Ελλάδα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ Αναστροφή της επεξεργασίας από τον 2A02:214A:8208:8600:F0F6:88A2:F4ED:C349 (συνεισφ.), επιστροφή στην τελευταία εκδοχή υπό InternetArchiveBot
Ετικέτα: Επαναφορά
Απλά πράγματα
Γραμμή 63:
}}
 
Η '''Ελλάδα''', (στην καθαρεύουσα '''Ελλάς'''), με επίσημη συνταγματική ονομασία '''Ελληνική Δημοκρατία''', είναι χώρα της [[Νοτιοανατολική Ευρώπη|νοτιοανατολικής Ευρώπης]] στο νοτιότερο άκρο της [[Βαλκάνια|Βαλκανικής χερσονήσου]]. Συνορεύει στα βορειοδυτικά με την [[Αλβανία]], στα βόρεια με τη [[Βόρεια Μακεδονία]] και τη [[Βουλγαρία]] και στα βορειοανατολικά με την [[Τουρκία]]. Έχει ακτές στην Ανατολική [[Μεσόγειος Θάλασσα|Μεσόγειο]] και βρέχεται ανατολικά από το [[Αιγαίο Πέλαγος|Αιγαίο]], δυτικά από το [[Ιόνιο Πέλαγος|Ιόνιο]] και νότια από το [[Λιβυκό Πέλαγος|Λιβυκό]]. Η Ελλάδα κατέχει την 11η θέση στις χώρες με τη μεγαλύτερη [[Ακτή|ακτογραμμή]] στα 13.676 χιλιόμετρα, καθώς έχει πλήθος νησιών που υπολογίζεται, αναλόγως τα κριτήρια, στα 2.500 με τα 165 έως 227 να είναι κατοικήσιμα. Βρίσκεται στην 97η θέση στην κατάταξη των χωρών του κόσμου σύμφωνα με την έκτασή τους. Σύμφωνα με επίσημες εκτιμήσεις της [[Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία|Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας]], ο πληθυσμός της χώρας την 1η Ιανουαρίου 2020 εκτιμάται ότι είναι 10.691.204. Η πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της, είναι η [[Αθήνα]].
 
Η Ελλάδα έχει πλούσια ιστορική κληρονομιά, κάτι που αντανακλάται στα 18 [[Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς|Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς]] της [[Εκπαιδευτική Επιστημονική και Πολιτιστική Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών|UNESCO]] που βρίσκονται στην επικράτειά της. Κατά τη διάρκεια της ιστορίας της έχει αλληλεπιδράσειεπηρεαστεί πολιτισμικά κυρίως με λαούς της Μέσης Ανατολής και της Ευρώπης. Οι αρχαίοι Έλληνες αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για τον παγκόσμιο πολιτισμό αφού στην [[αρχαία Ελλάδα]] γεννήθηκε η [[δημοκρατία]] και η [[φιλοσοφία]], οι [[Ολυμπιακοί Αγώνες]], το [[Δράμα (λογοτεχνία)|δράμα]], η [[τραγωδία]] και η [[κωμωδία]]. Από τον [[8ος αιώνας π.Χ.|8ο αιώνα π.Χ.]], οι [[Έλληνες]] οργανώθηκαν σε ανεξάρτητες πόλεις-κράτη, γνωστές ως ''[[πόλις|πόλεις]]'', οι οποίες κάλυπταν όλη την περιοχή της [[Μεσόγειος Θάλασσα|Μεσογείου]] και τον [[Μαύρη Θάλασσα|Εύξεινο Πόντο]]. Ο [[Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας]] ένωσε το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής ηπειρωτικής χώρας τον 4ο αιώνα π.Χ., με τον γιο του [[Αλέξανδρος ο Μέγας|Αλέξανδρο Γ']] να κατακτά γρήγορα ένα μεγάλο μέρος του αρχαίου κόσμου, εξαπλώνοντας τον ελληνικό πολιτισμό και επιστήμη από την ανατολική Μεσόγειο μέχρι την [[Ινδία]]. Η Ελλάδα προσαρτήθηκε από τη Ρώμη τον 2ο αιώνα π.Χ., καθιστώντας την αναπόσπαστο τμήμα της [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]] και του διαδόχου της, της [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Βυζαντινής Αυτοκρατορίας]], όπου κυριαρχούσε η ελληνική γλώσσα και ο πολιτισμός. Ο εκχριστιανισμός των κατοίκων της ξεκίνησε ήδη τον 1ο και ολοκληρώθηκε τον 6ο αιώνα μ.Χ. Η [[Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία]] βοήθησε στη διαμόρφωση της σύγχρονης ελληνικής ταυτότητας και μετέδωσε τις ελληνικές παραδόσεις στον ευρύτερο Ορθόδοξο Κόσμο. Μετά το 1204 δημιουργήθηκαν [[Λατινοκρατία|λατινικές κτήσεις]] σε νησιά και παραθαλάσσιες περιοχές του ελλαδικού χώρου. Στα μέσα του 15ου αιώνα οι [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανοί Τούρκοι]] κατέκτησαν σχεδόν ολόκληρη την περιοχή, που [[Οθωμανική περίοδος στην Ελλάδα|παρέμεινε υπό οθωμανική κυριαρχία]] για περίπου τέσσερις αιώνες.
 
