Αρχαία Μεσσήνη: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η αρχαία πόλη ιδρύθηκε το χειμώνα του [[370 π.Χ.]]-[[369 π.Χ.]] από το [[Αρχαία Θήβα|Θηβαίο]] στρατηγό [[Επαμεινώνδας|Επαμεινώνδα]], μετά τη νίκη του επί των Σπαρτιατών στη [[μάχη των Λεύκτρων]] και την εισβολή του στη [[Νομός Λακωνίας|Λακωνία]]. Ο Επαμεινώνδας απελευθέρωσε τη [[αρχαία Μεσσηνία|Μεσσηνία]] από τη σπαρτιατική επιρροή και επέλεξε τους πρόποδες του όρους [[Ιθώμη]] για να χτίσει την πρωτεύουσα των ελεύθερων Μεσσηνίων. Χτίστηκε σχεδόν ταυτόχρονα με την αρκαδική [[Μεγαλόπολη]], ώστε να αποκλειστεί η [[Αρχαία Σπάρτη|Σπάρτη]] από εχθρικά κράτη και να εκλείψει η επιρροή της έξω από τη Λακωνική.<ref>Ν. Παπαχατζής 2002, σελ. 112</ref>

Ο περιηγητής [[Παυσανίας]] έχει διασώσει τις περισσότερες πληροφορίες για την ίδρυση της πόλης. Κήρυκες σταλμένοι από τους Θηβαίους έφτασαν στην [[Ιταλία]], τη [[Σικελία]], τη Λιβυκή πόλη Ευεσπερίδες και όπου αλλού ζούσαν φυγάδες Μεσσήνιοι, και τους κάλεσαν να γυρίσουν στην πατρίδα τους. Είναι προφανές ότι οι απελευθερωμένοι [[είλωτες]] και [[Περίοικος|περίοικοι]] της Μεσσηνίας θα συμμετείχαν κι αυτοί αλλά το ζωτικότερο στοιχείο της ξενιτιάς θεωρήθηκε απαραίτητο και, ευτυχώς για τα σχέδια του Επαμεινώνδα, ανταποκρίθηκε στον κάλεσμα. Η επιλογή της θέσης της πόλης έγινε μετά από υποτιθέμενη θαυματουργή αποκάλυψη της θέσης της διαθήκης του Μεσσήνιου ήρωα [[Αριστομένης (Μεσσήνιος ήρωας)|Αριστομένη]] και με τη βοήθεια ιερέων και μάντεων. Η πόλη ονομάστηκε από τη μυθική βασίλισσα [[Μεσσήνη]], κόρη του βασιλιά του [[Άργος|Άργους]] Τριόπα. Έτσι ξεκίνησε το χτίσιμο του τείχους, μετά από θυσίες των συμμάχων προς τους τοπικούς θεούς και ήρωες, και υπό τη συνοδεία βοιωτικών και αργείτικων αυλών (αν και ο Παυσανίας δεν θεωρεί πως εκείνο το τείχος ήταν αυτό που είδε ο ίδιος).<ref name=pap1>Ν. Παπαχατζής 2002, σελ. 114</ref>

Η πόλη παρέμεινε πολιτιστικό κέντρο (και ίσως και πολιτικό κέντρο) της Μεσσηνίας κατά τα ρωμαϊκά χρόνια<ref>{{Cite journal|url=https://www.academia.edu/31081050/P._Themelis_2016_Messene._From_the_hellenistic_to_the_roman_city_%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%A4%CE%B9%CE%BC%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%A4%CF%8C%CE%BC%CE%BF_%CE%B3%CE%B9%CE%B1_%CF%84%CE%B7_%CE%A3%CF%84%CE%AD%CE%BB%CE%BB%CE%B1_%CE%94%CF%81%CE%BF%CF%8D%CE%B3%CE%BF%CF%85|title=P. Themelis 2016, Messene. From the hellenistic to the roman city, στον Τιμητικό Τόμο για τη Στέλλα Δρούγου|last=Themelis|first=Petros|language=en}}</ref> και τουλάχιστον μέχρι τα τέλη του 4ου αι. μ.Χ. Το [[365]] ο μεγάλος σεισμός που χτύπησε την [[Ανατολική Μεσόγειος|Ανατολική Μεσόγειο]] πιθανότατα είχε σημαντικές επιπτώσεις και στη Μεσσήνη.<ref>[https://www.academia.edu/6696120/P.Themelis_Late_roman_and_protobyzantine_Messene Πέτρος Θέμελης, «Υστερορωμαϊκή και Πρωτοβυζαντινή Μεσσήνη», στο: Petros Themelis και Voula Konti (επιμ.), ''Πρωτοβυζαντινή Μεσσήνη και Ολυμπία: Αστικός και αγροτικός χώρος στη Δυτική Πελοπόννησο. Πρακτικά Διεθνούς Συμποσίου, Αθήνα 29-30 Μαΐου 1998'', Athens 2002, σ. 20–58.]</ref> Το [[395]] η επιδρομή των [[Γότθοι|Γότθων]] του [[Αλάριχος|Αλάριχου]] υποτίθεται πως έδωσε το αποφασιστικό πλήγμα στην πόλη. Τότε οι λιγοστοί πια κάτοικοί της θα άρχισαν να εγκαθίστανται σε ασφαλέστερους οικισμούς και η θέση να ερημώνεται.<ref name=pap1 />

