Χετούμ Β΄ της Αρμενίας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''Χετούμ Β΄ της Αρμενίας''' (''Հեթում Բ'', [[1266]] - [[17 Νοεμβρίου]] [[1307]]) [[Κατάλογος μοναρχών του Αρμενικού βασιλείου της Κιλικίας|Βασιλιάς της Αρμενικής Κιλικίας]] ([[1289]] - [[1293]], [[1295]] - [[1296]], [[1299]] - [[1303]]) ήταν μεγαλύτερος γιος και διάδοχος του του [[Λέων Γ΄ της Αρμενίας]] και της [[Κεράν της Αρμενίας]]. Παραιτήθηκε δυο φορές για να κλειστεί σε μοναστήρι (1293 - 1295, 1296 - 1299), πήρε τους όρκους του [[Τάγμα των Φραγκισκανών|Τάγματος των Φραγκισκανών]] αλλά παρέμεινε η ισχυρή δύναμη πίσω από τον θρόνο ως ''"Μεγάλος Βαρόνος της Αρμενίας"''. Στην τρίτη παραίτηση (1303 - 1307) παρέμεινε αντιβασιλιάς και κηδεμόνας του ανιψιού του [[Λέων Δ΄ της Αρμενίας]]. Ο Χετούμ Β΄ ήταν εγγονός του [[Χετούμ Α΄ της Αρμενίας]] που είχε δώσει όρκο υποτέλειας στους [[Μογγόλοι|Μογγόλους]] (1247). Δολοφονήθηκε με τον ανιψιό και διάδοχο του Λέων Δ΄ από τον Μογγόλο στρατηγό Βιλαγρού που εκτελέστηκε αργότερα γι'αυτόν τον λόγο από τον βασιλιά του Ολζαιτού.<ref name="Stewart 2005">Stewart 2005</ref>

Ο Χετούμ Β΄ ανέβηκε στον θρόνο σε ηλικία 23 ετών με τον θάνατο του πατέρα του (1289). Η Κιλικία βρισκόταν σε στρατηγική θέση ανάμεσα στην [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία]] και τα Σταυροφορικά κράτη, το γειτονικό [[Σουλτανάτο του Ρουμ]] στα δυτικά ήταν επίσης υποτελές των Μογγόλων και τους βοηθούσε να αποκρούσουν τις επιδρομές των Μαμελούκων από τον νότο. Τα Σταυροφορικά κράτη είχαν χάσει την Ευρωπαϊκή υποστήριξη, αυτό εκμεταλλεύτηκαν οι Μαμελούκοι για να ανακτήσουν τις περισσότερες περιοχές που είχαν χάσει και να εμποδίσουν την εξάπλωση των Μογγόλων.<ref name="Kurkjian, pp. 204–205">Kurkjian, pp. 204–205</ref>

Ο Χετούμ Β΄ παραιτήθηκε για χάρη του δεύτερου αδελφού του [[Θόρος Γ΄ της Αρμενίας|Θόρου Γ΄ της Αρμενίας]] και μπήκε σε μονή των Φραγκισκιανών στην [[Μοψουεστία]]. Παρέμεινε ενεργός στην πολιτική και έκλεισε συνθήκη με τον Αιγύπτιο στρατηγό Κετμπούγκα για την επιστροφή των αιχμαλώτων που είχαν συλληφθεί στο Ρουμ Καλεσί και την επιστροφή των εκκλησιαστικών κειμηλίων που είχαν λεηλατηθεί.<ref> name="Kurkjian, pp. 204–205<"/ref>

