Βικιπαίδεια

Καπιταλισμός: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Αφαίρεση μη στοιχειοθετημένων χαρακτηρισμών και προσωπικών απόψεων
Ετικέτα: αφαιρέθηκαν παραπομπές
μ Αναστροφή της επεξεργασίας από τον 2A0A:A541:4725:0:F072:C6A1:E8AA:7502 (συνεισφ.), επιστροφή στην τελευταία εκδοχή υπό NikosLikomitros
Ετικέτα: Επαναφορά
Γραμμή 3:
Ο '''καπιταλισμός''' είναι ένα οικονομικό σύστημα όπου η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και διακίνησης των προϊόντων, όπως και οι επενδύσεις σε [[οικονομικό αγαθό|οικονομικά αγαθά]], [[παραγωγή]], κατανομή, το [[εμπόριο]] και υπηρεσίες, κατέχονται από ιδιώτες, με κυρίαρχο κίνητρο/στόχο το [[κέρδος]]. Το [[κράτος]] στον καπιταλισμό μπορεί επίσης να αποτελεί τον ιδιοκτήτη μέσων παραγωγής (συλλογικός καπιταλιστής) ή διακίνησης των προϊόντων (και των υπηρεσιών που στον καπιταλισμό νοούνται ως προϊόντα).
 
Η κοινωνική διαστρωμάτωση του καπιταλισμού χαρακτηρίζεται σύμφωνα με τηνπολλούς σοσιαλιστική θεώρησηδιανοητές από ταξικά/εκμεταλλευτικά χαρακτηριστικά. Ηγεμονεύουσα/άρχουσα τάξη είναι η αστική και εκμεταλλευόμενη τάξη είναι η εργατική. Ανάμεσά τους υπάρχουν κοινωνικές κατηγορίες που είτε "προσεγγίζουν" από άποψη υλική, θέσης στην παραγωγή κλπ την αστική τάξη, είτε την εργατική. Είναι τα ονομαζόμενα "μεσαία στρώματα"''. Η σχέση μεταξύ των κοινωνικών τάξεων και στρωμάτων στον καπιταλισμό, διέπεται κατά κύριο λόγο, από συγκρουσιακά χαρακτηριστικά: Η κυρίαρχη αστική τάξη αγωνίζεται διαρκώς για να παγιώνει την ηγεμονία και την εξουσία της, ενώ οι υποτελείς/κυριαρχούμενες τάξεις και στρώματα ([[εργατική τάξη]] και μεσαία στρώματα) αγωνίζονται για την βελτίωση των όρων ζωής και διαβίωσής τους, ή/και για την ανατροπή της κυριαρχίας της άρχουσας αστικής τάξης. Η σχέση αυτή ονομάζεται [[πάλη των τάξεων]].<ref>Θέσεις: [http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=259&Itemid=29 Σχετικά με τη μαρξιστική θεωρία της πάλης των τάξεων] </ref><ref>Β. Λένιν: [http://www.antitetradia.gr/portal/images/klasika_keimena/%CE%9B%CE%AD%CE%BD%CE%B9%CE%BD%20-%20%CE%9A%CF%81%CE%AC%CF%84%CE%BF%CF%82%20%CE%BA%CE%B1%CE%B9%20%CE%B5%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%B7.pdfΚράτος και επανάσταση]{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }}</ref>
 
