Ελληνική Επανάσταση στη Θράκη: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ανάμεσα στα μέλη της Φιλικής Εταιρείας συγκαταλέγονται πλήθος Θρακών, οι οποίοι προέρχονταν από τηντη [[Νεσέμπαρ|Μεσημβρία]], την [[Αγχίαλος (Βουλγαρία)|Αγχίαλο]], τηντη [[Σωζόπολη]], τηντη [[Βάρνα]], τηντη [[Φιλιππούπολη]] και την [[Στενήμαχος (Βουλγαρία)|Στενήμαχο]]. Ως Φιλικοί αναφέρονται ο ιεροδιάκονος [[Ιωαννίκιος Μαρωνείας|Ιωαννίκιος Μαρώνειας]], γνωστός ως Ιωαννίκιος ο Φιλικός, που μυήθηκε από τον Παπαφλέσσα, ο επίσης Μαρωνίτης έμπορος Μηχανίδης, οι Αναγνώστης Αυξεντιάδης και Αναστάσιος Κομνηνός από τη Μεσημβρία, οι Δημήτριος Κώνστας, Αντώνιος και Παναγιώτης Παλαιολόγος, Ζαφείρης και Κωνσταντίνος Νέστωρ και ο Γεώργιος Σγουρός από την Αγχίαλο, ο έμπορος Κωνσταντινίδης από τη Σωζόπολη, οι Αδάμ Κέλκος, Θεόδωρος Αθανασίου και Ιωάννης και Κωνσταντίνος Παπά Νίκογλου όλοι από τη ΦιλιπππούποληΦιλιππούπολη, οι Ιωάννης Ελευθερίου, Παρασκευάς Νικολάου από τη Βάρνα και πολλοί άλλοι. Σήμερα σώζονται τα διπλώματα μυήσεως στη Φιλική Εταιρεία του Αινίτη καπετάνιου Χατζή Αντώνη Βισβίζη (στην Εθνική Βιβλιοθήκη), του Αντώνιου Κομιζόπουλου, του Κάρπου Παπαδόπουλου και του Μακάριου Μαλαξού στο αρχείο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας.<ref name=":7" /> Χωρίς αμφιβολία οι Φιλικοί Θρακιώτες ήταν πολύ περισσότεροι, καθώς πολλοί από αυτούς που ζούσαν στη Μολδοβλαχία και ανέλαβαν δράση στη Ρωσία και στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, ήταν μυημένοι στην Φιλική Εταιρεία.<ref name=":1" /><ref name=":4">{{Cite book|title = Θράκη: Ιστορία - Πολιτισμός - Τέχνη. Μέρος Α'|last = |first = |publisher = |year = |isbn = |location = |pages = 87-89}}</ref>

Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε από τα βασικά στελέχη της Φιλικής Εταιρείας στην οργάνωση του παραρτήματος της Αδριανούπολης, όπου πραγματοποιούσε συχνές επισκέψεις ο Εμμανουήλ Ξάνθος. Οι συναντήσεις των Φιλικών πραγματοποιούνταν στο σπίτι του Αμιρά, κοντά στηνστη μητρόπολη. Στους σπουδαιότερους Αδριανουπολίτες Φιλικούς συγκαταλέγονται οι Σωτήρης Κώκιας, Δημήτριος Χατζηστάνου και Δημήτριος Λέτζογλου, οι οποίοι μύηθηκανμυήθηκαν στο Γαλάτσι της Ρουμανίας, ο Γεώργιος Παπά ή Κούρτογλους ή Καραγιώργος, ο οποίος πήρε μέρος μαζί με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη [[Μάχη του Σκουλενίου|στη μάχη στο Σκουλένι]] (16-17 Ιουνίου 1821) και έχασε εκεί τους πέντε αδελφούς του.<ref name=":7" /><ref name=":1" />

