Χαλκιδική: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η '''Χαλκιδική''' είναι περιοχή της [[Μακεδονία (ελληνικό διαμέρισμα)|Μακεδονίας]]ς και γεωγραφικά αποτελεί την απόληξη της [[Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας|Κεντρικής Μακεδονίας]] στο [[Αιγαίο Πέλαγος|Αιγαίο πέλαγος]], το οποίο εισχωρεί βαθιά μέσα σε αυτήν, σχηματίζοντας τρεις επιμήκεις χερσονήσους, που δίνουν στην περιοχή το χαρακτηριστικό της σχήμα («πόδια της Χαλκιδικής»). Βορειοανατολικά υπάρχει η χερσόνησος [[Μαρμάρι]], ανάμεσα στον [[Ακάνθιος κόλπος|Ακάνθιο]] και τον [[Στρυμονικός κόλπος|Στρυμονικό]] κόλπο.

Οι μεγαλύτερες πόλεις της Χαλκιδικής είναι τα [[Νέα Μουδανιά]] με 9.342 κατοίκους και η [[Νέα Καλλικράτεια]] με 7.238 κατοίκους. Πρωτεύουσα του Νομού είναι ο [[Πολύγυρος]] με 6.121 κατοίκους. Διοικητικό κέντρο του Αγίου Όρους είναι οι [[Καρυές Αγίου Όρους|Καρυές]]. Η χερσόνησος της Χαλκιδικής χωρίζεται διοικητικά στονστη [[νομός Χαλκιδικής|νομόΠεριφερειακή Ενότητα Χαλκιδικής]] και στην [[Άγιο Όρος|Αυτόνομη Μοναστική Πολιτεία Αγίου Όρους]]. Το βόρειο τμήμα της χερσονήσου ανήκει στονστη νομό[[Περιφερειακή Ενότητα Θεσσαλονίκης]].

Στην περιοχή της [[Μακεδονία (ελληνικό διαμέρισμα)|Μακεδονίας]] υπήρχαν επίσης αποικίες ελληνικών πόλεων της νότιας Ελλάδας, οι οποίες σχημάτισαν ομοσπονδιακά κράτη. Σημαντικότερο ήταν το αποικιακό κράτος της Χαλκιδικής που περιλάμβανε κυρίως αποικίες των Ευβοέων. Οι αποικίες αυτές είχαν σχηματίσει μία ομοσπονδιακή ένωση, το Κοινό των Χαλκιδέων με έδρα την Όλυνθο. Στην ένωση αυτή εντάχθηκαν και πόλεις εκτός Χαλκιδικής όπως οι Ευβοϊκές αποικίες της Πιερίας, Πύδνα και Μεθώνη. Κατακτήθηκε από τον Φίλιππο Β' και ενσωματώθηκε στο [[Μακεδονία (αρχαίο βασίλειο)|Μακεδονικό Βασίλειο]]. Αρχαίες πόλεις της Χαλκιδικής είναι:

*[[Ανθεμούς]], ήταν η πρώτη περιοχή της Χαλκιδικής που εντάχθηκε στο [[Μακεδονία (αρχαίο βασίλειο)|Μακεδονικό Βασίλειο]].

Κατά τους [[Περσικοί Πόλεμοι|Περσικούς πολέμους]], ο Πέρσης βασιλιάς [[Ξέρξης Α΄ της Περσίας|Ξέρξης]] κατασκεύασε μια [[διώρυγα του Ξέρξη|διώρυγα]] στη χερσόνησο του Άθω, ώστε να αποφύγει τον περίπλου του Άθω, καθώς την τελευταία φορά που το επιχείρησε είχε βυθιστεί ο στόλος του Μαρδόνιου. Η διώρυγα ολοκληρώθηκε το [[480 π.Χ.]] και ήταν ένα από τα μεγαλύτερα αρχαία έργα.

