Ισπανία των Αψβούργων: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

επέκταση
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μΧωρίς σύνοψη επεξεργασίας
επέκταση
Γραμμή 105:
 
===Ο προβληματισμένος βασιλιάς (1571–1598)===
Η περίοδος χαράς στη Μαδρίτη ήταν βραχύβια. Το 1566, ταραχές που δημιουργήθηκαν από τους [[Καλβινισμός|Καλβινιστές]] στις [[Ισπανικές Κάτω Χώρες]] (που αντιστοιχούν περίπου με τις σύγχρονες [[Ολλανδία|Κάτω Χώρες]] και το [[Βέλγιο]], που κληροδοτήθηκαν στον Φίλιππο από τον Κάρολο και τους [[Δουκάτο της Βουργουνδίας|Βουργουνδούς]] προγόνους του) προέτρεψε τον [[Φερνάντο ΑλβάρεθΆλβαρεθ ντε Τολέδο, Δούκας της Άλβα|Δούκα της Άλβα]] να διεξαγάγει μια στρατιωτική αποστολή προκειμένου να αποκατασταθεί ή τάξη. Ο οίκος της Άλβα ακολούθως εγκαθίδρυσε μια βασιλεία τρόμου. Το 1568, ο [[Γουλιέλμος Α΄ της Οράγγης|Γουλιέλμος ο Σιωπηλός]] ηγήθηκε μιας αποτυχημένης προσπάθειας να οδηγήσει την τυραννική Άλβα σε κυριαρχία στις Κάτω Χώρες. Αυτή η προσπάθεια γενικά θεωρείται ότι σηματοδοτεί την έναρξη του [[Ογδοηκονταετής Πόλεμος|Ογδοηκονταετούς Πολέμου]] ο οποίος τελείωσε με την ανεξαρτητοποίηση των [[Ολλανδική Δημοκρατία|Ηνωμένων Επαρχιών]]. Οι Ισπανοί, οι οποίοι αντλούσαν μεγάλο πλούτο από τις Κάτω Χώρες και συγκεκριμένα από το ζωτικό λιμάνι της [[Αμβέρσα (πόλη)|Αμβέρσας]], ήταν αφοσιωμένοι στην αποκατάσταση της τάξης και την διατήρηση του ελέγχου τους στις επαρχίες. Το 1572, μια ομάδα Ολλανδών κουρσάρων γνωστών ως ''[[watergeuzen]]'' («Ζητιάνοι της Θάλασσας») επιτέθηκαν σε μερικές Ολλανδικές παραλιακές πόλεις, διακήρυξαν την υποστήριξή τους προς τον Γουλιέλμο και αποκήρυξαν την Ισπανική ηγεσία.
 
[[Image:Francisco de Zurbarán 014.jpg|thumb|right|200px|''Η υπεράσπιση του [[Κάδιθ]]'', από τον [[Zurbarán]]]]
Γραμμή 126:
Αντιμέτωπη με πολέμους εναντίον της Αγγλίας, της Γαλλίας και των Κάτω Χωρών, χώρες οι οποίες είχαν η κάθε μια τους εξαιρετικά ικανούς ηγέτες, η ήδη πτωχευμένη Ισπανία είχε χάσει πλέον το πάνω χέρι. Πολεμώντας συνεχώς εναντίον της [[Πειρατεία|πειρατείας]] που εμπόδιζε τη θαλάσσια κυκλοφορία της αυτοκρατορίας στον [[Ατλαντικός Ωκεανός|Ατλαντικό,]] αν και δεν διέκοψε ποτέ τις ζωτικές αποστολές χρυσού από τον Νέο Κόσμο (μόνο μία από τις συνοδείες συνελήφθη, αυτή του 1628 από τον Ολλανδικό Piet Hein), το 1596 το Βασιλικό Ταμείο αναγκάστηκε να παραδεχτεί ξανά την πτώχευση του. Οι Ισπανοί προσπάθησαν να απελευθερωθούν από διάφορες συγκρούσεις στις οποίες εμπλέκονταν, πρώτα υπογράφοντας την [[Ειρήνη της Βερβέν]] με τη Γαλλία το 1598, αναγνωρίζοντας τον Ερρίκο Δ΄ (ασπάστηκε τον καθολικισμό από το 1593) ως Βασιλιά της Γαλλίας και αποκαθιστώντας πολλές από τις προϋποθέσεις της προηγούμενης [[Συνθήκη του Κατώ-Καμπρεζί|Ειρήνης του Κατώ-Καμπρεζί]] . Το 1604 συμφωνήθηκε μια συνθήκη με την Αγγλία, μετά την ανάληψη του θρόνου από τον πιο φιλικό βασιλιά [[Ιάκωβος Α΄ και ΣΤ΄ της Αγγλίας και της Σκωτίας|Ιάκωβο Α΄]] από τον [[Οίκος των Στιούαρτ|Οίκο των Στιούαρτ]].
