Ζήνων (τραγωδία): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''''Ζήνων''''' είναι μία [[τραγωδία]] του 17ου αι. από άγνωστο συγγραφέα. ΣώζεταιΠαραδίδεται από ένα μόνο χειρόγραφο, τοτον οποίοΝανιακό κώδικα που περιέχει έργα του [[κρητική λογοτεχνία τηςκρητικό Βενετοκρατίας#Θέατροθέατρο|κρητικού θεάτρου]], όμωςκαι από την πρώτη δημοσίευσή του από τον [[Κωνσταντίνος Σάθας|Κωνσταντίνο Σάθα]] θεωρήθηκε κρητικό έργο. τιςΤις τελευταίες δεκαετίες η κρητική προέλευσή της τραγωδίας αμφισβητήθηκε, καθώςκαι υπάρχουνυποστηρίχθηκε ενδείξεις γιαη επτανησιακή καταγωγή της. Αναφέρεται στον [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|βυζαντινό]] αυτοκράτορα [[Ζήνων (αυτοκράτορας)|Ζήνωνα]], τα εγκλήματα που διέπραξε μαζί με τον ξάδερφό του Λογγίνο, με σκοπό να αποκτήσουν την εξουσία και την τραγική κατάληξή του, όταν ανατράπηκε από τον στρατό και χτίστηκε ζωντανός σε τάφο. Μαρτυρείται παράσταση του έργου στην [[Ζάκυνθος|Ζάκυνθο]] το 1683, η οποία φαίνεται πως συνδέεται με την ίδρυση ενός ιησουιτικού σεμιναρίου στο νησί (1680), επομένως πρόκειται για περίπτωση ανάλογη των θεατρικών παραστάσεων σε ιησουιτικούς κύκλους στα νησιά του Αιγαίου της ίδιας περιόδου.

Το έργο διαφοροποιείται από τις κλασικιστικές δραματικές συμβάσεις των άλλων δύο τραγωδιών του κρητικού θεάτρου (''[[Ερωφίλη]]'' και ''[[Βασιλεύς ο Ροδολίνος]]''): δεν υπάρχουν χορικά στο τέλος των πράξεων και δεν τηρείται η ενότητα χώρου και χρόνου. Έμφαση δίνεται στην εξέλιξη της πλοκής. Οι μονόλογοι είναι πολύ περιορισμένοι σε αριθμό και σε έκταση σε σχέση με τα άλλα κρητικά έργα, οι ρόλοι είναι περισσότεροι και οι σκηνές πολυπρόσωπες. Από αισθητική άποψη το έργο ακολουθεί την τεχνοτροπία του [[μπαρόκ]] και ειδικότερα ανήκει στην ομάδα έργων ιστορικής δράσης, που εμπνέονται δηλαδή από ιστορική θεματολογία. Το στοιχείο της βιαιότητας και της φρίκης είναι πολύ έντονο, ενώ συχνά εμφανίζονται και υπερφυσικά στοιχεία (φαντάσματα, οπτασίες). Η [[λογοτεχνία|λογοτεχνική]] επεξεργασία της γλώσσας και της στιχουργίας υστερεί σε σχέση με τα άλλα κρητικά έργα: εμφανίζονται συχνά χασμωδίες και ατελείς ομοιοκαταληξίες. ΔιαθέταιΑντίθετα όμωςμε πολλάτα δραματικάάλλα πλεονεκτήματαέργα του κρητικού θεάτρου, το κυρίαρχο στοιχείο δεν είναι το λογοτεχνικό ύφος, αλλά τα δραματικουργικά πλεονεκτήματα: πλούσια δράση και εντυπωσιακό θέαμα<ref>Β. Πούχνερ, «Τραγωδία»με χορό, στοπαντομίμες ''Λογοτεχνίαμάχης, μουσική και κοινωνίασκηνικά στηνεφέ, Κρήτηστοιχεία τηςπου Αναγέννησης'',μαρτυρούν επιμ.ότι D.ο Holton,συγγραφέας Μετάφρ.του Ν.είχε Δεληγιαννάκη,θεατρικές Πανεπιστημιακέςγνώσεις εκδόσειςκαι Κρήτης, Ηράκλειοπείρα<ref>Πούχνερ 1997, σελ. 186</ref>.

