Γεώργιος Γρίβας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Thanosmed (συζήτηση | συνεισφορές)
Διόρθωση ορθογραφικών και εκφραστικών λαθών
Sintro F (συζήτηση | συνεισφορές)
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Ετικέτα: Αναιρέθηκε
Γραμμή 1:
{{Νεότερη Ιστορία της Κύπρου}}
{{Προστασία|Vandalism}}
{{Πληροφορίες προσώπου}}Ο '''Γεώργιος Γρίβας-Διγενής''' ([[Λευκωσία]], 6 Ιουνίου 1897 - [[Λεμεσός]], 27 Ιανουαρίου 1974 γνωστός και με το ψευδώνυμο '''Διγενής''', ήταν [[Κύπρος|Κύπριος]] αξιωματικός του ελληνικού στρατού. Οργάνωσε και ηγήθηκε του στρατιωτικού σκέλους αγώνα των Κυπρίων για [[Ένωσις|Ένωση]] με την Ελλάδα ([[Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών|ΕΟΚΑ]]) . Μετά την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, το 1971, δημιούργησε την οργάνωση ΕΟΚΑ Β΄. Σήμερα, ο Γεώργιος Γρίβας τιμάται από το κυπριακό κράτος για τον ρόλο του στην [[Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών|ΕΟΚΑ]].
{{Πρωτότυπη έρευνα|}}{{Πηγές|3=2020|2=12|22}}
{{Ουδετερότητα}}
{{Πληροφορίες προσώπου
| όνομα = Γεώργιος Γρίβας (Διγενής)
| εικόνα = Georgios Grivas 1967.jpg
| πλάτος_εικόνας = 200px
| λεζάντα = Ο Γρίβας το 1967
| ημερομηνία γέννησης = 5 Ιουλίου 1897
| τόπος γέννησης = [[Χρυσαλινιώτισσα (συνοικία Λευκωσίας)|Χρυσαλινιώτισσα]] , [[Κύπρος]]
| ημερομηνία θανάτου = {{ηθηλ|1974|1|27|1897|7|5}}
| τόπος θανάτου = [[Λεμεσός]], [[Κύπρος]]
| εθνικότητα = [[Έλληνας|Ελληνική]]
| εθνότητα =
| υπηκοότητα = [[Βρετανική Κύπρος]] <br/> [[Κύπρος]]
| ιδιότητα = Στρατιωτικός<br>Πολιτικός
| ιστοσελίδα = https://digenisidrima.gr/
| οργάνωση = [[Οργάνωση Χ|Οργάνωσις Χ]] <br />[[Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών|ΕΟΚΑ]] <br />[[ΕΟΚΑ Β'|ΕΟΚΑ Β΄]]
| ψευδώνυμο = Διγενής
| πολιτικό_κόμμα = [[Εθνικόν και αγροτικόν κόμμα Χιτών]]
| πολιτικό_κίνημα =
}}
 
Ο '''Γεώργιος Γρίβας''' ([[Λευκωσία]], 6 Ιουνίου 1897 - [[Λεμεσός]], 27 Ιανουαρίου 1974) , γνωστός και με το ψευδώνυμο '''Διγενής''', ήταν [[Ελληνοκύπριοι|Ελληνοκύπριος]] αξιωματικός του ελληνικού στρατού. Κατά την [[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|κατοχή]], δημιούργησε την φιλομοναρχική [[οργάνωση Χ]]. Μετά την κατοχή, μετέβη στην [[Κύπρος|Κύπρο]], όπου οργάνωσε την [[ΕΟΚΑ]], και ηγήθηκε αγώνα των Κυπρίων για την απελευθέρωση από τον Βρετανικό ζυγό και την [[Ένωσις|Ένωση]] με την [[Ελλάδα]]. Μετά την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, το 1971, δημιούργησε την οργάνωση [[ΕΟΚΑ Β΄|ΕΟΚΑ Β]]΄, η οποία θεωρείται ευρέως ως [[Τρομοκρατία|τρομοκρατική]] οργάνωση επειδή στόχευε πολίτες και αστυνομικούς σταθμούς.{{Sfnm|1a1=Mirbagheri|2a1=Law|1y=2010|1p=166|2y=2009|2p=199}} <references group="Σημ" />
==Τα πρώτα χρόνια==
Γεννήθηκε στη [[Χρυσαλινιώτισσα]], στην επαρχία [[Επαρχία Λευκωσίας|Λευκωσίας]] της [[Κύπρος|Κύπρου]], στις 6 Ιουνίου 1897 και μεγάλωσε στο χωριό [[Τρίκωμο Αμμοχώστου|Τρίκωμο]] της επαρχίας [[Επαρχία Αμμοχώστου|Αμμοχώστου]].Στη ληξιαρχική πράξη γεννήσεως αναφέρεται με το όνομα Γεώργιος Θεοδώρου<ref>https://taneadiasporadotnet.files.wordpress.com/2017/06/george-grivas-birthday-registration.jpg</ref>. Αφού τελείωσε το σχολείο του Τρικώμου, πήγε στη Λευκωσία όπου φοίτησε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο (1909-1915), διαμένοντας στην οικία της γιαγιάς του.
Γεννήθηκε στις 6 Ιουνίου του 1897 ή στις 23 Μαΐου του 1898 στη [[Λευκωσία]]. Σύμφωνα με τον ιστορικό [[Χάιντς Ρίχτερ]], γεννήθηκε σε πλούσια οικογένεια τοκογλύφου και αγγλόφιλου. Σπούδασε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο και τη [[Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων]] στην Αθήνα. {{Sfn|Ρίχτερ|2011|p=64}}
 
Σύμφωνα με την μαρτυρία της αδελφής του,Θεοπίστης Παπαπέτρου<ref>https://tanea-diaspora.net/2017/06/06/%CF%80%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%80%CE%BF%CF%84%CE%B5-%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CE%B8%CE%B7%CE%BA%CE%B5-%CE%BF-%CE%B3%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%83-%CE%B3%CF%81%CE%B9%CE%B2/</ref> ο Γρίβας γεννήθηκε στο νοσοκομείο της Λευκωσίας<ref>https://taneadiasporadotnet.files.wordpress.com/2017/06/george-grivas-birthday-registration.jpg</ref> και μεγάλωσε στο Τρίκωμο.Πήρε το όνομα Γεώργιος προς τιμήν του αδελφού της μητέρας του,που είχε πολεμήσει στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897.Επίσης το επίθετο Γρίβας μέχρι την εγγραφή του Γεωργίου στο Παγκύπριο Γυμνάσιο δεν αποτελούσε επίθετο της οικογένειας.Λέγεται ότι το πήρε εξαιτίας της καταγωγής του από τους Γριβαίους της Ελληνικής επανάστασης.<ref>[https://taneadiaspora.net/2017/06/06/%CF%80%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%80%CE%BF%CF%84%CE%B5-%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CE%B8%CE%B7%CE%BA%CE%B5-%CE%BF-%CE%B3%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%83-%CE%B3%CF%81%CE%B9%CE%B2/ Tα νέα της Διασποράς]</ref>
 
{| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right: 2em; font-size: 80%; background:yellow; width:29em; max-width: 50%; font-family: Palatino Linotype;" cellspacing="4"
| style="text-align: left;" |
'''«Έχουμε τρεις εχθρούς! Τους Άγγλους, τους Τούρκους και τους Κουμουνιστές. Ο πιο μεγάλος πονοκέφαλος είναι οι ρουφιάνοι οι Κουμουνιστές.»'''
|-
| style="text-align: left;" |Γεώργιος Γρίβας-Διγενής
|}
 
Ο Γεώργιος Γρίβας-Διγενής διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο σε τουλάχιστον δύο καθοριστικές και αιματηρότατες περιόδους της ελληνικής και της κυπριακής ιστορίας: πρώτα στα όσα συνέβησαν το διάστημα λίγο πριν και αμέσως μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς και έπειτα στους αγώνες για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Δύο χώρους και δύο περιόδους, που, όμως, έχουν έναν ισχυρότατο κοινό παρονομαστή: την Αγγλία και τον δικό της αγώνα να διατηρήσει τα ερείσματά της που χάνονταν μαζικά, αν και ύστερα από έναν πόλεμο, τον οποίο μόλις είχε κερδίσει<ref>http://www.kathimerini.gr/287872/article/epikairothta/ellada/my8os-kai-alh8eia-gia-ton-griva-digenh</ref>.
== Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή ==
Το 1916, κατατάχθηκε στη [[Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων]] από την οποία αποφοίτησε με επαίνους το 1919 με το βαθμό του [[Ανθυπολοχαγός|ανθυπολοχαγού]] του πεζικού. Τον Μάιο 1919, μετείχε στο εκστρατευτικό σώμα της Μικράς Ασίας. Υπηρέτησε ως ανθυπολοχαγός στο 30ο Σύνταγμα της 10ης Μεραρχίας και έλαβε μέρος στις μάχες από το Πάνορμο έως τον Σαγγάριο. Πολέμησε στις μάχες του Τουρλού Μπουρνάρ, του Σαγγάριου, του Αφιόν Καραχισάρ και του Εσκή Σεχίρ. Για τα ανδραγαθήματα του παρασημοφορείται με το Χρυσό Μετάλλιο Ανδρείας και Πολεμικό Σταυρό και προήχθη σε [[Υπολοχαγός|υπολοχαγό]] και το 1926 σε λοχαγό. Σπούδασε στην Ελληνική Ακαδημία Πολέμου. Μετεκπαιδεύτηκε στη Γαλλική Ακαδημία Πολέμου όπου αρίστευσε. Διορίσθηκε καθηγητής στην Σχολή Ευελπίδων και το 1938 προήχθη σε [[Ταγματάρχης|ταγματάρχη]].<ref>{{Cite news|url=http://www.digenisidrima.gr/%CE%BF-%CE%B4%CE%B9%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%AE%CF%82#%CF%83%CF%85%CE%BC%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%BF%CF%87%CE%B7-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CE%BA%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B5%CE%B9%CE%B1|title=ο Διγενής - Η δράση της "Χ"|newspaper=ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΡΙΒΑΣ - ΔΙΓΕΝΗΣ|language=el-GR|accessdate=2017-12-25}}</ref>
 
== Μικρασιάτικη Εκστρατεία και Καταστροφή ==
Το 1923 ο Γρίβας, καθώς ήταν αξιωματικός, πολιτογραφήθηκε Ελλαδίτης, ζητώντας ο ίδιος να εγγραφεί στα μητρώα αρρένων του Δήμου Θεσσαλονίκης, με απόφαση του νομάρχη. Εγγράφηκε με αύξοντα αριθμό 398 στους γεννηθέντες το 1898. Στα στρατολογικά μητρώα της συμπρωτεύουσας φέρει τον αριθμό 2214 της κλάσεως του 1920.<ref>"Θεσσαλονικιός ο Γρίβας από το 1923", Απογευματινή, 1 Φεβρουαρίου 1974, σελ. 4</ref>
Το 1916, κατατάχθηκε στη [[Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων]] από την οποία αποφοίτησε με επαίνους το 1919 με το βαθμό του [[Ανθυπολοχαγός|ανθυπολοχαγού]] του πεζικού. Τον Μάιο 1919, μετείχε στο εκστρατευτικό σώμα της Μικράς Ασίας. Υπηρέτησε ως ανθυπολοχαγός στο 30ο Σύνταγμα της 10ης Μεραρχίας και έλαμβε μέρος στις μάχες από το Πάνορμο έως τον Σαγγάριο. Πολέμησε στις μάχες του Τουρλού Μπουρνάρ, του Σαγγάριου, του Αφιόν Καραχισάρ και του Εσκή Σεχίρ. Για τα ανδραγαθήματα του παρασημοφορείται με το Χρυσό Μετάλλειο Ανδρείας και Πολεμικό Σταυρό και προήχθη σε [[Υπολοχαγός|υπολοχαγό]] και το 1926 σε λοχαγό. Σπούδασε στην Ελληνική Ακαδημία Πολέμου. Μετεκπαιδεύτηκε στην Γαλλική Ακαδημία Πολέμου όπου αρίστευσε. Διορίσθηκε καθηγητής στην Σχολή Ευελπίδων και το 1938 προήχθη σε [[Ταγματάρχης|ταγματάρχη]].<ref>{{Cite news|url=http://www.digenisidrima.gr/%CE%BF-%CE%B4%CE%B9%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%AE%CF%82#%CF%83%CF%85%CE%BC%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%BF%CF%87%CE%B7-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CE%BA%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B5%CE%B9%CE%B1|title=ο Διγενής - Η δράση της "Χ"|newspaper=ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΡΙΒΑΣ - ΔΙΓΕΝΗΣ|language=el-GR|accessdate=2017-12-25}}</ref>
 
Κατά την περίοδο της διαμονής του στην Ελλάδα, περιφρονούσε την ασταθή Ελληνική Δημοκρατία και χαιρέτησε την ανάληψη της εξουσίας στις 4 Αυγούστου από τον Ιωάννη Μεταξά.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=64}}
 
