Βικιπαίδεια

Αγία Ευθυμία Φωκίδας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
φωτογραφία του χωριού Αγίας Ευθυμίας
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 1:
{{πηγές|23|06|2020}}
<gallery caption="[[Αρχείο:Αγια Ευθυμία.jpg|μικρογραφία]]">
</gallery>{{χωρίς παραπομπές}}
 
{{coord|38|28|50.60|N|22|21|30.31|E|type:city_region:GR|display=title}}
{{Κωμόπολη χωριό
| όνομα = Αγία Ευθυμία
| εικόνα = Αρχείο:Αγια Ευθυμία.jpg
| γεωγραφικό διαμέρισμα= [[Στερεά Ελλάδα]]
| περιφέρεια = [[Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας|Στερεάς Ελλάδας]]
Γραμμή 18 ⟶ 17 :
| πρώην όνομα = Μυωνία
}}
 
Η '''Αγία Ευθυμία''' είναι ορεινό χωριό της [[Νομός Φωκίδας|Φωκίδας]], στην περιοχή της [[Παρνασσίδα]]ς. Βρίσκεται στους πρόποδες της [[Γκιώνα]]ς, σε μικρή απόσταση από την [[Άμφισσα]]. Διοικητικά υπάγεται στο [[Δήμος Δελφών|Δήμο Δελφών]] και έχει πληθυσμό 452 κατοίκους, σύμφωνα με την [[Ελληνική απογραφή 2011|Απογραφή του 2011]]. Κατοικείται αδιάλειπτα από την αρχαιότητα και έχει χαρακτηριστεί ως [[Μαρτυρικά χωριά και πόλεις της Ελλάδας|Μαρτυρικό χωριό]], εξαιτίας της πυρπόλησής του κατά τη [[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|Γερμανική κατοχή]]. Είναι η γενέτειρα του λογοτέχνη και ποιητή [[Γιάννης Σκαρίμπας|Γιάννη Σκαρίμπα]] και του αρματωλού [[Αστραπόγιαννος|Αστραπόγιαννου]].
 
Γραμμή 27 ⟶ 25 :
Μέχρι το 1580 το χωριό διατηρούσε το πανάρχαιο όνομά του, '''Μυωνία''', με τους κατοίκους του να χρησιμοποιούν στην καθομιλουμένη το ελαφρώς παραλλαγμένο ''Μυνιά''. Τότε, όπως μας πληροφορεί το [[Χρονικό του Γαλαξειδίου]] που γράφτηκε από τον ιερομόναχο Ευθύμιο το 1702, στη Φωκίδα έγινε μεγάλος σεισμός, ο οποίος κατέστρεψε τα [[Άμφισσα|Σάλωνα]], το [[Γαλαξείδι]], το [[Λιδωρίκι Φωκίδας|Λιδωρίκι]] και τη Μυωνία, την οποία εγκατέλειψαν οι κάτοικοι και κατέφυγαν στο βουνό για ασφάλεια. Εκεί τους παρουσιάστηκε ένας ηλικιωμένος με πολύ μακριά γενειάδα, ο οποίος τους προέτρεψε να γυρίσουν στο χωριό και να ξαναχτίσουν τα σπίτια τους, λέγοντάς τους πως θα τους προστατεύει. Οι κάτοικοι πίστεψαν ότι ο ηλικιωμένος ήταν ο Άγιος Ευθύμιος, ο οποίος μάλιστα στις αγιογραφίες απεικονίζεται πάντα με τη χαρακτηριστική μακριά γενειάδα.
 
