Μαυρίλο Φθιώτιδας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Το '''Μαυρίλο''' είναι ένα ορεινό χωριό (σε υψόμετρο 920 μέτρων) το οποίο βρίσκεται στην πλαγιά του [[Τυμφρηστός|Βελουχιού]]. Το χωριό βρίσκεται οδικώς 65 χιλιόμετρα δυτικά της [[Λαμία|Λαμίας]]ς και 25 χιλιόμετρα ανατολικά του [[Καρπενήσι|Καρπενησίου]]. Είναι Δημοτικό Διαμέρισμα του [[Δήμος Αγίου Γεωργίου Τυμφρηστού|Δήμου Αγίου Γεωργίου Τυμφρηστού]]. Η αρχική ονομασία ήταν ''Κορυφές'' (λόγω θέσης κάτω από τις βουνοκορφές του Βελουχιού) <ref name="mavrilo_pylh_agiou_gewrgiou">[http://www.agiosgeorgios-timfristou.gov.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=149&Itemid=190 Επίσημη διαδικτυακή πύλη του Δήμου Αγίου Γεωργίου]{{Dead link|date=Σεπτέμβριος 2019 }}: Ιστοσελίδα για το χωριό Μαυρίλο.</ref> αλλά επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετονομάστηκε σε Μαυρίλο (έχει αναφερθεί και ως Μαυρίλλο, Μαυρίλου, Μαβρήλον και Μαυρίλω). Υπάρχουν δύο υποθέσεις για την προέλευση του ονόματος. Ότι το Μαυρίλο σημαίνει η τοποθεσία εκεί όππουόπου κατασκευάζεται η ''Μαύρη-ύλη'', δηλαδή η μπαρούτη: λόγω των μπαρουτόμυλων που υπήρχαν στο χωριό. Η άλλη εκδοχή είναι ότι Μαυρίλο ονομάζεται λόγω των σκουρόχρωμων δασών-λόγγων που περιβάλλουν το χωριό (κυρίως από δάση μελανής-σκούρας ελάτης). <ref> Χ. Μηχιώνης Βιβλίο "Το εργαστήρι της φωτιάς" σελ. 20-21. </ref>

Το χωριό είναι γεμάτο πηγές, αυλάκια και ρυάκια τα οποία χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν όχι μόνο για πότισμα αλλά ως κινητήρια δύναμη των νερόμυλων για το άλεσμα αλευριού και την κατασκευή μπαρούτης. Η κύρια πηγή του χωριού ονομάζεται Γκούρα (η λέξη αυτή στα Σλαβικάσλαβικά σημαίνει μεγάλη πηγή) και αποτελεί μία από τις πηγές του [[Σπερχειός|Σπερχειού ποταμού]]. <ref> Χ. Μηχιώνης Βιβλίο "Το εργαστήρι της φωτιάς" σελ. 16. </ref>

Στην τοποθεσία τη σημερινής κύριας πηγής του χωριού (Γκούρα) φημολογείται (δεν έχουν γίνει νεότερες αρχαιολογικές ανασκαφές) ότι εκεί πριν 200 χρόνια είχαν εντοπιστεί ερείπια αρχαίου ναού - βωμό του θεοποιημένου [[Σπερχειός|Σπερχειού]]. Στην αρχαιότητα Ελληνικάελληνικά φύλα όπως Αινιάνες, Αιτωλοί και Δόλοπες κατοίκησαν στην ευρύτερη περιοχή. <ref name="fylladio_agiou_gewrgiou_mavrilo"> ''Οι Μπαρουτόμυλοι του Μαυρίλου Δυτικής Φωκίδας -- Τα εργαστήρια του νερού και της φωτιάς.'' Επίσημο διαφημιστικό φυλλάδιο του Δήμου Αγίου Γεωργίου Τυμφρηστού. </ref>