==Στον Β´ Παγκόσμιο πόλεμο==
Με την έναρξη του [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου]], μετατέθηκε στη διεύθυνση επιχειρήσεων του [[Γενικό Επιτελείο Στρατού|Γενικού Επιτελείου Στρατού]]. Κατά τηντον [[Ελληνοϊταλικός πόλεμος του 1940|Ιταλική εισβολή εναντίον της Ελλάδας]] ο Γρίβας μετατέθηκε στο [[αλβανικό μέτωπο]], ύστερα από διαρκή του αιτήματα, όπου και υπηρέτησε από τις 20/1/1941 ως επιτελάρχης της ΙΙ Μεραρχίας. Ο Αρχιστράτηγος Αλ. Παπάγος τον τοποθετεί στο Γραφείο Επιχειρήσεων του Γενικού Επιτελείου και ορίζεται ως σύνδεσμος του Αλ. Παπάγου με τους διοικητές των μεγάλων μονάδων του μετώπου. Στα τέλη του 1940 προάγεται σε Αντισυνταγματάρχη. Παίρνει μέρος στην άμυνα κατά την Ιταλική επίθεση από 15/1/1941 έως 15/2/1941 εις Κλεισούραν και στις 28/2/1941 αντεπιτίθεται προς Λέκλι, Πεστάνι και Δκόλικο.
 
== Κατοχή και οργάνωση Χ ==
== Δράση κατά την κατοχή ==
{{Κύριο|Οργάνωση Χ}}
 
Τον Ιούνιο του 1941, ίδρυσε την τη μυστική αντιστασιακή Οργάνωση «Χ» και συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση κατά των δυνάμεων του Άξονα που είχαν καταλάβει την Ελλάδα, συνεισφέροντας με τη συλλογή πληροφοριών, την κατασκοπία, την αναγραφή συνθημάτων και τη φυγάδευση Ελλήνων προς την Μέση Ανατολή. Για την οικονομική ενίσχυση της συγκρότησε επιτροπή υπό την προεδρία του Χρήστου Ζαλοκώστα, που διέθετε τρίκυκλο όχημα με σήμα του Ερυθρού Σταυρού, το οποίο χρησιμοποιούσε για τις μετακινήσεις του ο Γρίβας, αλλά χρησιμοποιείτο και για τη μεταφορά οπλισμού της οργανώσεως. Στις 25 Μαρτίου 1943 η οργάνωση καταθέτει στεφάνι, με τον ανθυπολοχαγό Χρήστο Ευθυμάκη, ο οποίος ήταν ανάπηρος πολέμου, στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη στο Σύνταγμα. Το δάφνινο στεφάνι που κατατέθηκε ήταν στερεωμένο σε ξύλινο σκελετό σε σχήμα «Χ», προσδιορισμός με τον οποίο έγινε γνωστή η οργάνωση. Η κυβέρνηση του Ιωάννη Ράλλη με τη διαταγή 18.253 του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, ζήτησε στις 10 Ιουνίου 1944 τη σύλληψη του Γεωργίου Γρίβα, η οποία επιχειρήθηκε δίχως επιτυχία το βράδυ 12 προς 13 Ιουνίου 1944 και το Υπουργείο με τη διαταγή 18.525 στις 28 Ιουλίου 1944, διέκοψε την καταβολή των αποδοχών του. Στις 16 Αυγούστου 1944, με διαταγή του Παναγιώτη Σπηλιωτόπουλου, ο οποίος είχε οριστεί Στρατιωτικός Διοικητής Αττικής, από την εξόριστη Ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου, ο αντισυνταγματάρχης Γεώργιος Γρίβας ορίστηκε διοικητής του 1ου Συντάγματος Πεζικού.
Κατά τη διάρκεια της [[Κατοχή της Ελλάδας 1941-1944|Κατοχής]], ίδρυσε στην [[Αθήνα]] την [[Οργάνωση Χ|Οργάνωση «Χ»]] η οποία είχε κυρίως δράση εναντίον του [[Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο|ΕΑΜ]]. Η [[Οργάνωση Χ|«]]<nowiki/>Χ», συνολικά, είχε «προνομιακή σχέση με την Ειδική Ασφάλεια» του κατοχικού καθεστώτος, «μηδενική αντιστασιακή δράση» και απολάμβανε την «ανοχή των Γερμανών»,{{Sfn|Χανδρινός|2013|p=7}} ενώ κατά το τέλος της Κατοχής προμηθεύτηκε οπλισμό από την Κατοχική Κυβέρνηση, αν όχι κατευθείαν από τις γερμανικές υπηρεσίες{{Sfn|Φλάισερ|1995|p=36}}. Την ίδια χρονική περίοδο, η οργάνωση έλαβε όπλα από τους Βρετανούς, με τα οποία τα μέλη της αγωνίστηκαν στα Δεκεμβριανά του 1944.{{Sfn|Close|1995|p=114}}
 
Μετά την κατοχή κατεύθυνε την οργάνωσή του σε αντικομουνιστικό αγώνα και οι άνδρες της οργανώσεως του, το Δεκέμβριο του 1944 στο Θησείο και στου Μακρυγιάννη, με τη δράση, τον ηρωισμό τους και πληρώνοντας βαρύ φόρο αίματος, συνέβαλαν καθοριστικά στην αποτροπή της επικρατήσεως των κομμουνιστών ανταρτών και την αποτροπή της προσπάθειας να μετατραπεί η Ελλάδα σε Λαϊκή Δημοκρατία. Το κομμουνιστικό συλλαλητήριο της 3ης Δεκεμβρίου 1944, ακολούθησε η επίθεση κατά των Σωμάτων Ασφαλείας και του Θησείου, όπου ήταν η έδρα του 1ου Συντάγματος Πεζικού. Η δράση εναντίον των κομμουνιστικών σχεδίων, αποτέλεσε την αφορμή ώστε τόσο ο ίδιος προσωπικά όσο και τα μέλη της οργάνωσης του να δεχτούν μεταπολεμικά, τόνους λάσπης από τους κομμουνιστές συγγραφείς και ιστορικούς. Η οργάνωση διαλύθηκε το Δεκέμβριο του 1944, όταν συγκροτήθηκε Εθνοφυλακή από την Ελληνική κυβέρνηση και τα μέλη της κατατάχθηκαν στο 143 Τάγμα εθνοφυλακής
== Δράση κατά την περίοδο της Λευκής Τρομοκρατίας ==
{{Νεότερη Ιστορία της Κύπρου}}
Το 1946, μαινόταν η "Λευκή τρομοκρατία". Τον Φεβρουάριο, ο Γρίβας απέστειλε επιστολή στον Πρωθυπουργό Σοφούλη γράφοντας του πως θα πάρει την ασφάλεια του κράτους στα χέρια του. Ο Σοφούλης διέταξε να κλείσουν τα γραφεία της "Χ", όμως οι συντηρητικοί του Τσαλδάρη δεν στηρίξανε την πρόταση. Ωστόσο η αντίδραση του Σοφούλη ήτανε σκληρή και μέλη της Χ περάσανε στην παρανομία ή προσχώρησαν σε άλλες τοπικές ομάδες. Μετά την απαγόρευση, ο Γρίβας αποφάσισε να γίνει πολιτικός. Η Δεξιά, ενωμένη υπό τον Τσαλδάρη του πρότεινε συνεργασία και να του παραχωρήσει 20 έδρες στην βουλή, πράγμα που ο Γρίβας απόρριψε γιατί πίστευε πως θα πήγαινε καλύτερα στις εκλογές. Τελικά πήρε 1.848 ψήφους (0,17%) χωρίς να κερδίσει ούτε μια έδρα, ενώ ο Τσαλδάρης θριάμβευσε με 55,12%. Η αποτυχία του Γρίβα ίσως να οφείλεται και στο πελατειακό εκλογικό σύστημα της Ελλάδας.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=70}}
 