Οι κάτοικοι γύρισαν με αγαλλίαση στο χωριό, ξαναέχτισαν τα σπίτια τους και το μετονόμασαν σε Αγία Ευθυμία, ενώ στην άκρη του χωριού έχτισαν ναό αφιερωμένο στον Άγιο Ευθύμιο, ο οποίος έκτοτε αποτελεί τον πολιούχο του χωριού. Η επικρατέστερη άποψη για τη μετονομασία του χωριού σε Αγία Ευθυμία αντί για Άγιο Ευθύμιο είναι ότι εξαιτίας της διαφωνίας μεταξύ εκείνων που επιθυμούσαν τη μετονομασία και εκείνων που ήθελαν τη διατήρηση του αρχαίου ονόματος, προτιμήθηκε εναςένας συνδυασμός και των δύο. Κάτι τέτοιο μοιάζει λογικό, καθώς οι κάτοικοι αποκαλούσαν το χωριό ''Αηθυμυνιά'', το οποίο εξελίχθηκε σε ''Αηθυμιά'' (όπως το αποκαλούν οι κάτοικοι μέχρι σήμερα) και Αγία Ευθυμία. Μια δεύτερη άποψη υποστηρίζει πως το όνομα ''Αγία Ευθυμία'' σημαίνει την "«εξ' ουρανού ευθυμία"» με την οποία οι κάτοικοι γύρισαν στο χωριό εξαιτίας της παρουσίας του αγίου. Σε κάθε περίπτωση η ονομασία του χωριού δεν παραπέμπει σε άγιο, όπως γίνεται σε χιλιάδες χωριά της Ελλάδας, καθώς δεν υπάρχει Αγία Ευθυμία στο χριστιανικό εορτολόγιο.
 
==Ιστορία==
===Αρχαίοι χρόνοι===
Η ιστορία της Αγία Ευθυμίας ξεκινάει από την [[Αρχαία Ελλάδα|αρχαιότητα]], όταν ονομαζόταν Μυωνία ή Μυανία. Η Μυωνία αποτελούσε σημαντική πόλη και οχυρό των [[Λοκροί|Οζολών Λοκρών]] και ερείπια του τείχους της αρχαίας πόλης σώζονται μέχρι σήμερα μέσα και γύρω από το χωριό. Οι Μυανείς αναφέρονται από τον [[Θουκυδίδης|Θουκυδίδη]] στην εξιστόρηση του [[Πελοποννησιακός Πόλεμος|Πελοποννησιακού πολέμου]] ([[s:Θουκυδίδης Γ|Βιβλίο Γ']], παράγρ. 101). Ο [[Παυσανίας]] στο έργο του [[s:Φωκικά, Λοκρών Οζόλων|Φωκικά, Λοκρών Οζόλων]], αναφέρει ότι στη Μυωνία υπήρχε βωμός των Μειλιχίων θεών, όπου οι θυσίες δεν γίνονταν την ημέρα όπως σε άλλες πόλεις αλλά τη νύχτα, τρώγοντας τα κρέατα πριν την ανατολή του ήλιου, καθώς και τέμενος του [[Ποσειδώνας (μυθολογία)|Ποσειδώνα]], αλλά και ότι οι Μυάνες ανέθεσαν μια ασπίδα στον [[Δίας (μυθολογία)|Δία]] της [[Ολυμπία]]ς, η οποία συμπεριλαμβανόταν στον θησαυρό των Σικυωνίων, όταν ο Παυσανίας επισκέφτηκε την περιοχή. Το [[338 π.Χ.]] η Μυωνία καταστράφηκε από το [[Φίλιππος Β'Β΄ ο Μακεδών|Φίλιππο Β'Β΄]] της [[Μακεδονικό βασίλειο|Μακεδονία]]ς κατά τον Δ'Δ΄ Ιερό Πόλεμο.
 
Στην περιοχή της αρχαίας Μυωνίας έχουν εντοπιστεί αρχαιότητες από την [[Μυκηναϊκός πολιτισμός|Μυκηναϊκή περίοδο]] ([[2η χιλιετία π.Χ.|1600 - 1100 π.Χ.]]), την [[Γεωμετρική εποχή|Γεωμετρική]] ([[9ος αιώνας π.Χ.|9ος]] - [[8ος αιώνας π.Χ.]]) και την [[Κλασική εποχή|Κλασική]] ([[6ος αιώνας π.Χ.|6ος]] - [[4ος αιώνας π.Χ.]]).▼
Χαρακτηριστικό και ορατό μέχρι σήμερα είναι τμήμα της οχύρωσης της πόλης του 4ου π.Χ. αιώνα, στη θέση Εκατράχη. Η περιοχή έδωσε σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα εκ των οποίων κτερίσματα τάφων, επιτύμβιες στήλες, επιγραφές καθώς και «θησαυρό» που περιείχε αργυρούς στατήρες Αμφικτυόνων και νομίσματα που κυκλοφόρησε η [[Δελφική Αμφικτυονία]] στα 336-334 π.Χ. Στην ευρύτερη περιοχή σημαντική ήταν η ανακάλυψη του τάφου πολεμιστή του 6ου αιώνα π.Χ. μαζί με την πλήρη εξάρτυσήεξάρτησή του. ▼
 
