Βικιπαίδεια

Βόσπορος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
μ Ορθογραφικό λάθος.
Ετικέτες: Οπτική επεξεργασία Επεξεργασία από κινητό Διαδικτυακή επεξεργασία από κινητό Προχωρημένη επεξεργασία από κινητό
μ λατινικοί -> ελληνικοί χαρακτήρες, αντικατέστησε: O → Ο (2), H → Η , Aρ → Αρ, Kα → Κα, Mε → Με
Γραμμή 4:
[[File:Ships on the Bosphorus in Istanbul, Turkey 001.jpg|thumb|350px|Θέα των Στενών του Βοσπόρου.]][[File:Istanbulbosphorusfrombridge.jpg|thumb|right|350px|Αποψη των στενών του Βοσπόρου, με τη [[Γέφυρα Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ]] στο βάθος.]]
[[File:Sultan Ahmetmoskee en de Bosporus, -9 april 2007 a.jpg|thumb|350px|Θέα του Βοσπόρου πίσω από το [[Μπλε Τζαμί]].]]
OΟ '''Bόσπορος''' ([[Τούρκικα]]: İstanbul Boğazı) είναι φυσικός [[πορθμός]] και σημαντική διεθνής θαλάσσια οδός που βρίσκεται στη βορειοδυτική [[Τουρκία]] και αποτελεί μέρος του ηπειρωτικού ορίου μεταξύ της [[Ευρώπη|Ευρώπης]] και της [[Ασία|Ασίας]] και διαχωρίζει την [[Μικρά Ασία|ασιατική]] από την [[Θράκη|ευρωπαϊκή Τουρκία]]. Ο Βόσπορος, η [[Θάλασσα του Μαρμαρά]] και ο πορθμός των [[Ελλήσποντος|Δαρδανελίων]] στα νοτιοδυτικά συναποτελούν τα Τουρκικά Στενά. Όντας ο στενότερος πορθμός του κόσμου που χρησιμοποιείται στη [[Ανοικτή θάλασσα|διεθνή ναυσιπλοΐα]], ο Βόσπορος συνδέει τη Μαύρη Θάλασσα με τη Θάλασσα του Μαρμαρά, που η τελευταία με την σειρά της συνδέεται μέσω των Δαρδανελίων με το [[Αιγαίο Πέλαγος]] και από εκεί με τη [[Μεσόγειος Θάλασσα|Μεσόγειο]].
 
Ως όρια του Βοσπόρου ορίζονται στα βόρεια η γραμμή που συνδέει τους φάρους [[Ρούμελι Φενέρι]] και Αναντολού Φενέρι και στα νότια τους φάρους Αχίρκαπι Φενέρι και Καντίκιοϊ Ιντσίμπουρνου Φενέρι. Μεταξύ των ορίων ο πορθμός έχει μήκος 31 χλμ. και πλάτος 3.329 μ. στη βόρεια είσοδο και 2.826 μ. στη νότια. Το μέγιστο πλάτος του είναι 3.420 μ. μεταξύ Ουμούριερι και Μπουγιούκντερε Λιμάνι και το ελάχιστο μεταξύ του Ακρωτηρίου Καντίλι και του Ασιγιάν. Το σημείο αυτό του πορθμού είναι επικίνδυνο για τη ναυσιπλοΐα, καθώς απαιτείται μια αλλαγή πορείας 45 μοιρών και το ρεύμα μπορεί να φτάσει τους 7 ως 8 κόμβους (3,6 ως 4,1 μέτρα ανά δευτερόλεπτο). Στα νότια, στο Γενίκιοϊ, η απαιτούμενη αλλαγή πορείας είναι 80 μοίρες. Στον κρίσιμο αυτό θαλάσσιο διάδρομο παρουσιάζονται έντονα όλοι οι κίνδυνοι και τα εμπόδια που χαρακτηρίζουν τους στενούς πορθμούς. Στις προαναφερθείσες στροφές (Καντίλι και Γενίκιοϊ), όπου πρέπει να γίνουν σημαντικές αλλαγές πορείας, τα πλοία που πλησιάζουν από την αντίθετη κατεύθυνση δεν είναι ορατά πίσω από αυτά τα ακρωτήρια. Οι κίνδυνοι που τίθενται από τη γεωγραφία αυξάνονται θεαματικά από τη μεγάλη κυκλοφορία πορθμείων, που συνδέουν την Ευρωπαϊκή και την Ασιατική πλευρά της πόλης.
Γραμμή 23:
Στη μυθολογία επίσης αναφέρεται ότι κάποτε οι κινούμενοι βράχοι, γνωστοί ως [[Συμπληγάδες Πέτρες]], συνέθλιβαν κάθε πλοίο που αποπειράτο να περάσει τον Βόσπορο μέχρι που ο ήρωας [[Ιάσονας]] κατάφερε να περάσει, οπότε οι βράχοι σταθεροποιήθηκαν και ανοίχτηκε η Ελληνική πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα.
 
