Λεόντιος ο Βυζάντιος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Γραμμή 71:
Η χριστολογική έριδα ανάμεσα σε θεολόγους των δύο Σχολών, την εποχή κατά την οποία δραστηριοποιείτο ο '''Λεόντιος''' (πρώτο μέρος του 6ου αι.) ήταν ακόμα σε έξαρση. Όμως, την ίδια περίοδο βρίσκονταν σε έξαρση και οι ωριγενιστικές έριδες. Ο Richard ακολουθώντας την εκδοχή και αφήγηση του Κυρίλλου Σκυθοπολίτη περί του "ωριγενιστή" '''Λεοντίου''', στην οποία προαναφερθήκαμε<ref>Βλ. ενότητες ''Η ταύτιση με τον "ωριγενιστή" Λεόντιο του Κυρίλλου Σκυθοπολίτη'' και ''Περί του συγγραφέα του έργου "Κατά των Μονοφυσιτών"''.</ref>, συμμερίζεται την άποψη του Κυρίλλου, σύμφωνα με την οποία ο '''Λεόντιος''' ανήκε στον κύκλο του Νόννου, που έχοντας ως βάση τη Νέα Λαύρα στην Παλαιστίνη, προσπαθούσε να προσηλυτίσει πιστούς στον "ωριγενισμό". Σύμφωνα με την εκδοχή του Richard και των ερευνητών που συμφωνούν μαζί του, στο πρώτο ήμισυ του 6ου αι. η "ωριγενιστική" ομάδα των '''Λεοντίου Βυζαντίου''', Θεοδώρου Ασκιδά και Δομετιανού ανέπτυξαν δραστηριότητα και χρησιμοποίησαν τις προσβάσεις τους στην Κωνσταντινούπολη, προκειμένου να πετύχουν την αποκατάσταση των απόψεων του Ωριγένη. Ανάμεσα στους συμμάχους τους -πάντα σύμφωνα με την εκδοχή του Richard- συγκαταλέγεται και ο πρεσβύτερος Ευσέβιος, επίσης "ωριγενιστικών" απόψεων, σύμβουλος του αυτοκράτορα, με τη βοήθεια του οποίου οι Θεόδωρος Ασκιδάς και Δομετιανός εκλέγονται επίσκοποι, ο μεν Θεόδωρος μητροπολίτης Καισαρείας της Καππαδοκίας και ο δε Δομετιανός επίσκοπος Αγκύρας. Το 543 ο Ιουστινιανός, προκειμένου να κατασιγάσει τις ωριγενιστικές έριδες εκδίδει αυτοκρατορικό διάταγμα εναντίον του Ωριγένη, το οποίο περιέχει τους ''Δέκα αναθεματισμούς'' εναντίον του. Αυτό λοιπόν, που ο Richard υποστηρίζει είναι ότι ο β΄ και γ΄ ''Λόγος'', δηλαδή τα συγγράμματα, ''Κατά των Αφθαρτοδοκητών'' και ''Φωρά και θρίαμβος υπέρ Νεστοριανών'' του '''Λεοντίου''', ενώ υποτίθεται ότι καταπολεμούν αιρετικούς που είχαν τεθεί εκτός Εκκλησίας (π.χ. τους Νεστοριανούς και τους Αφθαρτοδοκήτες), στην πραγματικότητα αυτό το κάνουν προσχηματικά, ενώ κατά βάθος ασκούν πολεμική κεκαλυμμένως εναντίον των χαλκηδονίων εκείνων Ορθοδόξων, οι οποίοι ενεπλάκησαν ενεργά στην ωριγενιστική έριδα, εναντίον του Ωριγένη, και πέτυχαν την καταδίκη του, διά των ''Δέκα αναθεματισμών'' του αυτοκρατορικού διατάγματος του Ιουστινιανού.