Μετά την εμφάνιση του ελληνικού εθνικού κινήματος, το 1821 ξέσπασε [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|επανάσταση των Ελλήνων]] εναντίον της [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανικής Αυτοκρατορίας]] με σκοπό την ίδρυση ανεξάρτητου κράτους, το οποίο [[Πρωτόκολλο του Λονδίνου (1830)|αναγνωρίστηκε]] το 1830. Τον επόμενο αιώνα το [[Βασίλειο της Ελλάδας]] [[Μεγάλη Ιδέα|επεκτάθηκε εδαφικά]], κυρίως με τους [[Βαλκανικοί Πόλεμοι|Βαλκανικούς Πολέμους]], ως την [[Μικρασιατική Καταστροφή|αποτυχία]] της [[Μικρασιατική εκστρατεία|Μικρασιατικής εκστρατείας]] το 1922. Τις επόμενες δεκαετίες η Ελλάδα [[Β΄ Ελληνική Δημοκρατία|διήγαγε ταραγμένο πολιτικό βίο]] και ακολούθησε μία μακρά περίοδος αυταρχικής διακυβέρνησης,<ref name="FleischerAuthoritarianRule237">{{cite book|last=Fleischer|first=Hagen|authorlink=Χάγκεν Φλάισερ|title=Totalitarian and Authoritarian Regimes in Europe: Legacies and Lessons from the Twentieth Century|chapter=Authoritarian Rule in Greece (1936-1974) and Its Heritage|location=Νέα Υόρκη / Οξφόρδη|year=2006|editor1=Jerzy W. Borejsza|editor2=Klaus Ziemer|page=237}}</ref> κατά την οποία επιβλήθηκε [[Καθεστώς της 4ης Αυγούστου|βασιλική δικτατορία]], η χώρα βρέθηκε υπό [[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|στρατιωτική κατοχή κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο]], γνώρισε [[Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος (1946–1949)|εμφύλιο πόλεμο]] και μια [[Στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα (1967 - 1974)|επταετή στρατιωτική δικτατορία]]. [[Μεταπολίτευση|Από το 1974 έως σήμερα]] πολίτευμα του κράτους είναι η [[προεδρευομένη κοινοβουλευτική δημοκρατία|προεδρεύομενη κοινοβουλευτική δημοκρατία]].
 
Η Ελλάδα έγινε μέλος της [[Ευρωπαϊκή Ένωση|Ευρωπαϊκής Ένωσης]] (τότε [[Ευρωπαϊκές Κοινότητες|Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων]]) το 1981 και της [[Ευρωζώνη]]ς το 2001. Είναι μέλος του [[ΝΑΤΟ]] από το 1952 και ιδρυτικό μέλος του [[Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών|ΟΗΕ]] από το 1945, του [[Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης|ΟΟΣΑ]], του [[Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου|ΠΟΕ]], του [[Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη|ΟΑΣΕ]] και του [[Διεθνής Οργανισμός Γαλλοφωνίας|Διεθνούς Οργανισμού Γαλλοφωνίας]]. Η μοναδική πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας, η μεγάλη [[Τουρισμός στην Ελλάδα|τουριστική βιομηχανία]], ο [[Ελληνική ναυτιλία|εξέχων τομέας της ναυτιλίας]] και η [[Γεωστρατηγική|γεωστρατηγική σημασία]] της την ταξινομούν ως μέση δύναμη. Είναι η μεγαλύτερη οικονομία στα [[Βαλκάνια]] και σημαντικός επενδυτής στη περιοχή. Θεωρείται [[ανεπτυγμένη χώρα]] με υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα και πολύ υψηλό [[δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης|δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης]]. Κατατάχθηκε ως η 29η καλύτερη χώρα σε επίπεδο ποιότητας ζωής στον κόσμο για το 2015.<ref>{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2015_human_development_report.pdf|title=Human Development Report 2015|date=2015|accessdate=6 Απριλίου 2016}}</ref>
Γραμμή 81:
Η παλαιότερη μαρτυρία [[άνθρωπος|ανθρώπινης]] παρουσίας στην Ελλάδα, ένα κρανίο από το [[σπήλαιο Πετραλώνων]], χρονολογείται πριν από 300-400 χιλιάδες χρόνια.<ref>{{harvnb|Thomas|2014|p=8}}.</ref> Με το πέρας της [[Παλαιολιθική Ελλάδα|παλαιολιθικής περιόδου]], η κατοίκηση σπηλαίων εγκαταλείφθηκε και από το 7.000 π.Χ. δημιουργήθηκαν οικισμοί, που εντοπίζονται κυρίως στην [[Κρήτη]] και τη βόρεια Ελλάδα, όπως στο [[Σέσκλο Μαγνησίας]] και στο [[Διμήνι]], όπου [[γεωργία (δραστηριότητα)|καλλιεργούνταν]] σιτηρά και [[κτηνοτροφία|εκτρέφονταν]] [[εξημέρωση|εξημερωμένα]] ζώα. Η διάδοση του [[νεολιθική περίοδος|νεολιθικού]] τρόπου ζωής συνδέεται με την έλευση, πιθανώς από τη [[Μικρά Ασία]], των ομιλητών της [[Πρωτοελληνική γλώσσα|πρωτοελληνικής γλώσσας]].<ref>{{harvnb|Thomas|2014|p=9-10, 14-15, σημ. 10}}.</ref>
 
Από περίπου το 3.000 π.Χ. στην περιοχή του [[Αιγαίο Πέλαγος|Αιγαίου Πελάγους]] παρατηρείται, αρχικά στο νησιωτικό σύμπλεγμα των [[Κυκλάδες|Κυκλάδων]], αύξηση της συνθετότηταςσύνθεσης της κοινωνικής οργάνωσης, γνωρίσματα της οποίας ήταν [[Εποχή του Ορείχαλκου|χρήση χάλκινων εργαλείων]], η πολυκαλλιέργεια και η ανάπτυξη του [[εμπόριο|εμπορίου]] προϊόντων κατεργασίας πρώτων υλών, όπως [[μάρμαρο|μαρμάρινων]] γλυπτών. Τα πλοία των Κυκλαδιτών διέπλεανέπλεαν το Αιγαίο, φέρνοντας τα νησιά σε επικοινωνία μεταξύ τους, και την [[ανατολική Μεσόγειος|ανατολική Μεσόγειο]], προσφέροντάς τους υλική ευημερία.<ref>{{harvnb|Thomas|2014|p=19-20}}.</ref>
 