Η Μεσσήνη σύντομα από τον 5ο αι. και ύστερα θα γίνει και πάλι σημαντικός οικισμός της περιοχής. Από τον 5ο αι. θα είναι έδρα επισκόπου και θα συμπεριληφθεί στον κατάλογο των σημαντικών πόλεων της αυτοκρατορίας, γνωστό ως Συνέκδημο του [[Ιεροκλής ο γραμματικός|Ιεροκλέους]].<ref>{{Cite journal|url=https://www.academia.edu/1957971/%CE%A4%CF%83%CE%B9%CE%B2%CE%AF%CE%BA%CE%B7%CF%82_%CE%9D._2012_%CE%A0%CE%BF%CF%8D_%CF%80%CE%AC%CE%BD%CE%B5_%CE%BF%CE%B9_%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CF%82_%CF%8C%CF%84%CE%B1%CE%BD_%CE%B5%CE%BE%CE%B1%CF%86%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CE%B6%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B9_%CE%9F_%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CF%80%CF%81%CF%8E%CE%B9%CE%BC%CE%B7%CF%82_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%BC%CE%AD%CF%83%CE%B7%CF%82_%CE%B2%CF%85%CE%B6%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%AE%CF%82_%CE%9C%CE%B5%CF%83%CF%83%CE%AE%CE%BD%CE%B7%CF%82_in_%CE%9A%CE%B9%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%BF%CF%80%CE%BF%CF%8D%CE%BB%CE%BF%CF%85_%CE%A4._ed._%CE%9F%CE%B9_%CE%92%CF%85%CE%B6%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%AD%CF%82_%CE%A0%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CF%82_8%CE%BF%CF%82-15%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CE%B9._Rethimno_2012_47-71|title=Τσιβίκης, Ν. (2012), Πού πάνε οι πόλεις όταν εξαφανίζονται; Ο οικισμός της πρώιμης και μέσης βυζαντινής Μεσσήνης, in: Κιουσοπούλου, Τ. (ed.), Οι Βυζαντινές Πόλεις, 8ος-15ος αι., Rethimno 2012, 47-71|last=Tsivikis|first=Nikos|language=en}}</ref> Κατά την περίοδο των μεταναστεύσεων των λαών από τα τέλη του 6ου αι. και μέχρι τις αρχές του 8ου στη Μεσσήνη καταγράφεται παρουσία [[Σλάβοι|Σλαβικών πληθυσμών]] παράλληλα με τους [[Ρωμαίοι|Ρωμαϊκούς]] και τότε πιθανότατα ο οικισμός μετονομάζεται σε [[Βουλκάνο]] ή Βουρκάνο, όπως και η ομώνυμη μονή στην κορυφή της [[Ιθώμη|Ιθώμης]].<ref>{{Cite journal|url=https://www.academia.edu/2134164/Tsivikis_N._2012_Considerations_on_Some_Bronze_Buckles_from_Byzantine_Messene_in_BYZAS_15_B._B%C3%B6hlendorf-Arslan_and_A._Ricci_eds._Byzantine_Small_Finds_in_Archaeological_Contexts_Istanbul_61-80|title=Tsivikis, N. (2012), Considerations on Some Bronze Buckles from Byzantine Messene, in: BYZAS 15, B. Böhlendorf-Arslan and A. Ricci (eds.) Byzantine Small Finds in Archaeological Contexts, Istanbul, 61-80.|last=Tsivikis|first=Nikos|language=en}}</ref> Ο οικισμός συνεχίζει ως ένα μεγάλο χωριό με σημαντική αρχαιολογική παρουσία αλλά και αναφορές στις πηγές τόσο κατά τη [[Μεσοβυζαντινή περίοδος|Μεσοβυζαντινή περίοδο]], όσο και κατά τον [[Ύστερος Μεσαίωνας|Ύστερο Μεσαίωνα]].

