Αρματολοί: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Οι '''αρματολοί''' ή '''αρματωλοί''' ήταν ένοπλοι [[Ορθόδοξη Εκκλησία|Χριστιανοί]] τους οποίους προσεταιρίζονταν οι [[οθωμανική αυτοκρατορία|οθωμανικές αρχές]] και τους ανέθεταν την τήρηση της τάξης σε μια περιοχή (''αρματολίκι''). Στα οθωμανικά αρχεία ονομάζονται ''martolos'', ''martoloz'' ή ''mertiloz''. Έχουν προταθεί περισσότερες από μία ετυμολογίες για την προέλευση της λέξης. Η πιθανότερη είναι ότι προέρχεται από τον [[ιταλικά|ιταλικό]] όρο ''armato'' ή ''martoloso'' (=οπλοφόρος, αρματομένος) που χρησιμοποιούνταν από τους [[βενετοκρατία|Βενετούς]] γενικά για τους ένοπλους που μίσθωναν στην περιοχή.<ref>{{harvnb|Παπαγεωργίου|2005|p=52}}</ref> Κατ'Άλλη άλλους,πιθανή ετυμολογία είναι ότι προέρχεται από το ''αρματολόγος > αρματολόος > αρματολός''. Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές ο αρματολισμός υπήρχε και στο [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Βυζάντιο]], όπου οι αρματολοί επάνδρωναν σώματα παρόμοια με της αγροφυλακής ή χωροφυλακής.<ref>[[Νεοκλής Σαρρής]], ''Οσμανική πραγματικότητα'', τομ. Α', σ. 301-302.</ref> Κατ' άλλους ωστόσο πρόκειται για θεσμό της τουρκοκρατίας.<ref>[[Απόστολος Βακαλόπουλος]], ''Ιστορία του Νέου Ελληνισμού'', τομ. Α', σ. 268.</ref>

Ο θεσμός του Αρματολικιού εντοπίζεται τον 16ο αιώνα την περίοδο του [[Σουλεϊμάν Α΄ ο Μεγαλοπρεπής|Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς]]. Επρόκειτο για περιοχές της [[Βαλκάνια|Βαλκανικής χερσονήσου]], κυρίως ορεινές, δασώδεις και δυσπρόσιτες, οι οποίες όμως δεν έθεταν σε αμφισβήτηση την οθωμανική κυριαρχία και από φορολογική άποψη είχαν δευτερεύουσα σημασία. Οι περιοχές αυτές με κτηνοτροφική οικονομία, διοικούνταν από συμβούλια αρχηγών χωριών και διέθεταν ένοπλα σώματα με ένα καπετάνιο επικεφαλής με βασικό καθήκον την κατοχύρωση της ασφάλειας της περιοχής της. Η οπλοφορία στις περιοχές αυτές ήταν συνυφασμένη με τις κοινωνικές δομές των περιοχών αυτών και την έλλειψη ή περιορισμένη παρουσία θεσμών δημόσιας ασφάλειας στις περιοχέςδιάφορες αυτές περιοχές<ref>{{harvnb|Πιζάνιας|2013|p=53-54}}</ref>.

Το ''αρματολίκι των Αγράφων'' προέκυψε μετά από την συμφωνία στην οποία ήλθε ο Οθωμανός αρχιστράτηγος και [[Δερβέναγας]] με τους [[Άγραφα|Αγραφιώτες]], συμφωνία γνωστή ως ''[[συνθήκη του Ταμασίου]]'', η οποία είχε υπογραφεί στις 10 Μαΐου 1525. Έτσι συγκροτήθηκε το πρώτο και μεγαλύτερο αρματολίκι των Βαλκανίων. Ο αρματολικός θεσμός επεκτάθηκε μετά τα Άγραφα από το 1529 από τον Ιμπραήμ πασά στρατηγό του Σουλεϊμάν και βεζίρη. Δημιουργήθηκαν δεκαεφτά αρματολίκια, όλα στην κεντρική ορεινή Ελλάδα, την ορεινή [[Θεσσαλία]] και ορισμένα στη [[Μακεδονία (ελληνικό διαμέρισμα)|Μακεδονία]].<ref>{{harvnb|Πιζάνιας|2013|p=55-56}}</ref>

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία επιχειρεί να τις ελέγξει όχι τόσο για φορολογικούς λόγους όσο για να τους «ουδετεροποιήσει ή [...] να τους οικειοποιηθεί για τις στρατιωτικές και μεταφορικές της ανάγκες»<ref>{{harvnb|Πιζάνιας|2013|p=54}}</ref> Έτσι άλλοτε με στρατιωτικά μέσα και άλλοτε με διαπραγματεύσεις προσπαθούσε να τους περιορίσει.