Πολλοί από Θράκες του [[Ιερός Λόχος (1821)|Ιερού Λόχου]] που διασώθηκαν στράφηκαν στη Ρωσία, στην Οδησσό, όπου τους περιέθαλψαν Φιλικοί, ενώ άλλοι κατέφυγαν στη Νότια Ελλάδα για να συνδράμουν τις εκεί πολεμικές επιχειρήσεις, όπως οι αδελφοί Θεόδωρος, Πασχάλης, Αθανάσιος και [[Κωνσταντίνος Ξενοκράτης]]. Μεταξύ αυτών που επέζησαν ήταν και ο Κωνσταντίνος Ξενοκράτης από το Σαμάκοβο, ο οποίος εγκαταστάθηκε στο Βουκουρέστι και διέθεσε μεγάλο μέρος της περιουσίας του για την ίδρυση σχολείων στη γενέτειρά του, στη [[Βιζυή|Βιζύη]], αλλά και στο Μεσολόγγι ([[Ξενοκράτειο Παρθεναγωγείο]]). Παράλληλα, μαζί με τον αδελφό του είχε μετατρέψει το σπίτι του στο Βουκουρέστι σε νοσοκομείο για την περίθαλψη των Ελλήνων.<ref name=":0" /><ref name=":7" /><ref name=":1" />

Στην επανάσταση στη Μολδοβλαχία συμμετείχε και ο [[Θανάσης Καραμπελιάς]] ή Μπελιάς από την Κορνοφωλιά του Έβρου. Αρχικά, είχε σχηματίσει δικό του αντάρτικο σώμα στο Σουφλί, αλλά αργότερα, αφού το 1818 μυήθηκε στην Φιλική Εταιρία , τάχθηκε στο πλευρό του Αλέξανδρου Υψηλάντη, τον οποίο και ακολούθησε σε πολλές μάχες. Όταν ο Υψηλάντης διέφυγε στην Αυστρία, ο Καραμπελιάς κατευθύνθηκε προς το νότο, αλλά διασχίζοντας την οροσειρά της Ροδόπης, έπεσε σε τουρκική ενέδρα, συνελήφθη και απαγχονίστηκε στην Αδριανούπολη.<ref name=":7" /> Κατά μία άλλη εκδοχή, που στηρίζεται σε προφορική παράδοση, διασώθηκε και συνέχισε τον αγώνα στη νότια Ελλάδα. Η ηρωική μορφή του Καραμπελιά απαθανατίστηκε σε δημοτικά τραγούδια.<ref name=":7" /> Μαζί με τον Καραμπελιά στη Μολδοβλαχία πολέμησε και ο Kαρά-Γιάννης ή κατά κόσμον Γιάννης Καραφυλίδης ή Καρυοφυλάκης , από το χωριό Σίδιον ή Σαχίνκιοϊ των Μαλγάρων. Συμμετείχε σε πολλές μάχες, στην έναρξη της επανάστασης από το 1818 . Σκοτώθηκε σε μάχη εναντίον των Τούρκων και ετάφη στην περιοχή της Οδησσού. Σύμφωνα με μια προφορική παράδοση οι δυο τους οδήγησαν σώμα 1500 ανδρών από τη Θράκη στη Μολδοβλαχία. Από την Κορνοφωλιά καταγόταν και ο [[Γεώργιος Γιαννακούδης]], ο οποίος πολέμησε στη Μολδοβλαχία και στη νότια Ελλάδα και στη συνέχεια επέστρεψε σώος στην πατρίδα του.<ref name=":7" /><ref name=":1" /><ref name=":3" /><ref name=":4" />

Η συμμετοχή των Θρακών μαχητών υπήρξε πολύτιμη στους αγώνες για την απελευθέρωση του γένους τόσο στη στεριά, όσο και στη θάλασσα, ενώ οι Θράκες δεν έπαψαν ποτέ να ξεσηκώνονται και κατά τηντη μετεπαναστατική περίοδο (Μακεδονικός Αγώνας 1904-1908).<ref name=":1" />

