Βικιπαίδεια

Βασιλικός: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
μ μικροβελτιώσεις επί του κειμένου
επιμ.
Γραμμή 1:
{{επιμέλεια|γραμματική, σύνταξη}}
{{ταξινομοπλαίσιο
| όνομα = Βασιλικός,<br /> Ώκιμον το βασιλικόν,<br /> ''(Ocimum basilicum)''
Γραμμή 17 ⟶ 16 :
| binomial_authority = [[Κάρολος Λινναίος|L.]]
}}
Ο '''βασιλικός''' είναι ετήσιο{{refn|group="Σημ."| Ετήσιο φυτό είναι το φυτό που ολοκληρώνει τον κύκλο ζωής του από τη βλάστηση έως την παραγωγή σπόρων προς σπορά, εντός ενός έτους και μετά ξεραίνεται. Τα καλοκαιρινά μονοετή βλαστάνουνφυτά βλασταίνουν την άνοιξη ή νωρίς το καλοκαίρι και ωριμάζουν το φθινόπωρο του ίδιου έτους. Τα χειμερινά μονοετή βλαστάνουνφυτά βλασταίνουν κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και ωριμάζουν κατά τη διάρκεια της άνοιξης ή το καλοκαίρι του επόμενου ημερολογιακού έτους.{{refn|group="Παρ. Σημ."|http://www.illinoiswildflowers.info/files/line_drawings.htm}}}} [[αρωματικό φυτό|αρωματικό]], [[χόρτα|ποώδες]] [[φυτό]], η κοινή ονομασία για το μαγειρικό [[βότανο]] '''Ώκιμον το βασιλικόν''' της [[Οικογένεια (βιολογία)|οικογένειας]] των [[Χειλανθή|Χειλανθών]] Λαμιίδων ([[δυόσμος|δυόσμων]]) και της τάξης των Σωληνανθών. Σε ορισμένες Αγγλόφωνες χώρες, είναι γνωστός και ως «Βότανο του [[Άγιος Ιωσήφ|Αγίου Ιωσήφ]]».
 
Ο βασιλικός, πιθανώς ναπιθανόν κατάγεται από την [[Ινδία]],<ref>{{cite web|url=http://gernot-katzers-spice-pages.com/engl/Ocim_bas.html|title=Spice Pages: Basil (Ocimum basilicum/sanctum/tenuiflorum/canum)|author=Gernot Katzer|work=gernot-katzers-spice-pages.com}}</ref> ή ίσως καιαπό το [[Ιράν]] και να έχει καλλιεργηθεί εκεί, για περισσότερα από 5.000 χρόνια.<ref name="ReferenceA">''Father Kino's Herbs: Growing & Using them Today'', 2011 Jacqueline A. Soule, Ph. D., Tierra del Sol Institute Press, Tucson, AZ.</ref> Ήταν διεξοδικά αναφερόμενος στους Έλληνες συγγραφείς [[Θεόφραστος|Θεόφραστο]]<ref>Theophrastus mentions its woody root, i.vi.6.</ref> και [[Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος|Διοσκουρίδη]]. Πρόκειται για ένα μισόημι-σκληραγωγημένο ετήσιο φυτό, πιο γνωστό ως μαγειρικό βότανο, χαρακτηριστικό κυρίως στην Ιταλική κουζίνα, το οποίο επίσης παίζει σημαντικό ρόλο στις κουζίνες της [[Νοτιοανατολική Ασία|Νοτιοανατολικής Ασίας]] της [[Ινδονησία]]ς, [[Ταϊλάνδη]]ς, [[Μαλαισία]]ς, [[Βιετνάμ]], [[Καμπότζη]]ς, [[Λάος]] και της [[Ταϊβάν]]. Αναλόγως με το είδος και την ποικιλία, τα φύλλα μπορούν να έχουν γεύση παρόμοια με το [[γλυκάνισος|γλυκάνισο]], με έντονη, πικάντικη, συχνά γλυκιά, μυρωδιά.
 
Υπάρχουν πολλές ποικιλίες των ''Ocimum basilicum'' καθώς και διάφορα συναφή είδη ή υβρίδια, τα οποία επίσης ονομάζονταιφέρονται με τη γενική ονομασία "βασιλικός". Ο τύπος, ο οποίος χρησιμοποιείται στα ιταλικά φαγητά, συνήθως, ονομάζεται γλυκός βασιλικός, σε αντίθεση με τον βασιλικό της [[Ταϊλάνδη]]ς (''O. basilicum'' ποικ. ''thyrsiflora''), τον βασιλικό [[λεμόνι]] ''(lemon basil - O. X citriodorum)'' και τον [[Ώκιμον το λεπτανθές|ιερό βασιλικό]] ''(holy basil - [[Ocimum tenuiflorum]])'', οι οποίοι χρησιμοποιούνται στην [[Ασία]]. Ενώ οι πιο διαδεδομένες ποικιλίες του βασιλικού αντιμετωπίζονται ως μονοετή ''(annual)'', κάποιοι, σε ζεστά τροπικά κλίματα, είναι πολυετή ''(perennial)'',{{refn|group="Σημ."| Πολυετές φυτό ''(perennial plant)'' ή απλά πολυετές ''(perennial)'' (από το [[Λατινική γλώσσα|Λατινικό]] ''per'', που σημαίνει "μέσα" και ''annus'', που σημαίνει "χρόνος"), είναι ένα φυτό που ζει για περισσότερο από δύο χρόνια.{{refn|group="Παρ. Σημ."|The Garden Helper. [http://www.thegardenhelper.com/planting.html The Difference Between Annual Plants and Perennial Plants in the Garden.] Retrieved on 2008-06-22.}}}} συμπεριλαμβανομένου του «[[ιερός βασιλικός|ιερού βασιλικού]]» ''(«holy basil»)'' και μια ποικιλία γνωστή ως «[[Αφρικανικός μπλε βασιλικός]]» ''(«African Blue»)''.
 