 
Η ειρήνη με την Αγγλία και τη Γαλλία σήμαινε ότι η Ισπανία θα μπορούσε πλέον να επικεντρώσει τις ενέργειές της στην αποκατάσταση της κυριαρχίας της στις ολλανδικές επαρχίες. Οι Ολλανδοί, με επικεφαλής τον [[Μαυρίκιος της Οράγγης|Μαυρίκιο της Οράγγης]], γιο του [[Γουλιέλμος Α΄ της Οράγγης|Γουλιέλμου της Οράγγης]] και ίσως τον καλύτερο στρατηγό της εποχής του, κατάφεραν από το 1590 και μετά, να κατακτήσουν πολλές παραμεθόριες πόλεις συμπεριλαμβανομένου και του κάστρου της [[Μπρέντα]]. Μετά την ειρήνη με την Αγγλία, ο νέος Ισπανός διοικητής Αμβρόσιος Σπινόλα άσκησε μεγάλη πίεση στους Ολλανδούς. Ο Σπινόλα, στρατηγός παρόμοιας ικανότητας με τον Μαυρίκιο, δεν κατάφερε να κατακτήσει τις Κάτω Χώρες, με αποτέλεσμα μεταξύ άλλων μια νέα πτώχευση το 1607. Σε μια κίνηση ρεαλισμού που ταιριάζει στο ταμπεραμέντο του Βασιλιά [[Φίλιππος Γ' της Ισπανίας|Φίλιππου Γ΄]] αλλά και σε αυτό του πρωθυπουργού του, δούκα ντε Λέρμα, υπογράφηκε το [[1609]] η [[Εκεχειρία των Δώδεκα Χρόνων]] μεταξύ Ισπανίας και [[Ολλανδική Δημοκρατία|Ηνωμένων Επαρχιών των Κάτω Χωρών]], μια περίοδο γνωστή ως ''[[Ισπανικά άτομα|Pax Hispánica]]''.
 
Η Ισπανία δεν έλαβε μεγάλα πλεονεκτήματα από την ανακωχή, τα οικονομικά της παρέμειναν σε αταξία και η αποικιακή αυτοκρατορία συνέχισε να υφίσταται όλο και πιο ταπεινωτικές επιθέσεις, προς όφελος πάνω από όλα της Ολλανδίας. Στις Κάτω Χώρες, η κυβέρνηση της κόρης του Φιλίππου Β΄, [[Ισαβέλλα Κλάρα Ευγενία]] και ο σύζυγός της, [[Αλβέρτος Ζ΄ της Αυστρίας|αρχιδούκας Αλβέρτος]], αποκατέστησαν τη σταθερότητα στις νότιες Κάτω Χώρες και μείωσαν τα αντι-ισπανικά συναισθήματα στην περιοχή. Ο διάδοχος του Φίλιππου Β΄, ο [[Φίλιππος Γ' της Ισπανίας|Φίλιππος Γ΄]], ήταν ένας άνθρωπος περιορισμένης ικανότητας που δεν ενδιαφερόταν για την πολιτική, ο οποίος προτιμούσε να επιτρέπει σε άλλους να διαχειρίζονται τις λεπτομέρειες. Ο πρωθυπουργός του, ο ντε Λέρμα, που εστίαζε πάνω απ 'όλα σε θέματα που είχαν να κάνουν με τα προσωπικά του συμφέροντα, κατάφερε να αλλοιώσει τα ισπανικά βιβλία ισολογισμών και να γίνει έτσι ένας από τους πλουσιότερους άντρες στην Ευρώπη με περιουσία περίπου 44 εκατομμυρίων [[Τάλιρο|τάλιρων]]. Η προσωπική επιτυχία του ντε Λέρμα του έφερε εχθρούς αλλά και βάσιμους ισχυρισμούς διαφθοράς, οι οποίοι οδήγησαν στην κρεμάλα τον