Οι [[Ρωμαίοι]] εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στη Χαλκιδική στη διάρκεια των δυο τελευταίων [[Μακεδονικοί Πόλεμοι|μακεδονικών πολέμων]], με τη διεξαγωγή ναυτικών επιχειρήσεων στο Βόρειο Αιγαίο. Σύμφωνα με πληροφορία του [[Τίτος Λίβιος|Τίτου Λίβιου]], η πρώτη ναυτική τους δράση έλαβε χώρα το [[200 π.Χ.]], όταν ο ρωμαϊκός στόλος από τη [[Σκιάθος|Σκιάθο]] είχε πλεύσει στα παράλια της Χαλκιδικής με σκοπό την κατάληψη των κυριοτέρων πόλεών της. Αρχικά επιχείρησαν ανεπιτυχώς να καταλάβουν τις πόλεις Μένδη και Τορώνη, στη συνέχεια όμως κατέλαβαν την Άκανθο (σημ. [[Ιερισσός|Ιερισσό]]) και, αφού τη λεηλάτησαν, επέστρεψαν στη [[Σκιάθος|Σκιάθο]]. Το 169 π.Χ. έγινε η δεύτερη ναυτική επιχείρηση των Ρωμαίων στη Χαλκιδική, στα πλαίσια της οποίας, οι Ρωμαίοι λεηλάτησαν την Παλλήνη και την ύπαιθρο της Αίνειας και Αντιγόνειας. Κύριος στόχος τους φαίνεται πως ήταν η Κασσάνδρεια, την οποία πολιόρκησαν και δόθηκαν αρκετές μάχες έξω από τα τείχη της. Ωστόσο, όταν η ισχυρή φρουρά που υπεράσπιζε την πόλη ενισχύθηκε και από Γαλάτες μισθοφόρους, οι Ρωμαίοι έλυσαν την πολιορκία και έπλευσαν στη Σιθωνία με σκοπό να καταλάβουν την [[Τορώνη Χαλκιδικής|Τορώνη]]. Διαπιστώνοντας όμως ότι και η πόλη αυτή προστατευόταν από ισχυρή φρουρά, παραιτήθηκαν από την προσπάθειά τους και έπλευσαν στο λιμάνι της [[Δημητριάδα Μαγνησίας (αρχαία πόλη)|Δημητριάδας]] (σημ. Βόλου). Για έναν περίπου αιώνα από την υποταγή της [[Μακεδονία (αρχαίο βασίλειο)|Μακεδονίας]] στους Ρωμαίους (168 π.Χ.) δεν υπάρχει καμιά πληροφορία από τις αρχαίες πηγές για τη Χαλκιδική. Στο προσκήνιο επανεμφανίζεται αυτή μόνο τον 1ου π.Χ. αιώνα, όταν προσελκύει πάλι το ενδιαφέρον των Ρωμαίων, το οποίο τώρα εκδηλώνεται με την εγκατάσταση Ρωμαίων ιδιωτών-εμπόρων στην Άκανθο και την ίδρυση - από το επίσημο Ρωμαϊκό κράτος - αποικίας στην Κασσάνδρεια. Οι δυο αυτές ενέργειες των Ρωμαίων, που συνεπάγονταν τη δημογραφική και οικονομική διείσδυσή τους στη Χαλκιδική, αποτελούν πραγματικό ορόσημο στην ιστορία της.<ref>[http://media.ems.gr/ekdoseis/makedonika/makedonika_25/ekd_pemk_25_Samsaris.pdf] Δημήτρης Κ. Σαμσάρης, Οι Ρωμαίοι και η Χαλκιδική, Μακεδονικά 25 (1985-86) 33-46 =[http://ilechalkidiki.gr/index.php/publications/10-ctlconf/34-conference1] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141225131253/http://ilechalkidiki.gr/index.php/publications/10-ctlconf/34-conference1 |date=2014-12-25 }} Πρώτο Πανελλήνιο Συμπόσιο "Ιστορία και Αρχαιολογία της Χαλκιδικής", Πολύγυρος, 7-9 Δεκεμβρίου 1984, σ. 113</ref>

Οι Τούρκοι κατέλαβαν περιοχές της [[Μακεδονία (ελληνικό διαμέρισμα)|Μακεδονίας]] στα τέλη του [[14ος αιώνας|14ου αιώνα]] και ολοκλήρωσαν την κατάκτηση της περιοχής το 1430 με την κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Μπορούμε λοιπόν να θεωρήσουμε ότι η Τουρκοκρατία ξεκίνησε στη Χαλκιδική στις αρχές του 14ου αιώνα.

Κατά την περίοδο αυτή, μουσουλμάνοι έποικοι από τη Μικρά Ασία εγκαταστάθηκαν στις πλέον εύφορες περιοχές της [[Μακεδονία (ελληνικό διαμέρισμα)|Μακεδονίας]] όπως και στα αστικά κέντρα που είχαν λεηλατηθεί. Στη Χαλκιδική οι μουσουλμάνοι εγκαταστάθηκαν στις βόρειο-ανατολικές και βόρειο-δυτικές περιοχές, κοντά δηλαδή στη [[Θεσσαλονίκη]]. 