==Ετυμολογία==
Γραμμή 124 ⟶ 123 :
|-
|}
Η λέξη «βασιλικός» προέρχεται από την [[Ελληνική γλώσσα|ελληνική]] λέξη «βασιλεύς», που σημαίνει «βασιλιάς»,<ref>In [[Ancient Greek]], basil is ῴκίμον, ''okymon''.</ref> και που εδώ εννοείται ο [[Ιησούς Χριστός]], καθώς έχει συνδεθεί με την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού (Ύψωσις τοῦ Τιμίου καὶ Ζωοποιοῦ Σταυροῦ),<ref>{{Cite web |url=http://www.jerusalem-patriarchate.info/gr/an_tim_staurou.html |title=Jerusalem Patriarchate |accessdate=2016-03-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130915223710/http://www.jerusalem-patriarchate.info/gr/an_tim_staurou.html |archivedate=2013-09-15 |url-status=dead }}</ref> τιμώντας την εύρεση του [[Τίμιος Σταυρός|Τιμίου Σταυρού]] από την [[Αγία Ελένη]], μητέρα του αυτοκράτορα [[Κωνσταντίνος Α΄|Κωνσταντίνου Α΄]].<ref>There is no mention of basil in early sources, [[Eusebius of Caesarea]], [[Socrates Scholasticus]] and [[Sozomen]].</ref> Σύμφωνα με τον θρύλο, η ονομασία του αποδόθηκε, όταν το φυτό φύτρωσε στο χαμένο τάφο του Ιησού και η έντονη μυρωδιά του, έγινε η αφορμήαιτία να ανακαλυφθεί, καθώς φύτρωσε στο σημείο, όπου ο [[Μέγας Κωνσταντίνος]] και η μητέρα του [[Αγία Ελένη]], ανακάλυψαν τον Τίμιο Σταυρό.
 
Ο βοτανολόγος ''Τζον Γκέραρντ (John Gerard'',) επισήμανε ότι όσοι έχουν τσιμπηθεί από σκορπιό, δεν αισθάνονται πόνο, αν είχαν φάει βασιλικό<ref>Gerard, ''Herball''.</ref> και ο ''Νίκολας Καλπέπερ (Nicholas Culpeper'',) σημείωσε για τον βασιλικό ότι ήταν «ένα βότανο του Άρη και κάτω από το Σκορπιό και ως εκ τούτου ονομάζεται ''Basilicon''» ''("an herb of Mars and under the Scorpion, and therefore called Basilicon")'',<ref>{{cite web |url=http://www.complete-herbal.com/culpepper/gardenbazil.htm |author= Nicholas Culpeper |title=Culpeper's Complete Herbal – Garden Bazil, or Sweet Bazil}}</ref> σχετίζοντάς τον με τον [[Βασιλίσκος (μυθολογία)|βασιλίσκο]]. Το [[Oxford English Dictionary|''Oxford English Dictionary'']] αναφέρει εικασίες, ότι ο βασιλικός μπορεί να έχει χρησιμοποιηθεί σε «κάποια βασιλική αλοιφή, μπάνιο ή ιατρική». Ο βασιλικός, εξακολουθεί να θεωρείται από πολλούς συγγραφείς μαγειρικής, ως ο «βασιλιάς των βοτάνων».<ref>Δείτε π.χ. [http://www.naturallifemagazine.com/0104/basil_king_of_the_herb_garden.htm "Basil, king of the herb garden"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141021094202/http://www.naturallifemagazine.com/0104/basil_king_of_the_herb_garden.htm |date=2014-10-21 }}.</ref>
 
==Ονοματολογία και ταξινομική==
Γραμμή 133 ⟶ 132 :
[[Αρχείο:Ocimum basilicum1.jpg|thumb|left|250px|Άνθη βασιλικού.]]
[[Αρχείο:Basilseeds.jpg|thumb|left|250px|Σπόροι βασιλικού.]]
Οι περισσότερες εμπορικά διαθέσιμες ποικιλίες βασιλικού είναι του γλυκού βασιλικού. Υπάρχουν πάνω από 160 κατονομασμένες ποικιλίες, διαθέσιμες, με καινούργιες να εμφανίζονται κάθε χρόνο. Υπάρχει, επίσης, μια σειρά από είδη που πωλούνται. Εδώ παρουσιάζονται μερικοί βασιλικοί, που συνήθως πωλούνται στις [[ΗΠΑ]].<ref name="ReferenceA" />
* ''African blue basil (Ocimum basilicum X O. kilimandscharicum)''
* ''Anise basil'' ή ''Persian basil (Licorice basil || O. basilicum 'Licorice'||)''
Γραμμή 153 ⟶ 152 :
 
==Μαγειρική χρήση==
Τις περισσότερες φορές, ο βασιλικός χρησιμοποιείται φρέσκος στις συνταγές μαγειρικής. Γενικά, προστίθεται την τελευταία στιγμή, καθώς το μαγείρεμα καταστρέφει ταχέως τη γεύση του. Το φρέσκο [[βότανο]], μπορεί να διατηρηθεί για μικρό χρονικό διάστημα σε πλαστικές σακούλες στο ψυγείο ή. για μεγαλύτερη χρονική περίοδο, στην κατάψυξη, αφού ζεματιστεί γρήγορα σε βραστό νερό. Το αποξηραμένο βότανο χάνει επίσης το μεγαλύτερο μέρος της γεύσης του και αυτό το λίγο εναπομείναν άρωμα έχει πολύ διαφορετική γεύση, με αδύναμο άρωμα κουμαρίνης, παρόμοιο με αυτό του σανού.
 
