Μιχαήλ Κριτόβουλος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Με την αναγγελία της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης το 1453, κι αφού οι εκπρόσωποι των Γενουατών [[Οίκος των Γκαττιλούζι|Γκαττιλούζιο]] έφυγαν από το νησιωτικό σύμπλεγμα της [[Ίμβρος|Ίμβρου]], [[Λήμνος|Λήμνου]] και [[Θάσος|Θάσου]] το 1455, ανέλαβε ο ίδιος να οργανώσει και να στείλει δικό του άνθρωπο στον αρχηγό του Τουρκικού στόλου [[Χαμζά Μπέι|Χαμζά Μπέη]] μαζί με δώρα, προκειμένου να εξασφαλίσει τα νησιά από κάθε κίνδυνο.Πράγματι πέτυχε να μη διαφύγουν οι κάτοικοι της ΄Ιμβρου και να μην καταληφθεί από τους Τούρκους το νησί, αλλά να δοθεί στον [[Παλαμέντε Γκαττιλούζιο]] αντί διακοσίων δουκάτων το χρόνο. Μέχρι το [[1456]] δεν φεύγει από το νησί, ο Παλαμέντε πεθαίνει και περνά η διοίκηση του νησιού στον Κριτόβουλο, επειδή ο Μωάμεθ δεν ήθελε να δώσει το νησί στον γιο του Παλαμέντε, Ντορίνο Β' Γκαττιλούζιο.<ref>Νικόλαος Ανδριώτης, «Κριτόβουλος ο Ίμβριος και το ιστορικό του έργο», Ελληνικά, τομ.2 (1929), σελ.174</ref> Το καλοκαίρι του [[1457]] ο πάπας [[Πάπας Κάλλιστος Γ΄|Κάλλιστος Γ']] έστειλε στόλο Βενετών στα νησιά της περιοχής με σκοπό να προκαλέσει εξέγερση, αλλά αφού δέχθηκε τον παπικό απεσταλμένο, τελικά δεν προσχώρησε στο κίνημά του.<ref>Νικόλαος Ανδριώτης, «Κριτόβουλος ο Ίμβριος και το ιστορικό του έργο», Ελληνικά, τομ.2 (1929), σελ.176-177</ref> Το χειμώνα του 1458-1459 διεξήγαγε διαπραγματεύσεις σχετικά με την παράδοση της Λήμνου στους Τούρκους, την οποία κατείχαν οι Λατίνοι. Ο Κριτόβουλος όμως προσκάλεσε τον Δεσπότη του Μυστρά [[Δημήτριος Παλαιολόγος|Δημήτριο Παλαιολόγο]] να απευθυνθεί στην Τουρκική πλευρά για να πάρει αυτός το νησί, όπως και τελικά πέτυχε αντί καταβολής ετήσιου φόρου.<ref>Νικόλαος Ανδριώτης, «Κριτόβουλος ο Ίμβριος και το ιστορικό του έργο», Ελληνικά, τομ.2 (1929), σελ.178-179</ref> Ο Κριτόβουλος διοίκησε την Ίμβρο μέχρι το καλοκαίρι του 1466 υπό την σουλτανική επικυριαρχία και όταν το νησί καταλήφθηκε από τους Βενετούς. <ref>Νικόλαος Ανδριώτης, «Κριτόβουλος ο Ίμβριος και το ιστορικό του έργο», Ελληνικά, τομ.2 (1929), σελ.181</ref> Μετά πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου έζησε την πανώλη η οποία ενέσκηψε. Δεν γνωρίζουμε πότε, πού πέθανε και κάτω από ποιες συνθήκες.