Ροδρίγο Καλντερόν, που ήταν άνθρωπος εμπιστοσύνης του από το στενό του περιβάλλον. Το 1618 αντικαταστάθηκε από τον γιο του, τον δούκα της Ουθέδα, μια ενέργεια που μπορεί να θεωρηθεί ως μετάβαση εξουσιών, καθώς αυτός έφτασε στην εξουσία υποστηριζόμενος από ευγενείς που πρόσκεινται στην αντίπαλη πλευρά από αυτή του πατέρα του. Μόλις το 1621, με την άφιξη του νέου βασιλιά, [[Φίλιππος Δ´ της Ισπανίας|Φίλιππου Δ΄]], οι ευγενείς του δουκάτου της Ουθέδα αντικαταστάθηκαν στη θέση της μέγιστης εμπιστοσύνης από αυτούς της Θούνιγα (αρχικά από τον Μπαλτάσαρ ντε Θούνιγα και αργότερα από τον κόμη-δούκα ντε Ολιβάρες). Παρότι το περιβάλλον του Φίλιππου Γ΄ δεν είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις υποθέσεις της Αυστρίας, ο δυναστικός του σύμμαχος, ο ντε Θούνιγα ήταν βετεράνος πρέσβης από τη Βιέννη και πίστευε ότι το κλειδί για τον περιορισμό των ανερχόμενων Γάλλων και για την εξάλειψη των Ολλανδών ήταν μια στενότερη συμμαχία με τους Αψβούργους.
[[Αρχείο:Velázquez_-_de_Breda_o_Las_Lanzas_(Museo_del_Prado,_1634-35).jpg|αριστερά|μικρογραφία|300x300εσ| ''Η παράδοση της Μπρέντα'' (1625) από τον Αμβρόσιο Σπινόλα, του [[Ντιέγο Βελάθκεθ]]. Ο συνηθισμένος θρίαμβος της νίκης δεν απεικονίζεται.]]
Το 1618, μετά την [[Εκπαραθύρωση της Πράγας (1618)|Εκπαραθύρωση της Πράγας]], η Αυστρία και ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ο [[Φερδινάνδος Β΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας|Φερδινάνδος Β΄]], ξεκίνησε εκστρατεία κατά της [[Προτεσταντική Ένωση|Προτεσταντικής Ένωσης]] και της [[Βοημία|Βοημίας]]. Ο νέος βασιλιάς και οι αυλικοί του ήταν πολύ πιο δραστήριοι από τον Φίλιππο Γ΄, αλλά ακόμη και κατά τα τελευταία του χρόνια, ο ντε Θούνιγα, που είχε ήδη υψηλή θέση στο δικαστήριο, είχε ζητήσει την υποστήριξη των αυστριακών Αψβούργων στον πόλεμο. Επίσης ο Αμβρόσιος Σπινόλα, το ανερχόμενο αστέρι του ο ισπανικού στρατού, στάλθηκε ως διοικητής του φλαμανδικού στρατού προκειμένου να γίνει επέμβαση, εισβάλλοντας στο [[Παλατινάτο]]. Έτσι, η Ισπανία εισήλθε στον [[Τριακονταετής Πόλεμος|Τριακονταετή Πόλεμο]]. Μετά το θάνατο του ντε Θούνιγα το 1622, αντικαταστάθηκε αυτός από τον ανιψιό του Gaspar de Guzmán y Pimentel, κόμη-δούκα του Ολιβάρες, έναν εκπαιδευμένο άντρα που πίστευε ότι το επίκεντρο όλων των δεινών