Από τις πρώτες ενέργειες των [[Οθωμανοί|Οθωμανών]] ήταν να οργανώσουν τη συλλογή φόρων υιοθετώντας τις παλιές πρακτικές και δομές του [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|Βυζαντίου]], μία συνήθη τακτική τους όταν κατακτούσαν νέα εδάφη. 

Στις [[17 Μαΐου]] [[1821]] κηρύσσεται η Επανάσταση στη [[Μακεδονία (ελληνικό διαμέρισμα)|Μακεδονία]] και συγκεκριμένα στις Καρυές του Αγίου Όρους και στον [[Πολύγυρος|Πολύγυρο Χαλκιδικής]]. Σύντομα οι επαναστάτες έφτασαν λίγες έξω από τη [[Θεσσαλονίκη]]. Δόθηκαν μάλιστα σημαντικές μάχες μεταξύ Ελλήνων[[Μακεδόνες (Έλληνες)|Μακεδόνων]] Επαναστατών και του Οθωμανικού Στρατού, όπως η [[Μάχη της Ρεντίνας]] και η [[Σταμάτιος Κάψας#Η μάχη στα Βασιλικά Μακεδονίας|Μάχη των Βασιλικών Θεσσαλονίκης]] κατά το έτος [[1821]]. Όμως η καλύτερη οργάνωση και εξοπλισμός των Οθωμανών υπερίσχυσαν και η επανάσταση κατεστάλη, ενώ πολλά χωριά κάηκαν σε αντίποινα και κάτοικοι θανατώθηκαν ή πουλήθηκαν ως σκλάβοι.

Τον [[Οκτώβριος|Οκτώβριο]] του [[1912]], μετά την προέλαση του [[Ελληνικός Στρατός|ελληνικού στρατού]] προς [[Θεσσαλονίκη]] και την επικράτηση του ελληνικού στόλου στο Αιγαίο, οι Τούρκοι φοβούμενοι αποβάσεις είχαν συγκεντρωθεί στον Πολύγυρο και στον Ίσβορο της βόρειας Χαλκιδικής. Στρατιωτικά σώματα Τούρκων είχαν χτυπηθεί με επιτυχία από Έλληνες αντάρτες στον Χολομώντα (10 Οκτωβρίου) και τον Άγιο Πρόδρομο (20 Οκτωβρίου), γεγονότα που είχαν κάμψει το ηθικό των Τούρκων.

Την 18η Οκτωβρίου 1912 οι περίπου 2000 Τούρκοι στρατιώτες που είχαν εγκατασταθεί στον [[Πολύγυρος|Πολύγυρο]] εγκατέλειψαν αμαχητί την Χαλκιδική μετά από ένα τέχνασμα του μητροπολίτη Κασσανδρείας Ειρηναίου. Με συμβουλή του μητροπολίτη ομάδες χωρικών πήγαιναν καθημερινά στον τοποτηρητή (καϊμακάμη) και ζητούσαν στρατιώτες ως συνοδούς για να πηγαίνουν στις εργασίες τους, επειδή δήθεν γύρω απ' τον Πολύγυρο υπήρχαν πολλοί αντάρτες.<ref>Ζέλλιου-Μαστροκώστα Ερατώ, Δρ., (2012) σ. 9</ref> Την 17 Οκτωβρίου ο καπετάν Ιωάννης Παρλιάρης από τον [[Ταξιάρχης Χαλκιδικής|Ταξιάρχη]] (Λόκοβη) πληροφόρησε τον καϊμακάμη ότι δήθεν υπάρχει "σε κάθε κλαρί και αντάρτης". Έτσι ο καϊμακάμης δέχτηκε την πρόταση του μητροπολίτη να αποχωρήσουν οι Τούρκοι από τον Πολύγυρο και να καταφύγουν στη [[Θεσσαλονίκη]]. Ο Ειρηναίος ειδοποίησε τους [[Έλληνες]] στρατιώτες να μη τους πειράξουν ενώ με τελάλη κάλεσε τους κατοίκους ώστε το επόμενο πρωί να είναι όλοι στην αγορά με τα ζώα τους ώστε να βοηθήσουν τη μεταφορά των γυναικοπαίδων και αποσκευών των Τούρκων προς Θεσσαλονίκη. Έτσι το πρωί της 18ης Οκτωβρίου οι Τούρκοι αποχώρησαν συνοδευόμενοι από τον Ειρηναίο και τον πρόκριτο Αθανάσιο Σαμαρά. Οι Κ. Ζαμπούνης, Στέφ. Ζαμπούνης και Γ. Λαγός που είχαν λάβει μέρος στη συμπλοκή του Χολομώντα ύψωσαν την ελληνική σημαία στο καμπαναριό του Αγίου Νικολάου και κτύπησαν χαρμόσυνα τις καμπάνες. Στις 19 Οκτωβρίου μπήκαν στην πόλη 60-70 μακεδονομάχοι (γνωστοί τότε ως "Πρόσκοποι") υπό τον αρχηγό Βασίλειο Παπακώστα. Ο μητροπολίτης Ειρηναίος και ο Ιερισσού Σωκράτης πήγαν στη Θεσσαλονίκη και ζήτησαν να σταλεί στη Χαλκιδική τμήμα ελληνικού στρατού για την τήρηση της τάξης και την επισημοποίηση της ελληνικής εξουσίας. Ο Ειρηναίος, καθ' οδόν προς Θεσσαλονίκη κοντά στα [[Βασιλικά Θεσσαλονίκης|Βασιλικά]] συνάντησε τμήμα βουλγαρικού στρατού το οποίο πήγαινε να καταλάβει το Άγιον Όρος. Το ανέφερε στον Διάδοχο Κωνσταντίνο και την επομένη, 2 Νοεμβρίου, το θωρηκτό Αβέρωφ με τα πολεμικά [[Θύελλα Ι (Αντιτορπιλικό)|Θύελλα]], [[Ιέραξ ΙΙ (Αντιτορπιλικό)|Ιέραξ]] και [[Πάνθηρ Ι (Αντιτορπιλικό)|Πάνθηρ]] κατέφτασαν στο Άγ. Όρος όπου αποβίβασαν αγήματα που κατέλαβαν θέσεις.

