Μαζντάκ: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
επικεφαλής |
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
||
Γραμμή 1:
{{πληροφορίες προσώπου}}
Ο '''Μαζντάκ''' (περσικά: [[Image:mazdak.png|25px]]) (Πέθανε περίπου 524 ή 528) (επίσης γνωστός ως '''Μαζντάκ ο
▲Ο '''Μαζντάκ''' (περσικά: [[Image:mazdak.png|25px]]) (Πέθανε περίπου 524 ή 528) (επίσης γνωστός ως '''Μαζντάκ ο νεώτερος''') ήταν ζοροαστριστης μομπαντ (ιερέας), ιρανός μεταρρυθμιστής, προφήτης και θρησκευτικός ακτιβιστής που κέρδισε επιρροή κατά τη διάρκεια της Σασσανιδικής βασιλείας του αυτοκράτορα Καβάδη του Α΄ kαι ισχυρίστηκε ότι ήταν προφήτης του [[Αχούρα Μάζντα]] και καθιέρωσε κοινά κτήματα και προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας. Έχει θεωρηθεί ως πρωτο-σοσιαλιστής.<ref name="Manfred">{{Cite book|editor=Manfred, Albert Zakharovich|year=1974|title=A Short History of the World|publisher=Progress Publishers|location=Moscow|volume=1|page=182|others=(translated into English by Katherine Judelson)|oclc=1159025}}</ref>
== Μαζντακισμός ==
Ο Μαζντάκ ήταν ο κύριος εκπρόσωπος μιας θρησκευτικής και φιλοσοφικής διδασκαλίας που ονομάζεται Μαζντακισμός, την οποία θεωρούσε ως μια μεταρρυθμισμένη και καθαρή εκδοχή του Ζωροαστρισμού,<ref name="ya56">{{Cite book|author=Yarshater, Ehsan|year=1983|title=Cambridge history of Iran The Seleucid, Parthian and Sasanian periods|volume=2|pages=995–997|isbn=978-0-521-24693-4}}</ref><ref name="cosmo">[http://azargoshnasp.net/famous/babak_khorramdin/teachingsmazdakshaki.pdf Shaki, Mansour. 1985. The cosmogonical and cosmological teachings of Mazdak.] Papers in Honour of Professor Mary Boyce, Acta Iranica 25, Leiden, 1985, σσ. 527–43.</ref> αν και η διδασκαλία του έχει υποστηριχθεί ότι εμφανίζει επιρροές και από τον Μανιχαϊσμό.<ref name="ya56"/> Ο Ζωροαστριανισμός ήταν η κυρίαρχη θρησκεία των Σασσανιδών Περσών και ο ίδιος ο Μαζντάκ ήταν ένας μομπαντ ή ζοροαστριστης ιερέας, αλλά οι περισσότεροι κληρικοί θεωρούσαν την διδασκαλία του ως αίρεση. Οι πληροφορίες γι'αυτόν είναι λιγοστές και οι λεπτομέρειες είναι σκανδαλώδεις, αλλά ορισμένες περαιτέρω λεπτομέρειες μπορούν να συναχθούν από το μεταγενέστερο δόγμα των Χουραμιτων, το οποίο θεωρήθηκε ως συνέχεια του Μαζντακισμού.<ref name="ya56" /><ref>{{Cite journal|author=Shaki, Mansour|year=1978|title=The social doctrine of Mazdak in the light of middle Persian evidence|journal=Archív Orientálni|volume=46|issue=4|pages=289–306}}</ref>
=== Προέλευση ===
Ορισμένες πηγές ισχυρίζονται ότι οι αρχικοί ιδρυτές αυτής της αίρεσης έζησαν νωρίτερα από τον Μαζντάκ. Αυτά ήταν ένα άλλο μομπαντ, [[ Zaradust-e Khuragen|Zaradust-e Khuragen]]<ref name="Esposito">{{Cite book|title=The Oxford Dictionary of Islam|last=Esposito, John L.