στην Ισπανία ήταν στις Κάτω Χώρες. Μετά από κάποιες αρχικές αποτυχίες, οι της Βοημίας ηττήθηκαν τελικά στη [[Μάχη του Λευκού Όρους]] το 1621, και ξανά πάλι στη [[μάχη του Στάντλον]] το 1623. Ενώ η δωδεκαετής ανακωχή ήταν σε ισχύ, η Ισπανία ήταν σε ειρήνη με την προτεσταντική Ολλανδία, αλλά η εκεχειρία, η οποία έληξε το 1621, δεν ανανεώθηκε, προσθέτοντας ένα ακόμα μέτωπο σύγκρουσης. Ο Σπινόλα κατέλαβε το φρούριο της Μπρέντα το 1625. Η παρέμβαση του Δανού Βασιλιά [[Χριστιανός Δ΄ της Δανίας|Χριστιανού Δ΄]] στον πόλεμο προκάλεσε ανησυχίες (ο Χριστιανός ήταν ένας από τους λίγους μονάρχες στην Ευρώπη που δεν είχαν οικονομικά προβλήματα) αλλά η νίκη του αυτοκρατορικού στρατηγού [[Άλμπρεχτ φον Βάλλενσταϊν]] έναντι των Δανών στο [[Ντέσαου]] και ξανά πάλι στο Lutter, που έγιναν και οι δύο το 1626, εξάλειψαν την απειλή. Έτσι υπήρχε η ελπίδα στη Μαδρίτη ότι οι Κάτω Χώρες θα μπορούσαν τελικά να επανενταχθούν στην Αυτοκρατορία, ενώ μετά την ήττα της Δανίας οι προτεστάντες στη Γερμανία φαίνονταν πως είχαν τελειώσει. Η Γαλλία για άλλη μια φορά κατακλύστηκε από τις αστάθειες της (η περίφημη [[πολιορκία της Λα Ροσέλ]] ξεκίνησε το 1627) και η υπεροχή της Ισπανίας φαινόταν πλέον αναμφισβήτητη. Ο κόμης-δούκας του Ολιβάρες υποστήριξε με σθένος πως «Ο Θεός είναι Ισπανός και πολεμά με το έθνος μας αυτές τις μέρες» (Brown & Elliott, 1980, σελ.190) και πολλοί από τους αντιπάλους της Ισπανίας δεν θα μπορούσαν παρά να συμφωνήσουν.
 
=== Ο δρόμος προς το Ροκρουά (1626-1643) ===
[[Αρχείο:Philip_IV_by_Velazquez.jpg|μικρογραφία| Ο βασιλιάς [[Φίλιππος Δ´ της Ισπανίας]] (1621-1665) του [[Ντιέγο Βελάθκεθ]] .]]
Ο Ολιβάρες δυστυχώς δεν είχε πολύ χρόνο στη διάθεσή του. Συνειδητοποίησε ότι η Ισπανία έπρεπε να μεταρρυθμίσει και ότι η μεταρρύθμιση χρειαζόταν ειρήνη. Η διάλυση των Ενωμένων Επαρχιών των Κάτω Χωρών προστέθηκε στον κατάλογο των προτεραιοτήτων του, καθώς πίσω από κάθε συνασπισμό κατά των Αψβούργων υπήρχε ολλανδικό χρήμα: Ολλανδοί τραπεζίτες υποστήριζαν τους εμπόρους της Σεβίλλης από την Ανατολική Ινδία, και σε όλα τα μέρη του κόσμου οι Ολλανδοί επιχειρηματίες και αποικιστές αποδυνάμωναν την ισπανική και την πορτογαλική ηγεμονία. Ο Σπινόλα και ο ισπανικός στρατός επικεντρώθηκαν στις Κάτω Χώρες και ο πόλεμος φαινόταν να εξελίσσεται υπέρ της Ισπανίας.