▲Στην περιοχή της αρχαίας Μυωνίας έχουν εντοπιστεί αρχαιότητες από την [[Μυκηναϊκός πολιτισμός|Μυκηναϊκή περίοδο]] ([[2η χιλιετία π.Χ.|1600 - 1100 π.Χ.]]), την [[Γεωμετρική εποχή|Γεωμετρική]] ([[9ος αιώνας π.Χ.|9ος]] - [[8ος αιώνας π.Χ.]]) και την [[Κλασική εποχή|Κλασική]] ([[6ος αιώνας π.Χ.|6ος]] - [[4ος αιώνας π.Χ.]]).
▲Χαρακτηριστικό και ορατό μέχρι σήμερα είναι τμήμα της οχύρωσης της πόλης του 4ου π.Χ. αιώνα, στη θέση Εκατράχη. Η περιοχή έδωσε σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα εκ των οποίων κτερίσματα τάφων, επιτύμβιες στήλες, επιγραφές καθώς και «θησαυρό» που περιείχε αργυρούς στατήρες Αμφικτυόνων και νομίσματα που κυκλοφόρησε η [[Δελφική Αμφικτυονία]] στα 336-334 π.Χ. Στην ευρύτερη περιοχή σημαντική ήταν η ανακάλυψη του τάφου πολεμιστή του 6ου αιώνα π.Χ. μαζί με την πλήρη εξάρτυσή του.
===Νεότερη περίοδος===
Κατά την περίοδο της [[τουρκοκρατίαΤουρκοκρατία]]ς, η Αγία Ευθυμία αποτελούσε κέντρο [[Κλέφτες|κλεφτών]] και [[Αρματολοί|αρματολών]], οι γνωστότεροι από τους οποίους ήταν ο λεγόμενος "«Βρυκόλακας"», που το πραγματικό του όνομα ήταν Κατσώνης και ήταν θείος του γνωστού θαλασσομάχου [[Λάμπρος Κατσώνης|Λάμπρου Κατσώνη]], ο Κώστας Ζαχαριάς που ήταν γνωστός με το όνομα "«Κωνσταντάρας"», όπως επίσης και ο [[Αστραπόγιαννος]], όλοι τους Αγιευθυμιώτες. Σύμφωνα με τα διασωθέντα αρχεία, πολλοί ήταν οι άντρες της Αγίας Ευθυμίας οι οποίοι έλαβαν μέρος στον [[Μακεδονικός αγώνας|Μακεδονικό αγώνα]], καθώς και στους [[Βαλκανικοί πόλεμοι|Βαλκανικούς πολέμους]].
 
=== Κατοχή ===
Κατά την περίοδο της [[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|Κατοχής της Ελλάδας]] από τις [[Άξονας Βερολίνου - Ρώμης|Δυνάμεις του Άξονα]], η Αγία Ευθυμία υπέφερε από τις αλλεπάλληλες επιθέσεις των εισβολέων. Το χωριό βομβαρδίστηκε στις 25 Απριλίου 1941, με αποτέλεσμα ο επιβλητικός ναός της Γεννήσεως της Θεοτόκου στο κέντρο του χωριού να υποστεί πολλές ζημιές.
 