|authorlink=John Esposito|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-512558-0|year=2003|chapter=Mazdakism|location=New York|page=[https://archive.org/details/oxforddictionary00bada/page/198 198]|url=https://archive.org/details/oxforddictionary00bada/page/198}}</ref> (διακρίνεται από τον ιδρυτή του Ζωροαστρισμού, [[Ζωροάστρης|Ζωροάστρη]], Μέση περσική ''Zardusht)'' και/ή ένας Ζωροαστριστης φιλόσοφος γνωστή ως Μαζντάκ ο Πρεσβύτερος, που δίδαξε έναν συνδυασμό [[Αλτρουισμός|αλτρουισμού]] και [[ Ηδονισμός|ηδονισμού]]: «κατευθυνε τους οπαδους του να απολαύσουν τις απολαύσεις της ζωής και να ικανοποιήσουν την όρεξή τους στον υψηλότερο βαθμό όσον αφορά το φαγητό και το ποτό στο πνεύμα της ισότητας, να στοχεύσουν σε καλές πράξεις · να απέχουν από το χύσιμο αίματος και να προκαλούν βλάβη σε άλλους · και να εξασκούν φιλοξενία χωρίς κράτηση".<ref name="ya562">{{Cite book|title=Cambridge history of Iran The Seleucid, Parthian and Sasanian periods|last=Yarshater, Ehsan|isbn=978-0-521-24693-4|year=1983|volume=2|pages=995–997}}</ref> Αυτό το δόγμα αναπτύχθηκε περαιτέρω από τον πιο γνωστό Μαζντάκ τον Νεώτερο, γιο του Bāmdād.
Σε μεταγενέστερα στάδια, η συντηρητική αντιπολίτευση του Ζωροαστρισμού κατηγόρησε τους οπαδούς του Μαζντάκ για αίρεση και με αποτρόπαιες πρακτικές όπως η κοινή χρήση γυναικών, για τις οποίες οι μελετητές δεν βρήκαν στοιχεία. Οι οπαδοί του Μαζντάκ θεωρούνται οι πρώτοι πραγματικοί σοσιαλιστές στην ανθρώπινη ιστορία με την έμφαση στην κοινοτική ιδιοκτησία και την κοινοτική εργασία με οφέλη που συγκεντρώνονται σε όλους.<ref name="Manfred2">{{Cite book|title=A Short History of the World|publisher=Progress Publishers|year=1974|editor-last=Manfred, Albert Zakharovich|others=(translated into English by Katherine Judelson)|volume=1|location=Moscow|page=182}}</ref><ref name="Quran">{{Cite book|title=A Comprehensive Commentary on the Quran comprising Sale's translation and Preliminary Discourse|last=Wherry, Rev. E. M.|publisher=Houghton, Mifflin and Company|year=1882|location=Boston|page=[https://books.google.com/books?id=0ushAAAAMAAJ&pg=PA66 66]}}</ref>
=== Θεολογικές αρχές ===
Όπως και ο Ζωροαστρισμός (τουλάχιστον όπως ασκούνταν την εποχή εκείνη) και ο [[Μανιχαϊσμός]], ο Μαζντακισμός είχε μια [[ Διλιστική κοσμολογία|δυαδική κοσμολογία]] και [[ Διλιστική κοσμολογία|κοσμολογία]].<ref name="cosmo2">[http://azargoshnasp.net/famous/babak_khorramdin/teachingsmazdakshaki.pdf Shaki, Mansour. 1985. The cosmogonical and cosmological teachings of Mazdak.] Papers in Honour of Professor Mary Boyce, Acta Iranica 25, Leiden, 1985, pp. 527–43.</ref> Αυτή η διδασκαλία δίδαξε ότι υπήρχαν δύο αρχικές αρχές του σύμπαντος: Φως, το καλό. και το Σκοτάδι, το κακό. Αυτά τα δύο είχαν μπερδευτεί από ένα κοσμικό ατύχημα, βάφοντας τα πάντα εκτός από τον Θεό. Το Φως χαρακτηρίζεται από τη γνώση και το συναίσθημα, και ενεργεί από το σχεδιασμό και την ελεύθερη βούληση, ενώ το Σκοτάδι είναι αδαές και τυφλό και ενεργεί τυχαία. Ο ρόλος της ανθρωπότητας σε αυτήν τη ζωή ήταν, μέσω καλής συμπεριφοράς, να απελευθερώσει τα μέρη του εαυτού του που ανήκαν στο Φως. Αλλά όπου ο Μανιχαϊσμός έβλεπε το μείγμα του καλού και του κακού ως κοσμική τραγωδία, ο Μαζντάκ το είδε αυτό με έναν πιο ουδέτερο, ακόμη και αισιόδοξο τρόπο.