 
Το 1627, η καστιλιανική οικονομία κατέρρευσε. Οι Ισπανοί υποτίμησαν το νόμισμά τους προκειμένου να πληρώσουν τα έξοδα του πολέμου και οι [[Πληθωρισμός|τιμές εκτοξεύτηκαν στα ύψη]] στην Ισπανία με τον ίδιο τρόπο όπως και τα προηγούμενα χρόνια στην Αυστρία. Μέχρι το 1631, τμήματα της Καστίλης λειτουργούσαν σε συνθήκες [[Αντιπραγματισμός|ανταλλακτικής οικονομίας]] ως αποτέλεσμα της νομισματικής κρίσης, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να μην μπορούσε να εισπράττει σημαντικούς φόρους από τους αγρότες, σε αναλογία με τις αποικίες της ([[Στόλος των Ινδιών]]). Οι ισπανικοί στρατοί στη Γερμανία διατάχθηκαν για να «πληρώσουν ο ένας τον άλλον» στη ξηρά. Ο Ολιβάρες, ο οποίος είχε υποστηρίξει ορισμένα μέτρα για τους φόρους της Ισπανίας εν αναμονή της ολοκλήρωσης του πολέμου, κατηγορήθηκε περαιτέρω για έναν ενοχλητικό και ανεπιτυχή πόλεμο στην Ιταλία (βλ. [[Πόλεμος της Διαδοχής της Μάντοβας]]). Οι Ολλανδοί, οι οποίοι κατά τη διάρκεια της Δωδεκαετούς Ανακωχής έβαλαν σε προτεραιότητα στο ναυτικό τους, κατέστρεψαν το ισπανικό θαλάσσιο εμπόριο και ιδιαίτερα το πορτογαλικό, από το οποίο η Ισπανία εξαρτάτο πλήρως μετά την οικονομική κρίση. Οι Ισπανοί, με διάσπαρτους πόρους, ήταν όλο και περισσότερο ανίκανοι να αντιμετωπίσουν τις ραγδαία αυξανόμενες ναυτικές απειλές.
 
Το 1630, ο [[Γουσταύος Β΄ Αδόλφος της Σουηδίας|Γουσταύος Β΄ Αδόλφος]] της Σουηδίας, ένας από τους πιο ικανούς διοικητές της εποχής, αποβιβάστηκε στη Γερμανία και απελευθέρωσε το λιμάνι του [[Στράλζουντ]], το οποίο ήταν το τελευταίο φρούριο στην ήπειρο που ελέγχονταν από γερμανικές δυνάμεις που αντιτίθενται στον αυτοκράτορα. Ο Γουσταύος στη συνέχεια βάδισε νότια με αξιοσημείωτες νίκες στο [[Μάχη του Μπράιτενφελντ (1631)|Μπράιτενφελντ]] και στο Lützen, προσελκύοντας περισσότερη υποστήριξη από τους προτεστάντες καθώς προχωρούσε. Η κατάσταση για τους Καθολικούς βελτιώθηκε με το θάνατο του Γουσταύου στο Lützen το 1632 και μια εντυπωσιακή νίκη των αυτοκρατορικών δυνάμεων υπό τον [[Φερδινάνδος των Αψβούργων, καρδινάλιος|Καρδινάλιο-Πρίγκιπα Φερδινάνδο]] και τον [[Φερδινάνδος Γ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας|Φερδινάνδο Β΄ της Ουγγαρίας]] στη Μάχη του [[Νέρντλινγκεν]] το 1634. Από θέση ισχύος, ο αυτοκράτορας προσέγγισε τα εξουθενωμένα από τον πόλεμο γερμανικά κράτη με ειρήνη το 1635, πολλά την αποδέχτηκαν, συμπεριλαμβανομένων των δύο πιο ισχυρών, του [[Βρανδεμβούργο|Βρανδεμβούργου]] και της [[Σαξονία|Σαξονίας]] .