== AρχαίαΑρχαία Ελλάδα, Περσία, Ρώμη, Βυζαντινή και Οθωμανική Αυτοκρατορία ==
Ως τμήμα του μόνου περάσματος μεταξύ Μαύρης Θάλασσας και Μεσογείου, ο Βόσπορος είχε πάντα μεγάλη εμπορική και στρατηγική σημασία. Η Ελληνική [[πόλη-κράτος]] της [[Αθήνα]]ς τον 5ο αιώνα π.Χ., που εξαρτιόταν από τις εισαγωγές σιτηρών από τη [[Σκυθία]], διατηρούσε κρίσιμες συμμαχίες με πόλεις που έλεγχαν τα στενά, όπως η αποικία των [[Μέγαρα|Μεγαρέων]] [[Βυζάντιο]].
 
Γραμμή 33:
[[Αρχείο:Vbebek.JPG|thumb|280px|Πανοραμική φωτογραφία του Βοσπόρου]]
 
OΟ Bόσπορος παραμένει στρατηγικά σημαντικός. Αποτελεί βασικό θαλάσσιο δρόμο για τη Ρωσία και την Ουκρανία. Ο έλεγχός του έχει υπάρξει αντικείμενο πολλών εχθροπραξιών στη σύγχρονη ιστορία, ιδιαίτερα του [[Ρωσοτουρκικός πόλεμος (1877-1878)|Ρωσοτουρκικού Πολέμου, 1877-1878]], καθώς και της επίθεσης των Συμμαχικών Δυνάμεων στα Δαρδανέλια κατά την [[Εκστρατεία της Καλλίπολης]] του 1915, στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
 
Στην ακμή της από τον 16ο μέχρι τον 18ο αιώνα η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε αποσπάσει τον έλεγχο της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας, που ήταν τότε "Οθωμανική λίμνη", από την οποία ήταν αποκλεισμένα τα Ρωσικά πολεμικά πλοία.<ref>{{cite web|url=http://workmall.com/wfb2001/turkey/turkey_history_koprulu_era.html |title=Turkey - Köprülü Era |publisher=Workmall.com |date=2007-03-24 |accessdate=2010-06-08}}</ref>
Γραμμή 39:
Στη συνέχεια αρκετές διεθνείς συνθήκες έχουν ρυθμίσει τη χρήση των νερών από τα σκάφη. Με τη συνθήκη του Χιουνκάρ Ισκελεσί του 1833 τα στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων μπορούσαν να κλείνονται, μετά από Ρωσική απαίτηση, για πολεμικά πλοία άλλων δυνάμεων.<ref>{{cite web |url=http://workmall.com/wfb2001/turkey/turkey_history_external_threats_and_internal_transformations.html |title=Turkey - External Threats and Internal Transformations |publisher=Workmall.com |date=2007-03-24 |accessdate=2010-06-08}}</ref> Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η [[Συνθήκη των Σεβρών]] του 1920 αποστρατικοποίησε τον πορθμό και τον έκανε διεθνή περιοχή υπό τον έλεγχο της [[Κοινωνία των Εθνών|Κοινωνίας των Εθνών]]. Αυτό τροποποιήθηκε με τη [[Συνθήκη της Λωζάνης]] του 1923, που επανέφερε τα στενά στην Τουρκική επικράτεια - αλλά επέτρεπε σε όλα τα πολεμικά και εμπορικά πλοία να διαπλέουν ελεύθερα τα στενά. Η Τουρκία τελικά απέρριψε τους όρους της συνθήκης αυτής και στη συνέχεια επαναστρατικοποίησε την περιοχή των στενών. Η επιστροφή στο παλαιό αυτό καθεστώς επισημοποιήθηκε με τη [[Συνθήκη του Μοντρέ]] του Ιουλίου 1936. Η συνθήκη αυτή, που είναι ακόμη πρακτικά σε ισχύ, μεταχειρίζεται τα στενά ως διεθνή διάδρομο για τη ναυτιλία, αλλά η Τουρκία διατηρεί το δικαίωμα να περιορίζει τη ναυτική κυκλοφορία για κυκλοφορία σε κράτη που δεν έχουν ακτές στη Μαύρη Θάλασσα (όπως η Ελλάδα, παραδοσιακά αντίπαλή της, ή η [[Αλγερία]]).
 