Επιπλέον, ο Μαζντακισμός αναφέρεται, σε μια καθυστερημένη εργασία, ότι διακρίνει τρία στοιχεία (Φώτια, Νερό, Γη) και τέσσερις Δυνάμεις (Διάκριση, Κατανόηση, Διατήρηση και Χαρά), που αντιστοιχούν στους τέσσερις αρχηγούς του κράτους των Σασσανιδών – ο αρχηγός μομπαντ (''Mobadan Mobad''), ο αρχηγός [[ Herbad|Herbad]], ο διοικητής του στρατού και ο κύριος ψυχαγωγίας), επτά μάγοι και δώδεκα πνευματικές δυνάμεις. Όταν οι Τέσσερις, οι Επτά και οι Δώδεκα ενώθηκαν σε έναν άνθρωπο, δεν υπόκεινται πλέον σε θρησκευτικά καθήκοντα. Επιπλέον, πιστεύεται ότι ο Θεός κυβερνά τον κόσμο μέσω επιστολών, που κρατούσαν το κλειδί για το Μεγάλο Μυστικό που πρέπει να μάθει. Αυτή η περιγραφή υποδηλώνει ότι ο Μαζντακισμός ήταν, από πολλές απόψεις, μια τυπική [[Γνωστικισμός|Γνωστική αίρεση]].<ref>{{Harvnb|Yarshater|1983}}</ref>
=== Ηθικές και κοινωνικές αρχές ===
Δύο διακριτικοί παράγοντες της διδασκαλίας του Μαζντάκ ήταν η μείωση της σπουδαιότητας των θρησκευτικών διατυπώσεων - το αληθινό θρησκευτικό άτομο είναι εκείνο που κατάλαβε και συσχετίστηκε σωστά με τις αρχές του σύμπαντος - και μια κριτική για την ισχυρή θέση του κληρού, ο οποίος, πίστευε οτι είχε καταπιέσει τον περσικό πληθυσμό και εχει προκάλεσει μεγάλη φτώχεια.
Ο Μαζντάκ τόνισε την καλή συμπεριφορά, η οποία περιελάμβανε μια ηθική και ασκητική ζωή, χωρίς θανάτωση και [[χορτοφαγία]] (θεωρώντας ότι το κρέας περιέχει ουσίες που προέρχονται αποκλειστικά από το Σκοτάδι), να είναι καποιος ευγενικός και φιλικός και να ζει ειρηνικά με τους άλλους ανθρώπους. Κατά πολλούς τρόπους, η διδασκαλία του Μαζντάκ μπορεί να γίνει κατανοητή ως έκκληση για κοινωνική [[επανάσταση]] και αναφέρεται ως πρώιμος «[[κομμουνισμός]]».<ref name="Quran2">{{Cite book|title=A Comprehensive Commentary on the Quran comprising Sale's translation and Preliminary Discourse|last=Wherry, Rev. E. M.|publisher=Houghton, Mifflin and Company|year=1882|location=Boston|page=[https://books.google.com/books?id=0ushAAAAMAAJ&pg=PA66 66]}}</ref>
Σύμφωνα με τον Μαζντάκ, ο Θεός είχε αρχικά τοποθετήσει τα μέσα διαβίωσης στη γη, έτσι ώστε οι άνθρωποι να τα διαιρέσουν εξίσου, αλλά οι ισχυροί είχαν εξαναγκάσει τους αδύναμους, αναζητώντας κυριαρχία και προκαλώντας τη σύγχρονη ανισότητα. Αυτό με τη σειρά του ενδυνάμωσε τους «πέντε δαίμονες» που αποστρεψαν τους ανθρώπους από τη Δικαιοσύνη - αυτοί ήταν ο Φθόνος, η Οργή, η Εκδίκηση, η Ανάγκη και η Απληστία. Για να επικρατήσει αυτών των κακών, η Δικαιοσύνη έπρεπε να αποκατασταθεί και όλοι πρέπει να μοιράζονται τα πλεονεκτήματα με τους συναδέλφους τους. Ο Μαζντάκ φέροταν να σχεδιάζε να το επιτύχει κάνοντας όλο τον πλούτο κοινό ή ανακατανεμώντας το πλεόνασμα,<ref>{{Cite journal|last=Crone, Patricia|year=1991|title=Kavad's Heresy and Mazdak's Revolt|journal=Iran: Journal of the British Institute of Persian Studies|volume=29|pages=21–40|url=http://www.hs.ias.edu/files/Crone_Articles/Crone_Mazdak.pdf}}</ref> αν και δεν είναι σαφές πώς σκόπευε να το οργανώσει από την άποψη των κανονισμών και σε ποιο βαθμό η θέση του καρικατοποιήθηκε από εχθρικές πηγές.