Κατά το σκεπτικό του Richard πραγματικοί κεκαλυμμένοι στόχοι της πολεμικής του '''Λεοντίου''' ήταν προσωπικότητες όπως ο άγιος Εφραίμ ο Αμιδηνός (δηλαδή ο Πατριάρχης Αντιοχείας Εφραίμιος) και ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Πέτρος, δηλαδή χαλκηδόνιοι Ορθόδοξοι, οι οποίοι πριν την έκδοση του αυτοκρατορικού διατάγματος του 543, παρενέβησαν εναντίον των ωριγενιστικών απόψεων και εναντίον του ωριγενισμού. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ο Richard υποστηρίζει ότι το έργο ''Λόγοι Γ΄ κατά Νεστοριανών και Ευτυχιανιστών'' συνεγράφη μεταξύ των ετών 543 και 544, παρουσιάζοντάς το ως μία απάντηση στο διάταγμα του Ιουστινιανού. Ο Richard αποδίδει στον '''Λεόντιο''' μία θρησκευτική ψυχολογική τάση, που τον ωθεί να κατηγορεί τους πραγματικούς άδηλους στόχους του, ως ενόχους λόγω προσχώρησης στην αίρεση του Νεστορίου και του Θεοδώρου Μοψουεστίας. (Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειώσουμε ότι πάγια θέση των αντι-χαλκηδονίων ήταν ότι η Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος επανέφερε στο επίσημο δόγμα τον Νεστοριανισμό). Κατά τον Richard δηλαδή, όταν ο '''Λεόντιος''' καταπολεμά τις χριστολογικές απόψεις του Θεοδώρου Μοψουεστίας σ' αυτά τα δύο βιβλία, στην πραγματικότητα ασκεί πολεμική σε χαλκηδονίους Ορθοδόξους πολεμίους του ωριγενισμού, για τους οποίους θεωρεί ότι προσχώρησαν στην αίρεση του Νεστορίου. Σχετικά με το σύγγραμμα ''Κατά των Αφθαρτοδοκητών'', ο Richard γράφει χαρακτηριστικά ότι σκοπός του δεν ήταν το να επαναφέρει στην Ορθοδοξία κάποιους πλανεμένους, αλλά το να αποδώσει σε κάποιους θεωρούμενους ως ενόχους (εννοεί χαλκηδονίους Ορθοδόξους), μία πλάνη την οποία δεν είχαν (εννοεί τον Νεστοριανισμό).<ref>Richard, ''Léonce origéniste?'', 40-41. </ref> Αυτός είναι τέλος, ο λόγος για τον οποίο ο Richard φθάνει στο να χαρακτηρίσει τα έργα του '''Λεοντίου''' συνολικά, ως "λιβελογραφήματα".
Η άποψη αυτή του Richard,που προϋποθέτει το ότι ο '''Λεόντιος''' ήταν οπαδός των αιρετικών απόψεων του Ωριγένη, αφήνει αναπάντητα μια σειρά από ερωτήματα. Ενδεικτικά παραδείγματα τέτοιων ερωτημάτων : το πώς γίνεται ένας ένθερμος "ωριγενιστής" να μην έχει περιλάβει στο έργο του ούτε καν ίχνη ωριγενιστικών απόψεων. Το πώς γίνεται να εντοπίζονται στα κείμενα ενός "ωριγενιστή" τάσεις αντιτιθέμενες στον ωριγενισμό, όπως έχει επισημάνει ο Φρατσέας. Υπενθυμίζουμε ότι η απουσία ωριγενιστικών απόψεων από τα κείμενα του '''Λεοντίου''' ώθησε τον Rügamer να υποστηρίξει ότι ο '''Λεόντιος ο Βυζάντιος''' είναι διαφορετικό πρόσωπο από τον "ωριγενιστή" Λεόντιο, Βυζάντιο "τω γένει", στον οποίο αναφέρεται ο Κύριλλος Σκυθοπολίτης. Το πώς γίνεται, ακόμα, ένας "ωριγενιστής" αιρετικός να άσκησε αξιοσημείωτη επιρροή στους μεταγενεστέρους Πατέρες. Το πώς γίνεται η Ορθόδοξη παράδοση να διατήρησε σεβάσμια εικόνα για τον '''Λεόντιο''' αποδίδοντάς του τους χαρακτηρισμούς "πάνσοφος", "μακάριος" και "σχολαστικός", αφού επρόκειτο για "ωριγενιστή" αιρετικό. Το πώς γίνεται ένας γνωστός "ωριγενιστής" όπως ο Λεόντιος να υπήρξε μέλος της αντιπροσωπείας των πατέρων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων στην ενδημούσα σύνοδο που συνεκάλεσε ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Μηνάς το 536, προκειμένου να καταδικάσει τον Σεβήρο Αντιοχείας.