Από τα ενεργά στελέχη της Φιλικής Εταιρείας ο [[Κωνστάντιος Μαρωνείας|μητροπολίτης Μαρωνείας Κωνστάντιος]] δραστηριοποιήθηκε στη Θάσο, όπως αναφέρει ο Αυστριακός διπλωμάτης και ιστορικός Prokesche von Osten, και συνέβαλε με τις ενέργειές του και με τη συνεργασία του προέδρου του νησιού Χατζη Γιώργη, ο οποίος είχε μυηθεί στην Φιλική Εταιρεία από τον συμπατριώτη του αγωνιστή Αρχιμανδρίτη Καλλίνικο Σταματιάδη, να επαναστατήσουν οι Θασίτες την άνοιξη του 1821.<ref>{{Cite book|title = History of the Secession of the Greeks from the Turkish empire in 1821(German: Geschichte des Abfall der Griechen vom türkischen Reich im Jahre 1821)|last = Von Osten|first = P|publisher = |year = |isbn = |location = |pages = }}</ref> Έτσι ο Μητροπολίτης Κωνστάντιος ξεκίνησε από την Θάσο μαζί με Μαρωνίτες, κατοίκους της Μάκρης και μερικούς Θασίτες για το Άγιο Όρος προκειμένου να συναντηθεί με τον [[Εμμανουήλ Παπάς|Εμμανουήλ Παπά]], ο οποίος ήδη από διμήνου βρισκόταν στη Μονή Εσφιγμένου. Στο Πρωτάτο των Καρυών το Μάιο του 1821,  μαζί με τον Εμμανουήλ Παπά, ο Μητροπολίτης Κωνστάντιος ευλόγησε τα όπλα των επαναστατών της Χαλκιδικής. Σύμφωνα με το έργο του Ιωάννη Φιλήμονος «''υπερμεσούντος'' του Μαΐου… υπέρ δε της εσωτερικής διοικήσεως και του οικονομικού μέρους του πολέμου συνεστήθη, εφορεία γενική παρ’ όλων των μοναστηρίων, και εις τα όπλα προσεκλήθησαν πάντες οι δυνάμενοι εκ των μοναχών του Όρους. Ούτω, τελετής εκκλησιαστικής γενομένης, και του Μητροπολίτου Μαρωνείας Κωνσταντίου ευλογήσαντος, επανέστη ο Άθως υπό τον Εμμανουήλ Παπά''».''<ref name=":2" /> Την 1η Ιουνίου του 1821 ο Εμμανουήλ Παπάς με 5.900 πολεμιστές εκ των οποίων οι 1000, ίσως και περισσότεροι, ήταν αγιορείτες μοναχοί, εκστράτευσε στην Χαλκιδική κατά των Οθωμανών της περιοχής της Ιερισσού.<ref name=":5">{{Cite journal|url = |title = «Εθνεγέρτης Μητροπολίτης Μαρωνείας Κωνστάντιος Δ΄Η ηρωική θυσία του κατά τον αγώνα της εθνικής παλιγγενεσίας του 1821»|last = Σιδηράς|first = Ι|date = |journal = Εφημερίδα Παρατηρητής|accessdate = |doi = }}</ref> Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή του μοναχού Δοσίθεου Κωνσταμονίτη, ο οποίος ως αυτόπτης μάρτυρας περιγράφει την πορεία του Μητροπολίτη Κωνστάντιου, του Παπά και του γιατρού Ευάγγελου προς τα Στάγειρα: «''Εξεστράτευσε, λοιπόν, τότε ο εκλαμπρότατος εκείνος άρχων Μανωλάκης μετά των στρατευμάτων αυτού, πεζούς και καββαλαραίους'' και με φλάμπουρα ..... και ήταν με τη συνοδείαν αυτού τότε ζηλωτής υπέρμαχος πρώτος από τους άλλους, ο άγιος Μαρωνείας, Κωνστάντιος λεγόμενος. Είτα ο εξοχότατος άρχων ιατρός Ευάγγελος, με τους στρατιώτας αυτού, και με πατιέρας, ως έθος είναι εις τα στρατεύματα''».'' Ο μητροπολίτης Μαρωνείας Κωνστάντιος έχασε τη ζωή του κατά τη διάρκεια του εγχειρήματος της Μακεδονίας, πιθανότατα στη μάχη της Ρεντίνας, ενώ ο Εμμανουήλ Παπάς αναχώρησε για την Ύδρα μαζί με άλλους συμπολεμιστές του με το καράβι του Αινίτη [[Οικογένεια Βισβίζη|Χατζή-Αντώνη Βισβίζη]] Δοντά, πάνω στο οποίο και ξεψύχησε.<ref name=":1" /><ref name=":5" />

