Βικιπαίδεια

Εσθονία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
μ. επιμέλεια
Γραμμή 63:
}}
 
Η '''Δημοκρατία της Εσθονίας''' ([[εσθονική γλώσσα|εσθονικά]]: ''Eesti Vabariik'') είναι χώρα της βορειοανατολικής [[Ευρώπη]]ς και μία από τις τρεις [[Βαλτικές Δημοκρατίες|βαλτικές χώρες]]. Συνορεύει με τη [[Λετονία]] και τη [[Ρωσία]]. Έχει έκταση 45.339 [[Τετραγωνικό χιλιόμετρο|τ.χλμ.]] και πληθυσμό 1.328.976<ref name=stat/> κατοίκους, σύμφωνα με επίσημεςεπίσημη εκτιμήσειςεκτίμηση τουγια το 2020.
 
Πρωτεύουσα της Εσθονίας είναι το [[Τάλιν]] (430437.805619 κατ. το 20182020). Η Εσθονία διαθέτει περισσότερες από 1400 [[λίμνη|λίμνες]] (οι περισσότερες πολύ μικρές). Περίπου το 70% του πληθυσμού είναι Εσθονοί, ενώ υπάρχει σημαντική [[Ρωσία|ρωσική]] μειονότητα. [[Επίσημη γλώσσα]] είναι η [[Εσθονική γλώσσα|εσθονική]], η οποία είναι συγγενής με τη [[Φινλανδική γλώσσα|φινλανδική]] και την [[Ουγγρική γλώσσα|ουγγρική]]. Επίσημο νόμισμα είναι από την 1η Ιανουαρίου 2011 το [[ευρώ]], το οποίο αντικατέστησε την [[Κορόνα Εσθονίας|εσθονική κορώνα]].
 
Η Εσθονία απέκτησε την ανεξαρτησία της από την [[ΕΣΣΔ]] τον Αύγουστο του [[1991]] και την [[1η Μαΐου]] του [[2004]] έγινε μέλος της [[Ευρωπαϊκή Ένωση|Ευρωπαϊκής Ένωσης]]. Σήμερα, βάσει της [[Συνθήκη της Λισσαβώνας|Συνθήκης της Λισσαβώνας]], αντιπροσωπεύεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με 6 Ευρωβουλευτές.
 
Το έδαφος της Εσθονίας κατοικείται τουλάχιστον από το 6500 π.Χ., από ομάδες που μιλούσαν [[Φιννοουγγρικές γλώσσες|Φιννο-Ουγγρικές]] γλώσσες, οι οποίοι ήταν γλωσσικοί πρόγονοι των σύγχρονων Εσθονών που δεν έφτασαν αργότερα από το 1800 π.Χ..<ref>Petri Kallio 2006: Suomalais-ugrilaisen kantakielen absoluuttisesta kronologiasta. – ''Virittäjä'' 2006. (With English summary).</ref><ref>{{cite web|url=http://www.sgr.fi/susa/92/hakkinen.pdf|title=Kantauralin ajoitus ja paikannus: perustelut puntarissa. – Suomalais-Ugrilaisen Seuran Aikakauskirja|year=2009|page=92|format=PDF|author=Häkkinen, Jaakko|accessdate=2017-10-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171014085722/http://www.sgr.fi/susa/92/hakkinen.pdf|archivedate=2017-10-14|url-status=dead}}</ref> Μετά από αιώνες διαδοχικής [[Τευτονικό Τάγμα|γερμανικής]], δανικής, σουηδικής και ρωσικής κυριαρχίας, οι Εσθονοί πραγματοποίησαν μια εθνική αφύπνιση, με αποκορύφωμα την ανεξαρτησία της από τηντη [[Ρωσική Αυτοκρατορία]] προς το τέλος του [[Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου]] στις 24 Φεβρουαρίου του 1918. Μετά από μια επιτυχημένη δημοκρατική περίοδο, η [[Εποχή της Σιωπής]] έκανε την Εσθονία όλο και περισσότερο αυταρχική. Κατά τη διάρκεια του [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου]], η Εσθονία κατελήφθη από τη [[Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών|Σοβιετική Ένωση]] το 1940, μετά από τη [[Ναζιστική Γερμανία|τη Ναζιστική Γερμανία]] ένα χρόνο αργότερα και πάλι καταλήφθηκε από τους Σοβιετικούς το 1944, μετά την οποία ανασυγκροτήθηκε η [[Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Εσθονίας|Εσθονική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία]]. Μετά την απώλεια της ντε φάκτο ανεξαρτησίας, λειτούργησε μια εξόριστη κυβέρνηση. Το 1988, κατά τη διάρκεια της Τραγουδιστής Επανάστασης, το Εσθονικό Ανώτατο Σοβιέτ εξέδωσε την Εσθονική ΑνακήρυηξηΑνακήρυξη Κυριαρχίας αψηφώντας τηντη Σοβιετική κυριαρχία,<ref>For a legal evaluation of the incorporation of the three Baltic states into the Soviet Union, see K. Marek, ''Identity and Continuity of States in Public International Law'' (1968), 383–91</ref> και η ανεξαρτησία αποκαταστάθηκε στις 20 Αυγούστου του 1991. Από την αποκατάσταση της ανεξαρτησίας της, η Εσθονία είναι μια δημοκρατική ενιαία κοινοβουλευτική δημοκρατία που διαιρείται σε δεκαπέντε επαρχίες. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη είναι το Τάλιν. Με πληθυσμό 1,3 εκατομμυρίων κατοίκων, είναι μιαένα από τιςτα λιγότερο πυκνοκατοικημένα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ευρωζώνης, του [[ΝΑΤΟ]], του [[ΟΟΣΑ]] και της Ζώνης Σένγκεν.
 