==Απόψεις και μαρτυρίες για την δράση του την περίοδο της Κατοχής==
Πάλι, στις εκλογές του 1950, το κόμμα του Γρίβα κατέβηκε στις εκλογές, παρότι πάλι ο Τσαλδάρης του είχε προτείνει συνεργασία και 20 έδρες, και πάλι δεν πήρε ούτε μία έδρα.{{sfn|Ρίχτερ|2011|p=70}}
 
* Σύμφωνα με τον Γεώργιο Μιχαήλ, στο βιβλίο του «Εθνική Αντίσταση, 2η έκδοση» ''«Στις 4 του Ιούλη 1944, πάνω από 500 Γερμανοί των Ες-Ες, ταγματασφαλίτες και Χίτες του Γρίβα χτύπησαν τις συνοικίες Γούβας, Παγκρατίου, Καισαριανής και Άη Γιάννη. Οι μάχες κράτησαν από τα ξημερώματα ως τις 4 το απόγευμα. Οι άντρες του ΕΛΑΣ και ο άμαχος πληθυσμός αμύνθηκαν σθεναρά…»''. Ο συγγραφέας κατηγορήθηκε ότι ''«προσβάλλει τη μνήμη τεθνεώτος»'' από το συγγενή του Γρίβα, αλλά αθωώθηκε από το δικαστήριο.<ref>{{Cite web|url=http://dialogos.com.cy/blog/mia-diki-gia-ton-g-griva-ke-tin-organosi-ch/#.WgipFiuUeSo|title=Μια δίκη για τον Γ. Γρίβα και την Οργάνωση “Χ”|last=|first=|date=11/6/2017|website=dialogos.com.cy|publisher=|language=en-US|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-11-12}}</ref>
== Μετάβαση στη Κύπρο και δημιουργία της ΕΟΚΑ ==
 
* Σύμφωνα με το βιβλίο του Νίκου Καρκάνη ''«Οι Δωσίλογοι Της Κατοχής Δίκες Παρωδία»,'' ο ταγματάρχης Κωνσταντίνος Πολύζος, ο οποίος ήταν επιτελάρχης της «οργανωσις Χ» ανέφερε πως οι Γερμανοί δεν συνελάμβαναν τους Χίτες, γιατί γνώριζαν πως είναι εθνικιστές, ενώ ο ίδιος ο Πολύζος συνεργαζόταν με σώμα το οποίο υπαγόταν κατευθείαν στα Ες-Ες. Σύμφωνα με τον Πολύζο «''Οι γερμανοί έβαζαν τας εθνικιστικάς δυνάμεις να πολεμούν τους κομμουνιστές για να έχουν το κεφάλη των ήσυχο''».<ref>{{Cite book|url=https://www.scribd.com/doc/155357132/%CE%9F%CE%B9-%CE%B4%CE%BF%CF%83%CE%AF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CE%B9-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%87%CE%AE%CF%82-%CE%B4%CE%AF%CE%BA%CE%B5%CF%82-%CF%80%CE%B1%CF%81%CF%89%CE%B4%CE%AF%CE%B1-%CE%BD%CF%84%CE%BF%CE%BA%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CF%84%CE%B1-%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CF%8D%CF%88%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CE%BC%CE%B1%CF%81%CF%84%CF%85%CF%81%CE%AF%CE%B5%CF%82|title=Οι δοσίλογοι της Κατοχής, 2ή έκδοση|last=Καρκάνης|first=Νίκος|publisher=Σύγχρονη Εποχή|year=1982|isbn=|location=Αθήνα|page=12}}</ref>
 
* Σύμφωνα με τον ιστορικό [[Χάγκεν Φλάισερ|Xάγκεν Φλάισερ]] ''«ο Γρίβας παίρνει γερμανικά όπλα για το δικό του πόλεμο κατά του EΛAΣ, πιθανώς όχι απευθείας από τους αποχωρούντες κατακτητές, αλλά έμμεσα, από τις τοπικές δωσιλογικές “αρχές” (Tάγματα Aσφαλείας, Xωροφυλακή, Eιδική Aσφάλεια), με τις οποίες η “X” είχε στενότατες σχέσεις»''.<ref name=":1" />
 
* Σύμφωνα με τον Λεωνίδα Λεωνίδου, «''Ακόμη, κατά την περίοδο της κατοχής, όταν άλλοι Έλληνες αξιωματικοί βγήκαν στα βουνά και άλλοι έφυγαν για τη Μέση Ανατολή, ο Γρίβας παρέμεινε στην Αθήνα και υπηρετούσε στο στράτευμα της κατοχικής κυβέρνησης. Όταν η Ελλάδα στέναζε κάτω από το γερμανικό ζυγό, ο Γρίβας πήγαινε μέχρι το 1943 στο γραφείο του (Πανεπιστημίου 31) εν στολή!''».<ref>Λεωνίδας Λεωνίδου, Γ. Γρίβας Διγενής, Βιογραφία, τόμος πρώτος σ. 197</ref><ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.makarios.eu/cgibin/hweb?-A=68&-V=dialogoi|title=Η φυγοδικία του κ. Παπαγεωργίου και η πικρή αλήθεια για την Ένωση|last=Μακάριος Δρουσιώτης|first=|date=|website=www.makarios.eu|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=2017-11-12}}</ref>
 