Στη μαγειρική χρησιμοποιούνται κυρίως αποξηραμένα φύλλα της πλατύφυλλης ποικιλίας, το άρωμα των οποίων μοιάζει λίγο με αυτό του [[γλυκάνισος|γλυκάνισου]]. Αρωματίζει διάφορα ψητά, [[σαλάτα|σαλάτες]], βραστά, κοκκινιστά, [[σούπα|σούπες]] κλπ. ενώ ταιριάζει πολύ σε σάλτσες που έχουν ως βάση τη φρέσκια [[ντομάτα]] (π.χ. ιδίως κατά το καλοκαίρι, μια [[σαλάτα]] ντομάτας μαζί με φρεσκοκομμένα φύλλα βασιλικού, είναιαποτελεί μια ξεχωριστή γευστική εμπειρία). Στην ιταλική κουζίνα, η σάλτσα [[ζυμαρικά|ζυμαρικών]] [[πέστο]] ''(pesto)'', μια πράσινη σάλτσα ελαίου και βοτάνου, έχει ως βάση της τοτον βασιλικό.
 
Οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες ποικιλίες βασιλικού της [[Μεσόγειος θάλασσα|Μεσογείου]] είναι οι:''"Genovese", "Purple Ruffles", "Mammoth", "Cinnamon", "Lemon", "Globe"'' και η ''"African Blue"''. Οι Κινέζοι επίσης, χρησιμοποιούν νωπούς ή αποξεραμένους βασιλικούς, σε [[σούπα|σούπες]] και άλλες τροφές. Στην [[Ταϊβάν]], οι άνθρωποι προσθέτουνπροστίθενται νωπά φύλλα βασιλικού στις παχιές σούπες (Παραδοσιακά Κινεζικά: 羹湯· [[πινγίν]]: ''gēngtāng''). ΤρώνεΚαταναλώνεται, επίσης, τηγανητό [[κοτόπουλο]] με βαθιά τηγανισμένα φύλλα βασιλικού. Ο βασιλικός, (συνηθέστερα ο Ταϊλανδέζικος βασιλικός), συνήθως εμβρέχεταιεμβαπτνίζεται σε [[γάλα]] ή κρέμα, ώστε να δημιουργήσει μια ενδιαφέρουσα γεύση στασε παγωτά ή τις σοκολάτες (όπως τις τρούφες). Τα φύλλα, δεν είναι το μόνο τμήμα του βασιλικού, που χρησιμοποιούνται σε εφαρμογές της μαγειρικής, οι ανθοφόροι οφθαλμοί (μπουμπούκια), έχουν μια πιο λεπτή γεύση και είναι βρώσιμοι.
 
Ο βασιλικός της Ταϊλάνδης είναι επίσης [[καρύκευμα]] στη Βιετναμέζικη σούπα μανέστρα ''(noodle soup)'', ''phở''.
Γραμμή 163 ⟶ 162 :
===Σπόροι===
Οι [[σπόρος|σπόροι]] των διαφόρων ποικιλιών του βασιλικού, όταν εμποτιστούν στο νερό, γίνονται ζελατινώδεις και χρησιμοποιούνται σε Ασιατικά ποτά και επιδόρπια, όπως το ''faluda'',{{refn|group="Σημ."| Το ''falooda'' ([[Χίντι γλώσσα|Χίντι]]: फ़ालूदा) (επίσης ''faluda''), είναι ένα κρύο ρόφημα, δημοφιλές στην [[Ινδική υποήπειρος|Ινδική υποήπειρο]]. Παραδοσιακά κατασκευάζεται από την ανάμειξη σιρόπι [[τριαντάφυλλο]], φιδέ, ψύλλιο ''(ispaghol - Plantago ovata)'' ή [[σπόρος|σπόρο]]υς βασιλικού ''(sabza / takmaria)'', [[μαργαριτάρι]]α ταπιόκα (ρίζες από το φυτό ''[[Manihot esculenta]]'') και κομμάτια ζελατίνης μαζί με [[γάλα]] ή [[νερό]].{{refn|group="Παρ. Σημ."|{{cite news|title=Fall for falooda|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/article1422930.ece|accessdate=26 January 2015|work=The Hindu|date=16 August 2008}}}}}}
σερμπέτι ''(sherbet)''{{refn|group="Σημ."| Το ''sharbat'' ή ''sherbet'' ([[Περσική γλώσσα|Περσικά]]: شربت ''Sharbat''· Αζερμπαϊτζανικά: ''Şərbət''· [[Τουρκική γλώσσα|Τουρκικά]]: ''Şerbet''· Μαραθικά: सरबत ''Sarbat''· Χίντι: शर्बत· Ουρντού: شربت· Παντζάμπι: ਮੈਨੂੰ ਪੀਤਾ ''Mainū pītā''· [[Μπενγκάλι]]: শরবত ''Shorbot''· [[Ουγγρική γλώσσα|Ουγγρικά]]: ''Sörbet''· [[Αραβική γλώσσα|Αραβικά]]: شربات ''Sharbāt''), είναι δημοφιλές ποτό στη Δυτική και Νότια Ασία, που παρασκευάζεται από φρούτα ή πέταλα λουλουδιών, είναι γλυκό και σερβίρεται παγωμένο. Μπορεί να σερβιριστεί σε μορφή συμπυκνωμένη και τρώγεται με το κουτάλι ή αραιώνεται με νερό προκειμένου να δημιουργηθεί το ποτό. Τα δημοφιλή ''sharbat'', κατασκευάζονται από ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα: ροδόνερο, σανδαλόξυλο, ''bael'' (γηγενή καρπό της Ινδίας), ''gurhal'' ([[Ιβίσκος|ιβίσκο]]), [[λεμόνι]], [[πορτοκάλι]], [[μάνγκο]], [[Ανανάς|ανανά]] και ''phalsa (Grewia asiatica)''.{{refn|group="Παρ. Σημ."|{{cite book |title= Persian Pilgrimages |last= Molavi |first= Afshin |authorlink= |coauthors= |year= 2002 |publisher= W. W. Norton & Company |location= |isbn= 0-393-05119-6 |url= https://archive.org/details/persianpilgrimag00afsh/page/113 |page= [https://archive.org/details/persianpilgrimag00afsh/page/113 113] }}}}}} ή ''hột é''.
 