Το κέρδος στον καπιταλισμό για τον ιδιώτη (ή το κράτος εάν λειτουργεί με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια) παράγεται με την απόσπαση της [[υπεραξία|υπεραξίας]] από τον εργαζόμενο. Η απόσπαση αυτή πραγματοποιείται με δύο τρόπους (και πολύ συχνά με χρήση και των δύο).Πρώτον,είτε με επιμήκυνση της εργάσιμης ημέρας και εντατικοποίηση της δουλειάς του εργαζόμενου και τότε έχουμε την ''απόλυτη υπεραξία'' ή δεύτερον με σταθερό ωράριο, αλλά με την εισαγωγή της τεχνολογίας στην παραγωγή, οπότε έχουμε αύξηση της παραγωγικότητας του εργαζόμενου, συνεπώς αύξηση και της υπεραξίας που παράγει (σχετική υπεραξία). Με αυτόν τον τρόπο πραγματοποιείται η εκμετάλλευση των εργαζομένων από τους ιδιώτες ή τον συλλογικό καπιταλιστή το κράτος. Η όλη αυτή διαδικασία λαμβάνει χώρα στην παραγωγή κατά κύριο λόγο, συνδέεται όμως και με την κατανάλωση δια μέσου του επιπέδου τιμών των προϊόντων. <ref>Καρλ Μαρξ: [http://karlmarxkefalaio.wordpress.com/ Το κεφάλαιο]</ref>
Γραμμή 13:
Σύμφωνα με την αστική αντίληψη για την οικονομία, η [[Φιλελευθερισμός#Οικονομικός φιλελευθερισμός|φιλελεύθερη οικονομία]] θεωρείται το δικαιότερο οικονομικό σύστημα και αντίστοιχο της δημοκρατίας για τα πολιτικά συστήματα<ref>N.Gregory Mankiw "Αρχές της Οικονομικής", Εκδ. "Παπασωτηρίου</ref><ref>[http://www.kritiki.gr/index.php?page=shop.product_details&flypage=flypage.tpl&product_id=2622&category_id=84&keyword=BEGG&option=com_virtuemart&Itemid=1 David Begg "Εισαγωγή στην Οικονομική"]</ref><ref>[http://www.papasotiriou.gr/product.gbook.asp?pfid=1886222&prid=1140454&deid=0Robin Bade Michael Parkin "Μικροοικονομική"]{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }}</ref>. Αν θεωρήσουμε τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που παράγει μία κοινωνία σαν "υποψήφιους" και το χρήμα σαν ψήφο ο καταναλωτής επιλέγει τα προϊόντα που πραγματικά θέλει και οι επενδυτές-επιχειρηματίες-εργαζόμενοι ανταμείβονται αντίστοιχα με περισσότερα κέρδη-μισθούς μπόνους κλπ. Από την άλλη, προϊόντα που δεν έχουν ζήτηση (κακή ποιότητα, ακριβή τιμή ή απλά δεν ενδιαφέρουν τους καταναλωτές) απορρίπτονται και καταργούνται.
 
Σύμφωνα πάντα με την φιλελεύθερηαστική θεωρίααντίληψη, δια μέσω του μηχανισμού τιμών του [[Άνταμ Σμιθ]] η αγορά βρίσκει ισορροπία μεταξύ [[Προσφορά_και_Ζήτηση|προσφοράς και ζήτησης]] εφόσον υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις. Οι προϋποθέσεις είναι να μην υπάρχει δύναμη αγοράς (επιχείρηση ή και καταναλωτής που να επηρεάζει την αγορά), οι καταναλωτές να είναι καλά ενημερωμένοι και να πράττουν ορθολογικά και σύμφωνα με το συμφέρον τους, να υπάρχει ελευθερία εισόδου και εξόδου επιχειρήσεων και των επαγγελμάτων (όχι μονοπώλια, κλειστά επαγγέλματα, περιοριστικοί νόμοι). Αποτέλεσμα της φιλελεύθερης οικονομίας είναι ο ''καπιταλισμός'' όπου η κοινωνία έχει μεγιστοποιήσει την οικονομική της δραστηριότητα και έχει συσσωρευτεί πλούτος. Ο πλούτος συνήθως συγκεντρώνεται προς όφελος των κεφαλαιοκρατών οι οποίοι είναι οι ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής (κεφάλαιο, εργασία, γη). Επιχειρήσεις που έχουν προσφέρει οικονομικά, ποιοτικά προϊόντα και υπηρεσίες και που αποσπούν το ενδιαφέρον τον καταναλωτών ανταμείβονται με ''κέρδος''. Το μεγάλο κέρδος βοηθάει την επιχείρηση ή ολόκληρο κλάδο επιχειρήσεων να αναπτυχθούν και να επεκταθούν έως το σημείο που θα καλυφθεί η ζήτηση τόσο ώστε να μειωθούν τα κέρδη ώστε πλέον να σταματήσει η ανάπτυξη.
 