* O Υπολοχαγός, [[Δημήτριος Γυφτόπουλος]],<ref>{{Cite book|title=Target Corinth Canal: 1940-1944|first=Platon|last=Alexiades|publisher=Pen and Sword|isbn=9781473859562|date=2015-04-30|url=https://books.google.gr/books?id=Nn47CQAAQBAJ&pg=PA197&dq=dimitrios+giftopoulos+Force+133&hl=el&sa=X&ved=0ahUKEwj-puTI0qDXAhWSjKQKHcQACigQ6AEIJjAA#v=onepage&q=dimitrios%20giftopoulos%20Force%20133&f=false}}</ref> μέλος της αποστολής [[Ιωάννης Τσιγάντες | Τσιγάντε]] υπηρετών κατά την διάρκεια του πολέμου στην Αγγλική υπηρεσία [[Επιχειρήσεις Ειδικών Αποστολών | FORCE 133]], βεβαιώσε ότι ''Κατά την δευτέραν μου αποστολήν εις εχθροκρατουμένην Ελλάδα μετά του Βρεττανού λοχαγού FREZER, γενομένην κατά τον Ιούλιον 1943, ήλθον εις επαφήν μετά του αντ/ρχου κ.ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΡΙΒΑ, αρχηγού της οργανώσεως Χ όστις έκτοτε και μέχρι της αποχωρήσεώς μου κατά Μάρτιον 1944, διά Μέσην Ανατολήν, μοι διέθεσεν ομάδα Αξιωματικών και πολιτών ανηκόντων εις την υπ αυτόν οργάνωσιν, αποτελουμένην από 50 περίπου άτομα, η οποία μοι προσέφερεν πολυτιμοτάτας πληροφορίας περί εχθρού, και σχεδιαγράμματα οχυρωματικών θέσεων τούτου εν Ελλάδι, άτινα απέστειλα εις Συμμαχικόν στρατηγείον Μέσης Ανατολής.''<ref>Ο Γρίβας και η Χ, το χαμένο αρχείο, σελ. 231-235</ref>
 
* Είναι αμφίβολο αν η Οργάνωση Χ συνεργαζόταν άμεσα με τον Γερμανικό στρατό. Το 1943, ο Γρίβας είχε εκφράσει την επιθυμία για να συνάψει συμφωνία με την Βέρμαχτ, αλλά όπως σημείωσε ο Γερμανός αρχαιολόγος Ρ. Χάμπε, στέλεχος του Γερμανικού Β΄ γραφείου και υπασπιστής του στρατιωτικού διοικητή στην Αθήνα, [[Χέλμουτ Φέλμυ]] «οι ηλίθιοι της γερμανικής ηγεσίας τον πληροφόρησαν ότι δεν διαπραγματεύονταν με αρχηγό συμμορίας». Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι το 4/1/Β δεν συνεργάζονταν, αλλά παρακολουθούσε τις οργανώσεις (Χ, ΡΑΝ, ΠΕΑΝ, Τρίαινα, ΙΤ, ΕΔ, ΕΤ).<ref>''Ιστορία της Κατοχής'', Δ.Κουκούνας, εκδόσεις Λιβάνη, σελ. 410</ref><ref>Χάγκεν Φλάισερ, ''Στέμμα και σβάστικα, η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης, 1941-1944'', Αθήνα 2009, Το Βήμα βιβλιοθήκη, τ. Β, σ. 30</ref> Επίσης έγραφαν συνθήματα σε τοίχους και εξέδιδαν εφημερίδα.
 
* Σύμφωνα με τον ιστορικό Xάνγκεν Φλάισερ ''«η οργάνωση “X” διέφυγε το στίγμα του δοσιλογισμού όχι εξαιτίας της συνέπειάς της, αλλά εξαιτίας της έλλειψης ενδιαφέροντος εκ μέρους των Γερμανών. Tο 1943, ο αρχηγός της, συνταγματάρχης Γεώργιος Γρίβας, είχε προσφερθεί να συνεργαστεί με τις αρχές κατοχής, τονίζοντας την αγγλοφοβία του και τις αντικομμουνιστικές του πεποιθήσεις. Όμως το γερμανικό γενικό επιτελείο απάντησε ότι “δεν συνομιλεί με λήσταρχο” –και πολύ περισσότερο αφού ο συνταγματάρχης εθεωρείτο εντελώς “ασήμαντος”»''.<ref>Xάνγκεν Φλάισερ, Η Ελλάδα στη Δεκαετία 1940-1950, σ. 92</ref><ref name=":1" />
 
* Επικεφαλής της οργάνωσης Χ ήταν ο [[Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος|Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Χρύσανθος]].<ref>Ο Γρίβας και η Χ - Το χαμένο αρχείο της Χ, Σπύρος Παπαγεωργίου, εκδόσεις Νέα Θέσις σελ. 70-72</ref><ref>Έγγραφη βεβαίωση της 14ης Ιουνίου 1947 του Χρύσανθου, τότε Αρχιεπισκόπου Αθηνών, Γιώργος Ν. Καραγιάννης, Η Εκκλησία από την Κατοχή στον Εμφύλιο, Αθήνα 2001, σελίδες 353-354</ref>
Ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος, ο οποίος ήταν ο πολιτικός αρχηγός της οργάνωσης Χ, σε επιστολή της 14-6-1947 αναφέρει ότι κατά την κατοχή ο Γρίβας μέσω του Αρχιεπισκόπου εκτελούσε εντολές που λάμβανε από την εξόριστη κυβέρνηση του Καΐρου. Ότι αρνήθηκε να υπηρετήσει στα Τάγματα Ασφαλείας, λόγος για τον οποίο στερήθηκε των αποδοχών του ως αξιωματικού. Επίσης αναφέρει ότι από τον τότε πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου διατάχθηκε να τεθεί υπό τις διαταγές του στρατιωτικού διοικητή Αττικής όποτε κληθεί. Στο ίδιο έγγραφο αναφέρονται και άλλες δράσεις του Γρίβα κατά την κατοχή ή αμέσως μετά την απελευθέρωση.<ref>[Γιώργος Ν. Καραγιάννης, «Η Εκκλησία από την Κατοχή στον Εμφύλιο». Αθήνα 2001. σσ. 353-354.]</ref> Στα Απομνημονεύματα του ο Γρίβας αναφέρει ότι η κατοχική κυβέρνηση Ράλλη<ref>18525/10-06-44 Υπ. Εθνικής Άμυνας και υπ΄αριθ. 18253/28-7-44 Υπ. Εθνικής Άμυνας</ref><ref>Απομνημονεύματα Γρίβα, εκδόσεις Πελασγός</ref> διέταξε την σύλληψη του, όταν αρνήθηκε να αναλάβει υπηρεσία στα Τάγματα Ασφαλείας, σύμφωνα με διαταγή του κατοχικού Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, αλλά δεν κατάφερε να τον συλλάβει και προχώρησε στη διακοπή των αποδοχών του από την στρατιωτική σταδιοδρομία του.<ref>Απομνημονεύματα Γ. Γρίβα,1955-59, Εκδόσεις Πελασγός</ref>
 