==Παραδοσιακή χρήση==
[[Αρχείο:Basil3800ppx.jpg|thumb|right|250px|Φύλλα βασιλικού.]]
Χρησιμοποιείται ως αντισπασμωδικό, ορεκτικό, άφυσο (διαλύωνδιαλύον τα αέρια), για την έκκριση γάλακτος και ως στομαχικό καταπραϋντικό.<ref name="John Lust" >{{cite book|author=John Lust|title=The Herb Book (The most complete catalog of nature's "miracle plants" ever published).|chapter= Basil (031) |publisher=Bantam|url=https://archive.org/details/herbbookherbbook00john|year=December 1974|place=Published simultaneously in the USA & Canada|pages= [https://archive.org/details/herbbookherbbook00john/page/108 108] |isbn=0-553-26770-1}}</ref> Είναι, επίσης, πολύ χρήσιμο για την ανακούφιση από τις κράμπες στο στομάχι, την γαστρική καταρροή, τον εμετό, την εντερική καταρροή, τη δυσκοιλιότητα, και την εντερίτιδα.<ref name="John Lust" /> Ως αντισπασμωδικό, ορισμένες φορές έχει χρησιμοποιηθεί για τον κοκκύτη. Συνιστάται επίσης για τον πονοκέφαλο.<ref name="John Lust" /> Γενικά, η χρησιμότητα του βασιλικού σχετίζεται με το στομάχι και τα συγγενεύοντα με αυτό όργανα.<ref name="John Lust" />
 
Στην [[Ελλάδα]] είναι από τα πιο κοινά οικιακά φυτά. Χρησιμοποιείται στη λαϊκή φαρμακευτική ως [[βότανο]], καθώς πιστεύεται πως είναι καλό διουρητικό, καταπραΰνει τον στομαχόπονο και τον [[πονοκέφαλος|πονοκέφαλο]], ενώ στην [[Αρχαία Ελλάδα|αρχαιότητα]], τον χρησιμοποιούσαν ως επίθεμα, μετά από δάγκωμα [[έντομο|εντόμου]], [[Σκορπιός (αρθρόποδο)|σκορπιού]] ή και [[φίδι|φιδιού]].
 
Ο βασιλικός χρησιμοποιείται για τις θεραπευτικές του ιδιότητες στην [[Αγιουρβέντα]], το παραδοσιακό φαρμακευτικό σύστημα της Ινδίας και την ιατρική Σίντα, ένα παραδοσιακό σύστημα ιατρικής των [[Ταμίλ (λαός)|Ταμίλ]].
 
Με την ονομασία «βασιλικός», είναι γνωστά και άλλα είδη που βρίσκονται σε τροπικές περιοχές. Είναι θάμνοι μικρού ύψους και καλλιεργούνται και ως καλλωπιστικοί. Ένα από τα είδη αυτά, έχει την ονομασία '''φυτό του πυρετού''' και στις περιοχές της Δυτικής [[Αφρική|Αφρικής]] χρησιμοποιείται ως αντιπυρετικό.
Γραμμή 178 ⟶ 177 :
Αρκετοί άλλοι βασιλικοί, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων άλλων ειδών Ώκιμον ''(Ocimum)'', αναπτύσσονται σε πολλές περιοχές της [[Ασία]]ς. Οι περισσότεροι από τους Ασιατικούς βασιλικούς, έχουν μια γεύση σαν του [[γαρίφαλο]]υ και που σε γενικές γραμμές, είναι ισχυρότεροι από ό,τι οι βασιλικοί της [[Μεσόγειος Θάλασσα|Μεσογείου]]. Ο πιο ξεχωριστός είναι ο [[ιερός βασιλικός]] ή [[τουλσί]] ''(tulsi)'', ένα εκτιμώμενο γηγενείς φυτό στην Ινδία και το [[Νεπάλ]]. Στην [[Κίνα]], η τοπική ποικιλία ονομάζεται (Παραδοσιακά Κινεζικά: 九層塔· [[πινγίν]]: ''jiǔ céng tǎ''· κυριολεκτικά: «παγόδα εννέα επιπέδων» [''"nine-level pagoda"'']), ενώ, οι εισαγόμενες ποικιλίες ονομάζονται (Παραδοσιακά Κινεζικά: 羅勒· πινγίν: ''luó lè'') ή (Παραδοσιακά Κινεζικά: 巴西里· πινγίν: ''bā xī lǐ''), παρόλο που το 巴西里, συνήθως αναφέρεται σε ένα διαφορετικό [[φυτό]], τον [[Μαϊντανός|μαϊντανό]].
 
Ο βασιλικός λεμόνι ''(lemon basil)'' έχει μια έντονη μυρωδιά λεμονιού και γεύση πολύ διαφορετική από εκείνη των άλλων ποικιλιών, επειδή περιέχει μιατη χημική ουσία που ονομάζεται κιτράλη ''(citral)''. Χρησιμοποιείται ευρέως στην [[Ινδονησία]], όπου ονομάζεται ''kemangi'' και προσφέρεται ωμός, μαζί με ωμό [[λάχανο]], πράσινα φασολάκια, [[αγγούρι]] και ως συνοδευτικό τηγανιτού [[ψάρι|ψαριού]] ή [[πάπια]]ς. Όταν διασπαστούν τα άνθη του, γίνονται ένα πικάντικο άρτυμα [[σαλάτα]]ς.
 