Το παράδειγμα των Κυκλάδων ακολούθησαν οι κάτοικοι της Κρήτης οι οποίοι ανέπτυξαν έναν πολιτισμό ακόμα μεγαλύτερης συνθετότηταςσύνθεσης. Μετά τη δημιουργία πόλεων, την εφαρμογή κατανομής της εργασίας και την ένταση της διά θαλάσσης επικοινωνίας, στις αρχές της 2ης χιλιετίας ιδρύθηκαν στο νησί μεγάλα ανάκτορα, όπως στην [[Κνωσός|Κνωσό]], και αλλού, {{πηγή|τηστη [[Φαιστός|Φαιστό]], ταστα [[Μάλια]] και τηστη [[Ζάκρος|Ζάκρο]]}}, που αποτέλεσαν πολιτικά, οικονομικά και πολιτιστικά κέντρα, ενώ ξεκίνησε η χρήση μίας γραμμικής γραφής, της [[γραμμική Α|γραμμικής Α]].<ref>{{harvnb|Thomas|2014|p=19-21}}</ref> Ο πολιτισμός αυτός ήρθε στο φως στις αρχές του 20ού αιώνα με τις ανασκαφές του Βρετανού αρχαιολόγου [[Άρθουρ Έβανς]] στην Κνωσό και έγινε γνωστός με το όνομα «[[μινωικός πολιτισμός]]» από το μυθικό βασιλιά της Κνωσού [[Μίνωας|Μίνωα]]. Οι Μινωίτες κυριάρχησαν στη θάλασσα και άσκησαν έντονη επίδραση στον υλικό πολιτισμό των νησιών του Αιγαίου και της ηπειρωτικής Ελλάδας. Η [[Μινωική έκρηξη|έκρηξη]] του ηφαιστείου της [[Σαντορίνη]]ς περί το 1600 π.Χ. έπληξε την Κρήτη και κατέστρεψε τα ανακτορικά κέντρα.<ref>{{harvnb|Thomas|2014|p=22}}</ref>
 
Οι νέες εγκαταστάσεις που δημιουργήθηκαν στην Κρήτη μαρτυρούν μια πολιτισμική αλλαγή, που πιστώνεται σε ανθρώπους από την ηπειρωτική Ελλάδα που εκμεταλλεύτηκαν την αδυναμία της μινωικής Κρήτης και έγιναν κυρίαρχοι των υδάτων του αιγαιακούαιγαίου χώρου.<ref>{{harvnb|Thomas|2014|p=22-23}}.</ref> Κατά την [[Εποχή του Ορείχαλκου]] στην ηπειρωτική Ελλάδα αναπτύχθηκε ένας πολιτισμός με χαρακτήρα πολεμικό που, λόγω του έντονου [[γεωγραφία της Ελλάδας|αναγλύφου]] οργανώθηκε σε χωριστά βασίλεια με έδρα τειχισμένες ακροπόλεις. Τα μέγαρα των ακροπόλεων ήταν πολιτικά και οικονομικά κέντρα, οι λειτουργίες των οποίων αρχειοθετούνταν καταγραφόμενεςκαταγράφονταν σε πινακίδες μία γραφής γνωστής ως [[Γραμμική Β|γραμμικής Β´]], που έχει αποκρυπτογραφηθεί ως μία [[μυκηναϊκή ελληνική|μορφή της ελληνικής]]. Ο πολιτισμός αυτός ονομάστηκε [[μυκηναϊκός πολιτισμός|μυκηναϊκός]], γιατί ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα του ήταν {{πηγή|ηο «πολύχρυσος [[Μυκήνες|Μυκήνη]]», όπως αναφέρεται στα ομηρικά έπη}}, που ανασκάφηκε από τον [[Ερρίκος Σλήμαν|Ερρίκο Σλήμαν]]. Οι Μυκηναίοι συμμετείχαν σε ένα δίκτυο εμπορικών επαφών με τα παράλια του Αιγαίου και της Μεσογείου, όπου ίδρυσαν εμπορικές εγκαταστάσεις, και ανέπτυξαν πολεμική δράση στη δυτική [[Μικρά Ασία]], περιοχή που ελεγχόταν από τους [[Χετταίοι|Χετταίους]].<ref>{{harvnb|Thomas|2014|p=22-26}}.</ref> Για λόγους που δεν έχουν προσδιοριστεί με βεβαιότητα τα μυκηναϊκά κέντρα κατέρρευσαν περί το 1200 π.Χ., εποχή που είχε συνδεθεί με τους λεγόμενους «[[Λαοί της Θάλασσας|λαούς της θάλασσας]]».<ref>{{harvnb|Thomas|2014|p=26, 29, 31}}.</ref>
 