== Εκλογές του 1946 ==
Το 1946, ο Γρίβας παραιτήθηκε από την ενεργό υπηρεσία με το βαθμό του αντισυνταγματάρχη και επικεφαλής της Οργανώσεως «Χ» συμμετείχε στις εκλογές του 1946, με εκλογικό αποτέλεσμα 0.17% και του 1950, με εκλογικό αποτέλεσμα 0.84%. Στις 17 Μαρτίου 1959, μετά τη λήξη του ένοπλου αγώνα της ΕΟΚΑ, επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου του απονεμήθηκε ο βαθμός του αντιστράτηγου εν αποστρατεία και και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Θεόκλητος τον στεφάνωσε με χρυσό στεφάνι. Παράλληλα με την προτροπή Ελλήνων πολιτικών, μεταξύ τους και ο Σοφοκλής γιος του Ελευθερίου Βενιζέλου, ίδρυσε πολιτικό κόμμα με την επωνυμία «Κίνηση Εθνικής Αναδημιουργίας», που συμπεριέλαβε και στελέχη από το «Κόμμα των Φιλελευθέρων» και το κόμμα «Ένωσις Κέντρου», που σκοπό είχε την ανάληψη εξουσίας της Ελλάδας και την εφαρμογή μιας πολιτικής που θα οδηγούσε στην ενσωμάτωση της Κύπρου. Όμως αν και άρχισε πανελλαδική εκστρατεία για τις εκλογές του 1961 δεν την ολοκλήρωσε και διέλυσε το κόμμα, απογοητευμένος από τη στάση και τη συμπεριφορά ανθρώπων που αρχικά τον υποστήριξαν.
 
Πάλι, στις εκλογές του 1950, το κόμμα του Γρίβα κατέβηκε στις εκλογές, παρότι πάλι ο Τσαλδάρης του είχε προτείνει συνεργασία και 20 έδρες, και πάλι δεν πήρε ούτε μία έδρα.
 
== Μετά την απελευθέρωση ==
{{Κύριο|ΕΟΚΑ}}
Η εμπλοκή του Γρίβα με το Κυπριακό είναι πολύ πιο σύνθετη και διαρκής από ό,τι με την κατάσταση στη μεταπολεμική Ελλάδα. O Γρίβας όχι μόνον οργάνωσε σε μεγάλο βαθμό τον αγώνα για την Ενωση μέσω της EOKA, αλλά βρίσκεται πίσω και από την κρίσιμη τροπή που πήραν οι δύο κορυφαίες διπλωματικές στιγμές του Κυπριακού: πρώτον, ενέπνευσε τη στάση απόρριψης του Σχεδίου Ατσεσον, το οποίο ο Ανδρέας Παπανδρέου τελικά δυναμίτισε μέσω του πρωθυπουργού πατέρα του, Γεωργίου Παπανδρέου, στην τελευταία φάση των διαπραγματεύσεων. Και, δεύτερον, λίγο καιρό αργότερα, ήταν αναμφίβολα εκείνος που «έσπειρε» στον Μακάριο τις όψιμες αμφιβολίες για τις Συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου που ίδρυσαν την Κυπριακή Δημοκρατία<ref>http://www.kathimerini.gr/287872/article/epikairothta/ellada/my8os-kai-alh8eia-gia-ton-griva-digenh</ref>.
Μετά την απελευθέρωση της [[Ελλάδα|Ελλάδας]], μετέβη μυστικά στην Κύπρο με το ψευδώνυμο ''Διγενής'' και ενταχθηκε στην [[ΕΟΚΑ]], την οποία ιδρυσε ο Μακάριος και ήταν στρατιωτικός αρχηγός της. Στόχος της ΕΟΚΑ ήταν η [[Ένωσις|ένωση]] της Κύπρου με την Ελλάδα. Ο Γρίβας κήρυξε την έναρξη του ένοπλου αγώνα της ΕΟΚΑ την 1η Απριλίου 1955 με βομβιστικές επιθέσεις και με μια προκήρυξη που μεταξύ άλλων ανέφερε:
 
Τον Ιανουάριο του 1950, έγινε στην Κύπρο δημοψήφισμα που το αποτέλεσμα τους κατέδειξε τη θέληση των πολιτών για ένωση με την Ελλάδα, το οποίο συνάντησε την άρνηση των Αγγλικής κυβερνήσεως να παραχωρήσει δικαίωμα ανεξαρτησίας και αυτοδιαθέσεως στους πολίτες της Κύπρου. Τα πάντα συνέτειναν ότι μόνη διέξοδος ήταν ο ένοπλος αγώνας και ο Γεώργιος Γρίβας ανέλαβε την πρωτοβουλία και την ευθύνη με συμπαραστάτες τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο Γ', τους αδελφούς Σάββα και Σωκράτη Λοϊζίδη. Το 1951, ταξίδεψε στην Κύπρο, όπου μελέτησε την κατάσταση και έθεσε τα θεμέλια της ΕΟΚΑ, με βάση την οργάνωση «Παγκύπρια Εθνική Οργάνωση Νεολαίας», [[Π.Ε.Ο.Ν.]], και την «Ορθόδοξη Χριστιανική Οργάνωση Νέων», [[Ο.Χ.Ε.Ν.]]. Στις 7 Μαρτίου 1953, στην Αθήνα, μαζί με τα άλλα 11 μέλη της Δωδεκαμελούς Επιτροπής, δίνει τον όρκο για αγώνα απελευθέρωσης της Κύπρου, που είναι γνωστός ως ο '''Όρκος των Δώδεκα'''<ref>https://lekythos.library.ucy.ac.cy/handle/10797/2830</ref>. Στις 10 Νοεμβρίου 1954 με το ιστιοφόρο «Σειρήν», έφθασε στην Χλώρακα της Πάφου, μαζί με το Σωκράτη Λοϊζίδη και το Νότη Πετροπουλέα.
 