Άμεσο πρότυπο είναι το [[λατινική γλώσσα|λατινικό]] δράμα ''Zeno'' του ιησουίτη μοναχού Joseph Simons (1595- 1671), που παραστάθηκε για πρώτη φορά το [[1631]], τυπώθηκε το [[1648]] και διασκευάστηκε επίσης στα [[γερμανική γλώσσα|γερμανικά]], [[αγγλική γλώσσα|αγγλικά]] και δύο φορές στα [[ιταλική γλώσσα|ιταλικά]]. Ήταν ένα από τα πιο γνωστά έργα ιησουιτικά έργα της ευρωπαϊκής δραματουργίας της εποχής. Ο άγνωστος συγγραφέας του ελληνικού δράματος το ακολουθεί αρκετά πιστά, με εξαίρεση την απλοποίηση κάποιων σκηνών ή την μεταφορά τους σε άλλα σημεία του έργου και κάποιες αλλαγές στην ψυχολογίαπαρουσίαση της ψυχολογίας των προσώπων.

ΤαΜε τελευταίαβάση χρόνιατα υποστηρίχθηκευπάρχοντα ηερευνητικά άποψηδεδομένα, ότιαναμφισβήτητα οτο ''Ζήνων''έργο γράφτηκε δενμετά είναιτο κρητικό έργο[[1631]], όπωςόταν πιστευότανκαι παλαιότερα,γράφτηκε αλλάκαι επτανησιακόπαραστάθηκε για πρώτη φορά το πρότυπο. ΣύμφωναΑντιθέτως δεν μπορεί να καθοριστεί με τονακρίβεια πρόλογοο τουτόπος έργουγραφής. Αρχικά θεωρήθηκε αναμφισβήτητο το γεγονός ότι επρόκειτο για κρητικό έργο, ηπου τραγωδίαγράφτηκε παραστάθηκεστην στηΚρήτη [[Ζάκυνθος|Ζάκυνθο]]πριν από το [[16831669]]. ΟιΗ υποστηρικτέςκρητική καταγωγή της επτανησιακήςτραγωδίας προέλευσηςαμφισβητήθηκε χρησιμοποιούναπό ωςτον επιχειρήματαΣπ. Ευαγγελάτο ο οποίος εντόπισε μαρτυρία για παράσταση του έργου στην Ζάκυνθο το γεγονός1683 ότι(στοιχείο οπου πρόλογοςσυμφωνεί δενμε φαίνεταιτην νααφιέρωση είναιπου μεταγενέστερηυπάρχει προσθήκη<ref>Στυλιανόςστον Αλεξίουπρόλογο -Μάρθαπρος Αποσκίτητον Paolo Minio, «εισαγωγή»γενικό προβλεπτή της στοΖακύνθου ''Ζήνωναπό το διάστημα 1681-1683). ΚρητοεπτανησιακήΟ τραγωδία'',Ευαγγελάτος Στιγμή,υποστήριξε Αθήναότι 1991ο Ζήνων γράφτηκε το 1682 από [[Κεφαλλονιά|Κεφαλλονίτη]] ποιητή, σελ.με 76</ref>επιχειρήματα το γεγονός ότι η αφιέρωση του προλόγου δεν φαίνεται να είναι μεταγενέστερη προσθήκη και επίσης τα πολλά επτανησιακά διαλεκτικά στοιχεία του κειμένου που δεν μπορούν να αποδοθούν απλώς στην αντιγραφή από επτανήσιο (όπως συνέβη με άλλα κρητικά έργα), γιατί είναι οργανικά δεμένα με το κείμενο <ref>Για την επιχειρηματολογία του Ευαγγελάτου βλ. Αλεξίου-Αποσκίτη 1991, σελ. 75-79 και 83-85</ref>. ΤαΤην κρητικάσύνδεση διαλεκτικάτου στοιχείασυγγραφέα με τα βέβαιαεπτάνησα υπερτερούναποδέχονται και γι'οι αυτότελευταίοι θεωρείταιεκδότες εξίσουτου πιθανόέργου, που το έργοχαρακτηρίζουν να«κρητοεπτανησιακό», υποστηρίζοντας ότι γράφτηκε πιθανότατα από κρητικό συγγραφέα που είχε καταφύγει στα [[Επτάνησα]] μετά την κατάληψη της Κρήτης το [[1669]]<ref>Αλεξίου-Αποσκίτη 1991, σελ. 78</ref>, γεγονός που δικαιολογεί τον εντονότερα κρητικό παρά επτανησιακό διαλεκτικό χαρακτήρα. Κατ' άλλους όμως το θέμα παραμένει ανοιχτό και η τραγωδία εξακολουθεί να συγκαταλέγεται στην ομάδα των κρητικών τραγωδιών <ref>Πούχνερ 1997, σελ. 188</ref>.