Κυριότερο έργο του είναι η ''Ξυγγραφή Ιστοριών'', γνωστό και ως ''Η ζωή του Μωάμεθ Β΄'', στο οποίο περιγράφει την κατάκτηση της χερσονήσου του Αίμου από τους [[Οθωμανική Αυτοκρατορία|Οθωμανούς]] και την περίοδο της βασιλείας του σουλτάνου [[Μωάμεθ Β']], από το 1451 μέχρι το 1468. Αποτελείται από πέντε βιβλία, εκ των οποίων το πρώτο βιβλίο αρχίζει με την άνοδο του Μωάμεθ Β' στην εξουσία και φτάνει ως την Άλωση (1451-1453). Στο δεύτερο βιβλίο (κατάληψη Αίνου, υποταγή των Σέρβων, ιταλική κατοχή της Λήμνου, της Θάσου, και της Σαμοθράκης) ο Κριτόβουλος παρουσιάζει γεγονότα τεσσάρων ετών (1453-1457) μέσα σε τρία: παραλείπει την ανεπιτυχή προσπάθεια των Τούρκων στη Σερβία το [[1454]] και δεν διαχωρίζει τα έτη 6962 και 6963 από κτίσεως κόσμου. Στο τρίτο βιβλίο περιγράφει δύο εκστρατείες στην Πελοπόννησο και οριστική κατάκτηση της περιοχής (1457-1460), ενώ στο τέταρτο περιέχονται η άλωση της Σινώπης, της Τραπεζούντας από τους Τούρκους, η εξέγερση των Γετών (Βλάχων), η κατάληψη της Λέσβου και η εκστρατεία κατά της Βοσνίας. (1460-1464). Τέλος, στο πέμπτο βιβλίο, έχουμε τηντη σύγκρουση με τη Βενετία, τη δεύτερη εκστρατεία κατά της Βοσνίας και την υποταγή των Βενετών. Ουσιαστικά «γράφει από τουρκική σκοπιά»<ref>Herbert Hunger, Βυζαντινή Λογοτεχνία. Η λόγια κοσμική γραμματεία των Βυζαντινών, τομ. Α΄, μτφρ. Κ. Συνέλλη, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 1991, σελ.359</ref>

Στη σύνταξη, τη μορφή και το ύφος μιμείται τον [[Θουκυδίδης|Θουκυδίδη]]. Χαρακτηριστική είναι η ενσωμάτωση των δημηγοριών του [[Μωάμεθ Β']], , όλων στο πρώτο βιβλίο και καμίας κανενός άλλου στα υπόλοιπα βιβλία<ref>Νικόλαος Τωμαδάκης, «Αι παρά Κριτοβούλω δημηγορίαι Μωάμεθ Β'», Αθηνά, τομ.56,(1952),σελ.62,63</ref>

Σε κανένα σημείο της αφήγησης του Κριτόβουλου δεν αναφέρονται οι πολεμιστές του Μωάμεθ ως ''Τούρκοι'', ούτε τους αποκαλεί ''βάρβαρους'', ακόμα κι όταν περιγράφει τη λεηλασία της Κωνσταντινούπολης, ούτε γενικά με κάποιον άλλο εθνολογικό προσδιορίσμοπροσδιορισμό. Αποφεύγει κάθε απαξιωτική ή περιφρονητική αναφορά για το πολεμικό τους έργο, και παρουσιάζει μια σύμμετρη εικόνα για τις πολεμικές επιδόσεις των δύο αντιπάλων. Μόνο μέσα από τη σύγκριση που επιχειρεί ανάμεσα στις αλώσεις άλλων πόλεων από άλλους λαούς στο απώτατο παρελθόν, και σε εκείνη της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους, υπονοεί τη ''βαρβαρότητα''. Στην αφήγηση της Άλωσης, μόνο, τους αποκαλεί ''πλήθος ξύμμικτον''. Η απουσία κάθε εθνολoγικής, φυλετικής ή θρησκευτικής αναφoράς δηλώνει τηντη σηματοδότηση από τον Κριτόβουλο των Τούρκων ως δυνάμεων της ''ακοσμίας'', της ''αταξίας'' και του ''χάους''<ref>Ασπασία Παυλοπούλου, «Η αντιπαράθεση δύο κόσμων στις μαρτυρίες για την Άλωση», Βυζαντιακά, τομ.21 (2001), σελ.357-363</ref>