Η Εσθονία είναι μια [[ανεπτυγμένη χώρα]] με προηγμένη οικονομία υψηλού εισοδήματος και το 2011 ήταν μεταξύ των ταχύτερα αναπτυσσόμενων στην ΕΕ.<ref>{{cite web|url=http://www.globalpolitician.com/2614-baltic-eu-expansion-estonia|title=Estonian Economic Miracle: A Model For Developing Countries|publisher=Global Politician|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110628230137/http://www.globalpolitician.com/2614-baltic-eu-expansion-estonia|archivedate= 2011-06-28|accessdate= 2011-06-05|deadurl=yes|df=dmy}}</ref> Ο [[Κατάλογος χωρών κατά δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης|Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης]] βρίσκεται σε πολύ υψηλά επίπεδα, και κατατάσσεται υψηλά σε μετρήσεις οικονομικής ελευθερίας, πολιτικών ελευθεριών και ελευθερίας του τύπου (3η παγκοσμίως το 2012 και το 2007).<ref>{{cite web|url=https://rsf.org/en/ranking|title=Press Freedom Index 2016 – Reporters Without Borders|publisher=Reports Without Borders|accessdate= 2016-05-29}}</ref> Το τεστ PISA κατατάσσει τους Εσθονούς μαθητές γυμνασίου τρίτους παγκοσμίως, πίσω από τηντη Σιγκαπούρη και την Ιαπωνία.<ref>{{cite web|url=https://www.yahoo.com/news/asian-countries-dominate-science-teaching-criticised-survey-101202488.html |date= 2016-12-07 |title=Asian countries dominate, science teaching criticised in survey |publisher=Yahoo! |accessdate= 2016-12-10}}</ref> Οι πολίτες της Εσθονίας λαμβάνουν καθολική φροντίδα υγείας,<ref>[https://www.fraserinstitute.org/sites/default/files/comparing-performance-of-universal-health-care-countries-2016.pdf Comparing Performance of Universal Health Care Countries, 2016] Fraser Institute</ref> δωρεάν εκπαίδευση,<ref>[http://www.oecd.org/estonia/Education-Policy-Outlook-Country-Profile-Estonia.pdf Estonia] OECD 2016</ref> και τη μεγαλύτερη πληρωμένη άδεια μητρότητας στις χώρες του ΟΟΣΑ.<ref>{{cite web|url=https://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2016/10/daily-chart-10|title=Which countries are most generous to new parents?|work=The Economist|accessdate= 2016-10-28}}.</ref> Από την ανεξαρτησία η χώρα έχει αναπτύξει τον τομέα πληροφορικής της και έχει γίνει μια από τις πιο προχωρημένες ψηφιακά κοινωνίες παγκοσμίως.<ref>{{cite web|url=https://www.wired.co.uk/article/digital-estonia|title=Welcome to E-stonia, the world's most digitally advanced society|work=Wired|accessdate= 2016-10-20}}</ref>Το 2005, η Εσθονία έγινε το πρώτο έθνος που διεξήγαγε εκλογές και μέσω ίντερνετ, και το 2014 ήταν το πρώτο έθνος που παρείχε τηντη δυνατότητα να μπορεί οποιοδήποτε πολίτης του κόσμου ( που η χώρα του αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ) να γίνει ηλεκτρονικός κάτοικος της Εσθονίας, και ως εκ τούτου αννα έχει πρόσβαση στις υπηρεσίες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης της χώρας, χωρίς αυτό να έχει ισχύει διαβατηρίου.
 
== Ιστορία ==
Γραμμή 78:
Τον Ιούνιο του 1940, η [[Σοβιετική Ένωση]] παραβιάζοντας την από το 1938 Διακήρυξη περί Εσθονικής Ουδετερότητας και το δεκαετές, από το 1939, Σύμφωνο Μη Επιθέσεως των σταθμευμένων στην Εσθονία σοβιετικών στρατευμάτων, πραγματοποίησε εισβολή και ακολούθως κατοχή της χώρας. Τον Αύγουστο του ίδιου έτους η Εσθονία προσαρτήθηκε τυπικά στη Σοβιετική Ένωση ως [[Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Εσθονίας]].
 