Στις 8 Απριλίου 1943, τμήμα ανταρτών του [[Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός|ΕΛΑΣ]] με επικεφαλής τον καπετάν [[Δημήτρης Δημητρίου (Νικηφόρος)|Νικηφόρο (Δημήτρη Δημητρίου)]] αποδεκατίζει φάλαγγα Ιταλικών αυτοκινήτων καίγοντας 17 αυτοκίνητα - φορτηγά. Οι απώλειες της κατοχικής δύναμης είναι περίπου 60 στρατιώτες. Το προηγούμενο βράδυ οι αντάρτες έγιναν δεκτοί με ενθουσιασμό στο χωριό, έβγαλαν λόγο στην εκκλησία και διανυκτέρευσαν στα καφενεία του χωριού. Το πρωί, χαράματα, ήρθαν αντιμέτωποι με την Ιταλική φάλαγγα που κατευθυνόταν από τη [[Βουνιχώρα Φωκίδας|Βουνιχώρα]] στην [[Άμφισσα|Άμφισσα]]. Η επιχείρηση των ανταρτών δεν είναι προγραμματισμένη, καθώς συναντούν στην τύχη τους Ιταλούς, στέφεται ωστόσο με απόλυτη επιτυχία, χωρίς καμιά απώλεια από την πλευρά των ΕΛΑΣιτών. Την επιχείρηση διευθύνει ο καπετάν [[Δημήτρης Δημητρίου (Νικηφόρος)|Νικηφόρος]], ενώ λαμβάνει σε αυτήν μέρος και ο "«σταυραετός της Ρούμελης"» καπετάν [[Γιάννης Αλεξάνδρου (Διαμαντής)|Διαμαντής]].
 
Την επόμενη, Μεγάλη Παρασκευή, 9 Απριλίου 1943, οι Ιταλοί πυρπολούν την Αγία Ευθυμία και το Μεγάλο Σάββατο 10 Απριλίου 1943, πυρπολείται και η [[Βουνιχώρα Φωκίδας|Βουνιχώρα]]. Οι Ιταλοί εκτελούν εν ψυχρώ το απόγευμα της 8 Απριλίου και το πρωί της 9 Απριλίου 1943 πέντε χωριανούς στα Κάτω Αλώνια και στο σχολείο, ενώ από το σύνολο των 200 περίπου ομήρων που οδηγήθηκαν στην Άμφισσα εκτελέστηκαν άλλοι πέντε. Τα περισσότερα σπίτια της Αγίας Ευθυμίας καίγονται και οι κάτοικοι περνάνε την άνοιξη και το καλοκαίρι σε σπηλιές γύρω από το χωριό. Ξαναγύρισαν στο χωριό το φθινόπωρο του 1943.
 
Η μάχη της Αγίας Ευθυμίας, οι θηριωδίες και τα αντίποινα των κατακτητών με την καταστροφή της Αγίας Ευθυμίας και της [[Βουνιχώρα Φωκίδας|Βουνιχώρας]], έμειναν ζωντανές στις μνήμες των κατοίκων και αποτυπώθηκαν και σε τραγούδι:
 
"Βαριά στενάζουν τα βουνά▼
 
▲"<poem>«Βαριά στενάζουν τα βουνά
κι ο ήλιος σκοτεινιάζει
 
η Βουνιχώρα καίγεται
 
η Αυ-θυμιά ανταριάζει
κι ο Νικηφόρος πολεμά με 80 παληκάρια"»</poem>▼
 
Τον Αύγουστο του 1944 η Αγία Ευθυμία κάηκε και πάλι, αυτή τη φορά από τους [[Ναζιστική Γερμανία|Γερμανούς]]. Παράλληλα, τον Απρίλιο του 1944 είχε πυρποληθεί και ο ναός του Αγίου Ευθυμίου. Στα επίσημα στοιχεία αναφέρεται ότι από τα 423 σπίτια του χωριού, τα 365 είχαν καταστραφεί ολοσχερώς και τα 20 μερικώς, αποδεικνύοντας την σχεδόν ολοκληρωτική ισοπέδωση του χωριού. Ταυτόχρονα, οι κατακτητές σε κάθε τους επίθεση στο χωριό εκτελούσαν κάποιους από τους κατοίκους που έβρισκαν σε αυτό, καθώς μεγάλο τμήμα του άμαχου πληθυσμού κατέφευγε στις γύρω πλαγιές της [[Γκιώνα|Γκιώνας]]ς σε κάθε επικείμενη επίθεση. Παρόλα αυτά, οι κάτοικοι έχτισαν ξανά τα σπίτια τους, αν και ο πληθυσμός του χωριού είχε μειωθεί αισθητά, καθώς τα θύματα της περιόδου ανέρχονταν σε πολλές δεκάδες.▼
▲κι ο Νικηφόρος πολεμά με 80 παληκάρια"
 