Ο Θόρος Γ΄ ζήτησε από τον Χετούμ Β΄ να επανέλθει στον θρόνο για να βοηθήσει την ανανέωση της συμμαχίας με τους Μογγόλους, ο Χετούμ έκανε μακρύ ταξίδι στην πρωτεύουσα της Μογγολίας και πήρε νέα βοήθεια. Με την επιστροφή του στην [[Αρμενία]] (1296) ήρθαν νέα χαρμόσυνα νέα από την Βυζαντινή Αυτοκρατορία με γαμήλια συμμαχία. Ο Χετούμ Β΄ και ο Θόρος Γ΄ τοποθέτησαν στην αντιβασιλεία της Αρμενίας στον αδελφό τους [[Σεμπάντ της Αρμενίας]] και ταξίδευσαν στην [[Κωνσταντινούπολη]] για να αρραβωνιάσουν την αδελφή τους [[Ρίτα της Αρμενίας]] με τον αυτοκράτορα [[Μιχαήλ Θ΄ Παλαιολόγος|Μιχαήλ Θ΄ Παλαιολόγο]]. Την περίοδο της απουσίας τους ο Σεμπάντ σφετερίστηκε τον θρόνο με την βοήθεια του μικρότερου αδελφού τους Κωνσταντίνου. Στην επιστροφή τους ο Χετούμ και ο Θόρος αιχμαλωτίστηκαν στην Καισάρεια και φυλακίστηκαν στο [[Κοζάν]], ο Χετούμ Β΄ υπέστη μερική τύφλωση με κάψιμο και ο Θόρος Γ΄ θανατώθηκε (1298). Ο [[Κωνσταντίνος Γ΄ της Αρμενίας]] στράφηκε ωστόσο εναντίον του Σεμπάντ, σφετερίστηκε τον θρόνο για λογαριασμό του, φυλάκισε τον Σεμπάντ και ελευθέρωσε τον Χετούμ.<ref> name="Kurkjian, pp. 204–205<"/ref>

OΟ Χετούμ Β΄ γιατρεύτηκε από την μερική τύφλωση έδιωξε τον Κωνσταντίνο και ανέλαβε ξανά τον θρόνο, αμέσως μετά ζήτησε υποστήριξη από τον Μογγόλο Γκαζάν για να αντιμετωπίσει τους Μαμελούκους στην [[Συρία]].<ref name="Demurger, pp. 142–143">Demurger, pp. 142–143</ref> Οι δυνάμεις τους πέτυχαν σημαντική νίκη τον Δεκέμβριο του 1299 σε μάχη στο [[Χομς]], κατέλαβαν την [[Δαμασκός|Δαμασκό]] και όλες τις υπόλοιπες πόλεις της Παλαιστίνης που είχαν αλωθεί από τους Μαμελούκους.<ref> name="Kurkjian, pp. 204–205<"/ref> Μια ομάδα Μογγόλων δραπέτευσε από τον στρατό του Γκαζάν, καταδίωξε τους Μαμελούκους μέχρι την [[Γάζα]] και τους ανάγκασε να οπισθοχωρήσουν στην Αίγυπτο.<ref>Demurger, p.142 "The Mongols pursued the retreating troops towards the south, but stopped at the level of Gaza"</ref>

Σύγχρονες παραδόσεις αναφέρουν ότι ο Χετούμ Β΄ επισκέφτηκε τότε την [[Ιερουσαλήμ]] (1300) αλλά πολλοί ιστορικοί το αμφισβητούν.<ref> name="Demurger, pp. 142–143<"/ref> Ο Άνγκους Ντόναλ Στιούαρτ τονίζει ότι η μοναδική πηγή για το γεγονός ήταν ο Αρμένιος ιστορικός Ναρσής Μπάλιεντς κατατάσσοντας την πληροφορία στην Αρμενική προπαγάνδα αφού δεν αναφέρεται από κανέναν άλλον ιστορικό της εποχής.<ref>Stewart, Armenian Kingdom and the Mamluks, p. 14. "At one point, 'Arab chroniclers' are cited as being in support of an absurd claim made by a later Armenian source, but on inspection of the citations, they do no such thing." Also Footnote #55, where Stewart further criticizes Schein's work: "The Armenian source cited is the RHC Arm. I version of the 'Chronicle of the Kingdom', but this passage was in fact inserted into the translation of the chronicle by its editor, Dulaurier, and originates in the (unreliable) work of Nerses Balienc... The "Arab chroniclers" cited are Mufaddal (actually a Copt; the edition of Blochet), al-Maqrizi (Quatremere's translation) and al-Nuwayrf. None of these sources confirm Nerses' story in any way; in fact, as is not made clear in the relevant [Schein] footnote, it is not the text of al-Nuwayrf that is cited, but D.P. Little's discussion of the writer in his Introduction to Mamluk Historiography (Montreal 1970; 24–27), and in that there is absolutely no mention made of any Armenian involvement at all in the events of the year. It is disappointing to find such a cavalier attitude to the Arabic source material." and "Echoes of Hayton's Flor des estoires especially can be found in many works that touch on the kingdom, while this is an extremely tendentious work, designed to be a piece of propaganda." Stewart, p. 15</ref><ref>Amitai, Mongol Raids into Palestine, 1987</ref> Ο Κλαύδιος Μουταφιάν στο έργο του ''"Αρμενικό βασίλειο της Κιλικίας"'' αναφέρει ότι με την ευκαιρία της επίσκεψης ο Χετούμ Β΄ απέθεσε το κεχριμπαρένιο του σκήπτρο στο Αρμενικό μοναστήρι του Αγίου Ιακώβου στην [[Ιερουσαλήμ]].<ref>Claude Mutafian, pp. 73–75</ref>