Κατά τηντη μετέπειτα [[Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα]] του γερμανικού στρατού ενάντια στη Σοβιετική Ένωση υποχρεώθηκαν να στρατολογηθούν, ως Σοβιετικοί, περίπου 35.000 Εσθονοί. Αυτό οδήγησε σε γερμανική επίθεση κατά της Εσθονίας και κατάληψη της από τον Ιούλιο του 1941 ως τμήματος της Γερμανικής Διοίκησης της Οστλάνδης (Östland). Κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχήςκατοχής, δεκάδες χιλιάδες Εσθονοί πολέμησαν στο πλευρό των γερμανικών δυνάμεων, ενώ ο [[Κόκκινος Στρατός]] ανακατέλαβε τη χώρα το φθινόπωρο του 1944 ωθώντας πάνω από 120.000 Εσθονούς να εγκαταλείψουν τηντη χώρα ως πρόσφυγες κυρίως προς τη [[Σουηδία]], τη [[Φινλανδία]] και τη [[Γερμανία]]. Με τηντη λήξη του Πολέμουπολέμου το [[1945]] η Εσθονία προσαρτήθηκε και πάλι ως σοβιετική σοσιαλιστική δημοκρατία ενώ ένα τμήμα της προπολεμικής ανατολικής επικράτειάς της, προσαρτήθηκε στη Ρωσική Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία και εξακολουθεί να αποτελεί μέχρι και σήμερα μέρος της [[Ρωσία|Ρωσίας]]ς.
 
Το 1991, μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, η Εσθονία ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη δημοκρατία. Το 1992 έγιναν οι πρώτες κοινοβουλευτικές εκλογές και το ίδιο έτος άλλαξε το [[Νόμισμα (Νομισματική μονάδα)|νόμισμα]] της Εσθονίας από [[ρούβλι]] σε [[Κορόνα Εσθονίας]]. Το 1995 υποβλήθηκε αίτηση για να ενταχθεί στην [[Ευρωπαϊκή Ένωση]] και τον Απρίλιο του 2003 υπογράφηκε στην [[Αθήνα]] η συμφωνία ένταξής της. Από τον Μάιο του 2004 η Εσθονία είναι επίσημα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ από 1 Ιανουαρίου 2011 αποτελεί μέρος της [[Ευρωζώνη]]ς.
Γραμμή 98:
Το ένα τέταρτο του εδάφους της καλύπτεται από δάση, κυρίως [[κωνοφόρα|κωνοφόρων]], στα οποία ζουν [[ελάφι]]α, αγριόχοιροι, κάστορες κ.ά. ζώα. Το κλίμα είναι ηπειρωτικό με ήπια χαρακτηριστικά, λόγω της επίδρασης ρευμάτων της Βαλτικής.
[[Αρχείο:Panga_pank-2-mauricedb.jpg|εναλλ.=limestone cliffs at the shore with clouds|δεξιά|μικρογραφία|284x284εσ|Η βόρεια ακτή της Εσθονίας αποτελείται κυρίως από ασβεστολιθικά βράχια]]
Η Εσθονία βρίσκεται στις ανατολικές ακτές της Βαλτικής Θάλασσας αμέσως μετά από τον κόλπο της Φινλανδίας από τη Φινλανδία στο επίπεδο βορειοδυτικού τμήματος της ανερχόμενης ανατολικοευρωπαϊκής πλατφόρμας μεταξύ 57.3° και 59.5° Β και 21.5° και 28.1° Α. Υπάρχουν 3.794 χιλιόμετρα (2.357 μίλια) ακτογραμμής που χαρακτηρίζονται από πολυάριθμους κόλπους, στενά και εισόδους.<ref name="worldinfo" /><ref name="worldinfoEstonia">{{cite web|url=http://www.worldinfozone.com/country.php?country=Estonia|title=World InfoZone&nbsp;– Estonia|work=World InfoZone|publisher=World InfoZonek, LTD.|accessdate= 2007-02-20}}</ref> Ένα μικρό, πρόσφατο σύμπλεγμα από κρατήρες μετεωριτών, από τους οποίους ο μεγαλύτερος ονομάζεται Καάλι, βρίσκεται στη Σάαρεμαα της Εσθονίας.
 
Η Εσθονία βρίσκεται στο βόρειο τμήμα της εύκρατης κλιματικής ζώνης και στη ζώνη μετάβασης μεταξύ του θαλάσσιου και του ηπειρωτικού κλίματος. Η Εσθονία έχει τέσσερις εποχές σχεδόν ισοδύναμου μήκους. Οι μέσες θερμοκρασίες κυμαίνονται από τους +16,3 °C στα νησιά έως τους +18,1 °C στην ενδοχώρα τον Ιούλιο, τον θερμότερο μήνα και από τους -3,5 ° C στα νησιά έως τους -7,6 ° C στην ενδοχώρα το Φεβρουάριο, τον ψυχρότερο μήνα. Η μέση ετήσια θερμοκρασία στην Εσθονία είναι 5,2 °C.<ref name="EMHI">{{cite web|url=http://www.emhi.ee/index.php?ide=6,299,302|title=Keskmine ohutemperatuur (°C) 1971–2000|publisher=Emhi.ee|accessdate=2010-06-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120222111033/http://www.emhi.ee/index.php?ide=6,299,302|archivedate=2012-02-22|url-status=dead}}</ref> Η μέση βροχόπτωση το 1961-1990 κυμάνθηκε από τα 535 έως τα 727 χιλιοστά.<ref name="emhi2">{{cite web|url=http://www.emhi.ee/?ide=6,299,303|title=Sademed, õhuniiskus|publisher=Emhi.ee|accessdate= 2010-06-02}}</ref>
Γραμμή 120:
Σύμφωνα με την [[Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία|Eurostat]], η Εσθονία είχε το χαμηλότερο ποσοστό δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ μεταξύ των χωρών της ΕΕ, και κινούταν στο 6,7% στο τέλος του 2010.<ref>{{cite web|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/2-21102011-AP/EN/2-21102011-AP-EN.PDF |title=Eurostat news release |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111027125232/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/2-21102011-AP/EN/2-21102011-AP-EN.PDF|archivedate= 2011-10-27}}</ref>
[[Αρχείο:Skype_logo.svg|εναλλ.=logo of skype white letters on blue background|δεξιά|μικρογραφία|Το μερίδιο του τομέα της πληροφορικής στο ΑΕΠ έχει αυξηθεί ραγδαία από το 2004. Το [[Skype]] δημιουργήθηκε από Εσθονούς προγραμματιστές και αναπτύσσεται κυρίως στην Εσθονία]]
Ένας ισοσκελισμένος προϋπολογισμός, σχεδόν ανύπαρκτο [[δημόσιο χρέος]], φόρος εισοδήματος κατ΄αποκοπήν, ελεύθερο εμπορικό καθεστώς, ανταγωνιστικός τραπεζικός τομέας, οι καινοτόμες ηλεκτρονικές Υπηρεσίεςυπηρεσίες, και ακόμη υπηρεσίες βασισμένες στα κινητά είναι όλα τα χαρακτηριστικά της οικονομίας της αγοράς της Εσθονίας.
 