▲Τον Αύγουστο του 1944 η Αγία Ευθυμία κάηκε και πάλι, αυτή τη φορά από τους [[Ναζιστική Γερμανία|Γερμανούς]]. Παράλληλα, τον Απρίλιο του 1944 είχε πυρποληθεί και ο ναός του Αγίου Ευθυμίου. Στα επίσημα στοιχεία αναφέρεται ότι από τα 423 σπίτια του χωριού, τα 365 είχαν καταστραφεί ολοσχερώς και τα 20 μερικώς, αποδεικνύοντας την σχεδόν ολοκληρωτική ισοπέδωση του χωριού. Ταυτόχρονα, οι κατακτητές σε κάθε τους επίθεση στο χωριό εκτελούσαν κάποιους από τους κατοίκους που έβρισκαν σε αυτό, καθώς μεγάλο τμήμα του άμαχου πληθυσμού κατέφευγε στις γύρω πλαγιές της [[Γκιώνα|Γκιώνας]] σε κάθε επικείμενη επίθεση. Παρόλα αυτά, οι κάτοικοι έχτισαν ξανά τα σπίτια τους, αν και ο πληθυσμός του χωριού είχε μειωθεί αισθητά, καθώς τα θύματα της περιόδου ανέρχονταν σε πολλές δεκάδες.
 
Εξαιτίας των απανωτών χτυπημάτων του χωριού από τους κατακτητές η πολιτεία συμπεριέλαβε την Αγία Ευθυμία στον κατάλογο των "«[[Μαρτυρικά χωριά και πόλεις της Ελλάδας|Μαρτυρικών χωριών και πόλεων της Ελλάδας]]"» και ονομάζεται επίσημα πλέον "«Μαρτυρικό Χωριό"».
 
==Ιστορικός πληθυσμός==
Γραμμή 69 ⟶ 63 :
| align="left"| Χρονολογία || Πληθυσμός
|-
| align="left"| [[1821]] || 300
|-
| align="left"| [[1835]] || 467
|-
| align="left"| [[1851]] || 720
|-
| align="left"| [[1870]] || 1.009
|-
| align="left"| [[1879]] || 1.275
|-
| align="left"| [[1896]] || 1.510
|-
| align="left"| [[1907]] || 1.481
|-
| align="left"| [[1920]] || 1.418
|-
| align="left"| [[1928]] || 1.490
|-
| align="left"| [[1940]] || 1.528
|-
| align="left"| [[1951]] || 1.173
|-
| align="left"| [[1961]] || 1.087
|-
| align="left"| [[1971]] || 851
|-
| align="left"| [[1981]] || 670
|-
| align="left"| [[1991]] || 756
|-
| align="left"| [[2001]] || 597
|-
| align="left"| [[2011]] || 454
|}
 
==Αρχαιολογικά ευρήματα==
Όπως έχει ήδη αναφερθεί, αν και δεν έχει γίνει συστηματική αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή της Αγίας Ευθυμίας όπου βρισκόταν η αρχαία Μυωνία, έχουν βρεθεί σημαντικά ευρήματα. Δεσπόζει το αρχαίο τείχος της Μυωνίας, τμήματα του οποίου βρίσκονται μέσα στο σημερινό χωριό αλλά και γύρω από αυτο, κυρίως στη βόρεια πλευρά του. Μετά τον σεισμό του [[1580]], οι κάτοικοι χρησιμοποίησαν κάποιες από τις τεράστιες μαρμάρινες πέτρες του τείχους για να ξαναχτίσουν τα σπίτια τους. Επίσης τις χρησιμοποίησαν για να επισκευάσουν την κεντρική εκκλησία της Γεννήσεως της Θεοτόκου κάτι που είναι εμφανές μέχρι σήμερα λόγω του όγκου τους. Έτσι χωρίς να υπάρχει δόλος καταστράφηκε μεγάλο μέρος του τείχους.
 
