λέσβου|Μόρια]] και στο Καρά Τεπέ. Σύμφωνα με στοιχεία της αρμοστείας του [[Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών|ΟΗΕ]] για τη μετανάστευση, από τους 770.838 μετανάστες που είχαν εισέλθει στην Ευρώπη από τον Ιανουάριο μέχρι τις αρχές Νοεμβρίου του 2015, οι 379.000 (πάνω από 45%) είχαν περάσει από τη Λέσβο.<ref>{{cite web | url=http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/home/opendocPDFViewer.html?docid=5645ddbc6&query=lesvos | title=Lesvos Island - Greece, Factsheet, 12 November 2015 | publisher=Aρμοστεία του ΟΗΕ για τη μετανάστευση | accessdate=3 Ιανουαρίου 2016}}</ref>

Από το 1966 ξεκίνησαν οι προσπάθειες για την προστασία του [[Απολιθωμένο δάσος της Λέσβου|απολιθωμένου δάσους της Λέσβου]], το οποίο αποτελεί ένα εκ των δύο μεγαλύτερων [[Απολίθωμα|απολιθωμένων]] δασών στον κόσμο (το άλλο είναι το [[Εθνικό Πάρκο Απολιθωμένου Δάσους]] στην [[Αριζόνα]] των [[Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής|ΗΠΑ]]. Η ευρύτερη περιοχή που βρίσκεται το [[απολιθωμένο δάσος της Λέσβου]], έκτασης 150.000 [[Στρέμμα|στρεμμάτων]], απέκτησε το καθεστώς [[Διατηρητέα μνημεία της φύσης|διατηρητέου μνημείο]] με το [[προεδρικό διάταγμα]] 443/85, το οποίο δημοσιεύθηκε στο [[ΦΕΚ]] 160, που εκδόθηκε τις 19 Σεπτεμβρίου 1985.<ref>[http://www.et.gr/idocs-nph/search/pdfViewerForm.html?args=5C7QrtC22wHO1H1f3wMBQHdtvSoClrL8xcreXeJIx8t5MXD0LzQTLWPU9yLzB8V68knBzLCmTXKaO6fpVZ6Lx9hLslJUqeiQYqENWVZF9g1bxLjebI_rOgvDsMdpzUt_EsqKL66J_Us. ΦΕΚ Α 160/1985]</ref> Από το 2000, το [[Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου]], ιδρυθέν το 1994, είναι ιδρυτικό μέλος του δικτύου Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων και το 2004 εντάχθηκε στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO. Το Νοέμβριο του [[2011]], ο [[Δήμος Λέσβου]] κατέθεσε φάκελο στην [[UNESCO]], με σκοπό όλο το νησί να ενταχθεί στο [[Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων]] αυτής. Την [[21 Σεπτεμβρίου|21η Σεπτεμβρίου]] του [[2012]], η UNESCO ενέταξε τη Λέσβο στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων, έπειτα από απόφαση που λήφθηκε στο [[Πόρτο]]. Την επιτροπή αξιολόγησης απάρτιζαν ο δόκτωρ Ζ. Μαρτινί, διευθυντής γεωπάρκου στις [[γαλλία|γαλλικές]] [[Άλπεις]] και ο δόκτωρ Α. Σίλερ, διευθυντής γεωπάρκου στο [[Φούλκαν Άιφελ]] της [[Γερμανία]]ς.<ref name=ing/>

Σύμφωνα με το [[πρόγραμμαΠρόγραμμα Καλλικράτης]], από την 1η Ιανουαρίου 2011 το νησί και οι κοντινές βραχονησίδες αποτελούναποτέλεσαν τον [[Δήμος Λέσβου|Δήμο Λέσβου]], ο οποίος προήλθε από τη συνένωση των δεκατριών πρώην [[Σχέδιο «Καποδίστριας»|καποδιστριακών]] δήμων του νησιού. Ο Δήμος Λέσβου είναιήταν ο μεγαλύτερος σε έκταση δήμος της χώρας<ref>[http://www.aegeantimes.gr/article.asp?id=59933&type=30&kata=0 Η αλαλάζουσα μετριότητα των πολιτικών αφανίζει τον μεγαλύτερο σε έκταση Δήμο της Χώρας!!!] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150204215644/http://www.aegeantimes.gr/article.asp?id=59933&type=30&kata=0 |date=2015-02-04 }} www.aegeantimes.gr</ref>. Με την μεταρρύθμιση του [[Πρόγραμμα Κλεισθένης Ι|Προγράμματος Κλεισθένη]] το 2019 ο Δήμος Λέσβου χωρίστηκε σε δύο νέους δήμους, της [[Δήμος Μυτιλήνης|Μυτιλήνης]] και της [[Δήμος Δυτικής Λέσβου|Δυτικής Λέσβου]].