Όταν έφτασε στην Κύπρο πήρε το ψευδώνυμο ''Διγενής'' και ενταχθηκε στην [[ΕΟΚΑ]], την οποία ιδρυσε ο Μακάριος και ήταν στρατιωτικός αρχηγός της. Στόχος της ΕΟΚΑ ήταν η [[Ένωσις|ένωση]] της Κύπρου με την Ελλάδα. Ο Γρίβας κήρυξε την έναρξη του ένοπλου αγώνα της ΕΟΚΑ την 1η Απριλίου 1955 με βομβιστικές επιθέσεις και με μια προκήρυξη που μεταξύ άλλων ανέφερε:
{| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right: 2em; font-size: 85%; background:#c6dbf7; width:30em; max-width: 40%;" cellspacing="5"
| style="text-align: left;" |
«Με την βοήθειαν τού Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου τού Ελληνισμού και με την βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα διά την αποτίναξιν τού Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίον μας κατέλιπαν οι πρόγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην:
«‘Η τάν ή επί τάς».»
| style="text-align: left;" |'''Πρώτη προκήρυξη της ΕΟΚΑ'''<ref>{{Cite news|url=http://www.mixanitouxronou.com.cy/stiles/sinevi-simera/ekkofantikes-ekrixis-sigklonisan-ti-lefkosia-i-protapriliatikes-vomves-tis-eoka-den-itan-psema-ke-efnidiasan-tous-vretanous-o-xesikomos-enantia-stin-apikiokratia-ke-i-apetisi-gia-enosi/|title="Εκκωφαντικές εκρήξεις συγκλόνισαν τη Λευκωσία". Οι πρωταπριλιάτικες βόμβες της ΕΟΚΑ δεν ήταν ψέμα και αιφνιδίασαν τους Βρετανούς - ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ|date=2017-04-01|newspaper=ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ|language=el-GR|accessdate=2017-12-25}}</ref>
| style="text-align: left;" |'''Πρώτη προκήρυξη της ΕΟΚΑ'''{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=16/01/2021}}
|}
Η προκήρυξη έφερε την υπογραφή «Διγενής». Οι Άγγλοι είχαν αόριστες πληροφορίες ότι πίσω από τις επιθέσεις βρίσκεται κάποια οργάνωση «Χ» αλλά δεν γνώριζαν κάτι ιδιατίτερο γι' αυτή, ενώ το «Διγενής» δεν γνώριζαν αν είναι όνομα προσώπου ή οργάνωσης.<ref>{{SfnCite book|title=Confronting the Colonies: British Intelligence and Counterinsurgency|first=Rory|last=Cormac|publisher=Hurst Publishers|isbn=9781849042932|date=2013-09-04|purl=80https://books.google.gr/books?id=8asNAQAAQBAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q=Digenis&f=false}}</ref> ΟΠληροφορήθηκαν αγώναςότι της«Διγενής» ΕΟΚΑείναι αναγνωρίστηκεο καιΓρίβας από ένα άρθρο του Ζαχαριάδη που υποστηρίχθηκεμεταδόθηκε από πολλούςτον επαναστάτεςραδιοσταθμό τηςτου εποχήςΚΚΕ όπως«Ελεύθερη οΕλλάδα» Φιντέλστις Κάστρο24/4/1955.<ref>{{SfnCite news|Παπαντωνίουurl=https://www.rizospastis.gr/story.do?id=3761557|2016title=rizospastis.gr - Η ΕΟΚΑ και η ένοπλη δράση|plast=1Epochi|first=rizospastis.gr {{!}} Synchroni|newspaper=ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ|accessdate=2017-12-25}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.psywarrior.com/cyprus.html|title=Cyprus|website=www.psywarrior.com|accessdate=2017-12-25}}</ref>
 
Η [[Βουλή των Ελλήνων]], με το Νόμο 3944 που δημοσιεύτηκε στο [[Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως]] Α 51 στις 20 Μαρτίου 1959, προήγαγε ομόφωνα τον Γεώργιο Γρίβα από αντισυνταγματάρχη σε [[Αντιστράτηγος|αντιστράτηγο]], του απένειμε ειδική σύνταξη, καθώς επίσης και τον τιμητικό τίτλο του ''Αξίου Τέκνου της Πατρίδος''.<ref>Όμηρος Παπαδόπουλος, ''Οργάνωσις Χ: Τρία Χρόνια Τρεις Αιώνες'', Νέα Θέσις, Αθήνα, 2000. 12, σελ. 170-177</ref>
 
Η [[Ακαδημία Αθηνών|Βασιλική Ακαδημία Αθηνών]] απένειμε στον Γρίβα το ''Χρυσό Μετάλλιο'', την ύψιστη τιμή απ' όσες διαθέτει, κατά την πανηγυρική της συνεδρία της 24ης Μαρτίου 1959.<ref>Παπαδόπουλος, σελ. 178-180</ref> Πάντως, σύμφωνα με τον Ναϊτζερ Κλάηβ, ήταν αναμενόμενο με βάση τις καλές υπηρεσίες που πρόσφερε η οργάνωση Χ στην βρεττανία. Άλλωστε, ''«Η Eλλάδα, μολονότι ονομαστικά αποτελούσε ένα ανεξάρτητο κράτος, ουσιαστικά εκείνη τη στιγμή ήταν ένα είδος προτεκτοράτου των Bρετανών. Έτσι από τις αρχές του 1945, ο Bρετανός πρέσβης [[Ρέτζιναλντ Λήπερ|Pεξ Λήπερ]] απόκτησε ορισμένες εξουσίες και υπευθυνότητες, τις οποίες συνήθως έχουν οι Kυβερνήτες των αποικιών και όχι οι επικεφαλής των διπλωματικών αποστολών»''.<ref name=":1" />
 
Ο Γρίβας και η ΕΟΚΑ ενέπνευσαν πολλά απελευθερωτικά κινήματα και επαναστάτες όπως τον [[Φιδέλ Κάστρο]], όπως ο ίδιος αναφέρει με δύο επιστολές του (1959 και 1974) προς τον Γρίβα, μάλιστα στη πρώτη επιστολή αναφέρει: «''Στρατηγέ, ο αγώνας σας με γοήτευσε και αποτέλεσε παράδειγμα για την απελευθέρωση της Πατρίδας μου. Συγχαρητήρια, Εύχομαι η Δημοκρατία και η Δικαιοσύνη να βασιλεύσουν επιτέλους στον κόσμο''»<ref>{{Cite book|title=A Greek Experience 1943-1948|last=Nigel|first=Clive|publisher=Michael Russell Publishing Ltd|year=1987|isbn=0859551423|location=|page=174}}</ref><ref>Αγών Εοκα και ανταρτοπόλεμος, Γεώργιος Γρίβας - Διγενής, Εκδόσεις Πελασγός, 2013</ref>.
 