Ακόμα στην περιοχή έχουν βρεθεί αρχαία [[Νόμισμα (Κέρμα)|νομίσματα]] του [[4ος αιώνας π.Χ.|4ου αιώνα π.Χ.]], στα οποία στην εμπρόσθια όψη παρίσταται κεφαλή της [[Δήμητρα (μυθολογία)|Δήμητρας]] με πέπλο και στεφάνη από στάχυα ενώ στην οπίσθια απεικονίζεται ο [[Απόλλων (μυθολογία)|Απόλλωνας]] καθιστός, κρατώντας κλαδί δάφνης και στηρίζοντας το δεξί του χέρι στη [[λύρα]]. Τα νομίσματα αυτά φέρουν την επιγραφή "«{{Πολυτονικό|ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΩΝ}}"». Είναι γνωστό ότι οι Αμφικτίονες συνήρχοντοσυνέρχονταν στο ιερό του Απόλλωνα στους Δελφούς και στο ιερό της Δήμητρας στην Ανθήλη των [[Θερμοπύλες|Θερμοπυλών]], γι' αυτό και απεικονίζονται αυτοί οι δύο θεοί και στα νομίσματά τους. Τα νομίσματα τα οποία αποκαλούνται από τους ειδικούς ως "«θησαυρός της Μυωνίας"», υπάρχουν σήμερα στο [[Νομισματικό Μουσείο Αθηνών]].
 
Στην Αγία Ευθυμία έχει βρεθεί επίσης σκαλιστός οικογενειακός τάφος σε βάθος τριών μέτρων, με σκαλιστά σκαλοπάτια και τρία μνήματα. Το [[1928]] στη θέση Καζάς, 150 μέτρα από το νεκροταφείο του χωριού, βρέθηκαν μέσα σε πέτρινους τάφους δύο σιδερένια ξίφη, αιχμές δόρατος και ακοντίου και άλλα αντικείμενα που εκθέτονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών και ένα [[Χαλκός|χάλκινο]] κράνος του [[6ος αιώνας π.Χ.|6ου αιώνα π.Χ.]], που βρίσκεται στο [[Αρχαιολογικό Μουσείο Άμφισσας]]. Τα αντικείμενα αυτά παρουσιάζουν ομοιότητες στα χαρακτηριστικά με αντίστοιχα ευρήματα στην [[Μακεδονία (διαμέρισμα)|Μακεδονία]] και σε άλλες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, πράγμα το οποίο ίσως καταδεικνύει την δωρική καταγωγή των [[Λοκροί|Λοκρών]] και την πορεία των [[Δωριείς|Δωρικών φύλων]] κατά την κάθοδό τους στη νότια Ελλάδα.
 
==Προσωπικότητες==
*[[Γιάννης Σκαρίμπας]] (1893 – 1984), λογοτέχνης, κριτικός, θεατρικός συγγραφέας, ποιητής και πεζογράφος.
*[[Αστραπόγιαννος]] , (? - 1762), αρματωλός πολεμιστής
 
==Εξωτερικοί σύνδεσμοι==
*[https://web.archive.org/web/20080303031220/http://www.agiathimia.com/index.html Επίσημη ιστοσελίδα Αγίας Ευθυμίας]
*[https://web.archive.org/web/20051227150715/http://www.amfissadimosdelfon.gr/ Δήμος ΆμφισσαςΔελφών]
*[http://www.mikrosapoplous.gr/extracts/galakseidi.html Το Χρονικό του Γαλαξειδίου]
 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Αγία_Ευθυμία_Φωκίδας"