===Αρχαία Ελλάδα===
{{κύριο|Αρχαία Ελλάδα}}
[[Αρχείο:Decree approving Kallikrates designs for the Parthenon (ca. 448 BC)..jpg|thumb|right|Θραύσμα [[Αθηναϊκή Δημοκρατία|αθηναϊκού]] ψηφίσματος για την κατασκευή του [[Ναός Αθηνάς Νίκης|ναού της Αθηνάς Νίκης]] (''[[Inscriptiones Graecae|IG]]'' I<sup>3</sup> 35).<ref>{{Cite web|url=https://www.atticinscriptions.com/inscription/IGI3/35|title=AIO 314 Decree about priestess and temple of Athena Nike|date=2020-04-11|accessdate=2020-06-08|first1=Stephen|last1=Lambert|first2=Josine|last2=Blok|first3=Robin|last3=Osborne|website=Attic Inscriptions Online}}</ref>]]
Μετά την κατάρρευση των [[Μυκηναϊκός πολιτισμός|μυκηναϊκών]] ανακτορικών κέντρων το 12ο αιώνα και την [[Κάθοδος των Δωριέων|κάθοδο των Δωριέων]], τα ελληνικά φύλα εισήλθαν στη φάση των «σκοτεινών αιώνων» για την οποία λίγες γνώσεις διαθέτουμε. Η περίοδος αυτή είναι γνωστή ως [[γεωμετρική εποχή|γεωμετρική]], από τα γεωμετρικά σχήματα που χρησιμοποιούνταν για τη γραπτή διακόσμηση των αγγείων. Η πληθυσμιακή πίεση οδήγησε τα ελληνικά φύλα της ηπειρωτικής Ελλάδας ([[Αιολείς]], [[Ίωνες]], [[Δωριείς]]) σε [[Πρώτος ελληνικός αποικισμός|μετανάστευση στα νησιά και την αντίπερα ακτή του Αιγαίου]]. Την [[Αρχαϊκή εποχή|επόμενη περίοδο]], οι εντεινόμενες επαφές των ελληνικών φύλων με την Ανατολή συνέβαλαν στη δημιουργία [[Ελληνικό αλφάβητο|αλφαβήτου]] και την ανάπτυξη της ναοδομίας και της γλυπτικής. Με μονάδα οργάνωσης την ''[[πόλις|πόλιν]]'', οργανώθηκε η [[Δεύτερος ελληνικός αποικισμός|ίδρυση αποικιών στις ακτές της Μεσογείου και του Ευξείνου Πόντου]] από περίπου το 750 έως το 550, ως απάντηση σε μία οικονομική και κοινωνική κρίση. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίστηκε από έντονες κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες στο εσωτερικό των ''πόλεων'', που στην [[Αρχαία Αθήνα|Αθήνα]] κατέληξαν στην εγκαθίδρυση [[Αθηναϊκή Δημοκρατία|δημοκρατίας]]. Στις αρχές του 5ου αιώνα, ένας συνασπισμός ελληνικών πόλεων απέκρουσε την [[Περσικοί Πόλεμοι|επίθεση της Περσικής αυτοκρατορίας]]. Μετά τη λήξη των πολέμων, την ηγεμονία της συμμαχίας ανέλαβε η [[Αθήνα]], που αναδείχθηκε σε πολιτικό και πολιτιστικό κέντρο του ελληνικού κόσμου, η πολιτισμική δημιουργία του οποίου την περίοδο που ονομάστηκε «[[Κλασική εποχή|κλασική]]», έθεσε τα θεμέλια του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού. Η [[Αθήνα]] οδηγήθηκε σε σύγκρουση με την άλλη μεγάλη ελληνική δύναμη, τη [[Αρχαία Σπάρτη|Σπάρτη]]. Ο [[Πελοποννησιακός Πόλεμος]] που δίχασε τον ελληνικό κόσμο, διήρκεσε τριάντα χρόνια και έληξε το [[404 π.Χ.]] με ήττα της Αθήνας και των συμμάχων της. Εξασθενημένες από τους συνεχείς μεταξύ τους πολέμους κατά τον 4ο αιώνα π.Χ., οι ελληνικές πόλεις υποτάχθηκαν στην ανερχόμενη ισχύ του [[Μακεδονία (αρχαίο βασίλειο)|μακεδονικού βασιλείου]] υπό το [[Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας|Φίλιππο]].
 
[[Αρχείο:Alexander the Great mosaic.jpg|thumb|αριστερά|Ο [[Αλέξανδρος ο Μέγας|Αλέξανδρος]] στη [[μάχη της Ισσού]]. Λεπτομέρεια ψηφιδωτού (Πομπηία, 1ος αιώνας π.Χ.).]]
Μετά το θάνατο του Φιλίππου το 336, ο γιος του και βασιλιάς της Μακεδονίας [[Αλέξανδρος ο Μέγας|Αλέξανδρος]] οδήγησε τους Έλληνες σε μία επιτυχή εκστρατεία κατάλυσης της Περσικής Αυτοκρατορίας. Μετά το θάνατο του Αλέξανδρου το 323, οι [[Διάδοχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου|διάδοχοί]] του διαμοίρασαν την αυτοκρατορία του που εκτεινόταν από τη [[Θράκη]] έως την [[Ινδία]] σε διάφορα βασίλεια: το βασίλειο της [[Δυναστεία των Πτολεμαίων|Αιγύπτου]], της [[Αυτοκρατορία των Σελευκιδών|Συρίας]], της [[Μακεδονία (αρχαίο βασίλειο)|Μακεδονίας]] και της [[Δυναστεία των Ατταλιδών|Περγάμου]]. Τους [[ελληνιστική περίοδος|αιώνες που ακολούθησαν]], ο ελληνικός πολιτισμός και η ελληνική γλώσσα γνώρισαν μεγάλη διάδοση στα εδάφη των βασιλείων αυτών και, μετά την κατάκτησή τους από τη Ρώμη (που ολοκληρώθηκε το 30 π.Χ. μετά τη [[ναυμαχία του Ακτίου]] και την κατάληψη της [[Αίγυπτος|Αιγύπτου]]), σε πολλές περιοχές της [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]]. Στους νεώτερουςπρώτους χρόνους, ο πολιτισμός των αρχαίων Ελλήνων άσκησε σημαντική επίδραση στη [[γλώσσα]], την [[πολιτική]], τη [[φιλοσοφία]], την [[επιστήμη]] και τις [[τέχνες]], ιδίως κατά την περίοδο της [[Αναγέννηση]]ς στη [[Δυτική Ευρώπη]] και κατά τις [[κλασικισμός|κλασικιστικές]] περιόδους το [[18ος αιώνας|18ο]] και [[19ος αιώνας|19ο]] αιώνα στην [[Ευρώπη]] και τις [[Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής|ΗΠΑ]], και η [[ελληνορωμαϊκός πολιτισμός|ρωμαϊκή εκδοχή]] του αποτελεί το θεμέλιο λίθο του νεώτερου [[Δυτικός πολιτισμός|δυτικού πολιτισμού]].<ref>Μαντάς, Κώστας. [https://web.archive.org/web/20110820061157/http://www.arxaiologia.gr/assets/media/PDF/migrated/77_66-70.pdf "Ελληνορωμαϊκός πολιτισμός": Ευσταθεί ένας τέτοιος όρος;], Ελληνική Αρχαιολογία, τ.77, σ.66. {{pdf}}</ref>
 
====Ρωμαϊκή επαρχία====
Γραμμή 104:
[[Αρχείο:Όσιος Λουκάς ο εν Στειρίω 7.JPG|thumb|right|Η [[μονή Οσίου Λουκά]] στη [[Νομός Βοιωτίας|Βοιωτία]].]]
 