Η Εσθονία παράγει περίπου το 75% της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνει.<ref>{{cite web |url=http://www.stat.ee/34170 |title=Electricity Balance, Yearly |date=2010-06-08 |language=εσθονικά }}</ref> Το 2011, περίπου το 85% δημιουργήθηκε με εξόρυξη τοπικού σχιστόλιθου πετρελαίου.<ref>{{cite web|url=https://valitsus.ee/UserFiles/valitsus/et/valitsus/arengukavad/keskkonnaministeerium/Põlevkivi%20kasutamise%20riikliku%20arengukava%20täitmise%20aruanne%202011.pdf|title="Põlevkivi kasutamise riikliku arengukava 2008–2015" 2011. a täitmise aruanne|date=2012-09-06|publisher=Valitsus.ee|accessdate=2013-03-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130508121023/https://valitsus.ee/UserFiles/valitsus/et/valitsus/arengukavad/keskkonnaministeerium/P%C3%B5levkivi%20kasutamise%20riikliku%20arengukava%20t%C3%A4itmise%20aruanne%202011.pdf|archivedate=2013-05-08|url-status=dead}}</ref> Οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας, όπως το ξύλο, η τύρφη, και η βιομάζα αποτελούν περίπου το 9% της παραγωγής πρωτογενούς ενέργειας. Οι ανανεώσιμες πηγές αιολικής ενέργειας αποτελούσαν περίπου το 6% της συνολικής κατανάλωσης το 2009.<ref>{{cite web|url=http://www.stat.ee/34167 |title=Energy Effectiveness, Yearly |date= 2010-09-22 |language=εσθονικά}}</ref> Η Εσθονία εισάγει προϊόντα πετρελαίου από τη Δυτική Ευρώπη και τη Ρωσία. Η ενέργεια από σχιστόλιθο πετρελαίου, οι τηλεπικοινωνίες, η κλωστοϋφαντουργία, τα χημικά προϊόντα, οι τράπεζες, οι υπηρεσίες, τα τρόφιμα και η αλιεία, η ξυλεία, η ναυπηγική, η ηλεκτρονική και οι μεταφορές αποτελούν τους βασικούς τομείς της οικονομίας.<ref>{{cite web|url=http://www.estonianexport.ee/?page=b4&lang=eng|title=DISCOVER BUSINESS AND INVESTMENT OPPORTUNITIES IN ESTONIA!|work=Estonian Export Directory|accessdate= 2013-07-02}}</ref> Το [[Λιμένας|λιμάνι ελεύθερο από πάγο]] Μούουγκα, κοντά στο Τάλιν, είναι μια σύγχρονη μονάδα με καλή ικανότητα μεταφόρτωσης, και επίσης έχει ασανσέρ σιτηρών υψηλής χωρητικότητας, δυνατότητες αποθήκευσης σε κατάψυξη, και νέες εγκαταστάσεις εκφόρτωσης για πετρελαιοφόρα. Ο σιδηρόδρομος χρησιμεύει ως αγωγός μεταξύ της Δύσης, της Ρωσίας, και άλλων σημείων της Ανατολής.
Γραμμή 130:
Ωστόσο, υπάρχουν τεράστιες ανισότητες στο ΑΕΠ μεταξύ των διαφόρων περιοχών της Εσθονίας και επί του παρόντος, πάνω από το ήμισυ του ΑΕΠ της χώρας προέρχεται από το Τάλιν.<ref name="BBN">{{cite web|url=http://www.balticbusinessnews.com/?PublicationId=f47e445a-e234-432f-b7b0-137ca0bff47d|title=bbn.ee – Half of Estonian GDP is created in Tallinn|date= 2011-06-01|publisher=Balticbusinessnews.com|accessdate= 2011-06-05 |author=Kaja Koovit}}</ref> Το 2008, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ του Τάλιν ανήλθε στο 172% του εσθονικού μέσου όρου,<ref name="Statistics">{{cite web|url=http://www.stat.ee/dokumendid/30210 |title=Half of the gross domestic product of Estonia is created in Tallinn]. Statistics Estonia |website=Stat.ee |date= 2008-09-29 |accessdate= 2011-12-23}}</ref> και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ του Τάλιν ανήλθε στο 115% του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο υπερβαίνει το μέσο όρο των άλλων επαρχιών.
 
