Ιωάννης Β΄ Κομνηνός: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ακολουθώντας την παράδοση της οικογένειάς του, η οποία προέρχονταν από τους κόλπους της στρατιωτικής αριστοκρατίας, ο Ιωάννης Β΄ ήταν πάνω απ' όλα στρατηγός.<ref>[[Νικήτας Χωνιάτης]], ''"Η πόλη του Βυζαντίου"'', σ. 27</ref> Ο μεγάλος θείος του [[Ισαάκιος Α΄ Κομνηνός]], ο πατέρας του Αλέξιος Α΄ και αργότερα ο γιος του, ο Μανουήλ Α΄, αποδείχθηκαν ικανότατοι στρατιωτικοί. Η βασιλεία του πατέρα του συνέπεσε με μία φάση, που η αυτοκρατορία βρισκόταν σε φάση αναστροφής από την παρακμή και άμυνας, ενώ κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ιωάννη Β΄ η Αυτοκρατορία ακολουθεί επιθετική πολιτική. Το όραμά του ήταν να απελευθερώσει όλα τα εδάφη που ανήκαν στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και τώρα βρίσκονται στα χέρια των μουσουλμάνων ή των Φράγκων Σταυροφόρων, αναστηλώνοντας το γόητρο της Ρωμανίας. Για τους συγχρόνους του η ζωή του ήταν μια αδιάκοπη εκστρατεία: τον περισσότερο χρόνο τον πέρασε, όπως ο ίδιος ομολογεί, στα στρατόπεδα. Δεν δίσταζε να παίρνει μαζί του και τους γιους του, αφού είχαν πλέον ενηλικιωθεί. Γενικά ήταν το πρότυπο του αυτοκράτορα-στρατιωτικού, καθώς ήταν τολμηρός, γενναίος και ριψοκίνδυνος. Εθεωρείτο από τους υπηκόους του ως η ''"κορωνίς του γένους των Κομνηνών"'' και ως άλλος [[Μάρκος Αυρήλιος]] στην Κωνσταντινούπολη.<ref>John II, The World-wide Encyclopedia and Gazetteer, Vol. V, Ed. William Harrison De Puy, (The Christian Herald, 1908), 3654.</ref> Ωστόσο οι πηγές που αναφέρουν αυτά τα χαρίσματα, όπως ο Ιωάννης Κίνναμος, ο Νικήτας Χωνιάτης και ο ποιητής της Αυλής των Κομνηνών Θεόδωρος Πρόδρομος, στερούνται αντικειμενικότητας σε πολλά σημεία, γι' αυτό και κρίνονται με επιφύλαξη από τους νεώτερους ιστορικούς.

Ο Ιωάννης Β΄ διατήρησε την τακτική αυτή να διορίζει σε υψηλές θέσεις μέλη ξένα από την Αυτοκρατορική οικογένεια μέχρι το τέλος του. Διόρισε σε υψηλές θέσεις πολλούς οπαδούς του πατέρα του, όπως ο Ευστάθιος Καμύτζης, ο Μιχαηλίτζης Στυππειώτης και ο Γεώργιος Δεκανός. Οι άνδρες αυτοί είχαν πέσει στην αφάνεια τα τελευταία χρόνια της βασιλείας τούτου πατέρα του, που είχε την εξουσία η μητέρα του. Ο ΙωάννηςΒ΄Ιωάννης Β΄ ανέδειξε πολλούς ακόμη νέους άνδρες, όπως ο Γρηγόριος Ταρωνίτης, που έγινε [[Πρωτοβεστιάριος]], ο Μανουήλ Ανεμάς και ο [[Θεόδωρος Βατάτζης]], που έγιναν γαμβροίγαμπροί του. Ο στόχος του ήταν βασικά η ανάδειξη νέων οικογενειών στην αριστοκρατία της Αυτοκρατορίας και να μειώσει τη δύναμη των παλαιών μεγάλων οικογενειών, όπως οι [[Δυναστεία των Δουκών|Δούκες]] και οι [[Οικογένεια Μελισσηνών|Μελισσηνοί]], που ανέβαζαν Αυτοκράτορες.<ref>Magdalino, σσ. 207–208</ref> Η ριζική αλλαγή πολιτικής στο θέμα της οικογενειοκρατίας σε σχέση με τον πατέρα του, δεν άλλαξε στο παραμικρό την διακυβέρνηση στα υπόλοιπα, όπου κυβέρνησε με την ίδια σύνεση και σοφία. Ο Αλέξιος Α΄ είχε ιδρύσει μία ποιητική ομάδα με το όνομα ''"Μούσαι"'' και είχε τις ίδιες εξουσίες και με τον Ιωάννη Β΄ σε θέματα δικαιοσύνης και διατήρησης του θησαυροφυλακίου. Ο Ιωάννης Β΄ διατήρησε στο ακέραιο τις συμβουλές και το τρόπο διακυβέρνησης του πατέρα του.<ref>Bernard and Demoen, σ. 21</ref>