<ref name="ya1000">{{Harvnb|Yarshater|1983}}</ref> Οι εχθρικές πηγές επικεντρώνονται κυρίως στην υποτιθέμενη «κοινή χρήση» των γυναικών, στην επακόλουθη σεξουαλική [[ακολασία]] και στη σύγχυση της [[συγγένεια|γραμμής καταγωγής]]. Δεδομένου ότι το τελευταίο είναι μια τυπική κατηγορία εναντίον αιρέσεων, η αλήθεια του αμφισβητήθηκε από τους ερευνητές. Είναι πιθανό ότι ο Μαζντάκ έλαβε μέτρα κατά της εκτεταμένης [[Πολυγαμία|πολυγαμίας]] των πλουσίων και της έλλειψης συζύγων για τους φτωχούς.<ref name="ya1000" />
== Αντιπολίτευση και εκκαθάριση των υποστηρικτών του Μαζντάκ ==
Ο φόβος μεταξύ των [[ευγενείς|ευγενών]] και του Ζωροαστρικού κληρού αυξήθηκε τόσο έντονα που ο Βασιλιάς Καβάδης ανατράπηκε το 496, αλλά κατάφερε να ανακτήσει το θρόνο τρία χρόνια αργότερα με τη βοήθεια της [[Αυτοκρατορία των Εφθαλιτών|Αυτοκρατορίας των Εφθαλιτών]]. Φοβισμένος από την αντίσταση μεταξύ των ισχυρών, επέλεξε να απομακρυνθεί από τον Μαζντάκ. Άφησε στον [[Χοσρόης Α΄ της Περσίας|Ανουσιρβάν]] να ξεκινήσει μια εκστρατεία εναντίον των Μαζντακιστών το 524 ή το 528, με αποκορύφωμα τη σφαγή των περισσότερων από τους οπαδούς - συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του Μαζντάκ - και την αποκατάσταση του ορθόδοξου Ζωροαστρισμού ως κρατικής θρησκείας.<ref name="Quran3">{{Cite book|title=A Comprehensive Commentary on the Quran comprising Sale's translation and Preliminary Discourse|last=Wherry, Rev. E. M.|publisher=Houghton, Mifflin and Company|year=1882|location=Boston|page=[https://books.google.com/books?id=0ushAAAAMAAJ&pg=PA66 66]}}</ref> Διάφορες φανταστικες υποθεσεις<ref name="yarfict">{{Harvnb|Yarshater|1983}}</ref> καθορίζουν τον τρόπο εκτέλεσης: για παράδειγμα, το επός του [[Σαχναμέ]] αναφερει ότι 3.000 Μαζντακιτές θάφτηκαν ζωντανοι με τα πόδια προς τα πάνω για να παρουσιάσουν το θέαμα ενός «ανθρώπινου κήπου», ενώ ο ίδιος ο Μαζντάκ κρεμάστηκε ανάποδα και πυροβολήθηκε με αμέτρητα βέλη. Άλλες ιστορίες προσδιορίζουν άλλες βασανιστικές μεθόδους εκτέλεσης. Στη συνέχεια, ο Ανουσιρβάν προχώρησε στην εφαρμογή των δικών του εκτεταμένων κοινωνικών και διοικητικών μεταρρυθμίσεων.<ref>{{Harvnb|Yarshater|1983}}</ref> Ανατράπηκε επίσης ο Μαζδακιτής κυβερνήτης των της Αλ Χιρά και ο προηγούμενος βασιλιάς επανήλθε στην εξουσία.