Το [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]], ή αλλιώς [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Ανατολικό Ρωμαϊκό Κράτος]], με πρωτεύουσα την [[Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη|Κωνσταντινούπολη]], συνέχισε την πορεία του για έντεκα αιώνες μετά την κατάλυση του Δυτικού Ρωμαϊκού Κράτους. ΟικοδομημένοΧτισμένο πάνω στα θεμέλια του πανίσχυρου και οργανωμένου Ρωμαϊκού Κράτους, κατέληξε σε μια δομή καθαρά ελληνική, διαγράφοντας μια περίπλοκη πορεία. Το [[Βυζάντιο]] ιδρύθηκε το [[659]] π.Χ. από [[Μέγαρα|Μεγαρίτες]] με αρχηγό τον Βύζα. Η πρωτεύουσά τους ήταν η [[Κωνσταντινούπολη]] ή [[Κωνσταντινούπολη|Νέα Ρώμη]], και οι ίδιοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους [[Βυζαντινοί|Ρωμαίους]].
 
Το [[324]] όταν ο [[Μέγας Κωνσταντίνoς]] γίνεται μονοκράτορας αποφάσισε την δημιουργία μιας νέας πρωτεύουσας. Η περιοχή που επέλεξε ήταν το [[Βυζάντιο]], λόγω της θέσης της, και στα στρατηγικά, γεωπολιτικά και γεωγραφικά πλεονεκτήματά της. Αυτό κατέστησε τη [[Θράκη]] προνομιούχο περιοχή, καθώς γειτνίαζε με την έδρα της Αυτοκρατορίας. Το 14ο αιώνα μάλιστα το [[Διδυμότειχο]] κατέστη 3 φορές πρωτεύουσα της [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Βυζαντινής Αυτοκρατορίας]].<ref>[http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=188407 Ελευθεροτυπία, ''Για να μην είναι το Διδυμότειχο «τρύπα στη γεωγραφία»'', Νίκη Κοντράρου Ρασσιά, 30 Ιουλίου 2010]</ref> Η ακτινοβολία της [[Κωνσταντινούπολη]]ς ευνόησε την ανάπτυξη σε όλο το σημερινό Βορειοελλαδικό χώρο και η [[Θεσσαλονίκη#Η Βυζαντινή Συμβασιλεύουσα πόλις|Θεσσαλονίκη]] απέκτησε τον τίτλο «συμβασιλεύουσα».
 
Η περιοχή της Ελλάδας στα πρώτα χρόνια της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ήτανοι προπύργιοκάτοικοι πίστευαν στους δώδεκα θεούς του δωδεκαθεϊσμού,Ολύμπου ,όμως υφίστατο πολλές θρησκευτικές επιθέσεις. Ο [[Ιουλιανός]] προσπάθησε ν΄ αναζωογονήσει την παλιά θρησκεία, ανεπιτυχώς. Ο [[Θεοδόσιος Α΄|Θεοδόσιος ο Μέγας]] κλείνει το Μαντείο, διατάζει να καταστραφούν και να σφραγισθούν ειδωλολατρικοί ναοί και καταργεί τους [[Ολυμπιακοί Αγώνες|Ολυμπιακούς Αγώνες]]. Ο [[Ιουστινιανός Α´]] κλείνει την [[Ακαδημία Πλάτωνος]] και καταστρέφει ή ακρωτηριάζει πολλά αρχαία μνημεία για να πάρει υλικό έτοιμο για να χτίσει την [[Αγία Σοφία|Αγιά ΣοφιάΣοφία]] και να διακοσμήσει την [[Νέα Ρώμη]]. Σύμφωνα με τον [[Άγγελος Σ. Βλάχος|Άγγελο Βλάχο]], η στιγμή είναι ιστορική. Το «πας μη Έλλην βάρβαρος» αντιστρέφεται. «Πας Έλλην απεχθής ειδωλολάτρης».<ref name="vlahos">[[Άγγελος Σ. Βλάχος]], [[Πυθία]]ς Παραληρήματα, ό.π. σ. 219, εκδόσεις Εστία, 1983</ref> Το κύριο όνομα Έλλην γίνεται επίθετο κακόηχο και η νέα αυτή έννοια της λέξης θα εξαφανισθεί εντελώς μόνο μετά τον 8ο αι. μ.Χ., όταν εκχριστιανιστούν και οι τελευταίοι ειδωλολάτρες της περιοχής της [[Μάνη]]ς.<ref name="vlahos"/>
 
===Ξένη κυριαρχία: λατινική και οθωμανική===
Γραμμή 129:
Τα επόμενα δύο χρόνια οι Έλληνες νίκησαν τις στρατιές που έστειλε εναντίον τους ο Σουλτάνος [[Μαχμούτ Β΄]], οργανώθηκαν πολιτικά και συνέστησαν [[Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος|προσωρινή κεντρική διοίκηση]], η οποία επέβαλε την εξουσία της στους επαναστατημένους μετά από [[Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος (1823–1825)|δύο εμφυλίους πολέμους]]. Οι οθωμανικές δυνάμεις με τη συνδρομή του [[Ιμπραήμ Πασάς|Ιμπραήμ πασά]] της [[Αίγυπτος|Αιγύπτου]] κατάφεραν να περιορίσουν σημαντικά την επανάσταση, αλλά η [[Έξοδος του Μεσολογγίου|πτώση του Μεσολογγίου]], το 1826, σε συνδυασμό με το κίνημα του [[Φιλέλληνες|Φιλελληνισμού]], συνέβαλαν στη μεταβολή της διπλωματικής στάσης των [[Μεγάλες Δυνάμεις|ευρωπαϊκών Μεγάλων Δυνάμεων]], που είχαν αντιμετωπίσει με δυσαρέσκεια το ξέσπασμα της επανάστασης. Η διπλωματική ανάμιξη της [[Αγγλία]]ς, της [[Γαλλία]]ς και της Ρωσίας και η ένοπλη παρέμβασή τους με τη [[ναυμαχία του Ναυαρίνου]], τη γαλλική [[εκστρατεία του Μοριά]] και το [[Ρωσοτουρκικός Πόλεμος (1828-1829)|ρωσοτουρκικό πόλεμο]] συνέβαλαν στην επιτυχή έκβαση του αγώνα των Ελλήνων, αναγκάζοντας την Πύλη να αποσύρει τις δυνάμεις της αρχικά από την Πελοπόννησο και έπειτα από τη Στερεά Ελλάδα.
 