Το τάγμα έγινε δεκτό με πανηγυρισμούς από τους κατοίκους και παρέμεινε στη Χαλκιδική έως 28 Μαρτίου 1913. Λίγο αργότερα ο αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος ανέφερε στον μητροπολίτη Ειρηναίο: "..''. εις τους πολέμους τούτους η [[Μακεδονία (ελληνικό διαμέρισμα)|Μακεδονία]] έδωκεν εις το έθνος μας τον καλύτερον στρατόν, η δε Χαλκιδική τον άριστον''". Η συνθήκη του Βουκουρεστίου (28 Ιουλίου 1913) οριστικοποίησε τα σύνορα στα Βαλκάνια και την απελευθέρωση της Χαλκιδικής.<ref>Ζέλλιου-Μαστροκώστα Ερατώ, Δρ., (2012) σ. 10.</ref>

Μετά την [[Μικρασιατική Καταστροφή]] του [[1922]] και την υποχρεωτική [[Ανταλλαγή πληθυσμών]] τα έτη [[1923]]-[[1924]], στην Χαλκιδική εγκαθίστανται πολλές οικογένειες Ελλήνων προσφύγων από την [[Μικρά Ασία]], την [[Ανατολική Θράκη]], την [[Ανατολική Ρωμυλία]] και έτσι δημιουργούνται 27 καινούργιοι οικισμοί. Οι Μικρασιάτες εγκαταστάθηκαν κυρίως στα παράλια (καθώς προέρχονταν από παραθαλάσσιους οικισμούς της Μικράς Ασίας) και στα μετόχια του Αγίου Όρους. Σε πολλούς από τους οικισμούς δόθηκαν ονόματα σε ανάμνηση των αλησμόνητων πατρίδων από όπου προέρχονταν οι πρόσφυγες, όπως Σωζόπολη (από την Σωζόπολη της Ανατολικής Ρωμυλίας), [[Νέα Τρίγλια Χαλκιδικής|Νέα Τρίγλια]] (από την Τρίγλια της Μικράς Ασίας), [[Νέα Ηράκλεια Χαλκιδικής|Νέα Ηράκλεια]] (από την Ηράκλεια της Ανατολικής Θράκης), [[Νέα Καλλικράτεια]] (από την Καλλικράτεια της Ανατολικής Θράκης), [[Νέα Μουδανιά]] (από τα Μουδανιά της Μικράς Ασίας). Η συμβολή των προσφύγων στην οικονομική και πολιτιστική εξέλιξη της Χαλκιδικής ήταν καθοριστικής σημασίας.