* [[Δήμος Αγίας Παρασκευής Λέσβου|Δήμος Αγίας Παρασκευής]] (2.628 / 2.788)

* [[Δήμος Αγιάσου]] (2.578 / 2.988)

* [[Δήμος Γέρας]] με έδρα τον [[Παππάδος Λέσβου|Παππάδο]] (6.985 / 6.958)

* [[Δήμος Ερεσού-Αντίσσης]] (5.530 / 5.620)

* [[Δήμος Ευεργέτουλα]] με έδρα τη [[Συκούντα Λέσβου|Συκούντα]] (3.336 / 3.308)

* [[Δήμος Καλλονής]] (8.194 / 8.462)

* [[Δήμος Λουτροπόλεως Θερμής]] (3.809 / 3.341)

* [[Δήμος Μανταμάδου]] (3.210 / 3.226)

* [[Δήμος Μήθυμνας]] (2.433 / 2.359)

* [[Δήμος Μυτιλήνης]] (36.196 / 32.146)

* [[Δήμος Πέτρας Λέσβου|Δήμος Πέτρας]] (3.749 / 3.603)

* [[Δήμος Πλωμαρίου]] (6.698 / 6.612)

* [[Δήμος Πολιχνίτου]] (5.288 / 5.201)

Σύμφωνα με τον [[Οβίδιος|Οβίδιο]] ([[Μεταμορφώσεις]] ΧΙ), οι Μαινάδες περιφρονημένες από τον [[Ορφέας|Ορφέα]] εξαγριώθηκαν και τον διαμέλισαν στα όρη της Πιερίας. Το κεφάλι και η λύρα του παρασύρθηκαν από τα κύματα και κατέληξαν στη Λεσβιακή ακτή. Εκεί οι κάτοικοι ενταφίασαν το κεφάλι και ίδρυσαν ναό - μαντείο προς τιμή του κοντά στο χωριό Άντισσα.<ref>{{Cite journal|url=https://www.academia.edu/1510611/The_discovery_of_the_oracle_of_Orpheus_on_Lesbos_island_in_Greek_with_English_abstract_|title=&quot;Σπήλιος&quot; Άντισσας. Το μαντείο του Ορφέα στην Λέσβο / Locating the oracle of Orpheus on Lesbos island (in Greek with English abstract). 2002|last=(Χαρίσης)|first=Haralampos (Χαράλαμπος) Harissis|language=en}}</ref>Έτσι, ο Ορφέας συνέχισε να τραγουδά και να χρησμοδοτεί από τη Λέσβο. Από τη Λέσβο κατάγεται ο [[Τέρπανδρος]], δημιουργός της αιολικής [[Λυρική ποίηση|λυρικής ποίησης]], καθώς και ο [[Αλκαίος ο Μυτιληναίος|Αλκαίος]], η [[Σαπφώ]] και ο [[Αρίων]], κορυφαίοι ποιητές που ανέδειξαν με μοναδικό τρόπο τη δύναμη της ποιητικής και μουσικής τέχνης.

Γενικότερα, η μουσική και το τραγούδι ήταν συνυφασμένα με τη ζωή των κατοίκων της Λέσβου, καθώς συνόδευαν κάθε δραστηριότητα της καθημερινότητάς τους (τέλεση εθίμων, οικιακές ενασχολήσεις, εργασία...). Ως προς τις μουσικές πρακτικές, κατά τον 18ο - 19ο αι. η μουσική του νησιού επηρεάστηκε εμφανώς από την κουλτούρα των μεγάλων αστικών κέντρων της Μ. Ασίας ([[Σμύρνη]], [[Κωνσταντινούπολη]]) όπως μαρτυρούν χαρακτηριστικά κοινά στοιχεία που απαντούν στα «τραγούδια του κύκλου του χρόνου» (κάλαντα, χελιδονίσματα ...) και στα «τραγούδια του κύκλου της ζωής» (νανουρίσματα, μοιρολόγια ...). <ref>{{Cite news|url=http://www.mplokia.gr/?p=1834|title=Η μουσική της Λέσβου από την «Κιβωτό του Αιγαίου»|date=2016-02-26|newspaper=ΤΑ ΜΠΛΟΚΙΑ|language=el-GR|accessdate=2017-12-23}}</ref> Το 1840 ο μουσικοδιδάσκαλος [[Γεώργιος ο Λέσβιος]] εξέδωσε δικό του, νέο σύστημα εκκλησιαστικής μουσικής, απλοποιώντας το παλαιό. Λόγω της ευκολίας εκμάθησης άρχισε να διδάσκεται στην Αίγινα με την επιδοκιμασία του Ι. Καποδίστρια, αλλά δεν επικράτησε.

*[[Απολιθωμένο δάσος της Λέσβου]]

Δώδεκα ιστορικές [[Εκκλησία (αρχιτεκτονική)|εκκλησίες]] του νησιού τοποθετήθηκαν το 2008 από το Παγκόσμιο Ταμείο Μνημείων (World Monuments Fund) μεταξύ των 100 πιο απειλούμενων ιστορικών μνημείων του κόσμου. Οι εκκλησίες αυτές χρονολογούνται από την παλαιοχριστιανική περίοδο έως τον 19ο αιώνα. H επιτροπή έκρινε ότι οι καιρικές συνθήκες, η αύξηση τουρισμού και οι παλαιωμένες μέθοδοι συντήρησης φέρνουν την καταστροφή των παρακάτω Ιερών Ναών:<ref>[http://www.demetrimusic.com/pdf/12churches.pdf Churches Of Lesvos] accessed July 31, 2014</ref>

* Ψηφιακό Μουσείο «Γεώργιος Ιακωβίδης», Χύδηρα,[[Χίδηρα ΛέσβοςΛέσβου|Χύδηρα Λέσβου]]