==Χημικά συστατικά==
Οι ποικίλοι βασιλικοί έχουν τόσο ξεχωριστές ευωδίες, επειδή το βότανο έχει μια σειρά από διαφορετικά αιθέρια έλαια, τα οποία έρχονται από κοινού αλλά σε διαφορετικές αναλογίες, για τις διάφορες ποικιλίες. Η ισχυρή σαν-γαρίφαλο μυρωδιά του γλυκού βασιλικού, εξάγεταιπροέρχεται από την ευγενόλη, το ίδιο χημικό συστατικό όπως και στο [[γαρίφαλο]].<ref name="Islam2011">{{cite book|author=Md Shahidul Islam|title=Transient Receptor Potential Channels|url=https://books.google.com/books?id=TCMnYLLb758C&pg=PA50|accessdate=2 August 2013|date=4 February 2011|publisher=Springer|isbn=978-94-007-0265-3|pages=50–|quote=Eugenol is a vanilloid contained in relatively high amounts in clove oil from Eugenia caryophyllata, as well as cinnamon leaf oil (Cinnamomum zeylanicum) and oil from the clove basil Ocimum gratissimum. While eugenol is often referred to as ...}}</ref> Η ευωδία [[κίτρο]]υ του βασιλικού-λεμόνι και βασιλικού [[μοσχολέμονο]], οφείλουν το υψηλότερο ποσοστό τους στηστην κιτράλη, τοη οποίοοποία προκαλεί αυτό το φαινόμενο σε αρκετά φυτά, συμπεριλαμβανομένου του [[μελισσόχορτο]]υ και του λιμονένιου, το οποίο δίνει στην πραγματική φλούδα του λεμονιού το άρωμά της. Ο Αφρικανικός μπλε βασιλικός ''(African blue basil)'', έχει ισχυρή μυρωδιά [[καμφορά]]ς, διότι περιέχει καμφορά και καμφένιο σε υψηλότερες αναλογίες. Ο βασιλικός γλυκόριζα περιέχει ανηθόλη, την ίδια χημική ουσία που κάνει το γλυκάνισο να μυρίζει όπως η [[γλυκόριζα]] και στην πραγματικότητα μερικές φορές ονομάζεται «βασιλικός γλυκάνισο».
 
Άλλες χημικές ουσίες, οι οποίες βοηθούν να παραχθούν οι διακριτικές ευωδίες από πολλούς βασιλικούς, ανάλογα με το ποσοστό τους σε κάθε συγκεκριμένη ποικιλία, περιλαμβάνουν:
Γραμμή 232 ⟶ 231 :
[[Αρχείο:Basil-PWittal.JPG|thumb|250px|right|Βασιλικός αναπτυσσόμενος στον ήλιο.]]
[[Αρχείο:Ocimum basilicum desiccated 5145~2016 01 03.JPG|thumb|250px|right|Αποξηραμένος βασιλικός, όπου φαίνεται η διασπορά των σπόρων.]]
Ο βασιλικός φθάνει σε ύψος μεταξύ 30-130 εκ. (12-51 ίντσες), με αντικριστά, ανοιχτό-πράσινα, μεταξένια [[Φύλλο (βοτανική)|φύλλα]] μήκους 3-11 εκ (1,2 έως 4,3 ίντσες) και πλάτος 1-6 εκ. (0,39 έως 2,36 ίντσες). Τα άνθη είναι μικρά, λευκού χρώματος και τοποθετημένα σε μια τερματική ακίδα ''(spike)''.{{refn|group="Σημ."| Στη Βοτανική η ακίς ''(spike)'', είναι το είδος της ταξιανθίας στην οποία τα άμισχα άνθη είναι τοποθετημένα σε ένα μη διακλαδισμένο επιμήκη άξονα.}} Ασυνήθιστο μεταξύ των Χειλανθών ''(Lamiaceae)'', οι τέσσερις [[Στήμονας|στήμονες]] και ο ύπερος{{refn|group="Σημ."| Το γυναικείον ''(gynoecium)'' (από το Αρχαίο Ελληνικό «γυνή» ''(gyne)'', που σημαίνει γυναίκα και το «οἶκος», που σημαίνει σπίτι), συνηθέστερα χρησιμοποιείται ως συλλογικός όρος για το τμήμα του λουλουδιούάνθους που παράγει ωάρια και που τελικά εξελίσσεται σε καρπό και σπόρους.}} δεν ωθούνται κάτω από το άνω χείλος της στεφάνης ''(corolla)'',{{refn|group="Σημ."| Ο συλλογικός όρος για τα πέταλα ενός άνθους, συνήθως σχηματίζοντας μια σπείρα εντός των σεπάλων και περικλείοντας τα αναπαραγωγικά όργανα.}} αλλά κείται πάνω από το κατώτερο χείλος. Μετά την εντομόφιλη επικονίαση από έντομα, η στεφάνη αποκολλάται και τέσσερα στρογγυλά αχαίνια ''(achenes)''{{refn|group="Σημ."| Αχαίνιο ''(achene)'', είναι ο ξηρός 1-σπόρος μη διανοιγόμενος καρπός.}} αναπτύσσονται στο εσωτερικό του διπλόχειλου κάλυκα ''(bilabiate calyx)''.{{refn|group="Σημ."| Κάλυξ (''calyx'' πληθυντικός: κάλυκες), ο εξωτερικός βλαστικός κρίκος ενός λουλουδιού, συνήθως πράσινος· συλλογικά τα σέπαλα από ένα άνθος.}}
 
