|
Ο όρος '''μπιτ γενιά''' ή '''γενιά μπιτ''' ([[αγγλικά]]: '''beat generation''') αναφέρεται στο [[λογοτεχνία|λογοτεχνικό]] κίνημα που έδρασε στην [[Αμερική]] τις δεκαετίες του [[δεκαετία 1950|1950]] και [[δεκαετία 1960|1960]]. Αν και στην πραγματικότητα αποτέλεσε μια ολιγάριθμη ομάδα, η επίδραση της στην αμερικανική λογοτεχνία και κοινωνία ήταν αρκετά σημαντική ώστε να χαρακτηριστεί ως μια καλλιτεχνική ''γενιά''. Ειδικότερα, θεωρείται πως η μπιτ λογοτεχνία είχε ουσιαστική επιρροή στα μεταγενέστερα κινήματα των χίπις και του [[πανκ]].
Στην Ελλάδα ο πρώτος, μα μερικός, εισηγητής της μπιτ λογοτεχνίας ήταν ο [[Σπύρος Μεϊμάρης]], κατόπιν ο ποιητής [[Γιάννης Λειβαδάς]] ειδικός μελετητής της μπιτ λογοτεχνίας, παρουσίασε τις κυριότερες τεκμηριωμένες εργασίες, καθώς και τη μεγαλύτερη σειρά ουσιαστικών μεταφράσεων έργων των μπιτ λογοτεχνών.
== Ετυμολογία ==
Ο όρος μπιτ (beat) σημαίνει κυριολεκτικά το ''ρυθμόρυθμός'' ή το ''κτύπημα''. Ως περιγραφικός όρος της γενιάς των Μπιτ εισήχθη από τον [[Τζακ Κέρουακ]] περίπου το [[1948]] όταν θέλησε να περιγράψει τον κοινωνικό και καλλιτεχνικό του περίγυρο στο μυθιστοριογράφο [[Τζον Κλέλον Χολμς]] και με αυτό τον τρόπο δήλωνε επιπλέον τις έννοιες κουρασμένος, χτυπημένος, νικημένος ή ακόμα μακάριος (beatific). Ο όρος συνδέεται ακόμα καιεννοιολογικά με το ρυθμό της [[τζαζ]]. μουσικήςΠολύ συχνά ο αμερικανικός Τύπος προωθούσε τον όρο μπίτνικ, ο οποίος ήταν μεταγενέστερος και άσχετος σε επίπεδο αισθητικής και δημιουργίας με τον όρο "μπιτ".<ref>{{Cite book|title=Τα οράματα μιας απίθανης γενιάς / Στοιχεία για την Beat Generation|first=Γιάννης|last=Λειβαδάς|publisher=Κέδρος|isbn=|year=2013|location=Αθήνα|page=|quote=}}</ref>
Πολύ συχνά ο αμερικανικός Τύπος προωθούσε τον όρο μπίτνικ, ο οποίος ήταν μεταγενέστερος. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον [[Χερμπ Κεέν]] της εφημερίδας ''San Francisco Chronicle'' το 1958 και είχε προέλθει από το όνομα του [[Ρωσία|ρωσικού]] δορυφόρου [[Σπούτνικ 1]]. Ο όρος αυτός πολύ σύντομα καθιερώθηκε και —χωρίς να εκφράζει την γενιά των μπιτ— συνδέθηκε σε μεγάλο βαθμό με το στερεότυπο, του αριστερού επαναστάτη, του αντικοινωνικού και μη συμβατικού στοιχείου.
== Ιστορία ==
Όπως και πολλά ακόμα λογοτεχνικά ή καλλιτεχνικά ρεύματα, η γενιά των Μπιτ είχε ως αφετηρία μια ολιγομελή ομάδα λογοτεχνών που συνδέονταν φιλικά μεταξύ τους. Ο κεντρικός πυρήνας των μπίτνικς περιλάμβανε τον συγγραφέα [[Τζακ Κέρουακ]], τον [[ποίηση|ποιητή]] [[ΆλλενΆλεν Γκίνσμπεργκ]] και τον [[ΓουίλιαμΟυίλιαμ Μπάροουζ]], οι οποίοι γνωρίστηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1940 στην περιοχή του Μανχάταν και με επίκεντρο το [[Πανεπιστήμιο Κολούμπια]]. Σταδιακά προστέθηκαν και άλλες μονάδες, όπως οι ποιητές [[Γκάρι Σνάιντερ]], [[Μάικλ ΜακΛουρ]] και [[Γκρέγκορι Κόρσο]] και o συγγραφέας και εκδότης [[Λόρενς Φερλινγκέτι]], ειδικότερα με την μετακίνηση της ομάδας στην περιοχή του [[Σαν Φρανσίσκο]].