Ο πρώτος που επιχείρησε να συνθέσει μια ιστορία του αρματολισμού ήταν ο [[Νικόλαος Κασομούλης]], ο οποίος εντοπίζει τις ρίζες του στα ''λείψανα του στρατού του Βυζαντίου''<ref>[[Κωνσταντίνος Δημαράς]], «Πρόδρομοι του Αγώνος», στο: Κ.Θ.Δημαράς, Σύμμικτα Α' Από την παιδεία στην λογοτεχνία, (επιμ.Αλέξης Πολίτης), Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, Αθήνα, 2000, σελ.128</ref> Οι Αρματολοί δεν προέρχονταν από τους ''διανοούμενους αβαντουρίστες'' σαν τον [[Μιχαήλ Μάρουλος|Μιχαήλ Μάρουλο τον Ταρχανιώτη]], ή τοπικούς ευγενείς πολεμάρχους που αντιστάθηκαν στην Οθωμανική αυτοκρατορία, όπως ο [[Κροκόδειλος Κλαδάς]] στη [[Μάνη]], ή ο [[Θεόδωρος Μπούα|Θεόδωρος Μπούας]] της [[Άρτα|Άρτας]] ή [[Σκεντέρμπεης]]. Δεν πρέπει οι Αρματολοί να συγχέονται με τη Μεσαιωνική [[Καταλανική Εταιρεία|Καταλανική Αδελφότητα μισθοφόρων]] (Compangia Almugaveres) που έδρασε στην Κεντρική [[Στερεά Ελλάδα|Στερεά]] τον 14ο αιώνα. Δεν πρέπει να συγχέεται με τα δερβενοχώρια και τους Δερβενεντζήδες (Derbenci) φύλακες περασμάτων και γεφυρών, στενών. Δεν πρέπει να συγχέεται με τις ένοπλες συνοδείες των μουσουλμάνων και χριστιανών προεστών, τους κάπους.<ref>{{harvnb|Πιζάνιας|2013|p=52}}</ref>

Δεν κατόρθωσαν να αναδειχθούν σε αριστοκρατία και δεν είχαν τόση συνέχεια ώστε να υπάρχει η ανάγκη να διασωθεί γραπτά η μνήμη τους. Ένας από τους μηχανισμούς κοινωνικής τους επιβολής ήταν οι επιγαμίες: διεύρυναν έτσι το κύρος και τη δύναμη των οικογενειών τους. Τέτοιες περιπτώσεις επιγαμιών μεταξύ ισχυρών σογιών αρματολών είναι οι [[Οικογένεια Γρίβα|Γριβαίοι]] με τους Κατσικογιανναίους, [[Βαρνακιώτης|Βαρνακιωταίοι]] με Γριβαίους κλπ.<ref>[[Σπύρος Ασδραχάς]], «Επιγαμίες», στο: του ιδίου, Ιστορικά απεικάσματα,εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, 1995, σελ.240-241</ref> Βέβαια επιγαμίες είχαμε και με οικογένειες κοτζαμπάσηδων και προεστών-δημογερόντων: τέτοια περίπτωση κοινωνικής όσμωσης είναι η επιγαμία του Παλαιόπουλου με τον κοτσάμπαση [[Κράβαρα|Κραβάρων]]<ref>{{harvnb|Τζάκης|2013|p=131}}</ref> Παρατηρούνται επίσης και περιπτώσεις ''επιλεκτικής αγαμίας'' μεταξύ των μελών αρματολικών οικογενειών: αυτή ήταν μια στρατηγική προστασίας του εξουσιαστικού συστήματος μέσω της στεγανοποίησής του, αλλά και στην πρόληψη μελλοντικών ανταγωνισμών που θα προέκυπταν από την ύπαρξη πολλών διαδόχων<ref>[[Σπύρος Ασδραχάς]], «Αγαμία», στο: του ιδίου, Ιστορικά απεικάσματα,εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, 1995, σελ.245</ref>