Ο βασιλικός είναι πολύ ευαίσθητος στο κρύο, με την καλύτερη ανάπτυξη σε θερμές και ξηρές συνθήκες. Συμπεριφέρεται ως ετήσιοετήσιος, εάν υπάρχει οποιαδήποτε πιθανότητα παγετού. Στη Βόρεια [[Ευρώπη]], τον [[Καναδάς|Καναδά]], τις βόρειες πολιτείες των [[ΗΠΑ]] και το Νότιο Νησί της [[Νέα Ζηλανδία|Νέας Ζηλανδίας]], θα μεγαλώσει καλύτερα αν σπαρεί κάτω από γυαλί σε δοχείο που περιέχει [[τύρφη]],. κατόπινΚατόπιν μεταφυτεύεται στα τέλη της άνοιξης / αρχές του καλοκαιριού (όταν υπάρχει ελάχιστη πιθανότητα παγετού).<ref>{{cite web| url = http://www.greenzonelife.com/herbs/basil.html| title = Basil| accessdate = 2016-03-08| archiveurl = https://web.archive.org/web/20131004213723/http://www.greenzonelife.com/herbs/basil.html| archivedate = 2013-10-04| url-status = dead}}</ref> Επιπλέον, μπορεί να σπαρθείσπαρεί στο έδαφος, άπαξ και έχει παρέλθει η πιθανότητα παγετού. Διάγει καλύτερα σε καλά στραγγισμένα ηλιόλουστα σημεία.
 
Παρά το γεγονός, ότι ο βασιλικός αναπτύσσεται καλύτερα σε εξωτερικούς χώρους, μπορεί να καλλιεργηθεί σε εσωτερικούς χώρους σε γλάστρα και, όπως και τα περισσότερα βότανα, θα αναπτυχθεί καλύτερα, σε περβάζι παραθύρου με ισημερινό προσανατολισμό. Θα πρέπει να φυλάσσεται μακριά από δυνατά κρύα ρεύματα και αναπτύσσεται καλύτερα στο έντονο ηλιακό φως,. ωςΩς εκ τούτου, ένα [[θερμοκήπιο]] ή σειρά κάλυμμα σειράς ''(row cover)'', είναι ιδανικό, εάν είναι διαθέσιμο. Μπορεί ωστόσο, να αναπτυχθεί ακόμη και σε ένα υπόγειο, κάτω από λάμπεςλάμπτήρες φθορισμού.
 
Αν τα φύλλα του μαραθούν από την έλλειψη νερού, θα ανακάμψει, αν ποτιστεί καλά και τοποθετηθεί σε ευήλια τοποθεσία. Τα κίτρινα φύλλα στο κάτω μέρος του φυτού, είναι ένδειξη ότι το φυτό έχει αγχωθεί· συνήθως, αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται λιγότερο νερό ή λιγότερο ή περισσότερο [[λίπασμα]].
 
Σε πιο ηλιόλουστα κλίματα, όπως της Νότιας Ευρώπης, των νοτίων πολιτειών των ΗΠΑ, του Βόρειου Νησιού της Νέας Ζηλανδίας και στην [[Αυστραλία]], ο βασιλικός θα ευδοκιμήσει, αν φυτευτεί έξω. Ευημερεί επίσης κατά το καλοκαίρι, στις κεντρικές και βόρειες Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά μαραίνεται, όταν οι θερμοκρασίες φτάσουν στο σημείο πήξης. Θα ξανά αναπτυχθείξανααναπτυχθεί το επόμενο έτος, αν του επιτραπεί να κάνει σπόρο. Θα χρειαστεί τακτικό πότισμα, αλλά δεν χρειάζεται τόση πολλή προσοχή, όπως απαιτείται στα άλλα κλίματα.
 
Ο βασιλικός μπορεί επίσης να πολλαπλασιαστεί εύκολα με μοσχεύματα, με τα στελέχη των κοντών μοσχευμάτων να εμβαπτίζονται για δύο εβδομάδες ή περισσότερο, έως ότου το νερό να αναπτύξει τις ρίζες.
 
Άπαξ και το στέλεχος παράξει άνθη, η παραγωγή φυλλώματος σταματά στο συγκεκριμένο στέλεχος, το στέλεχος γίνεται ξυλώδες και μειώνεται η παραγωγή του αιθέριου ελαίου. Για να αποφευχθεί αυτό, ο καλλιεργητής βασιλικού μπορεί να αφαιρέσει όσους μίσχους λουλουδιών κρίνει, πριν αυτοί ωριμάσουν πλήρως. Επειδή μόνο το ανθισμένο στέλεχος επηρεάζεται έτσι, μερικά στελέχη μπορούν να αφαιρεθούν για την παραγωγή φύλλων, ενώ άλλα αφήνονται να ανθίσουν για διακόσμηση ή για σπόρους.
 
Μόλις το φυτό έχει τη δυνατότητα να ανθίσει, τότε μπορεί να παραγάγει λοβούς σπόρων οι οποίοι περιέχουν μικρά μαύρα κουκούτσιασπέρματα, τα οποία μπορούν να αποθηκευτούν και να φυτευτούν το επόμενο έτος. Το μάζεμα των φύλλων από το φυτό, βοηθά στην προώθηση της ανάπτυξης, κυρίως, γιατί το φυτό αντιδρά μετατρέποντας τα ζεύγη των φυλλαδίων, δίπλα από τα κορυφαία φύλλα, σε νέους μίσχους.
 