Από το χωριό έχουν περάσει πολλοί λαοί όπως: Γαλάτες, Σλάβοι, Βούλγαροι, Φράγκοι, Βενετοί, Καταλανοί και Αρβανίτες οι οποίοι αφομοιώθηκαν και άφησαν στην περιοχή γλωσσικά κατάλοιπα και τοπωνύμια. <ref name="mavrilo_pylh_agiou_gewrgiou"/> Το χωριό το 1470 πέρασε στην Οθωμανικήοθωμανική διοίκηση. Σύμφωνα με την συνθήκη του Ταμασίου τον Μάιο 1525 η περιοχή όπου βρίσκεται το χωριό δεν είχε ουσιαστικό έλεγχο από την Οθωμανικήοθωμανική διοίκηση, αλλά ήταν υποχρεωμένη να πληρώνει φόρους. <ref name="fylladio_agiou_gewrgiou_mavrilo"/> Στην Οθωμανοκρατία πολλοί [[Βλάχοι]] οι οποίοι μίλαγαν [[Βλάχικη γλώσσα|Αρωμουνική γλώσσα]] κατέβηκαν στο χωριό και στην ευρύτερη περιοχή από την [[Ήπειρος|Ήπειρο]], την ορεινή [[Θεσσαλία]] και τα [[Άγραφα]] και για αυτό το λόγο σήμερα συναντάμευπάρχουν μεμονωμένες λέξεις να χρησιμοποιούνται σε κάποια τοπωνύμια και στην κτηνοτροφία. Λόγω των [[Βλάχοι|Βλάχων]] η περιοχή ονομάζονταν Μεγάλη Βλαχία και τα χωριά Βλαχοχώρια και το 1827 δημοσιεύτηκε χάρτης με τα ονόματα αυτά από τον Γάλλο περιηγητήςπεριηγητή της εποχής εκείνης [[Φρανσουά Πουκεβίλ]] (1770-1838). <ref name="mhxiwnhs_27_28"> Χ. Μηχιώνης Βιβλίο "Το εργαστήρι της φωτιάς" σελ. 27-28. </ref>

Το χωριό ήκμασεάκμασε τοτον 17ο αιώνα (1650) <ref> Χ. Μηχιώνης Βιβλίο "Το εργαστήρι της φωτιάς" σελ. 24. </ref> με κύριες οικονομικές δραστηριότητες τη γεωργία, κτηνοτροφία, βιοτεχνία των νερόμυλων και κυρίως με τους μπαρουτόμυλους. Την εποχή εκείνη πολλοί Μαυριλιώτες μεταναστεύουνμετανάστευσαν στην [[Κωνσταντινούπολη]] για εύρεση δουλειάς. Επειδή έστελναν στην γενέτειρά τους οικονομικούς πόρους το Μαυρίλο και τα χωριά του Τυμφρηστού ονομάστηκαν ''Πολιτοχώρια''. <ref name="mhxiwnhs_27_28"/> Στο χωριό υπήρχε επίσης και μεγάλη πνευματική ανάπτυξη. Κατά την [[Ελληνική Επανάσταση του 1821]] το Μαυρίλο ανάδειξε αγωνιστές και το χωριό όπως και τα υπόλοιπα χωριά του Τυμφρηστού απελευθερώθηκαν το 1832.

Στα χρόνια της φασιστικής[[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|γερμανικής κατοχής 1941-44]] το χωριό λόγω της ορεινής τοποθεσίας δενδε γνώρισε βία ή σκλαβιά και υπήρχε επάρκεια σε τρόφιμα. Στο χωριό 1-2 φορές ήρθαν Ιταλοί στις αρχές του 1942 για την συγκέντρωση όπλων και τροφίμων αλλά μόλις άρχισε η [[Εθνική Αντίσταση]] του [[Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο|Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου]] δεν ξαναπάτησανεπανήλθαν στο χωριό. Κατά την διάρκεια του [[Ελληνικός Εμφύλιος 1946 - 1949|Εμφύλιου Πολέμου (1946-49)]] το χωριό εκκενώθηκε το 1947 και οι 400 κάτοικοι περίπου αναγκάστηκαν να μετακομίσουν κυρίως στηνστη [[Μακρακώμη]] και τηντη [[Λαμία]] και να επιστρέψουν στο χωριό το 1951. <ref name="mhxiwnhs"> Χ. Μηχιώνης Βιβλίο "Το εργαστήρι της φωτιάς" σελ. 77-79. </ref>

[[Εικόνα:20100812_Mavrilo_gun_power_traditional_mill_Fthiotida_Greece.jpg|thumb|right|150px|Ο ανακαινισμένος μπαρουτόμυλος - μουσείο.]]