== Οι οπαδοί ==
Γραμμή 11 ⟶ 30 :
Με την υποστήριξη του βασιλιά, ο Μαζντάκ θα μπορούσε να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα κοινωνικής μεταρρύθμισης, το οποίο περιελάμβανε ειρηνισμό, αντι-κληρικισμό και προγράμματα βοήθειας για τη βοήθεια των φτωχών. Ο Μαζντάκ είχε ανοίξει κυβερνητικές αποθήκες για να βοηθήσει τους φτωχούς. Είχε επίσης κλείσει όλους τους Ζωροαστρικούς ναούς της φωτιάς εκτός από τους τρεις μεγάλους.
Εκτελέστηκε από τον βασιλιά της Περσίας όταν απέκτησε αρκετούς οπαδους οι οποίοι ζητουσαν την κατάργηση της μοναρχίας. Σφαγιάστηκαν και οι ακόλουθοι του.
== Εβραϊκή παράδοση ==
Γραμμή 21 ⟶ 40 :
}}
</ref> (495-502).
== Κληρονομιά ==
Μερικοί Μαζντακιτές επέζησαν και εγκαταστάθηκαν σε απομακρυσμένες περιοχές. Μικρές ομαδες των Μαζντακιτικών κοινοτητων λέγεται ότι έχουν επιβιώσει για αιώνες μετά τη [[ Μουσουλμανική κατάκτηση της Περσίας|Μουσουλμανική κατάκτηση της Περσίας]]. Τα δόγματα τους πιθανώς αναμιγνύονταν με ριζοσπαστικά ρεύματα του [[Σιισμός|Σιιτικού Ισλάμ]], επηρεάζοντάς τα και προκάλεσαν αργότερα ισχυρά επαναστατικά-θρησκευτικά κινήματα στην περιοχή. Η λατρεία του [[Αλ Μουκάννα]], ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ήταν η ενσάρκωση του Θεού και είχε οπαδούς μεταξύ της σέκτας του Μουμπάιγιαϊδα του Ζωροαστρισμού και ακόμη και ορισμένων Τούρκων, υποστήριξε τους νόμους και τα ινστιτούτα του Μαζντάκ. <ref>[http://journals.iium.edu.my/intdiscourse/index.php/islam/article/viewFile/252/234 Al-Bīrūnī: Father of Comparative Religion]</ref> Τον 9ο αιώνα, οι [[ Χουραμίτες|Χουραμίτες]], μια ισότιμη θρησκευτική αίρεση που πιθανότατα προήλθε από τον Μαζντακισμό, οδήγησαν μια εξέγερση υπό την ηγεσία του [[Μπάμπακ Κορραμντίν]] εναντίον του [[Χαλιφάτο των Αββασιδών|Χαλιφάτου των Αββασιδών]] και υπερασπίστηκαν με επιτυχία μεγάλες περιοχές εναντίον των δυνάμεων του Χαλιφάτου για περίπου είκοσι χρόνια.<ref>{{Harvnb|Yarshater|1983}}</ref> Οι [[ Μπατίνια|Μπατίνια]], οι [[ Qarmatians|Qarmatians]] και άλλα μεταγενέστερα επαναστατικά ρεύματα του Ισλάμ μπορεί επίσης να συνδέονται με τον Μαζντακισμό και συχνά εξισώθηκαν με αυτόν από τους σύγχρονους συγγραφείς.<ref>{{Harvnb|Yarshater|1983}}</ref>
== Σημειώσεις ==
| |||