Το 1827 επιλέχτηκε ως πρώτος Κυβερνήτης της Ελληνικής Πολιτείας ο [[Ιωάννης Καποδίστριας]], που ως τη δολοφονία του το 1831 ασχολήθηκε με την αναδιοργάνωση στο εσωτερικό και την προώθηση των ελληνικών θέσεων στο εξωτερικό. Η [[Ελληνική Επανάσταση του 1821]] έληξε το [[1828]], απελευθερώθηκαν μόνο η Πελοπόννησος (Μοριάς), η Στερεά Ελλάδα και οι [[Κυκλάδες]].
 
====Κρατική συγκρότηση και αλυτρωτισμός====
[[Αρχείο:Map Greece expansion 1832-1947-el.svg|thumb|right|Η επέκταση της Ελλάδας (1832-1947).]]
 
Το 1830 [[Πρωτόκολλο του Λονδίνου (1830)|αναγνωρίστηκε η ανεξαρτησία]] του νέου ελληνικού κράτους, το 1832 [[Συνθήκη Κωνσταντινούπολης (1832)|ορίστηκε η ελληνοελλήνο-οθωμανική μεθόριος]] στη γραμμή [[Παγασητικός Κόλπος|Παγασητικού]]-[[Αμβρακικός κόλπος|Αμβρακικού]], το 1833 εγκαθιδρύθηκε ως πολίτευμα η μοναρχία με βασιλιά το Βαυαρό [[Όθων Α΄ της Ελλάδας|Όθωνα]] και το 1834 η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε από το [[Ναύπλιο]] στην [[Αθήνα]]. Ο Όθωνας επέβαλε ως πολίτευμα την [[απόλυτη μοναρχία]], αλλά μία [[Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου|εξέγερση το 1843]] πέτυχε να επιβάλει στον Όθωνα την τήρηση της υπόσχεσής του να παραχωρήσει [[σύνταγμα]] και από το 1844 η Ελλάδα έγινε [[Συνταγματική Μοναρχία]], όπου τελούνταν εκλογές για την ανάδειξη [[Βουλή των Ελλήνων|κοινοβουλίου]] με καθολική [[ψηφοφορία]] των ενηλίκων ανδρών. Μέσα στο 19ο και τον πρώιμο 20ό αιώνα η Ελλάδα προσπάθησε να προσαρτήσει όλες τις [[Περιοχές της αρχαίας Ελλάδας|ελληνικές χώρες]] που βρίσκονταν υπό ξένη κυριαρχία, ιδίως όσες ανήκαν στην [[Οθωμανική Αυτοκρατορία]], επιδίωξη που έγινε γνωστή με την ονομασία «[[Μεγάλη Ιδέα]]». Το 1864 μετά την [[έξωση του Όθωνα]] και την ανάρρηση στο θρόνο του [[Γεώργιος Α΄ της Ελλάδας|Γεωργίου του Α΄]] του [[Οίκος του Γκλύξμπουργκ|οίκου του Γλύξμπουργκ]] πολίτευμα της χώρας έγινε η [[Βασιλευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία|βασιλευόμενη δημοκρατία]]. Το ίδιο έτος το Ηνωμένο Βασίλειο παραχώρησε στην Ελλάδα τα [[Επτάνησα]], ενώ το 1881 παραχωρήθηκε στην Ελλάδα η [[Θεσσαλία]] και η περιοχή της [[Άρτα]]ς. Εθνικός στόχος ήταν η προσάρτηση και της Κρήτης, όπου λάμβαναν χώρα αντιοθωμανικές εξεγέρσεις, και της [[Μακεδονία]]ς, την οποία διεκδικούσε επίσης η [[Βουλγαρία]].
 