ΣτηνΗ δυτικήαστική οικονομικήαντίληψη σκέψη,ισχυρίζεται ότανπως ακόμα και στις περιπτώσεις που φαίνεται να αποτυγχάνει η ελεύθερη αγορά εμφανίζει αγκυλώσεις είναι όταν δεν ισχύουν οι παραπάνω προϋποθέσεις. Ακόμα και η υψηλή ανεργία θεωρείται για τους αστούς οικονομολόγους, μη κανονική ρύθμιση του μηχανισμού των τιμών. Ο εργαζόμενος προσφέρει την εργασία του έναντι αμοιβής και οι επιχειρήσεις είναι οι καταναλωτές της εργασίας προκειμένου να τους χρησιμοποιήσουν στην παραγωγική διαδικασία. Η ισορροπία από την άλλη επιτυγχάνεται από το κέρδος. Εφόσον οι προηγούμενες προϋποθέσεις ισχύουν, επιχειρήσεις και εργαζόμενοι (νοικοκυριά), πράττουν σύμφωνα με το ατομικό τους συμφέρον-κέρδος. Αν ένα προϊόν - επάγγελμα - υπηρεσία - επιχείρηση έχει κέρδος (μεγάλη ζήτηση) η προσφορά θα στραφεί προς τα εκεί έως ότου κορεστεί η ζήτηση (δηλαδή προσφορά=ζήτηση) και τότε τα κέρδη θα είναι 0, δηλαδή οι υπάρχουσες επιχειρήσεις είναι απλά βιώσιμες (βγάζουν μόνο τα κόστη=μισθοί εργαζομένων και επιχειρηματιών, απόσβεση κεφαλαίου και λειτουργικά έξοδα).
Λόγω του τρόπου που δημιουργείται ο πλούτος (πλην περιπτώσεων απάτης) η κοινωνία μεγιστοποιεί την παραγωγικότητά της. Αν μια επιχείρηση -που είχε κέρδη παράγοντας ένα προϊόν, δεν βελτιώνεται συνεχώς προσφέροντας καλύτερη ποιότητα σε όλο και πιο προσιτές τιμές (άρα θα πρέπει να βελτιώνει συνεχώς την παραγωγική της διαδικασία) θα απειληθεί με ζημιές ή κλείσιμο από άλλες που βελτιώνονται.
 
Ένα άλλο χαρακτηριστικό του σύγχρονου καπιταλισμού είναι το μεγάλο μέγεθος επιχειρήσεων - επενδύσεων. Λόγω αυτού του μεγέθους μπορούν και παράγονται προϊόντα πολύ πιο πολύπλοκα σε πιο αποδοτικές παραγωγικές αλυσίδες και διανέμονται σε όλο τον πλανήτη. Παράδειγμα τα αυτοκίνητα θα ήταν αδύνατο να παραχθούν σε βιοτεχνίες ή βιομηχανίες μικρού μεγέθους αλλά μόνο σε τεράστιες (καπιταλιστικές) επιχειρήσεις που απασχολούν χιλιάδες υπαλλήλους από την παραγωγή έως την διανομή στον καταναλωτή.
 
Σε αντίθεση με την δυτικήαστική αντίληψη της οικονομίας, η μαρξιστική αντίληψη θεωρεί πως η οικονομική βάση του καπιταλισμού, διέπεται από ταξικές ανισότητες και αδικίες. Αυτό προκύπτει από το βασικό γνώρισμα κάθε ταξικού κοινωνικού συστήματος: τιςΤις σχέσεις ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής. Η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής στον καπιταλισμό, βρίσκεται στα χέρια μιας μικρής κοινωνικής μειοψηφίας η οποία αποτελεί και την άρχουσα τάξη της καπιταλιστικής κοινωνίας. Η πλειοψηφία της κοινωνίας δεν κατέχει τα μέσα παραγωγής, συνεπώς είναι αποκλεισμένη από την διεύθυνση της οικονομίας.
 
Ο Μαρξ θεωρεί ότι η αστική αντίληψη είναι λαθεμένη γιατί προσεγγίζει τον καπιταλισμό και τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής ιδεαλιστικά. Ο καπιταλιστήςαστός θεωρητικός πιστεύει λαθεμένα, πως στον καπιταλισμό είτε δεν υφίστανται τάξεις, είτε εάν το σύστημα λειτουργήσει σωστά, μπορούν να αμβλυνθούν οι ταξικές ανισότητες μέχρι σημείο εξαφανίσεως.<ref>Καρλ Μαρξ: [http://bhxospan.blogspot.gr/2011/09/blog-post_817.htmlΤο Κεφάλαιο]</ref>
 