Προκειμένου ο Richard να στηρίξει τις θέσεις του αυτές σε αναφορά με το ''Κατά των Αφθαρτοδοκητών'' , προβάλλει ως επιχείρημα μόνο έξι ''χρήσεις'' πατερικών κειμένων που περιλαμβάνονται στο εν λόγω σύγραμμα, οι οποίες απαντώνται και σε έργο του Σεβήρου, επιχειρηματολογώντας ότι ο '''Λεόντιος''' τις αντέγραψε από κάποιο έργο ή ανθολόγιο του Σεβήρου Αντιοχείας. Ο Φρατσέας αντικρούει αυτό το επιχείρημα αντιπαραβάλλοντας τις έξι αυτές ''χρήσεις'' στα κείμενα των δύο συγγραφέων. Παραβάλλοντας την θέση των ''χρήσεων'' αυτών στα κείμενα, επισημαίνει ότι οι έξι ''χρήσεις'' στο κείμενο του '''Λεοντίου''' είναι τοποθετημένες σε τάξη, με τους αριθμούς 94, 106, 107, 108, 109 και 112 κι' ακόμα είναι τοποθετημένες σύμφωνα με τους συγγραφείς, ενώ αντιθέτως στο κείμενο του Σεβήρου είναι ατάκτως τοποθετημένες. Προσθέτει ακόμα ότι ακόμα κι' αν δεχθούμε ότι η κύρια πηγή του '''Λεοντίου''' για τον Αφθαρτοδοκητισμό ήταν τα συγγράμματα του Σεβήρου εναντίον του Ιουλιανού, αυτό δεν μας δίνει την δυνατότητα να υποστηρίξουμε ότι ο '''Λεόντιος''' αντέγραψε τον χαρακτήρα του Αφθαρτοδοκήτη από τον Σεβήρο και ότι τον παραμόρφωσε για να τον καταστήσει χαλκηδόνιο, διότι ο '''Λεόντιος''' στο έργο του δίνει ορθές πληροφορίες για τον γνήσιο Αφθαρτοδοκητισμό και διαφοροποιεί τη θέση του από εκείνη του Σεβήρου, όπως αποδείχθηκε και από τον L. Perrone.<ref>L. Perrone, ''Il "Dialogo contro gli aftartodoceti" di Leonzio di Byzanzio e Severo diAntiochia, Cristo'' I, 1980, 411-445, κυρίως σσ. 436-442.</ref>
=== Περί του ''Φωρά και θρίαμβος υπέρ Νεστοριανών''. ===
Ερχόμενοι στον τρίτο ''Λόγο'', ο Richard για να υποστηρίξει την προαναφερθείσα στην προηγούμενη ενότητα θέση του, εκφράζει την άποψη ότι το γεγονός πως και πάλι δεν έχουμε να κάνουμε με ένα έντιμο έργο -αφού ο στόχος της πολεμικής του είναι άλλος από αυτόν που προσχηματικά προβάλλεται- αποδεικνύεται από το ότι ο '''Λεόντιος''', στην πολεμική του εναντίον του Θεοδώρου Μοψουεστίας, δεν χρησιμοποιεί κανένα από τα συγγράμματα του Θεοδώρου, ούτε καν το ''Περί της Ενανθρωπήσεως'', παρά μόνο μερικά ανθολόγια νοθευμένα από Απολιναριστές. Όμως ο Fr. A. Sullivan απέδειξε και το άτοπο του ισχυρισμού περί απολιναριστικής καταγωγής του ανθολογίου του '''Λεοντίου''' και την γνησιότητα των αποσπασμάτων των έργων του Θεοδώρου Μοψουεστίας που ο '''Λεόντιος''' χρησιμοποιεί για να υποστηρίξει τις θέσεις του. Ο Φρατσέας από την άλλη, υποστηρίζει ότι ο συντάκτης του αυτοκρατορικού διατάγματος του Ιουστινιανού του
== Υποσημειώσεις. ==
| |||