Το [[1821]] ο [[Μητρόπολη Λιτίτσης|επίσκοπος Λιτίτσης]] Σωφρόνιος που ήταν μέλος της [[Φιλική Εταιρεία|Φιλικής Εταιρείας]] (η επισκοπή Λιτίτσης βρισκόταν στη Θράκη με έδρα το [[Ορτάκιοϊ Βόρειας Θράκης|Ορτάκιοϊ της Βόρειας Θράκης]]), συγκρότησε επαναστατικό σώμα από Μανδριτσιώτες και [[Ορτάκιοϊ Βόρειας Θράκης|Ορτακινούς]], δηλαδή Έλληνες κατοίκους του [[Ορτάκιοϊ Βόρειας Θράκης|Ορτάκιοϊ]] και της [[Μανδρίτσα]]ς, οι οποίοι αφού διέσχισαν την τουρκοκρατούμενη Βουλγαρία, ενώθηκαν με τα στρατεύματα του ΑλεξανδρουΑλέξανδρου Υψηλάντη και έλαβαν μέρος στην επανάσταση της Μολδοβλαχίας. Μετά την αποτυχία της επανάστασης, όσοι επέζησαν διέσχισαν πολεμώντας τη Βαλκανική χερσόνησο και έφτασαν στην ΗπειροΉπειρο και απ' εκεί στην επαναστατημένη [[Ρούμελη]], όπου πολέμησαν για την ελευθερία της Ελλάδος. Ελάχιστοι από τους πολεμιστές αυτούς επέστρεψαν.<ref>[https://mikrasiatwn.wordpress.com/2011/08/01/1024/ Γιώργος Καζάνας, ''Το Ορτάκιοϊ της Θράκης – μια ελληνική κοινότητα'']</ref><ref>Ν.Ροδοοίνος, ''Ολίγα περί της Μητροπόλεως Λιτίτσης'', Θρακικά, τόμος 12, 1939.</ref>

Επαναστατικές ενέργειες εκδηλώθηκαν την εποχή εκείνη και στην Σαμοθράκη, με την αποφασιστική ενθάρρυνση από τις από τις περιπολίες των Ψαριανών στα βόρεια Ελληνικά παράλια. Ο τουρκικός στόλος προερχόμενος από τον Ελλήσποντο, αποβίβασε στρατό στο νησί, κατέστειλε την ανταρσία, λεηλάτησε τη Σαμοθράκη και μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη 70 ομήρους, 12 από τους οποίους απαγχόνισε.<ref name=":1" /> Ο Γάλλος περιηγητής [[Φρανσουά Πουκεβίλ|Πουκεβίλ]] περιγράφει τα γεγονότα: "''οι γυναίκες αλυσοδένονται, οι άνδρες αποκεφαλίζονται, εκτός από μερικούς που τους φυλάγουν για να τους κρεμάσουν στα κατάρτια, όταν νικητές θα μπουν στην Κωνσταντινούπολη''".<ref>{{Cite book|title = Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως ήτοι η Αναγέννησις της Ελλάδος, Τομ.3|last = Πουκεβίλ|first = Φ.Σ.Υ.Λ.|publisher = |year = |isbn = |location = |pages = 165}}</ref> Σημαντική είναι και η μαρτυρία του [[Ίων Δραγούμης|ΙώναΊωνα Δραγούμη]] στο έργο του "Σαμοθράκη", ο οποίος διέσωσε με λεπτομερειεςλεπτομέρειες τη σφαγή, όπως την άκουσε από τους κατοίκους του νησιού.<ref>{{Cite book|title = Σαμοθράκη|last = Δραγούμης|first = Ί|publisher = |year = |isbn = |location = |pages = 28-31}}</ref> Οι Σαμοθρακίτες Μιχαήλ, Γεώργιος, Μανουήλ, Θεόδωρος καθώς και ο Νικόλαος Παπαντωνούδης μαρτύρησαν, αρνούμενοι τον εξισλαμισμό και ανακηρύχτηκαν νεομάρτυρες. Η μνήμη τους γιορτάζεται στις 6 Απριλίου.<ref name=":0" /><ref name=":7" /><ref name=":4" />