Ο βασιλιάς της Αρμενίας μετά τις επιδρομές του εναντίον του σουλτάνου επισκέφτηκε τα Ιεροσόλυμα, οι [[Τάταροι]] που είχαν φτάσει πριν από αυτόν είχαν εξοντώσει όλους τους εχθρούς του. Μπήκε στην πόλη και συγκέντρωσε όλους τους χριστιανούς που είχαν κρυφτεί στα σπήλαια, τις επόμενες 15 μέρες ακολούθησαν μεγαλοπρεπείς εκδηλώσεις και τελετές στον [[Ναός της Αναστάσεως|Πανάγιο Τάφο]], οι επισκέψεις των προσκυνητών τον άφησαν έντονα ικανοποιημένο. Όταν βρισκόταν στα Ιεροσόλυμα δέχτηκε ένα πιστοποιητικό από τον Χαν που του παραχωρούσε τα Ιεροσόλυμα και τις γύρω περιοχές, επέστρεψε στην Νταμάς για να ενωθεί με τον Γκαζάν και πέρασε τον χειμώνα μαζί του.

==Αντεπίθεση των Μαμελούκων==

Η συμμαχία του Αρμενικού βασιλείου της Κιλικίας με τους Μογγόλους συνεχίστηκε επειδή ήθελαν και οι δυο να προστατέψουν τα εδάφη τους από το Σουλτανάτο του Ρουμ που βρισκόταν στα δυτικά αλλά κράτησε λίγο. Ο Μογγόλος Γκαζάν μεταστράφηκε στο [[Ισλάμ]] και ο διάδοχος του Ολζαιτού έδειξε ελάχιστο ενδιαφέρον να συνεχίσει τις επιχειρήσεις εναντίον των Μαμελούκων στην Συρία. Ο στρατηγός Βιλαγρού ένας φανατικός Μογγόλος Ισλαμιστής ήθελε σύμφωνα με Αραβικές και Περσικές πηγές να οικοδομήσει ένα τζαμί στην πόλη του Σις που ανήκε στην Αρμενία για να εκδηλώσει τις προθέσεις του να αποκτήσει την εξουσία στην περιοχή. Ο Χετούμ Β΄ έμαθε τις προθέσεις του και εκδήλωσε τις ανησυχίες του σε επιστολή στον Ολζαιτού. Ο Βιλαγρού κάλεσε τον Χετούμ Β΄ σε γεύμα και διαπραγματεύσεις έξω από τα τείχη της Καισάρειας (17 Νοεμβρίου 1307), έμαθε την για την επιστολή στον Ολζαιτού και διέταξε τους άντρες του να σφάξουν τον Χετούμ και τους 40 ιππότες της συνοδείας του, ανάμεσα τους βρισκόταν και ο μικρός ανιψιός του Λέων Δ΄. Τον Χετούμ Β΄ διαδέχτηκε ο πέμπτος αδελφός του [[Οσίν της Αρμενίας]] που διέταξε τον μικρότερο αδελφό τους Αλινάκ να πάει στον Ολζαιτού να του αναφέρει το τραγικό περιστατικό, ο Ολζαιτού διέταξε την εκτέλεση του Βιλαγρού και των στρατιωτών του και αναγνώρισε τον Οσίν βασιλιά.<ref> name="Stewart 2005<"/ref>