Το 1875 χάρη στη δράση του νεωτεριστική πολιτικού [[Χαρίλαος Τρικούπης|Χαρίλαου Τρικούπη]] καθιερώθηκε η τήρηση της [[αρχή της δεδηλωμένης|αρχής της δεδηλωμένης]], που επέτασσε το διορισμό από το βασιλιά κυβέρνησης που είχε την εμπιστοσύνη της Βουλής. Ο Τρικούπης διορίστηκε πολλές φορές πρωθυπουργός και ασχολήθηκε με την ανάπτυξη των υποδομών της Ελλάδας, ιδίως του σιδηροδρομικού δικτύου, και έργα όπως η διάνοιξη της [[διώρυγα της Κορίνθου|διώρυγας της Κορίνθου]]. Εξαιτίας του πλήθους των δανείων που είχε λάβει η ελληνική κυβέρνηση, το 1893 η Ελλάδα αναγκάστηκε να κηρύξει χρεωκοπία.
Γραμμή 143:
{{κύριο|Συμμετοχή της Ελλάδας στους Βαλκανικούς Πολέμους|Εθνικός Διχασμός|Μικρασιατική εκστρατεία|Β΄ Ελληνική Δημοκρατία}}
[[Αρχείο:Greek advance Kresna 1913.jpg|thumb|Ιππήλατο ελληνικό πυροβολικό στη [[Μάχες Κρέσνας-Σιμιτλή-Τζουμαγιάς|μάχη της Κρέσνας]] (1913).]]
Εν μέσω γενικής δυσαρέσκειας για το δυσεπίτευκτο των εθνικών επιδιώξεων και τη νομιζόμενη αδράνεια υπό την πρωθυπουργία του μεταρρυθμιστή [[Γεώργιος Θεοτόκης|Θεοτόκη]], μια ομάδα αξιωματικών οργάνωσε τον Αύγουστο του 1909 ένα [[κίνημα στο Γουδί|κίνημα]] και λίγο αργότερα κάλεσε στην Αθήνα τον [[Κρήτη|Κρήτα]] πολιτικό [[Ελευθέριος Βενιζέλος|Ελευθέριο Βενιζέλο]], που εισήγαγε ένα όραμα εθνικής «ανόρθωσης». Μετά από δύο εκλογικές νίκες και την ανάληψη της πρωθυπουργίας το 1910,<ref>{{harvnb|Mazower|1992|pp=886, 890–3, 895–900, 904}}</ref> ο Βενιζέλος πραγματοποίησε δημοσιονομικές, κοινωνικές και συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, αναδιοργάνωσε τις ένοπλες δυνάμεις και έκανε την Ελλάδα μέλος ενός [[Βαλκανικός Συνασπισμός|βαλκανικού συνασπισμού]]. Με τη συμμετοχή της Ελλάδας στους [[Βαλκανικοί Πόλεμοι|Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913]] προσαρτήθηκαν η [[Κρήτη]], η [[Ήπειρος (περιοχή)|Ήπειρος]] και η [[Μακεδονία (ελληνικό διαμέρισμα)|Μακεδονία]]. Όταν ξέσπασε ο [[Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος]] ο βασιλιάς [[Κωνσταντίνος Α΄ της Ελλάδας|Κωνσταντίνος]] [[Εθνικός Διχασμός|ήλθε σε σύγκρουση]] με τον Βενιζέλο, επιμένοντας στην τήρηση πολιτικής ουδετερότητας και διόρισε κυβέρνηση που το 1916 παραχώρησε εδάφη της Ελλάδας στην ανατολική Μαεδονία στη Βουλγαρία, που τα [[Β΄ Βουλγαρική Κατοχή της Ανατολικής Μακεδονίας|κατείχε]] ως το 1918. Ο Βενιζέλος οργάνωσε το στρατιωτικό [[κίνημα Εθνικής Αμύνης]], σχημάτισε [[Κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης|κυβέρνηση]] με έδρα τη [[Θεσσαλονίκη]] και μετά την επέμβαση αγγλογαλλικών στρατευμάτων εναντίον της φιλοβασιλικής κυβέρνησης της Αθήνας τέθηκε επικεφαλής ενιαίας κυβέρνησης που έλαβε μέρος στον πόλεμο στο πλευρό της [[Αντάντ]], αφού ο Κωνσταντίνος εξορίστηκε. Με τη [[συνθήκη των Σεβρών]] το 1920, μετά τη λήξη του Α΄ ΠΠ, η Μεγάλη Ιδέα φάνηκε να πραγματώνεται, καθώς παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα η [[Θράκη]] και η περιοχή της [[Σμύρνη]]ς, όπου είχε σταλεί από το 1919 ελληνικός στρατός. Μετά από την εκλογική ήττα του Βενιζέλου το 1920 και την επιστροφή του Κωνσταντίνου, η εμμονή στον αλυτρωτισμό, τα ελληνικά στρατηγικά σφάλματα, η μεταβολή των δυτικών συμφερόντων στην Ανατολική Μεσόγειο και η ενίσχυση του [[Τουρκικό Εθνικό Κίνημα|τουρκικού εθνικισμού]] οδήγησαν στην ήττα του ελληνικού στρατού το 1922{{πηγή}} και την έλευση στην Ελλάδα σχεδόν 1.500.000 [[Ρωμιοί|Ρωμιών]] προσφύγων από τη [[Μικρά Ασία]], τον [[Πόντος|Πόντο]] και την [[Ανατολική Θράκη]], που από το 1913 είχαν υπάρξει [[Γενοκτονία των Ελλήνων|θύματα τουρκικών σφαγών και διώξεων]].<ref>Για την ονομασία των ελληνορθόδοξων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, βλ. {{cite book|title=Before the Nation: Muslim-Christian Coexistence and its Destruction in Late-Ottoman Anatolia|first=Nicholas|last=Doumanis|location=Οξφόρδη|publisher=Oxford University Press|year=2012|pages=8-9}}</ref>
 
[[Αρχείο:Greek and Armenian refugee children near Athens, 1923.jpg|thumb|αριστερά|Προσφυγόπαιδα, ελληνόπουλα και αρμενόπουλα, στην Αθήνα (1923).]]
Γραμμή 460:
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ιεραρχικά βρίσκεται στην κορυφή της εκτελεστικής εξουσίας, μετέχει στη νομοθετική με την έκδοση και τη δημοσίευση των νόμων και τη δυνατότητα αναπομπής στη Βουλή ψηφισμένου νομοσχεδίου ή πρότασης νόμου, ενώ ορίζεται από το Σύνταγμα ως ''ρυθμιστής του πολιτεύματος''.<ref>[[s:Σύνταγμα της Ελλάδας#p30|Σύνταγμα της Ελλάδας, άρθρο 30]]</ref> Εκλέγεται από τη Βουλή με διαδοχικές ψηφοφορίες των μελών της, κατά τις οποίες επιδιώκεται η εξασφάλιση πλειοψηφίας 2/3 του συνόλου των μελών της στις δύο πρώτες φάσεις και 3/5 στην τρίτη. Επί αποτυχίας συγκέντρωσης των ανωτέρω πλειοψηφιών διαλύεται η Βουλή, προκηρύσσονται εκλογές και η νέα Βουλή εκλέγει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με την ίδια πλειοψηφία των 3/5 και, αν ούτε αυτό είναι εφικτό, με την απόλυτη πλειοψηφία των μελών της (151) ή, τέλος, με σχετική μεταξύ των δύο μειοψηφησάντων στην τελευταία ψηφοφορία, αν δε συγκεντρωθεί η απόλυτη πλειοψηφία. Οι εξουσίες του Προέδρου είναι πολύ μικρές και λίγες, καθώς ασκεί μόνο εθιμοτυπικά καθήκοντα. Όλες σχεδόν οι πράξεις του χρήζουν προσυπογραφής από τον [[Πρωθυπουργός|Πρωθυπουργό]] ή άλλο μέλος της Κυβέρνησης ([[Υπουργός|Υπουργό]]), όπως τα προεδρικά διατάγματα. Από την υποχρέωση προσυπογραφής εξαιρούνται ρητά ελάχιστες πράξεις του Προέδρου προβλεπόμενες από το Σύνταγμα, όπως ο διορισμός των υπαλλήλων της Προεδρίας της Δημοκρατίας. Η θητεία είναι πενταετής με δικαίωμα επανεκλογής για μία ακόμη θητεία.
 