[[Εικόνα:20100811_Mavrilo_water_mill_Fthiotida_Greece.jpg|thumb|right|150px|Νερόμυλος για άλεσμα σιτηρών.]]

Στην είσοδο του χωριού υπάρχει ο ανακαινισμένος μπαρουτόμυλος ο οποίος αποτελεί μουσείο (είναι μουσειακό αντίγραφο του αρχικού μπαρουτόμυλου). Η κατασκευή ξεκίνησε το 2002 από τον Δήμο Αγίου Γεωργίου και εγκαινιάστηκε το 2008. Παραδοσιακά οι μπαρουτόμυλοι ήταν λιθόκτιστα κτίρια διαστάσεων 6-8 μέτρα μήκος, 3-5 μέτρα πλάτος και 3 μέτρα ύψος. Σε μερικούς μπαρουτόμυλους λειτουργούσε παράλληλα (σε διπλανό κτίριο) αλευρόμυλος και νεροτριβίο (μαντάνι - για πλύσιμο υφασμάτων-χαλιών). Η μαυριλιώτικη μπαρούτη περιείχε 12,5% θειάφι, 12,5% ξυλοκάρβουνο, 75% νιτρικό κάλλιο (τζερβιτζιλέ το ονομάζανε) και ανάλογο νερό. Ο μηχανισμός των μπαρουτόμυλων διέφερε από αυτήν των νερόμυλων (για άλεσμα σιτηρών) στο ότι η κυκλική κίνηση δεν γύριζε μυλόπετρα αλλά μετατρέπονταν σε παλιδρομική. Τα ''παλληκάρια'' (έτσι ονομάζονταν τα κάθετα ξύλινα παλούκια που περιείχε ο μπαρουτόμυλος) με αυτό το τρόπο ανεβοκατέβαιναν και στο κάτω μέρος η ημισφαιρική άκρη τους (ονομάζονταν ''στούμπος'') κοπανούσε το μείγμα υλικών μέσα σε ένα ξύλινο γουδί (το γουδί το ονόμαζαν τσούμα ή γούβα). Το μείγμα υλικών (θειάφι, ξυλοκάρβουνο, νιτρικό κάλιο και νερό) κοπανιόντουσαν ρυθμικά για 5-6 ώρες μέχρι να πάρουν την μορφή ζυμαριού (σαν ζυμάρι ψωμιού). Για την αποφυγή εκρήξεων σε όλα τα στάδια επεξεργασίας της μπαρούτης τα γουδιά (στούμες) καθώς και τα ''παλληκάρια'' με τις ημισφαιρικές άκρες ήταν ξύλινα . Απαγορεύονταν μεταλλικά υλικά ή πετραδάκια μέσα στα γουδιά ώστε να αποφεύγεται η ανάφλεξη που θα μπορούσε να προκαλέσει τυχαία σπίθα από τις τριβές. <ref name="fylladio_agiou_gewrgiou_mavrilo"/> <ref> Χ. Μηχιώνης Βιβλίο "Το εργαστήρι της φωτιάς" σελ. 109-120. </ref>

Οι μπαρουτόμυλοι λειτούργησαν για 200 περίπου χρόνια (1700-1914) και συντέλεσαν στην οικονομική άνθιση του χωριού αλλά και στην [[Ελληνική Επανάσταση του 1821]]. Στο χωριό υπήρχαν 12 ή 15 <ref name="fylladio_agiou_gewrgiou_mavrilo"/> μπαρουτόμυλοι (από την πηγή Γκούρα μέχρι την θέση Τούρνια) και η τεχνογνωσία κατασκευής μπαρούτης εικάζεται ότι ήρθε είτε από Μαυριλιώτες της Κωνσταντινούπολης, είτε από το χωριό [[Δημητσάνα Αρκαδίας]] όπου και εκεί υπήρχαν μπαρουτόμυλοι. <ref> Χ. Μηχιώνης Βιβλίο "Το εργαστήρι της φωτιάς" σελ. 103-105. </ref> <ref> Βίντεο Μένουμε Ελλάδα: ''Το χωριό Μαυρίλο'' στην συνέντευξη του Πάρεδρου του χωριού Κιούση Αθανάσιου. </ref> Υπάρχουν αναφορές για 4-5 χειρώνακτες μπρατουτοτεχνίτες. <ref name="fylladio_agiou_gewrgiou_mavrilo"/> Επίσης σώζονται 2 επιστολές του [[Αθανάσιος Διάκος|Αθανάσιου Διάκου]] για προμήθεια πυρομαχικής ύλης από το χωριό:

[[Εικόνα:20100811_Mavrilo_Agios_Dimitrios_Church_Fthiotida_Greece.jpg|thumb|right|150px|Η μεταβυζαντινή εκκλησία του Αγίου Δημητρίου (1728)]]

Στην κεντρική είσοδο του χωριού υπάρχει ο Μετα-Βυζαντινόςμεταβυζαντινός ναός του Αγίου Δημητρίου (6 Νοεμβρίου 1728) <ref name="fylladio_agiou_gewrgiou_mavrilo"/> με εξωτερικές διαστάσεις 18,50 x 9,20 μέτρα. Εξωτερικά ο ναός, ανμε εξαιρέσειςεξαίρεση το νεόκτιστο κωδωνοστάσιο, θύμιζε σπίτι. Αυτό οφείλεται επειδήστο γεγονός πως η Οθωμανικήοθωμανική διοίκηση δεν επέτρεψε η εκκλησία όταν χτίστηκε να έχει ξεχωριστή εμφάνιση στο χωριό. Ο ναός είναι τρίκλινος σε ρυθμός βασιλικής (νάρθηκας, ναός και ιερό). Στο εσωτερικό του ναού οι τοιχογραφίες ολοκληρώθηκαν σε 7 χρόνια (1728-1735) και έχουν καλλιτεχνική αξία. <ref> Χ. Μηχιώνης Βιβλίο "Το εργαστήρι της φωτιάς" σελ. 45-47. </ref> Στο βόρειο μέρος του χωριού υπάρχει το εκκλησάκι του Αγίου Αθανασίου. <ref> Κωνσταντίνος Τσιάκας Βιβλίο: ''Το Μαυρίλον Φθιώτιδας, Ιστορία, Μεταβυζαντινά Μνημεία'' γίνεται εκτενή αναφορά στους 2 ναούς-μνημεία του χωριού. </ref>

[[Εικόνα:20100812_3h_Giorti_Kastanou_Mavrilo_poster_Fthiotida_Greece.jpg|thumb|150px|right|<small>Αφίσα 3ης Γιορτής Καστάνου - 23 Οκτωβρίου 2010.</small>]]

Αξιοθέατο είναι το Μαυριλιώτικομαυριλιώτικο τοπίο με τα περιτριγυρισμένα πυκνά δάση. Γύρω από το χωριό υπάρχουν δάση με έλατα, βελανιδιές αλλά και πολλές καστανιές (''ζάβατα'') οι οποίες δίνουν εξαιρετικής ποιότητας κάστανα. Τα τελευταία χρόνια (από το 2008) στο χωριό, τέλη Οκτωβρίου, γίνεται γιορτή [[Κάστανο|καστάνου]] η οποία οργανώνεται από την Πανελλήνια ένωση Μαυριλιωτών. <ref name="giorth_kastanou_2009">20-Οκτ-2009 άρθρο στην Εφημερίδα "Παρατηρητής της Φθιώτιδας": [http://www.paratiritisfthiotidas.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=2043:2009-10-20-13-52-59&catid=46:2009-02-26-17-39-35&Itemid=66 ''Γιορτή Κάστανου το Σάββατο στο Μαυρίλο'']{{Dead link|date=Οκτώβριος 2019 }}.</ref> Κατά την διάρκεια της γιορτής το 2010 εκτός από ψημένο κάστανο στην γιορτή υπήρχε τσίπουρο από κάστανα και καλλιτεχνικό πρόγραμμα με παραδοσιακούς χορούς και τραγούδια <ref name="giorth_kastanou_2010">{{cite web | url=http://www.lamiafm1.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=208:2010-10-23-13-55-09&catid=34:2010-10-06-13-16-13&Itemid=50 | title=Τα Κάστανα από...το Μαυρίλο! Κοσμοσυρροή φέτος στη γιορτή! | accessdate=2010-12-15 | date=2010-10-20 | publisher=Λαμία FM-1}}</ref>.