Το ποσοστό ανεργίας τοτον Μάρτιο του 2016 ήταν 6,4%, που είναι χαμηλότερο από το μέσο όρο της ΕΕ,<ref name="StatisticsEstonia" /> ενώ η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το 2011 ήταν 8,0%,<ref name="Statistics Estonia">{{cite web|url=http://www.stat.ee/29958|title=Real GDP per capita, growth rate and totals – Statistics Estonia|publisher=Stat.ee|accessdate=2012-11-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131114083834/http://www.stat.ee/29958|archivedate=2013-11-14|url-status=dead}}</ref> πέντε φορές το μέσο όρο της Ευρωζώνης. Το 2012, η Εσθονία παρέμεινε ως το μόνο μέλος της Ευρωζώνης με πλεόνασμα στον προϋπολογισμό, και με ένα δημόσιο χρέος της τάξης του 6%, είναι μία από τις λιγότερο χρεωμένες χώρες της Ευρώπης.<ref>{{cite web|url=https://www.cnbc.com/id/47691090/|title=Estonia Uses the Euro, and the Economy is Booming|date= 2012-06-05|publisher=CNBC|accessdate= 2012-06-13}}</ref>
 
=== Ιστορική ανάπτυξη ===
Γραμμή 153:
 
== Εθνικός ύμνος ==
Η μελωδία του εθνικού ύμνου της Εσθονίας, [[Mu isamaa, mu õnn ja rõõm]], που είναι η ίδια με του εθνικού ύμνου της [[Φινλανδία]]ς, γράφτηκε από το Γερμανό Φρίντριχ[[Φρέντρικ Πάσιους]] το 1848, όταν μελοποίησε ένα σουηδικό ποίημα, γραμμένο από τον [[Γιόχαν Λούντβιχ Ρούνεμπεργκ]].
 
==Δημογραφία==
Το [[προσδόκιμο ζωής]] στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2016 του [[Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας|Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας]] ήταν 77,8 χρόνια (73 χρόνια οι άνδρες και 82,1 οι γυναίκες).<ref>[http://apps.who.int/gho/data/view.main.SDG2016LEXv?lang=en Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Προσδόκιμο ζωής και υγιές προσδόκιμο ζωής, Δεδομένα ανά χώρα]</ref>
[[Αρχείο:Oskar_Friberg.jpg|αριστερά|μικρογραφία|Ο Όσκαρ Φρίμπεργκ είναι ο τελευταίος αρσενικός Σουηδός της Εσθονίας στο νησί Βόρμσι που έζησε τηντη Σοβιετική κατοχή]]
{{bar box|float=right|title=Κάτοικοι της Εσθονίας ανά εθνικότητα (2016)<ref name="stat.ee-nationality">{{cite web |url=http://www.stat.ee/34278 |title=Population by ethnic nationality, 1&nbsp;January, year |work=stat.ee |publisher=Statistics Estonia |accessdate= 2016-01-01}}</ref>|bars={{bar percent|[[Εσθονοί]]|DarkSlateGray|68.8}} {{bar percent|Ρώσοι|DarkSlateGray|25}} {{bar percent|Ουκρανοί|DarkSlateGray|1.8}} {{bar percent|Λευκορώσοι|DarkSlateGray|0.9}} {{bar percent|Φινλανδοί|DarkSlateGray|0.6}} {{bar percent|Άλλοι|DarkSlateGray|2.9}}}}
[[Αρχείο:Eesti_rahvaarv_1970-2009.png|εναλλ.=The population of Estonia, from 1970 to 2009, with a peak in 1990|μικρογραφία|270x270εσ|Ο πληθυσμός της Εσθονίας από το 1970 έως το 2009. Οι αλλαγές οφείλονται σε μεγάλο βαθμό λόγω της σοβιετικής μετανάστευσης]]
Γραμμή 186:
Η Εσθονία ήταν η πρώτη μετασοβιετική δημοκρατία που νομιμοποίησε τις πολιτικές ενώσεις ζευγαριών του ιδίου φύλου. Ο νόμος εγκρίθηκε τον Οκτώβριο του 2014 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2016.<ref>{{cite news|url=https://www.wsj.com/articles/estonia-passes-law-recognizing-gay-partnerships-1412857097|title=Estonia Passes Law Recognizing Gay Partnerships|last=Kangsepp|first=Liis|date= 2014-10-09|work=The Wall Street Journal|accessdate= 2014-01-04}}</ref>
 