Η ενίσχυση της διοικητικής σταθερότητας στην Ανατολή επέτρεψε στον Ιωάννη Β΄ να ξεκινήσει μία σειρά μεταρρυθμίσεων. Το [[Θέμα Θρακησίων]] δημιουργήθηκε ξανά με πρωτεύουσα τηντη [[Φιλαδέλφεια (Μικρά Ασία)|Φιλαδέλφεια]] και το [[Θέμα Μυλάσσης και Μελανουδίου]] ιδρύθηκε νότια από το Θέμα Θρακησίων.<ref>Haldon, σ. 97</ref>

Την τριετία 1119 - 1121 ο Ιωάννης νίκησε τους Σελτζούκους και απέκτησε τον έλεγχο στην νοτιοδυτική Ανατολή. Την επόμενη χρονιά οι [[Πετσενέγοι]] επιτέθηκαν στο [[Θέμα Παρίστριον]] και ο αυτοκράτορας αναγκάστηκε να επιστρέψει, οι εισβολείς ήταν υποτελείς του Πρίγκιπα του Κιέβου. Ο Ιωάννης Β΄ προσποιήθηκε στην αρχή ότι θέλει να κλείσει μαζί τους ειρήνη αλλά στην συνέχεια προχώρησε σε σκληρή και αιφνίδια επίθεση. Η [[Μάχη της Βερόης]] που ακολούθησε ήταν πολύ σκληρή, ο ίδιος ο αυτοκράτορας τραυματίστηκε στο πόδι αλλά τελικά ο Βυζαντινός στρατός τους συνέτριψε ολοκληρωτικά. Το κρίσιμο σημείο ήταν όταν η [[Βαράγγειος Φρουρά]] που ήταν κυρίως Άγγλοι διείσδυσε με τα μεγάλα τσεκούρια και διέλυσε το εχθρικό μέτωπο.<ref>[[Νικήτας Χωνιάτης]], ''"Η πόλη του Βυζαντίου"'', σ.11</ref><ref>[[Ιωάννης Κίνναμος]], ''"Πράξεις του Ιωάννη και Εμμανουήλ Κομνηνού"'', σ.16</ref> Οι Πετσενέγοι μετά τηντη συντριβή εξαφανίστηκαν από την ιστορία, πολλοί μεταφέρθηκαν σαν στρατιώτες στα σύνορα.<ref>Angold (1984), σ. 153</ref>

Με την άνοδο του στον θρόνο ο Ιωάννης Β΄ αρνήθηκε να κατοχυρώσει τα εμπορικά προνόμια με την [[Δημοκρατία της Βενετίας]] που είχε υπογράψει ο πατέρας του. Ένα επεισόδιο ανάμεσα σε ένα μέλος της αυτοκρατορικής οικογένειας που κατηγορήθηκε για κατάχρηση και στους Βενετούς οδήγησε σε ένοπλη σύγκρουση μεταξύ τους, το Βυζάντιο στήριζε την οικονομία του σε σημαντικό βαθμό στο Βενετσιάνικο ναυτικό. Οι Βυζαντινοί επιτέθηκαν πρώτα στην [[Κέρκυρα]] και ο Ιωάννης Β΄ διέταξε την εκδίωξη όλων των Βενετών εμπόρων από την Κωνσταντινούπολη. Οι Βενετοί σαν απάντηση συγκέντρωσαν έναν μεγάλο στόλο με 72 πλοία, λεηλάτησαν τηντη [[Ρόδος|Ρόδο]], τηντη [[Χίος|Χίο]], τηντη [[Σάμος|Σάμο]], τηντη [[Λέσβος|Λέσβο]], την [[Άνδρος|Άνδρο]] και κατέλαβαν την [[Κεφαλλονιά]] στα [[Επτάνησα]]. Ο Ιωάννης Β΄ απελπισμένος, δεν ήθελε να αποδυναμώσει τον στρατό του για χάρη του στόλου και έκλεισε ειρήνη, τον Αύγουστο του 1126 επικύρωσε τα προνόμια που είχε δώσει ο πατέρας του στηνστη [[Βενετία]] (1082).<ref>Angold (1084), σ. 154-155</ref>

Την άνοιξη του 1159 ξεκίνησε τις επιδρομές εναντίον των [[Τουρκομάνοι|Τουρκομάνων]] νομάδων κατά μήκος του [[Σαγγάριος|Σαγγάριου]], χτύπησαν τα μέσα διαβίωσης που είχαν και απομάκρυναν τα κοπάδια τους.<ref>[[Νικήτας Χωνιάτης]], ''"Η πόλη του Βυζαντίου"'', σ. 19</ref> Στην συνέχεια βάδισε εναντίον των Ντανισμεντίδων στηνστη [[Μαύρη Θάλασσα]] ανάμεσα στηνστη [[Βιθυνία]] και την [[Παφλαγονία]]. Το κρατίδιο που ίδρυσε ο [[Κωνσταντίνος Γαβράς]] στην [[Τραπεζούντα]] διαλύθηκε και ολόκληρη η [[Χαλδία]] ήρθε σε Βυζαντινό έλεγχο, ο Ιωάννης Β΄ πολιόρκησε τηντη [[Νεοκαισάρεια]] (1140) αλλά απέτυχε. Η ήττα ωστόσο οφειλόταν στις άσχημες καιρικές συνθήκες που είχαν σαν αποτέλεσμα να πεθάνουν τα περισσότερα άλογα και όχι η ανικανότητα απέναντι στους Τούρκους.<ref>[[Νικήτας Χωνιάτης]], ''"Η πόλη του Βυζαντίου"'', σσ. 20-21</ref><ref>J. Norwich, Byzantium: The Decline and Fall, 82</ref><ref>Angold (1984), σ. 157</ref>