===Συντροφική φύτευση===
Γραμμή 253 ⟶ 252 :
 
===Ασθένειες===
Ο βασιλικός υποφέρει από διάφορα παθογόνα φυτών που μπορούν να καταστρέψουν την καλλιέργεια και να μειώσουν την απόδοση. Η [[Φουζαρίωση]] ''(Fusarium wilt)'', είναι νόσος οφειλόμενη σε μύκητα που θα σκοτώσει γρήγορα τα νεότερα φυτά του βασιλικού. Τα σποιρόφυτασποριόφυτα μπορούν επίσης να θανατωθούν από το ''Pythium''(damping off)''.{{refn|group="Σημ."| Η ριζοκτονία ''(damping off'' ή ''damping-off)'' είναι κηπευτική ασθένεια ή κατάσταση, που προκαλείται από ένα πλήθος διαφορετικών παθογόνων μικροοργανισμών, που σκοτώνουν ή αποδυναμώνουν τους σπόρους ή τα δενδρύλλια, πριν ή μετά τη βλάστηση. Είναι πιο διαδεδομένη στις υγρές και ψυχρές συνθήκες.{{refn|group="Παρ. Σημ."| {{cite web | url=http://blog.lib.umn.edu/cgi-bin/mt-search.cgi?blog_id=9996&tag=damping%20off&limit=10 | title=Cold Wet Soils Help Root Rotting Fungi | publisher=University of Minnesota Extension | date=June 1, 2012 | accessdate=June 3, 2012 | author=Grabowski, M. | archiveurl=https://web.archive.org/web/20120401144856/http://blog.lib.umn.edu/cgi-bin/mt-search.cgi?blog_id=9996&tag=damping%20off&limit=10 | archivedate=2012-04-01 | url-status=dead }}}}}}
 
Μία κοινή νόσος [[Φύλλο (βοτανική)|φυλλώματος]] του βασιλικού είναι η γκριγκρίζα μούχλα ''(gray mold)'', η οποία προκαλείται από τον ''Botrytis cinerea''· μπορεί επίσης να προκαλέσει λοιμώξεις μετά τη συγκομιδή και είναι ικανή να σκοτώσει το σύνολο του φυτού. Η ασθένεια ''black spot'', μπορεί επίσης να φανεί στο φύλλωμα του βασιλικού και προκαλείται από τον [[Μύκητας|μύκητα]] του [[Γένος (βιολογία)|γένους]] ''Colletotrichum''.
 
Πιο πρόσφατα, ο περονόσπορος ''(downy mildew)'' του βασιλικού, ο οποίος προκαλείται από τον ''Peronospora belbahrii'', είναι ένα τεράστιο πρόβλημα, τόσο για εμπορικούς παραγωγούς όσο και για τους οικιακούς καλλιεργητές. Η ασθένεια αναφέρθηκε για πρώτη φορά στην [[Ιταλία]] το 2004,<ref>Garibaldi, A., Minuto, A., Minuto, G., Gullino, M.L., 2004. First Report of Downy Mildew on Basil (''Ocimum basilicum'') in Italy. Plant Disease 88, 312–312</ref> καθώς επίσης και στις [[ΗΠΑ]] το 2007 και 2008<ref>Roberts, P.D., Raid, R.N., Harmon, P.F., Jordan, S.A., Palmateer, A.J., 2009. First Report of Downy Mildew Caused by a Peronospora sp. on Basil in Florida and the United States. Plant Disease 93, 199–199.</ref><ref>Wick, R.L., Brazee, N.J., 2009. First Report of Downy Mildew Caused by a Peronospora Species on Sweet Basil (Ocimum basilicum) in Massachusetts. Plant Disease 93, 318–318.</ref> αυξάνεται δε σταθερά στην επικράτηση, τη διανομή και την οικονομική σημασία από τότε.
Γραμμή 262 ⟶ 261 :
Πρόσφατα, έχουν υπάρξει πολλές έρευνες σχετικά με τα οφέλη στην υγεία, που απορρέουν από τα αιθέρια έλαια, που βρέθηκαν στον βασιλικό. ''[[In vitro]]'' επιστημονικές μελέτες, απέδειξαν ότι οι ενώσεις στο [[αιθέριο έλαιο]] του βασιλικού έχουν ισχυρές [[Αντιοξειδωτικά|αντιοξειδωτικές]], αντιιικές και αντιμικροβιακές ιδιότητες και δυνητικές για χρήση στην αντιμετώπιση του [[Καρκίνος|καρκίνου]].<ref name="pmid16506839">{{cite journal |author=Bozin B, Mimica-Dukic N, Simin N, Anackov G |title=Characterization of the volatile composition of essential oils of some lamiaceae spices and the antimicrobial and antioxidant activities of the entire oils |journal=J. Agric. Food Chem. |volume=54 |issue=5 |pages=1822–8 |date=March 2006 |pmid=16506839 |doi=10.1021/jf051922u |url=}}</ref><ref name="pmid16173941">{{cite journal |author=Chiang LC, Ng LT, Cheng PW, Chiang W, Lin CC |title=Antiviral activities of extracts and selected pure constituents of Ocimum basilicum |journal=Clin. Exp. Pharmacol. Physiol. |volume=32 |issue=10 |pages=811–6 |date=October 2005 |pmid=16173941 |doi=10.1111/j.1440-1681.2005.04270.x |url=}}</ref><ref name="pmid17342533">{{cite journal |author=de Almeida I, Alviano DS, Vieira DP |title=Antigiardial activity of Ocimum basilicum essential oil |journal=Parasitol. Res. |volume=101 |issue=2 |pages=443–52 |date=July 2007 |pmid=17342533 |doi=10.1007/s00436-007-0502-2 |url=|display-authors=etal}}</ref><ref name="pmid15979235">{{cite journal |author=Manosroi J, Dhumtanom P, Manosroi A |title=Anti-proliferative activity of essential oil extracted from Thai medicinal plants on KB and P388 cell lines |journal=Cancer Lett. |volume=235 |issue=1 |pages=114–20 |date=April 2006 |pmid=15979235 |doi=10.1016/j.canlet.2005.04.021 |url=}}</ref> Επιπλέον, ο βασιλικός έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την ύπαρξη συσσωμάτωσης [[Αιμοπετάλιο|αιμοπεταλίων]] και πειραματικών [[Θρόμβωση|θρόμβων]] στα [[ποντίκια]].<ref name="pmid16469363">{{cite journal |author=Tohti I, Tursun M, Umar A, Turdi S, Imin H, Moore N |title=Aqueous extracts of Ocimum basilicum L. (sweet basil) decrease platelet aggregation induced by ADP and thrombin in vitro and rats arterio—venous shunt thrombosis in vivo |journal=Thromb. Res. |volume=118 |issue=6 |pages=733–9 |year=2006 |pmid=16469363 |doi=10.1016/j.thromres.2005.12.011 |url=}}</ref> Παραδοσιακά, χρησιμοποιείται στην [[Ινδία]], ως συμπληρωματική θεραπεία κατά του [[Άγχος|άγχους]], του [[Άσθμα|άσθματος]] και του [[Διαβήτης (ασθένεια)|διαβήτη]].<ref name=bhhh>{{cite web | last = Duke | first = James A. | authorlink = | title = Basil as the Holy Hindu Highness | work = | publisher = | date = | url = http://www.liebertonline.com/doi/pdfplus/10.1089/act.2008.14101 | doi = 10.1089/act.2008.14101 | accessdate = 10 May 2008 }}</ref>
 