Το 53,3% των Εσθονών εφήβων θεωρούν ότι το ότι ανήκουν στην ομάδα της σκανδιναβικής ταυτότητας είναι σημαντικό ή πολύ σημαντικό για αυτούς. Το 52,2% έχει την ίδια στάση για τηντη «βαλτική» ομάδα ταυτότητας, σύμφωνα με μια ερευνητική μελέτη το 2013. <ref>{{Cite web |url=https://inimareng.ee/en/migration-identity-and-language-change/identity-in-an-open-world/ |title=Αρχειοθετημένο αντίγραφο |accessdate=2017-10-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180823210242/https://inimareng.ee/en/migration-identity-and-language-change/identity-in-an-open-world/ |archivedate=2018-08-23 |url-status=dead }}</ref>{{Quote|Η εικόνα που έχουν οι Εσθονοί νέοι για την ταυτότητά τους είναι μάλλον παρόμοια με την εικόνα των Φινλανδών όσον αφορά την ταυτότητα του πολίτη της χώρας του, ενός φινο-ουγγρικού προσώπου ή ενός σκανδιναβικού ατόμου, ενώ η ταυτότητά μας ως πολίτη της Ευρώπης είναι κοινό έδαφος μεταξύ μας και των Λετονών - και εδώ είναι ισχυρότερη σε σύγκριση μεταξύ των νέων της Φινλανδίας και της Σουηδίας.<ref>{{Cite web |url=https://inimareng.ee/en/migration-identity-and-language-change/identity-in-an-open-world/ |title=Αρχειοθετημένο αντίγραφο |accessdate=2017-10-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180823210242/https://inimareng.ee/en/migration-identity-and-language-change/identity-in-an-open-world/ |archivedate=2018-08-23 |url-status=dead }}</ref>||}}
 
=== Γλώσσες ===
Γραμμή 196:
Τα Νότια Εσθονικά (συμπεριλαμβανομένων των ποικιλιών Βόρο και Σέτο), που ομιλούνται στη νοτιοανατολική Εσθονία, είναι γενεαλογικά ξεχωριστές από τα Βόρεια Εσθονικά αλλά παραδοσιακά και επισήμως θεωρούνται ως διάλεκτοι και "περιφερειακές μορφές της εσθονικής γλώσσας".<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=xQKkCwAAQBAJ&pg=PT76&dq=Towards+Openly+Multilingual+Policies+and+Practices+V%C3%B5ro+Seto&hl=et&sa=X&ved=0ahUKEwjtyN7hlovRAhXBPRQKHXjrC7cQ6AEIGTAA#v=onepage&q=Towards%20Openly%20Multilingual%20Policies%20and%20Practices%20V%C3%B5ro%20Seto&f=false|title=Towards Openly Multilingual Policies and Practices: Assessing Minority Language Maintenance Across Europe|last1=Laakso|first1=Johanna|last2=Sarhimaa|first2=Anneli|publisher=Multilingual Matters|accessdate= 2016-12-23 |isbn=9781783094950|edition=1|location=Bristol; Buffalo|last3=Spiliopoulou Åkermark|first3=Sia|last4=Toivanen|first4=Reeta}}</ref>
 
Το ρωσικά εξακολουθούν να ομιλούνται ως δευτερεύουσα γλώσσα από εθνικούς Εσθονούς σαράντα έως εβδομήντα ετών, επειδή η ρωσική ήταν η ανεπίσημη γλώσσα της Εσθονικής ΣΣΔ από το 1944 έως το 1991 και διδασκόταν ως υποχρεωτική δεύτερη γλώσσα κατά τη διάρκεια της σοβιετικής εποχής. Το 1998, οι περισσότεροι βιομηχανικοί μετανάστες πρώτης και δεύτερης γενιάς από την πρώην Σοβιετική Ένωση (κυρίως από τηντη Ρωσική ΣΟΣΔ) δεν μιλούσαν εσθονικά.<ref>{{cite web|url=http://www.ies.ee/15102000.htm|title=Kirch, Aksel. "Russians in contemporary Estonia – different strategies of the integration in to the nation-state."|date= 1998-02-10|publisher=Ies.ee|accessdate= 2010-06-02}}</ref> Ωστόσο, το 2010, το 64,1% των μη εθνοτικών Εσθονών μιλούσε εσθονικά.<ref>{{cite web|url=http://pub.stat.ee/px-web.2001/dialog/varval.asp?ma=ML133&ti=POPULATION+AGED+15%2D74+BY+ETHNIC+NATIONALITY+AND+KNOWLEDGE+OF+LANGUAGES&path=../I_databas/Social_life/09Labour_market/02Education/02Educational_level/&search=LANGUAGE&lang=1 |title=Table ML133, Eesti Statistika |accessdate=2011-04-30}}</ref> Οι τελευταίες, κυρίως ρωσόφωνες εθνικές μειονότητες, κατοικούν κυρίως στην πρωτεύουσα Τάλιν και στις βιομηχανικές αστικές περιοχές στην Ίντα-Βιρουμάα.
 
Από τον 13ο έως τον 20ό αιώνα, υπήρχαν σουηδόφωνες κοινότητες στην Εσθονία, ιδιαίτερα στις παράκτιες περιοχές και στα νησιά (π.χ. Χίιουμαα, Βόρμσι, Ρούχνου, αντιστοίχως γνωστά ως Νταγκέ, Ορμσέ και Ρουνέ στα Σουηδικά) κατά μήκος της Βαλτικής Θάλασσας, κοινότητες που σήμερα έχουν εξαφανιστεί. Η σουηδόφωνη μειονότητα εκπροσωπήθηκε στο κοινοβούλιο και είχε το δικαίωμα να χρησιμοποιεί τη μητρική της γλώσσα στις κοινοβουλευτικές συζητήσεις.
Γραμμή 210:
Η [[κουλτούρα]] της Εσθονίας ενσωματώνει αυτόχθονες κληρονομιές, όπως αντιπροσωπεύεται από την εσθονική γλώσσα και τη [[σάουνα]], με τις επικρατούσες [[Νορδικές χώρες|Σκανδιναβικές]] και Ευρωπαϊκές πολιτιστικές πτυχές. Λόγω της ιστορίας και της γεωγραφίας, η Εσθονική κουλτούρα έχει επηρεαστεί από τις παραδόσεις Φιννικών, Βαλτικών, Σλαβικών και Γερμανικών λαών, καθώς και από τις πολιτιστικές εξελίξεις στις πρώην κυρίαρχες δυνάμεις, τη Σουηδία και τη Ρωσία.
 
