Βασίλειο της Σαρδηνίας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η Σαρδηνία και η Κορσική κυβερνήθηκαν μέχρι τις αρχές του 11ου αιώνα από τους ''"Άρχοντες"'' (Ελληνικά) ή ''"Δικαστές"'' (Λατινικά), ήταν οι πραγματικοί βασιλείς στο νησί αλλά υποτελείς του Βυζαντινού αυτοκράτορα.<ref>C. Zedda-R. Pinna, La nascita dei giudicati, proposta per lo scioglimento di un enigma storiografico, su Archivio Storico Giuridico Sardo di Sassari, vol. n°12, 2007, Dipartimento di Scienze Giuridiche dell'Università di Sassari</ref><ref>F. Pinna, Le testimonianze archeologiche relative ai rapporti tra gli Arabi e la Sardegna nel medioevo, in Rivista dell'Istituto di storia dell'Europa mediterranea, Consiglio Nazionale delle Ricerche, n°4, 2010</ref><ref>"Antiquitas nostra primum Calarense iudicatum, quod tunc erat caput tocius Sardinie, armis subiugavit, et regem Sardinie Musaitum nomine civitati Ianue captum adduxerunt, quem per episcopum qui tunc Ianue erat, aule sacri palatii in Alamanniam mandaverunt, intimantes regnum illius nuper esse additum ditioni Romani imperii." – Oberti Cancellarii, Annales p 71, Georg Heinrich (a cura di) MGH, Scriptores, Hannoverae, 1863, XVIII, σσ. 56–96</ref><ref>Crónica del califa 'Abd ar-Rahmân III an-Nâsir entre los años 912–942,(al-Muqtabis V), édicion. a cura de P. CHALMETA – F. CORRIENTE, Madrid, 1979, σ. 365 "Tuesday, August 24th 942 (A.D.), a messenger of the Lord of the island of Sardinia appeared at the gate of al-Nasir ... asking for a treaty of peace and friendship. With him were the merchants, people Malfat, known in al-Andalus as from Amalfi, with the whole range of their precious goods, ingots of pure silver, brocades etc. ... transactions which drew gain and great benefits"</ref> Δύο ονόματα Αρχόντων έχουν διασωθεί μόνο ''"[[Τωρκοτόριος|Τουρκοτουρίου βασιλικού προτοσπαθαρίου]] <ref name="ReferenceA">Constantini Porphyrogeneti De caerimoniis aulae Byzantinae, in Patrologia cursus completus. Series Graeca CXII, Paris 1857</ref> και [[Σαλούσιος (άρχων)|Σαλουσίου των ευγενέστατων αρχόντων]]"'', κυβέρνησαν πιθανότατα τον 10ο αιώνα.<ref name="ReferenceA"/><ref>R. CORONEO, Scultura mediobizantina in Sardegna, Nuoro, Poliedro, 2000</ref><ref>Roberto Coroneo, Arte in Sardegna dal IV alla metà dell'XI secolo, edizioni AV, Cagliari 2011</ref> Οι ''"Άρχοντες"'' έγραφαν στα Ελληνικά και στα Λατινικά αλλά ένα παλιό έγγραφο που προερχόταν από την Δικαιοδοσία του Κάλιαρι (1070) ήταν γραμμένο στην Σαρδηνιανή γλώσσα με το Ελληνικό Αλφάβητο.<ref>Ferrer, Eduardo Blasco (1984). Storia Linguistica Della Sardegna, pg.65, De Gruyter</ref> Το νησί διαιρέθηκε σε μικρότερα βασίλεια τις ''"Δικαιοδοσίες"'', αυτή την φορά ήταν υποτελείς στον πάπα και στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Το αποτέλεσμα ήταν να ξεσπάσουν συγκρούσεις απέναντι στις Δικαιοδοσίες αφού κάθε Δικαστής έβλεπε τον εαυτό του σαν ανεξάρτητο βασιλιά, προσπαθούσαν να υποτάξουν τους εξεγερμένους ευγενείς.<ref>Barisone Doria: "La senyoria no la tenim ne havem haùda ne del rey ne da regina, e no som tenguts a rey ne a regina axi com eren los dits harons de Sicilia, abans de la dita senyoria e domini obtenim per Madonna Elionor, nostra muller, che és jutgessa d'Arborea e filla e succehidora per son pare per lo jutgat d'Arborea, la qual Casa d'Arborea ha D anys que ha hauda senyioria en la present illa" "We had our lordship not from any king or queen and have not to be loyal to any king or queen as sicilian Barons, because we had our lordship from Madonna Elionor, our wife, who is Lady Judge (Juighissa in Sardinian) of Arborea, daughter and successor of her father of the Judicate of Arborea, and this House of Arborea has reigned for five hundreds years in this island." – Archivo de la Corona d'Aragon. Colleccion de documentos inéditos. XLVIII</ref> Οι Δικαιοδοσίες τερματίστηκαν οριστικά όταν το Αραγωνέζικο βασίλειο της Σαρδηνίας και της Κορσικής νίκησε τον δικαστή της Αρμπορέα (1410) στην ''"μάχη της Σανλουρί"'', ο Δικαστής πούλησε όλα τα κληρονομικά του δικαιώματα.