Οι πρίγκιπες ήταν ύποπτοι ο ένας απέναντι στον άλλον και όλοι μαζί ήταν ύποπτοι απέναντι στον αυτοκράτορα, ο Ραϋμόνδος έπρεπε να παραδώσει την Αντιόχεια στον αυτοκράτορα όπως είχε δώσει όρκο αν ο Ιωάννης κατακτούσε το Χαλέπι, το Σαϊζάρ και την [[Χομς]]. Οι Λατινικές και οι Μουσουλμανικές πηγές περιγράφουν το μεγάλο θάρρος του Ιωάννη Β΄ στην πολιορκία, ο Εμίρης του Σαϊζάρ του πρόσφερε ένα μεγάλο ποσό, υποτέλεια και ετήσιο φόρο. Ο Ιωάννης Β΄ που δεν είχε καμία εμπιστοσύνη στους συμμάχους του την ίδια στιγμή που πλησίαζε απειλητικά ο στρατός του [[Ιμαντεντίν Ζενγκί]] δέχτηκε την προσφορά.<ref>Runciman, σσ. 215–217</ref> Ο Ιωάννης Β΄ επιδίωξε στην συνέχεια συμμαχία με τηντη [[Γερμανία]] για να αντιμετωπίσει την νέα μεγάλη απειλή των Νορμανδών της Σικελίας. Ο Ραϋμόνδος της Αντιόχειας και Ζοσλέν Β΄ της Έδεσσας καθυστερούσαν να παραδώσουν τις πόλεις στον αυτοκράτορα με την υποστήριξη των κατοίκων που δημιούργησαν ταραχές εναντίον των Βυζαντινών. Ο αυτοκράτορας δεν είχε άλλη επιλογή από το να εγκαταλείψει τις φιλοδοξίες του στην Ανατολή.<ref>Angold (1984), σ. 156</ref>

Ο Ιωάννης Β΄ προετοιμαζόταν για επίθεση στην Αντιόχεια με κύρια ασχολία το κυνήγι στην οροσειρά του [[Ταύρος (οροσειρά)|Ταύρου]], τραυματίστηκε θανάσιμα με ένα δηλητηριώδες βέλος (1 Απριλίου 1143).<ref>[[Νικήτας Χωνιάτης]], ''"Η πόλη του Βυζαντίου"'', σ. 23</ref> Ο Ιωάννης αγνόησε το τραύμα και η κατάσταση της υγείας του επιδεινώθηκε τις επόμενες μέρες σε μεγάλο βαθμό, πέθανε από [[Σήψη]] (8 Απριλίου 1143). Πολλοί γράφουν ότι δολοφονήθηκε σκόπιμα επειδή ήθελαν να τον διαδεχτεί στον θρόνο ο γιος του Μανουήλ που ήταν φίλος με τους δυτικούς αλλά δεν υπάρχουν σοβαρές αποδείξεις γι' αυτό.<ref>Magdalino, σ. 41</ref> Η τελευταία του επιθυμία ήταν να επιλέξει σαν διάδοχο τον μικρότερο γιο του Μανουήλ, σύμφωνα με τις πηγές βρισκόταν σε αμφιβολία αν θα διαλέξει τον Μανουήλ ή τον τρίτο γιο του Ισαάκιο αλλά διάλεξε τον Μανουήλ επειδή είχε δείξει μεγαλύτερο θάρρος σε εκστρατεία στην [[Νεοκαισάρεια]].<ref>[[Νικήτας Χωνιάτης]], ''"Η πόλη του Βυζαντίου"'', σσ. 24-26</ref><ref>Angold (1984), σσ. 157–158</ref> Μία άλλη πηγή αναφέρει ότι διάλεξε τον Μανουήλ σαν διάδοχο χάρη σε μία προφητεία ότι το όνομα του επόμενου αυτοκράτορα θα αρχίζει από ''"Μ"''. Ο φίλος του Ιωάννη Β΄ Ιωάννης Αξούχος προσπάθησε να πείσει τον ετοιμοθάνατο αυτοκράτορα ότι ο Ισαάκιος θα ήταν καλύτερη επιλογή αλλά εκείνος το απέρριψε.<ref>Magdalino, σ. 195</ref>