[[Αρχείο:Messini walls 01.JPG|left|thumb|200px|Πύργος - παρατηρητήριο στα τείχη της αρχαίαςΑρχαίας Μεσσήνης.|εναλλ.=]]

Το τείχος που περιέβαλλε τη Μεσσήνη είναι εξαιρετικά μεγάλου μήκους (περίμετρος 9 χλμ.) και στην εποχή του Παυσανία ήταν ήδη εξ' ολοκλήρου λίθινο, πράγμα που του προκάλεσε μεγάλη έκπληξη καθώς συνηθιζόταν η πλίθινη ανωδομή. Είχε δύο μνημειακές πύλες, την Αρκαδική (ή πύλη της Μεγαλόπολης) και τη Λακωνική. Σε τακτά διαστήματα [[Αρχείο:Messene 02.jpg|right|thumb|250px|Το [[Εκκλησιαστήριο]] ή “Ωδείον” της Αρχαίας Μεσσήνης.]]
ήταν ενισχυμένο με διώροφους λίθινους τετράγωνους και στρογγυλούς πύργους. Σήμερα διατηρείται καλύτερα στη βόρεια πλευρά του, εκατέρωθεν της Αρκαδικής πύλης. Από τα διατηρημένα μέρη και τα θεμέλια μπορεί κανείς να προσδιορίσει όλη σχεδόν τη γραμμή που ακολουθεί το τείχος<ref>Ν. Παπαχατζής 2002, σελ. 118-119</ref>

Όλα τα οικοδομήματα της Μεσσήνης έχουν τον ίδιο προσανατολισμό και εντάσσονται στον πολεοδομικό κάνναβο που δημιουργείται από οριζόντιους (με κατεύθυνση Ανατολή-Δύση) και κάθετους (με κατεύθυνση Βορρά-Νότο) δρόμους. Το πολεοδομικό αυτό σύστημα είναι γνωστό ως ''ιπποδάμειο'', από τον αρχικό εμπνευστή και δημιουργό του αρχιτέκτονα, πολεοδόμο, γεωμέτρη και αστρονόμο του 5ου αιώνα π.Χ., τον [[Ιππόδαμος ο Μιλήσιος|Ιππόδαμο]] από τη [[Μίλητος|Μίλητο]].<ref>Αρχαιολογική Εταιρεία, Αρχαία Μεσσήνη - Ιστορία</ref>

*[[Αρχαίο θέατρο της Μεσσήνης|Θέατρο]]. Αυτό υπήρχε από την ελληνιστική εποχή, ανακατασκευάστηκε στα χρόνια των αυτοκρατόρων Αυγούστου και Τιβερίου και στα μέσα του 2ου μΧ αι. αλλά άρχισε να καταστρέφεται από τα τέλη του 3ου - αρχές 4ου μΧ αιώνος. Από τις πέτρες του θεάτρου κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους κτίστηκαν σπίτια και μία από τις τρεις Βασιλικές που βρίσκεται σε μικρή απόσταση, ΝΑ του θεάτρου,

*Ρωμαϊκή έπαυλις των ύστερων ρωμαϊκών χρόνων.

*[[Αρχαίο στάδιο Μεσσήνης|Στάδιο]] και Γυμνάσιο.

== ΑναφορέςΠαραπομπές ==

== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==

*[http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_100087_06/03/2011_435021 «Πέτρος Θέμελης, αρχαιολόγος: Υπερήφανος για την αρχαία Μεσσήνη, πιστεύει στην ιδιωτική πρωτοβουλία»], άρθρο στον ιστότοπο της εφημερίδας «Καθημερινή», 6 Μαρτίου 2011.