Σήμερα, η εσθονική κοινωνία ενθαρρύνει την [[ελευθερία]] και τον [[Φιλελευθερισμός|φιλελευθερισμό]], με δημοφιλή δέσμευση για τα ιδανικά της περιορισμένης κυβέρνησης, την αποθάρρυνση της κεντρικής εξουσίας και της [[Διαφθορά|διαφθοράςδιαφθορά]]ς. Η Προτεσταντική ηθική της εργασίας παραμένει ένα σημαντικό πολιτιστικό συνεχές και η δωρεάν εκπαίδευση είναι ένα πολύτιμο όργανο. Όπως και στις κυρίαρχες κουλτούρες και στις άλλες Σκανδιναβικές χώρες, ο εσθονικός πολιτισμός μπορεί να δει και να αξιοποιεί τις ασκητικές περιβαλλοντικές πραγματικότητες και το παραδοσιακό τρόπο ζωής, μια κληρονομιά της συγκριτικά διαδεδομένης ισοπολιτείας από πρακτικούς λόγους, και τα ιδανικά της εγγύτητας προς τη φύση και την αυτάρκεια.
 
Η Εσθονική Ακαδημία Τεχνών (εσθονικά: Eesti Kunstiakadeemia, EKA) είναι το ίδρυμα ανώτερης εκπαίδευσης για την τέχνη, τον σχεδιασμό, την αρχιτεκτονική, τα μέσα ενημέρωσης, την ιστορία της τέχνης και διατήρησης, ενώ η Ακαδημία Πολιτισμού του Βιλγιάντι του Πανεπιστημίου του Τάρτου έχει μια προσέγγιση να διαδώσει τον μητρικό πολιτισμό μέσω των προγραμμάτων για τηντη μητρική κατασκευή, τη μητρική σιδηρουργία, τον γηγενή κλωστοϋφαντουργικό σχεδιασμό, την παραδοσιακή βιοτεχνία και παραδοσιακή μουσική, αλλά και για τη μουσική τζαζ και η εκκλησία. Το 2010, υπήρχαν 245 μουσεία στην Εσθονία, των οποίων οι συλλογές τους περιείχαν περισσότερα από 10 εκατομμύρια αντικείμενα.<ref>{{cite web|url=http://www.postimees.ee/616164/eesti-245-muuseumis-sailitatakse-10-miljonit-museaali/ |title=Eesti 245 muuseumis säilitatakse 10 miljonit museaali |publisher=Postimees |date= 2011-10-30 |language=εσθονικά}}</ref>
 
===Μουσική===
Γραμμή 229:
Στη δεκαετία του 1950, ο Εσθονός βαρύτονος Γκέοργκ Οτς ήρθε στο παγκόσμιο προσκήνιο ως τραγουδιστής όπερας.
 
ΣτηνΣτη λαϊκή μουσική, η Εσθονή καλλιτέχνιδα Κέρλι Κόιβ έχει γίνει δημοφιλής στην Ευρώπη, και έχει αποκτήσει μέτρια δημοτικότητα στη Βόρεια Αμερική. Παρείχε μουσική για την ταινία η Αλίκη στηνστη χώρα των Θαυμάτων της Ντίσνεϊ και τη τηλεοπτική σειρά ''[[Σούπερμαν: Τα Χρόνια της Νιότης|Smallville]]'' στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
 
Η Εσθονία κέρδισε το Διαγωνισμό Τραγουδιού Eurovision το 2001 με το τραγούδι «Everybody» το οποίο εκτελέστηκε από τον Τάνελ Πάνταρ και τον Ντέιβ Μπέντον. Το 2002, η Εσθονία φιλοξένησε την εκδήλωση. Η Μάαργια-Λίις Ίλους έχει εκπροσωπήσει την Εσθονία δύο φορές (1996 και 1997), ενώ οι Έντα-Ίνες Έτι, Κόιτ Τόομε και Έβελιν Σάμουελ οφείλουν τη δημοτικότητά τους εν μέρει στο Διαγωνισμό Τραγουδιού της Eurovision. Η Λένα Κουουρμάα είναι μια πολύ δημοφιλής τραγουδίστρια στην Ευρώπη με το συγκρότημα Vanilla Ninja. Το «Rändajad» από το συγκρότημα Urban Symphony, ήταν το πρώτο τραγούδι στην εσθονική γλώσσα που μπήκε στα τσαρτς του Ηνωμένου Βασιλείου, του Βελγίου και της Ελβετίας.
Γραμμή 236:
[[File:OKallis-Kalevipoeg.jpg|right|thumb|alt=pastel drawing of Kalevipoeg carrying boards by Oskar Kallis |Το Καλεβιπόεγκ είναι το εθνικό έπος της χώρας, συντεθειμένο από τον Φρίντριχ Ράινχολντ Κρόιτσβαλντ]]
 