 
[[Αρμάν Ζαν ντυ Πλεσσί ντε Ρισελιέ|Ο Καρδινάλιος Ρισελιέ]] υπήρξε ισχυρός υποστηρικτής των Ολλανδών και των Προτεσταντών από την αρχή του πολέμου, στέλνοντας χρήματα και υλικό εξοπλισμό σε μια προσπάθεια να σταματήσει τη δύναμη των Αψβούργων στην Ευρώπη. Ο Ρισελιέ αποφάσισε ότι η πρόσφατα υπογεγραμμένη [[Ειρήνη της Πράγας]] ήταν αντίθετη με τα γαλλικά συμφέροντα και κήρυξε πόλεμο εναντίον του Αγίου Ρωμαίου Αυτοκράτορα και της Ισπανίας λίγους μήνες μετά την υπογραφή της. Οι πιο έμπειρες ισπανικές δυνάμεις σημείωσαν αρχικώς επιτυχίες. Ο Ολιβάρες διέταξε μια αστραπιαία εκστρατεία στη βόρεια Γαλλία από τις Ισπανικές Κάτω Χώρες, ελπίζοντας να σπάσει την επιμονή των υπουργών του [[Λουδοβίκος ΙΓ΄ της Γαλλίας|Βασιλιά Λουδοβίκου ΙΓ΄]] και να ανατρέψει τον Ρισελιέ πριν ο πόλεμος εξαντλήσει την ισπανική οικονομία και πριν οι στρατιωτικοί πόροι της Γαλλίας μπορέσουν να αξιοποιηθούν πλήρως. Στο ''"année de Corbie"'', το 1636, οι ισπανικές δυνάμεις προχώρησαν νότια μέχρι την [[Αμιένη]] και το Corbie, απειλώντας το [[Παρίσι]] και τερματίζοντας τον πόλεμο κοντά του.
[[Αρχείο:Rocroi,_el_último_tercio,_por_Augusto_Ferrer-Dalmau.jpg|δεξιά|μικρογραφία|300x300εσ| ''Ροκρουά, το τελευταίο τρίτο'', από τον Augusto Ferrer-Dalmau (2011). Η [[μάχη του Ροκρουά]] (1643) είναι η αρχή του συμβολικού τέλους της Ισπανίας ως η μεγάλη κυρίαρχη δύναμη.]]
Μετά το 1636, ωστόσο, ο Ολιβάρες, φοβούμενος να προκαλέσει μια ακόμα καταστροφική πτώχευση, σταμάτησε την επέκταση. Ο ισπανικός στρατός δεν θα διεισδύσει ποτέ ξανά. Έτσι, οι Γάλλοι εξαγόρασαν χρόνο για να κινητοποιηθούν σωστά. Στη [[Μάχη των Αμμόλοφων]] το 1639 ένας ισπανικός στόλος καταστράφηκε από το ολλανδικό ναυτικό και οι Ισπανοί δεν μπορούσαν να ενισχύσουν και να εφοδιάσουν επαρκώς τις δυνάμεις τους στις Κάτω Χώρες. Ο ισπανικός στρατός της Φλάνδρας, που εκπροσωπείτο από τους καλύτερους ισπανούς στρατιώτες και ηγέτες, αντιμετώπισε μια γαλλική εισβολή με επικεφαλή τον [[Λουδοβίκος Β΄ των Βουρβόνων-Κοντέ|Λουδοβίκο Β΄ των Βουρβόνων, πρίγκιπα του Κοντέ]] στις Ισπανικές Κάτω Χώρες στο [[Μάχη του Ροκρουά|Ροκρουά]] το 1643. Οι Ισπανοί, με επικεφαλή τον [[Φρανθίσκο ντε Μελό]], καταστράφηκαν, με το μεγαλύτερο μέρος του ισπανικού πεζικού να σφαγιάζεται ή να αιχμαλωτίζεται από το γαλλικό ιππικό. Η καλή φήμη του Στρατού της Φλάνδρας γκρεμίστηκε στο Ροκρουά, και μαζί του, το μεγαλείο της Ισπανίας.
 
 
==Σημειώσεις==