Ο βασιλικός, καθώς και άλλα αρωματικά φυτά, όπως το [[μάραθο]] και το [[εστραγκόν]], περιέχει εστραγόλη, ένα γνωστό καρκινογόνο και τερατογόνο, όταν χορηγηθεί σε [[Αρουραίος|αρουραίους]] και [[ποντίκια]]. Ενώ οι επιπτώσεις στον άνθρωπο είναι επί του παρόντος άνευ μελέτης, η παρέκταση, χρησιμοποιώντας το σωματικό βάρος από τα πειράματα τρωκτικών, υποδηλώνει ότι 100–1000 φορές την κανονική αναμενόμενη έκθεση, ακόμα πιθανώς παράγει έναν ελάχιστο κίνδυνο καρκίνου.<ref>{{cite web |url=http://www.emea.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Position_statement/2009/12/WC500018033.pdf |title=Position Paper on the use of HMP containing estragole |accessdate=17 November 2006 |author=EMEA |date=3 March 2004 |format=PDF |page=5 |quote=In particular, rodent studies show that these events are minimal probably in the dose range of {{nowrap|1–10 mg/kg}} body weight, which is approximately 100–1000 times the anticipated human exposure to this substance |archive-date=2011-06-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110627011300/http://www.emea.europa.eu/docs/en_GB/document_library/Position_statement/2009/12/WC500018033.pdf |url-status=dead }}</ref>
 
==Πολιτιστικές πτυχές==
Γραμμή 276 ⟶ 275 :
Στο «Δεκαήμερον» ''(«Decameron»)''{{refn|group="Σημ."| Έργο του [[Βοκάκιος|Βοκάκιου]], το οποίο γράφτηκε μεταξύ 1348 και 1358 και που περιέχει εκατό ιστορίες, οι οποίες υποτίθεται ότι ειπώθηκαν μέσα σε δέκα μέρες, από μια ομάδα δέκα νέων ανθρώπων, οι οποίοι είχαν γλιτώσει από το Μαύρο Θάνατο στη [[Φλωρεντία]]. Το έργο επηρέασε τους μεταγενέστερους συγγραφείς, όπως τον ''Chaucer'' και τον [[Σαίξπηρ]].}} του [[Βοκάκιος|Βοκάκιου]], στην αξέχαστη νοσηρή ιστορία (νουβέλα ''V''), λέει για την ''Lisabetta'', της οποίας τα αδέρφια φόνευσαν τον εραστή της. Παρουσιάζεται στο όνειρό της κι της δείχνει πού είναι θαμμένος. Εκείνη ξεθάβει κρυφά την κεφαλή του και την τοποθετεί μέσα σε μια γλάστρα με βασιλικό, όπου τον ποτίζει καθημερινά, με τα δάκρυα της. Τη γλάστρα της, την απομάκρυναν τα αδέλφια της και λίγο καιρό μετά πεθαίνει από τη θλίψη της. Η ιστορία του Βοκάκιου είναι η πηγή του ποιήματος ''"Isabella or The Pot of Basil"'' του [[Τζον Κητς]] – το οποίο με τη σειρά του ενέπνευσε τους πίνακες ''«Isabella»'' (του ''Millais'') και ''«Isabella and the Pot of Basil»'' (του ''William Holman Hunt''). Μια παρόμοια ιστορία, λέγεται και για την ''Rosalind'', βασίλισσα των [[Λομβαρδοί|Λομβαρδών]].
 
Σε ορισμένες κεντρικές περιοχές του [[Μεξικό|Μεξικού]], ο βασιλικός χρησιμοποιείται για να προσελκύσει την τύχη, κρεμώντας ένα μάτσο κλώνων του φυτού στην πόρτα ή το παράθυρο του καταστήματος. Η ανάπτυξη του φυτού, αντικατοπτρίζει τον πλούτο της επιχείρησης, δείχνοντας πόσο, ο ευσυνείδητος ιδιοκτήτης, φροντίζει για το κατάστημά του και το βότανό του.
 
== Λαογραφία ==
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Βασιλικός"