Δολό Ιωαννίνων: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Το '''Δολό''' είναι ένα από τα σαράντα χωριά που ανήκουν στα [[Πωγωνοχώρια]]<ref>{{Cite web|url=https://www.visitpogoni.gr/sample-page|title=ΠΩΓΩΝΙ : Ο ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ {{!}} Visit Pogoni - Οδηγός Πωγώνι 'Ηπειρος|accessdate=2020-03-21}}</ref> της [[Ήπειρος (περιοχή)|Ηπείρου]], χτισμένο στο όρος Κουτσόκρανο σε υψόμετρο 800 μέτρα<ref name=":0">{{Cite book|title=Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή|first=|last=|publisher=Τεγόπουλος - Μανιατέας|isbn=|year=1996|location=Αθήνα|page=211, τομ. 10|quote=}}</ref> και από το [[1967]] ανακηρυγμένος παραδοσιακός οικισμός<ref>{{Cite web|url=http://listedmonuments.culture.gr/monument.php?code=-662092690|title=ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ|website=listedmonuments.culture.gr|accessdate=2020-03-24}}</ref>.

Το Δολό βρίσκεται στα σύνορα της [[Ελλάδα|Ελλάδας]]ς με την [[Αλβανία]], δίπλα στο φαράγγι του Κουβαρά, μία περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους (Τ.Ι.Φ.Κ.), ιδανική για τους λάτρεις του περιπατητικού τουρισμού. Πρόκειται για απότομο και βαθύ φαράγγι, με πυκνή βλάστηση και πολλά νερά, που περνάει κάτω από το χωριό και το οποίο έχει σχηματιστεί από τον ποταμό Κουβαρά, την αρχή του ποταμού [[Δρίνος (Ήπειρος)|Δρίνου]].<ref>{{Cite web|url=https://filotis.itia.ntua.gr/biotopes/c/AT3011001/|title=NatureBank - Τοπίο (ΤΙΦΚ) - Φαράγγι Δολού Πωγωνιανής|website=filotis.itia.ntua.gr|accessdate=2020-03-24}}</ref> Απέχει 72 [[Χιλιόμετρο|χλμ]]. ΒΔ. από τα [[Ιωάννινα]], 38 χλμ. ΒΔ. από το [[Καλπάκι Ιωαννίνων|Καλπάκι]] (έδρα του Δήμου) και 8 χλμ. από την [[Πωγωνιανή Ιωαννίνων|Πωγωνιανή]].

Το Δολό - το πρώτο όνομά του ήταν Δελή ([[Σλαβικές γλώσσες|σλάβικα]]) που σημαίνει κάτι το χαμηλό και το κάτω σε σύγκριση με το υψηλό του ευρισκόμενο ορεινό συγκρότημα - βρίσκεται στα κράσπεδα του ορεινού συγκροτήματος που ονομάζεται Κουτσόκρανο και κάτω από το ύψωμα του Αγίου Χριστοφόρου. Ο παλιός συνοικισμός, ίσως να ήταν στη θέση που είναι σήμερα γνωστή ως "χαλάσματα" και η οποία πριν πάθει καθίζηση θα ήταν ισόπεδη με την πλαγιά "Παρακάτωνα". Η έλλειψη μαρτυριών μας αναγκάζει να προσφύγουμε στις κατασπαρμένες παραδόσεις για να φτάσουμε στο [[1030]] που αναφέρεται "χώρα Δολού" στον πίνακα δωρητών της [[Ιερά Μονή Παναγίας Μολυβδοσκέπαστης|Μονής Παναγίας Μολυβδοσκέπαστης]] (Ηπειρωτική Εστία, 1966, σ.349-353)

Η ανέγερση της κεντρικής εκκλησίας προς τιμή του [[Άγιος Νικόλαος|Αγίου Νικολάου]] έγινε το [[1814]]. Στη θέση της σημερινής εκκλησίας υπάρχουν σημάδια παλιών μνημάτων. Χτίστηκε στη θέση παλιότερης εκκλησίας, την οποία το [[1740]] τη μεγάλωσαν. Η οικοδομή έγινε λίθινη, στέρεη με μικρά παράθυρα<ref>{{Cite web|url=https://apeirosgaia.wordpress.com/2012/01/11/%ce%ac%ce%b3%ce%b9%ce%bf%cf%82-%ce%bd%ce%b9%ce%ba%cf%8c%ce%bb%ce%b1%ce%bf%cf%82-%ce%b4%ce%bf%ce%bb%ce%bf%cf%8d-2/|title=Άγιος Νικόλαος Δολού|ημερομηνία=2012-01-11|website=ΑΠΕΙΡΟΣ ΓΑΙΑ|language=el-GR|accessdate=2020-03-24}}</ref>. Εσωτερικά χωρίζεται στο Άγιο Βήμα, ανδρωνίτη και γυναικωνίτη.

Γύρω στα [[1760]] μπορούμε να υπολογίσουμε την ύπαρξη δασκάλου στο Δολό, τον Παπά-Μπέλλο, ο οποίος γνώριζε γραφή και ανάγνωση και δίδασκε στον νάρθηκα της πρώτης εκκλησίας. Το 1824 χτίστηκε το πρώτο σχολικό κτίριο πάνω από την εκκλησία. Το 1848 χτίστηκε δίπλα μεγαλύτερο κτίριο. Το 1874 με 1880 χτίστηκε παραπλεύρως νέο διώροφο κτίριο. Το 1886 φοιτούσαν στο σχολείο 70-80 αγόρια και κορίτσια.

Το χωριό, μετά την απελευθέρωση, αναφέρεται επίσημα το [[1919]] στο ΦΕΚ 184Α - 19/08/1919 να ορίζεται έδρα της ομώνυμης κοινότητας<ref>{{Cite web|url=https://www.eetaa.gr/indexmetaboles/oikmet_details.php?tag=oikmet_details&id=17759|title=ΕΕΤΑΑ-ΕλληνικήΔιοικητικές ΕταιρίαΜεταβολές Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης Α.Ε.Οικισμών|website=www.eetaa.grΕΕΤΑΑ|accessdate=2020-03-24}}</ref>. Σύμφωνα με το [[Πρόγραμμα «Καλλικράτης»|σχέδιο Καλλικράτης]], μαζί με την [[Πωγωνιανή Ιωαννίνων|Πωγωνιανή]], τους [[Δρυμάδες Ιωαννίνων|Δρυμάδες]] και το [[Σταυροσκιάδι]] αποτελούν τη δημοτική ενότητα Πωγωνιανής που ανήκει στο του [[Δήμος Πωγωνίου|Δήμου Πωγωνίου]] και σύμφωνα με την [[Ελληνική απογραφή 2011|απογραφή 2011]] έχει 60 μόνιμους κατοίκους<ref>«[http://www.statistics.gr/documents/20181/1210577/FEK_monimos_rev.pdf/125204a0-726f-46fe-a141-302d9e7a38dc ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200321175346/https://www.statistics.gr/documents/20181/1210577/FEK_monimos_rev.pdf/125204a0-726f-46fe-a141-302d9e7a38dc |date=2020-03-21 }}», σελ. 10578 (σελ. 104 του pdf)</ref>.