Η νομοθετική εξουσία ασκείται από τη Βουλή των Ελλήνων, της οποίας τα μέλη εκλέγονται με καθολική μυστική ψηφοφορία για τετραετή θητεία. Εκλογές μπορούν να κηρυχθούν νωρίτερα για έκτακτους λόγους, όπως αυτοί ορίζονται στο Σύνταγμα. Μετά πάντως το 1975 η προκήρυξη πρόωρων εκλογών αποτελεί τον κανόνα, επικαλούμενου συνήθως από τις απερχόμενες κυβερνήσεις κάποιου εξαιρετικής σημασίας εθνικού θέματος. Η Ελληνική Δημοκρατία χρησιμοποιεί για την ανάδειξη των βουλευτών ένα σύνθετο ενδυναμωμένο εκλογικό σύστημα αναλογικής εκπροσώπησης ([[Ενισχυμένη αναλογική|ενισχυμένη αναλογική]]), το οποίο αποθαρρύνει τη δημιουργία πολυκομματικών κυβερνήσεων συνεργασίας και επιτρέπει ισχυρή μονοκομματική κυβέρνηση πλειοψηφίας, ακόμα και αν το πρώτο κόμμα υστερεί της απόλυτης πλειοψηφίας των ψήφων. Για να μπορεί να καταλάβει μία από τις 300 βουλευτικές έδρες ένα κόμμα, πρέπει να έχει λάβει τουλάχιστον το 3% του συνόλου των ψήφων, ενώ με τον [[Εκλογικός νόμος 3231/2004|εκλογικό νόμο]], που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στις [[Ελληνικές βουλευτικές εκλογές 2007|βουλευτικές εκλογές του 2007]], το πρώτο κόμμα είναι δυνατόν να εξασφαλίζει απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή με ποσοστό περίπου 42%.
 
Μέχρι το [[1877]] η νόμιμη ηλικία ψήφου ήταν τα 25 χρόνια. Στη συνέχεια μειώθηκε στα 21 χρόνια και από το [[1981]] είναι τα 18 χρόνια.<ref>David Close, ''Ελλάδα 1945-2004'', εκδ. Θύραθεν, σελ. 43.</ref> Το 2019 ως ελάχιστη ηλικία ψήφου ορίστηκαν τα 17 χρόνια. Η Ελλάδα είναι ένα από τα ελάχιστα ευρωπαϊκά κράτη όπου η ηλικία ψήφου στις εθνικές εκλογές είναι μικρότερη των 18 ετών.
Γραμμή 970:
 
===Μυθολογία===
Οι πολυάριθμοι θεοί της αρχαίας ελληνικής θρησκείας καθώς και οι μυθικοί ήρωες και τα γεγονότα των αρχαίων ελληνικών επών (Οδύσσεια, Ιλιάδα) και άλλα έργα τέχνης και λογοτεχνίας απαρτίζουν την [[Ελληνική μυθολογία]]. Εκτός από την εξυπηρέτηση θρησκευτικών λειτουργιών, η μυθολογία του αρχαίου ελληνικού κόσμου εξυπηρετούσε επίσης έναν κοσμολογικό ρόλο, καθώς προοριζόταν να προσπαθήσει να εξηγήσει πώς διαμορφώθηκε και λειτουργούσε ο κόσμος.
 
Οι κύριοι θεοί της αρχαίας ελληνικής θρησκείας ήταν το ΔωδεκάθεονΔωδεκάθεο που ζούσε στην κορυφή του Όλυμπου. Ο σημαντικότερος από όλους τους αρχαίους Έλληνες θεούς ήταν ο [[Δίας (μυθολογία)|Δίας]], ο βασιλιάς των θεών, που ήταν παντρεμένος με την [[Ήρα (μυθολογία)|Ήρα]], η οποία ήταν και αδελφή του Δία. Οι άλλοι Έλληνες θεοί που αποτελούσαν το δωδεκάθεο ήταν οι [[Άρης (μυθολογία)|Άρης]], ο [[Ποσειδώνας (μυθολογία)|Ποσειδώνας]], η [[Αθηνά]], η [[Δήμητρα (μυθολογία)|Δήμητρα]], ο [[Διόνυσος]], ο [[Απόλλων]], η [[Άρτεμις]], η [[Αφροδίτη (μυθολογία)|Αφροδίτη]], ο [[Ήφαιστος]] και ο [[Ερμής (μυθολογία)|Ερμής]]. Εκτός από αυτούς τους δώδεκα θεούς, οι Έλληνες είχαν επίσης μια ποικιλία άλλων μυστικιστικών πεποιθήσεων, όπως οι νύμφες και άλλα μαγικά πλάσματα.
 
===Δημόσιες αργίες===
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Ελλάδα"