KατάΚατά τον [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο]], μέχρι τον Φεβρουάριο του 1945, όταν η Τουρκία ήταν ουδέτερη για το μεγαλύτερο διάστημα της σύγκρουσης, τα Δαρδανέλια ήταν κλειστά για τα πλοία των εμπόλεμων κρατών. Στις διασκέψεις κατά τη διάρκεια του πολέμου ο Σοβιετικός ηγέτης [[Ιωσήφ Στάλιν]] απαίτησε ανοιχτά την παραχώρηση Σοβιετικών στρατιωτικών βάσεων στα Στενά, αν και η Τουρκία δεν είχε εμπλακεί στον πόλεμο. Αυτό το γεγονός, παράλληλα με τις απαιτήσεις του Στάλιν για επιστροφή στη [[Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών|Σοβιετική Ενωση]] των Τουρκικών επαρχιών Καρς, [[Αρτβίν]] και [[Αρνταχάν]] (που έχασε η Τουρκία με τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1877-1878, αλλά επανέκτησε με τη Συνθήκη του Καρς το 1921) ήταν μία από τους κύριους λόγους που η Τουρκία αποφάσισε τη γενική της αρχή της ουδετερότητας στις εξωτερικές υποθέσεις. Η Τουρκία κήρυξε πράγματι τον πόλεμο στη Γερμανία τον Φεβρουάριο του 1945, αλλά δεν συμμετείχε σε επιθετικές ενέργειες.<ref>{{cite web |url=http://www.fpri.org/enotes/20030110.balkansturkey.torbakov.turkeypostsovietspace.html |title=Foreign Policy Research Institute: The Turkish Factor in the Geopolitics of the Post-Soviet Space (Igor Torbakov) |publisher=Fpri.org |date=2003-01-10 |accessdate=2010-06-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100731000411/http://www.fpri.org/enotes/20030110.balkansturkey.torbakov.turkeypostsovietspace.html |archivedate=2010-07-31 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.robertcutler.org/ch91dc.htm |title=Turkish-Soviet Relations |publisher=Robert Cutler |date=1999-03-28 |accessdate=2010-06-08}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.answers.com/topic/relations-with-turkey |title=Russia's relations with Turkey |publisher=Answers.com |date= |accessdate=2010-06-08}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.todayszaman.com/tz-web/yazarDetay.do;jsessionid=DC0C8B5C41104733FE75243EF5E99B20.node1?haberno=36433 |title=Today's Zaman: Against who and where are we going to stand? (Ali Bulaç) |publisher=Todayszaman.com |date= |accessdate=2010-06-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090504145149/http://www.todayszaman.com/tz-web/yazarDetay.do%3Bjsessionid%3DDC0C8B5C41104733FE75243EF5E99B20.node1?haberno=36433 |archivedate=2009-05-04 |url-status=dead }}</ref>
 
Τα τελευταία χρόνια τα Τουρκικά Στενά έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία για την πετρελαιοβιομηχανία. Το Ρωσικό πετρέλαιο, από λιμάνια όπως το [[Νοβορωσίσκ]], εξάγεται από πετρελαιοφόρα στη Δυτική Ευρώπη και τις Η.Π.Α. μέσω των στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων.
Γραμμή 51:
Τα νερά του πορθμού διασχίζονται από πολλά πορθμεία. Τις πλευρές του Βοσπόρου ενώνουν δύο κρεμαστές γέφυρες. Η πρώτη, η [[Γέφυρα του Βοσπόρου]] έχει μήκος 1074 μ. και ολοκληρώθηκε το 1973. Η δεύτερη, Γέφυρα Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ (Βόσπορος ΙΙ) έχει μήκος 1090 μ. και ολοκληρώθηκε το 1988, περίπου 5 χλμ. βόρεια της πρώτης. Η Γέφυρα του Βοσπόρου αποτελεί τμήμα του [[Ότογιολ 1|Αυτοκινητοδρόμου Ο1]], ενώ η Γέφυρα Φατίχ Σουλτάν Μεχμέτ τμήμα του Διευρωπαϊκού Αυτοκινητοδρόμου.
 