Κεντρικό ρόλο στην εξάπλωση της μπιτ λογοτεχνίας διαδραμάτισαν δύο σημαντικά έργα, το μυθιστόρημα ''Στο Δρόμο'' (''On the road'', 1951) του Κέρουακ και το ποίημα ''Ουρλιαχτό'' (''Howl'', 1955) του Γκίνσμπεργκ, που αποτελούν έως σήμερα τα πλέον δημοφιλή δείγματα της μπιτ λογοτεχνίας. Αμέσως μετά την ολοκλήρωση του ''Ουρλιαχτού'' ο Γκίνσμπεργκ οργάνωσε μια βραδιά ανάγνωσης ποίησης, στις 7 Οκτωβρίου του 1955, στη ''Γκαλερί 6'' στο Σαν Φρανσίσκο. Η ανάγνωση είχε τον τίτλο ''"Έξι ποιητές στη Γκαλερί 6"'' και αποτέλεσε τον καταλύτη που συγκέντρωσε το λογοτεχνικό ύφος της ανατολικής ακτής και των ποιητών των δυτικών ακτών της [[Αμερική]]ς. Ο Μίχαελ Μκλούρ, ο οποίος παρευρίσκετο στην ανάγνωση ποίησης, γράφει χαρακτηριστικά:
{{απόσπασμα|150 άνθρωποι στο ακροατήριο εκείνη τη νύχτα αποθέωσαν τον Άλλεν Γκίνσμπεργκ καθώς έφθανε στον επίλογο του ''Ουρλιαχτού''. Ο καθένας ήξερε ότι ένα ανθρώπινο εμπόδιο είχε σπάσει και ότι μια ανθρώπινα φωνή και ένα σώμα είχε εκσφενδονιστεί ενάντια στο σκληρό τοίχο της Αμερικής και όλων των στρατών, ναυτικών, ακαδημιών και άλλων οργάνων.}}
Κεντρικό ρόλο στην εξάπλωση της μπιτ λογοτεχνίας διαδραμάτισαν δύο σημαντικά έργα, το μυθιστόρημα ''Στον Δρόμο'' (''On the road'') του Τζακ Κέρουακ και το ποίημα ''Ουρλιαχτό'' (''Howl'') του Άλεν Γκίνσμπεργκ, που αποτελούν έως σήμερα τα πλέον αναγνωρισμένα δείγματα της μπιτ λογοτεχνίας.
Ο εκδότης [[Λώρενς Φερλινγκέττι]], ο οποίος παρευρέθηκε στην εκδήλωση, έστειλε στον Άλλεν Γκίνσμπεργκ ένα τηλεγράφημα στο οποίο του δήλωνε την προσφορά του να δημοσιεύσει την ποίησή του, στον εκδοτικό του οίκο City Lights. Το ''Ουρλιαχτό'' πολύ σύντομα απαγορεύτηκε ως άσεμνο, αλλά έπειτα από μια σειρά δικών επετράπη τελικά η δημοσίευσή του. Η δημοσιότητα που συγκέντρωσαν οι δικαστικές διαμάχες συντέλεσαν καθοριστικά στην εξάπλωση του έργου και της μπιτ λογοτεχνίας γενικότερα. Ο εκδοτικός οίκος City Lights δημοσίευσε έκτοτε πολλά έργα μπιτ λογοτεχνών και αποτέλεσε σε ένα βαθμό σύμβολο της μπιτ λογοτεχνικής παραγωγής.
== Επίδραση ==
Η Μπιτ γενιά θεωρείται πως δεν έδωσε απλά ένα νέο ύφος στην αμερικανική λογοτεχνία αλλά προκάλεσε μια γενικότερη εξέγερση ενάντια στις κοινωνικές συμβάσεις της συντηρητικής κοινωνίας της δεκαετίας του '50. Την εποχή εκείνη κυριαρχεί στην κοινωνική ζωή η έννοια του [[Αμερικανικό Όνειρο|αμερικανικού ονείρου]]. Η απόκτηση υλικών αγαθών έχει αναχθεί σε απόλυτο ιδανικό ενώ παράλληλα το ψυχροπολεμικό κλίμα ευνοεί την καταδίκη κάθε μη συμβατικής συμπεριφοράς. Αρκετοί συγγραφείς ήρθαν σε επαφή και με τις Ανατολικές θρησκείες και ιδιαίτερα τον [[ζεν]] [[Βουδισμός|βουδισμό]]. Πολλοί ακόμα προέβαλαν στα έργα τους θέματα ή ζητήματα οικολογίας, όπως ο Γκάρι Σνάιντερ και ο Μάικλ ΜακΚλουρ. Περισσότερο "συντηρητικοί" ποιητές και κριτικοί δεν αποδέχθηκαν τη θετική επίδραση που είχε το ρεύμα των ''μπιτ'' στη λογοτεχνία και την αμερικανική κοινωνία.
Ωστόσο, το κίνημα των μπιτ ως φαινόμενο, άσκησε γενικά σημαντική επιρροή σε ολόκληρη τη Δυτική κουλτούρα, αμφισβητώντας τις συμβατικά αισθητικά και κοινωνικά πρότυπα. Η λογοτεχνία της μπιτ γενιάς αποτελεί σήμερα μέρος των προγραμμάτων σπουδών αρκετών αμερικανικών και ευρωπαϊκών πανεπιστημίων.