== Φιλοσοφική κριτική ==
Γραμμή 34:
Η ανάδυση του καπιταλισμού ως κοινωνικοοικονομικό σύστημα συνοδεύτηκε με την ανάδυση του [[Φιλελευθερισμός|φιλελευθερισμού]] ως ιδεολογίας της [[αστική τάξη|αστικής τάξης]], τον 18ο αιώνα. Για την τότε περίοδο η ιδεολογία του φιλελευθερισμού διαδραμάτισε προοδευτικό ρόλο, αφού συνέβαλλε στο να ηττηθεί η θεοκρατική αντίληψη της φεουδαρχίας από τις χώρες της Ευρώπης μέσω του Αστικού Διαφωτισμού. Όμως οι αντιφάσεις του φάνηκαν αμέσως: Διεκδικούσε την διεύρυνση των δικαιωμάτων του "πολίτη" στην μητρόπολη (Αγγλία) την ίδια στιγμή που δικαιολογούσε την δουλεία των μαύρων στις αποικίες. <ref>Φρ. Ένγκελς: [http://marxengelsebooks.wordpress.com/2010/09/11/%CF%86-%CE%B5%CE%BD%CE%B3%CE%BA%CE%B5%CE%BB%CF%83-%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9-%CE%BD%CF%84%CE%B9%CF%81%CE%B9%CE%BD%CE%B3%CE%BA/ Αντι-Ντύρινγκ]</ref>
 
Ο καπιταλισμός μέσα στην άνω των 300 χρόνων ιστορίας του έχει σημαδέψει την ανθρώπινη ιστορία με μεγάλες τεχνολογικές προόδους πρωτοφανέρωτες στην ανθρώπινη ιστορία, αλλά και με αρνητικές συνέπειες όπωςφρικώδεις πολέμους και, με την εξάντληση του πλανήτη από την εκμετάλλευση της φύσης για την παραγωγή κέρδους, με μεγάλη εκμετάλλευση του ανθρώπου ως παραγωγική δύναμη. Η φύση αυτή του καπιταλισμού οδήγησε την εργατική τάξη σε επαναστάσεις εναντίον του συστήματος αυτού, ήδη από το 1848, με κορυφαία απόπειρα υπέρβασής του προς τον σοσιαλισμό, την [[Οκτωβριανή Επανάσταση|επανάσταση του 1917]] στη Ρωσία. <ref>{{Cite web |url=http://www.alfavita.gr/artro.php?id=36593 |title=Η εξέγερση των εργατών στο Παρίσι-1848 |accessdate=2011-09-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110825081546/http://www.alfavita.gr/artro.php?id=36593 |archivedate=2011-08-25 |url-status=dead }}</ref> <ref>[http://www.vrahokipos.net/old/history/world/1848.htm Χρονικό των επαναστάσεων του 1848]</ref>
 
Η ταξική φύση του καπιταλισμού και η εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης ως το κυρίαρχο χαρακτηριστικό του, οδήγησε τους εργαζόμενους στη διαδικασία συγκρότησης κινήματος ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα με στόχο την αλλαγή/βελτίωση των όρων ζωής τους. Το κίνημα αυτό διεκδίκησε και πέτυχε [[Εργατική Πρωτομαγιά|μείωση των εργάσιμων ωρών σε οχτώ]] αντί για 13 ημερησίως, μείωση των ημερών εργασίας σε 5 τη βδομάδα, κράτος πρόνοιας, κλπ. Πολλά δε τμήματα του εργατικού κινήματος δεν αρκέστηκαν σε αυτές τις βελτιώσεις, αλλά οραματίστηκαν και πάλεψαν ή παλεύουν και σήμερα για την υπέρβαση του καπιταλισμού, στην κατεύθυνση δημιουργίας μιας κοινωνίας χωρίς την ύπαρξη κοινωνικών τάξεων και κράτους. Τέτοια κομμάτια του εργατικού κινήματος είναι το [[Κομμουνισμός|κομμουνιστικό κίνημα]], το [[Αναρχοσυνδικαλισμός|αναρχοσυνδικαλιστικό κίνημα]] κλπ. <ref>Σικάγο: [http://parallhlografos.wordpress.com/2011/04/30/haymarket%CE%BC%CE%AC%CE%B9%CE%BF%CF%82-1886/ Ο αγώνας των εργατών για το 8ωρο]</ref>
 
== Περιοδολόγηση ==
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Καπιταλισμός"