HΗ κατασκευή μιας τρίτης κρεμαστής γέφυρας, της Γέφυρας Γιαβούζ Σουλτάν Σελίμ, άρχισε στις 29 Μαίου 2013 και η ολοκλήρωσή της προγραμματίζεται για τις 29 Μαίου 2015. Η γέφυρα θα κατασκευασθεί στο βόρειο άκρο του Βοσπόρου, ανάμεσα στα χωριά Γκαρίπτσε στην Ευρωπαική πλευρά και Ποϊράζκιοϊ στην Ασιατική πλευρά. Θα αποτελέσει τμήμα του "Βόρειου Αυτοκινητόδρομου Μαρμαρά", που θα ενοποιηθεί στη συνέχεια με τον Παραλιακό Αυτοκινητόδρομο Μαύρης Θάλασσας και θα επιτρέψει στη διαμετακομιστική (τράνζιτ) κυκλοφορία να παρακάμπτει την κυκλοφορία της πόλης.
 
Το έργο Μαρμαράι, μία υποθαλάσσια σιδηροδρομική [[σήραγγα]] μήκους 13,7 χλμ. λειτούργησε στις 29 Οκτωβρίου 2013. Περίπου 1400 μ. της σήραγγας είναι κάτω από τη θάλασσα, σε βάθος περίπου 55 μ.
Γραμμή 68:
Από μερικούς πιστεύεται [''[[wikipedia:Manual of Style/Words to watch#Unsupported attributions|according to whom?]]''] ότι τα κανάλια στη Μαύρη Θάλασσα σχηματίσθηκαν πριν από περίπου 6.000 χρόνια, όταν οι στάθμες της θάλασσας προσέγγιζαν το σημερινό τους σημείο. Η Μεσόγειος φούσκωσε και ξεχείλισε στη Μαύρη Θάλασσα - κάποτε απομονωμένη λίμνη γλυκού νερού - μέσω του Βοσπόρου. Καθώς τα νερά ανέβαιναν μετέφεραν ένα πυκνό αλμυρό υγρό που σχημάτισε ένα δίκτυο καναλιών στο βυθό, που είναι σχεδόν διαρκώς ενεργά, ακόμη και σήμερα.
 
MερικοίΜερικοί πιστεύουν [''[[wikipedia:Manual of Style/Words to watch#Unsupported attributions|according to whom?]]''] ότι αυτό ήταν το βιβλικό γεγονός του [[Κιβωτός του Νώε|κατακλυσμού του Νώε]], αλλά παρά την ιστορική σημασία τους, οι πρώτες θεαματικές εικόνες αυτών των υποβρύχιων καναλιών αποκτήθηκαν το 1999, στο πλαίσιο ενός Υποβρύχιου Ερευνητικού Προγράμματος του [[ΝΑΤΟ]] με την από κοινού χρήση των πλοίων "Alliance" του ΝΑΤΟ και του ερευνητικού "Τσουμπουκλού" του Τουρκικού Ναυτικού. Το 2002 διεξήχθη μια νέα έρευνα πάνω στο πλοίο "Le Suroit" για το πρόγραμμα BlaSON, που ολοκλήρωσε την πολλαπλή χαρτογράφηση αυτού του δέλτα καναλιών. Το 2009 εκδόθηκε ένας πλήρης χάρτης, χρησιμοποιώντας αυτά τα προηγούμενα αποτελέσματα με υψηλής ποιότητας χαρτογράφηση του 2006 (από ερευνητές του Πανεπιστημίου Μεμόριαλ της Νεας Γης του Καναδά).
 
Η ομάδα θα χρησιμοποιήσει τα δεδομένα που αποκτήθηκαν για να δημιουργήσει καινοτόμες προσομοιώσεις σε υπολογιστή, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να απεικονίσουν πώς τα ιζήματα ρέουν μέσα σε αυτά τα κανάλια. Τα μοντέλα που θα παραχθούν από την ομάδα αυτή θα έχουν ευρείες εφαρμογές, μεταξύ αυτών την εισαγωγή τους στο σχεδιασμό της μηχανικής θαλάσσιου πυθμένα των εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Βόσπορος"