Οι μπίτνικς έδρασαν μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα και αντέδρασαν, επιδερμικά, μέσω της λογοτεχνίας ή της ποίησης ενάντια στον κονφορμισμό και την αλλοτρίωση της αμερικανικής κοινωνίας. Οι τρόποι ζωής που η ομάδα των μπιτ συγγραφέων υιοθέτησε ήταν αντίθετοι προς τη χαρακτηριστική οικογενειακή ζωή της δεκαετίας του '50 ενώ αρκετοί από αυτούς πειραματίστηκαν με ψυχοτρόπες ουσίες, κυρίως [[παραισθησιογόνα]], αποτυπώνοντας παράλληλα τις εμπειρίες τους στα έργα τους. Αρκετοί συγγραφείς ήρθαν σε επαφή και με τις Ανατολικές θρησκείες και ιδιαίτερα τον [[ζεν]] [[Βουδισμός|βουδισμό]]. Πολλοί ακόμα προέβαλαν στα έργα τους [[οικολογία|οικολογικά]] μηνύματα, όπως ο Γκάρι Σνάιντερ ή ο Μάικλ ΜακΛουρ.
Περισσότερο "συντηρητικοί" ποιητές και κριτικοί δεν αποδέχθηκαν τη θετική επίδραση που είχε το ρεύμα των ''μπιτ'' στη λογοτεχνία ή την κοινωνική ζωή. Ο [[Νόρμαν Ποντχορτζ]], εκδότης της εφημερίδας ''Commentary'', άσκησε έντονη κριτική περιγράφοντας το κίνημα της ''μπιτ'' λογοτεχνίας ως ''"πρωτογονισμό, εχθρικό απέναντι στον πολιτισμό"'' καθώς και ''"επανάσταση των πνευματικά καθυστερημένων"''. Εξίσου χαρακτηριστικά, ο ποιητής [[Τζορτζ Μπάρκερ]] γράφει σε κωμικό ύφος για τα έργα του Κέρουακ]:
<blockquote style="font-size: 90%; margin-right: 25%; ">
:''Now Jack, dear Jack''
:''That ain't fair wages''
:''For laboring through''
:''Prose that takes ages''
:''Just to announce''
:''That Gods and Men''
:''Ought to study''
:''The Book of Zen.''
:''If you really think''
:''So low of the soul''
:''Why don't you write''
:''On a toilet roll?''</blockquote>
Ωστόσο, παραμένει γεγονός, πως το κίνημα των μπιτ ως φαινόμενο, άσκησε γενικά σημαντική επιρροή σε ολόκληρη τη Δυτική κουλτούρα, αμφισβητώντας τις παραδοσιακές ή συμβατικές αξίες. Η μπιτ [[ποίηση]] και [[λογοτεχνία]], αποτελεί σήμερα μέρος των προγραμμάτων σπουδών αρκετών αμερικάνικων κολεγίων. O Γκίνσμπεργκ αποτέλεσε μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Γραμμάτων, ενώ το 1986 έγινε επίτιμος καθηγητής φιλολογίας στο ''Brooklyn College''. Πριν από το θάνατό του, ο Κέρουακ αναγνωρίστηκε επίσης για το πειραματικό ύφος της πεζογραφίας του, ενώ συγκαταλέγεται από πολλούς στους μείζονες Αμερικανούς συγγραφείς.
== Περαιτέρω ανάγνωση ==
== Βιβλιογραφία ==
* Ανθολογία Μπιτ Ποίησης, εισαγωγή, επιλογή κειμένων, μετάφραση: Γιάννης Λειβαδάς (Ροές 2003)
* Charters, Ann. Ed. 1992. ''The Portable Beat Reader''. Penguin Books. ISBN 0-670-83885-3 ▼*Allen Ginsberg - Ουρλιαχτό [δίγλωσση έκδοση] εισαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις: Γιάννης Λειβαδάς (Ηριδανός 2007)
*Τα οράματα μιας απίθανης γενιάς / Στοιχεία για την Beat Generation, εισαγωγή, μελέτη, μεταφράσεις: Γιάννης Λειβαδάς (Κέδρος 2011)
▲* Charters, Ann. Ed. 1992. ''The Portable Beat Reader''. Penguin Books. ISBN 0-670-83885-3
* Knight, Arthur Winfield. Ed. ''The Beat Vision'' (1987) Paragon House. ISBN 0-913729-40-X ή ISBN 0-913729-41-8
* ''Beat Culture and the New America 1950-1965''. ISBN 0-87427-098-7 ή ISBN 2-08-013613-5
== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
* [http://www.emptymirrorbooks.com/keenan/ Φωτογραφικό υλικό, του Larry Keenan]
[[Κατηγορία:Λογοτεχνικά ρεύματα]]
| 