Η εσθονική λογοτεχνία αναφέρεται στηνστη βιβλιογραφία στην [[εσθονική γλώσσα]] (με περίπου 1&nbsp;εκατομμύρια ομιλητές).<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/193608/Estonian-literature|title=Estonian literature|work=Encyclopædia Britannica|accessdate= 2015-03-27}}</ref> Η κυριαρχία της Εσθονίας από τηντη Γερμανία, τηντη Σουηδία και τη Ρωσία μετά τις [[Βόρειες Σταυροφορίες]], από τον 13ο αιώνα έως το 1918, κατέληξε σε λίγα πρώιμα λογοτεχνικά έργα στην εσθονική γλώσσα. Οι παλαιότερες καταγραφές γραπτών εσθονικών χρονολογούνται από τον 13ο αιώνα. Το ''Originates Livoniae'' στο Χρονικό του Ερρίκου της Λιβονίας περιέχει εσθονικά τοπωνύμια, λέξεις και μέρη προτάσεων. Το ''Liber Census Daniae'' (1241) περιέχει εσθονικά τοπωνύμια και οικογενειακά ονόματα.<ref name="DWE">{{cite book|author=George Kurman|title=The development of written Estonian|url=https://books.google.com/books?id=ZmxkAAAAMAAJ|year=1968|publisher=Indiana University}}</ref> Πολλά λαϊκά παραμύθια είναι γνωστά και σήμερα και μερικά έχουν γραφτεί και μεταφραστεί για να καταστούν προσβάσιμα σε ένα διεθνές αναγνωστικό κοινό.<ref>{{cite book|title=Tiidu the Piper|date=2014|publisher=Collegium Basilea|location=Basel|isbn=9781500941437}}</ref>
 
Το πολιτιστικό στρώμα των Εσθονικών αρχικά χαρακτηριζόταν από ένα μεγάλο βαθμό λυρικής μορφής λαϊκής ποίησης με βάση τη συλλαβική ποσότητα. Εκτός από λίγες αξιοσημείωτες εξαιρέσεις, αυτή η αρχαϊκή μορφή δεν έχει απασχοληθεί πολύ σε μεταγενέστερους χρόνους. Ένα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα στον τομέα αυτό αποτελεί το εθνικό έπος Καλεβιπόεγκ. Σε επαγγελματικό επίπεδο, το παραδοσιακό λαϊκό τραγούδι έφθασε στηνστη νέα ακμή κατά το τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα, κυρίως χάρη στο έργο του συνθέτη Βέλιο Τόρμις
 
Ο Όσκαρ Λουτς ήταν ο πιο εξέχων πεζογράφος από τις αρχές της εσθονικής λογοτεχνίας, και διαβάζεται ευρέως ακόμη και σήμερα, ειδικά το μυθιστόρημα της λυρικής σχολής Κεβάντε (Άνοιξη).<ref>[http://www.estonica.org/en/Culture/Literature/Seeking_the_contours_of_a_%E2%80%98truly%E2%80%99_Estonian_literature/ Seeking the contours of a 'truly' Estonian literature] Estonica.org</ref> Η κοινωνική επική και ψυχολογική ρεαλιστή [[Pentalogy|πενταλογία]] ''Αλήθεια και Δικαιοσύνη'' του Άντον Χάνσεν Ταμσάαρε κατέλαβε την εξέλιξη της εσθονικής κοινωνίας από αγροτική κοινότητα σε ανεξάρτητο έθνος.<ref>[http://www.estonica.org/en/Culture/Literature/Literature_and_an_independent_Estonia/ Literature and an independent Estonia] Estonica.org</ref><ref>{{cite web|url=http://www.kirjasto.sci.fi/tammsaar.htm |title=Anton Tammsaare |website=Books and Writers ''(kirjasto.sci.fi)'' |first=Petri |last=Liukkonen |publisher=[[Kuusankoski]] Public Library |location=Finland |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071005054341/http://www.kirjasto.sci.fi/tammsaar.htm |archivedate= 2007-10-05 |dead-url=yes |df= }}</ref> Στη σύγχρονη εποχή, ο [[Γιάαν Κρος]] και Γιάαν Καπλίνσκι είναι οι πιο γνωστοί και μεταφρασμένοι συγγραφείς της χώρας.<ref>[https://books.google.com/books?as_q=&num=20&btnG=Google+Search&&as_auth=Jaan+Kross Jaan Kross] at google.books</ref> Μερικοί από τους πιο δημοφιλείς συγγραφείς του 20ου και αρχές του 21ου αιώνα είναι ο Τόνου Ονεπάλου και ο Άντρου Κιβιρέχκ, που χρησιμοποιούν τα στοιχεία της Εσθονικής λαογραφίας και μυθολογίας, παραμορφώνοντας τους στο παράλογο και το γκροτέσκο.<ref>[http://www.estlit.ee/?id=11665&author=10876&tpl=1063&c_tpl=1071 Andrus Kivirähk. The Old Barny (novel)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110504012509/http://www.estlit.ee/?id=11665&author=10876&tpl=1063&c_tpl=1071 |date=2011-05-04 }} Estonian Literature Centre</ref>
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Εσθονία"