Μέσα στις ενέργειες της βρετανικής αποικιακής κυβέρνησης κατά του Γρίβα, συζητήθηκε και η πιθανότητα αρνητικής προπαγάνδας. Αυτή απορρίφθηκε με το σκεπτικό ότι «κάθε απόπειρα να εφευρεθεί βρωμιά (sic) για τον Γρίβα θα ήταν δίκοπο όπλο». Σε έγγραφο με ημερομηνία 26/4/56 αναφέρεται ότι «η (βρετανική) κυβέρνηση της Κύπρου επιζητεί εναγωνίως να αποκτήσει οποιεσδήποτε διαθέσιμες λεπτομέρειες – όσο πιο φρικιαστικές, τόσο καλύτερα – για τις αντικομμουνιστικές επιχειρήσεις και τις φρικαλεότητες που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα από την Οργάνωση ‘Χ’ του Γρίβα». Σκοπός των Βρετανών ήταν να περιλάβουν τις λεπτομέρειες αυτές σε ένα ανώνυμο φυλλάδιο, με στόχο να στρέψουν τους Κύπριους κομμουνιστές εναντίον του Γρίβα και της ΕΟΚΑ.<ref>{{Cite news|url=http://www.protothema.gr/greece/article/421621/ti-apokaluptoun-oi-mustikes-upiresies-tis-vretanies-gia-ton-griva-digeni/|title=Τι αποκαλύπτουν οι μυστικές υπηρεσίες της Βρετανίας για τον Γρίβα-Διγενή|accessdate=2017-12-25}}</ref>
 
==Μετά την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας==
Μετά την ανακήρυξη της [[Κύπρος|Κυπριακής Δημοκρατίας]] το 1960, ο Γρίβας συνέχισε να αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα των εξελίξεων. Αναχώρησε για την Ελλάδα, όπου έγινε δεκτός με μεγάλες τιμές, του απονεμήθηκε ο βαθμός του [[στρατηγός εν αποστρατεία|στρατηγού εν αποστρατεία]] και ανακηρύχθηκε ομόφωνα από την Ελληνική Βουλή ''άξιο τέκνο της πατρίδος''. Τον Ιούνιο του 1964, τον έστειλε ξανά η Κυβέρνησηκυβέρνηση [[Γεώργιος Παπανδρέου (πρεσβύτερος)|Παπανδρέου]] ως επικεφαλής 5.000 στρατιωτών και ανέλαβε την αρχηγία των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων και στη συνέχεια και της [[Εθνική Φρουρά|Εθνικής Φρουράς]] με τη συναίνεση του Μακάριου.
 
Το Νοέμβριο του 1967, ελληνοκυπριακές δυνάμεις υπό τις διαταγές του Γρίβα επιτέθηκαν στους [[Τουρκοκύπριοι|Τουρκοκυπρίους]] στις περιοχές [[Άγιος Θεόδωρος Λάρνακας|Άγιος Θεόδωρος]] και [[Κοφίνου Κύπρου|Κοφίνου]] δυτικά της [[Λάρνακα|Λάρνακας]], ύστερα από εντάσεις και προκλήσεις μεταξύ των δύο πλευρών, με αποτέλεσμα τον θάνατο 22 Τουρκοκυπρίων και ενός [[Ελληνοκύπριοι|Ελληνοκύπριου]]. Η Τουρκία απείλησε να εισβάλει στο νησί και η εισβολή απετράπη μόνο με ανταλλάγματα την απόσυρση της ελληνικής μεραρχίας από την Κύπρο και την ανάκληση του Γρίβα στην Ελλάδα.
 
Τα γεγονότα ως εκτίθενται στην έκθεση που υπέβαλε προς την πολιτικήν ηγεσία ο Διγενής έχουν εν περιλήψει ως εξής:<ref name=":0">[http://www.digenisidrima.gr/%CE%BF-%CE%B4%CE%B9%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%AE%CF%82#%CF%83%CF%85%CE%BC%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%BF%CF%87%CE%B7-%CF%83%CF%84%CE%B7-%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CE%BA%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B5%CE%B9%CE%B1 Ίδρυμα Γρίβα]</ref>
 
* 18/6/1964 οι Τούρκοι Μασούρας - Αγ. Θεοδώρου επετέθησαν στο Μοσφίλι που είχε αποκλειστεί.
* 9/7/1964 οι Τούρκοι προωθήθηκαν και κατέλαβαν το στρατηγικό ύψωμα Λωρόβουνο.
* 1/8/1964 απεστάλει ενα Τάγμα νεοσυλλέκτων υπό τον ταγματάρχη Ν. Ντερτιλή στη περιοχή μεταξύ Λιμνήτη - Μασούρας.
* 6/8/1964 ο Διγενής επιστρέφων εξ Αθηνών περί την 19ην ώραν καλείται να παρεβρεθεί σε Υπουργικό Συμβούλιο που κάλεσε ο Αρχ. Μακάριος. Αποφασίζεται η παρέμβαση της Ε.Φ. για να επιτευχθεί σταθεροποίηση των θέσεων μας.
* 8/8/1964 περί ώραν 7.30 πρωινή, κατελήφθη το Λωρόβουνο. Ο Διγενής βρίσκεται στο πεδίο της μάχης. Επεμβαίνει και το 216 τ.π και οι μάχες διεγάγονται εφ' όλοκλήρου του μετώπου. Περί ώραν 11π.μ ο Διγενής λαμβάνει μήνυμα εξ Αθηνών να σταματήσουν άμεσα οι επιχειρήσεις. Ο Διγενής προ του διλήμματος να εγκαταλείψει το εγχείρημα για να φανεί υπάκουος στρατιώτης, η να συνεχίσει την επιχείρηση και να φανεί ανυπάκουος, ως άξιος ηγήτορας αποφασίζει την συνέχιση των επιχειρήσεων και επίτευξη του στόχου.
 
==ΕΟΚΑ Β´ ==
{{κύριο|ΕΟΚΑ Β΄}}
Στις 31 Αυγούστου 1971 σε ηλικία 74 χρόνων, όταν οι σχέσεις του Μακαρίου με τη [[δικτατορία των Συνταγματαρχών]] και ειδικά με τον Γεώργιο Παπαδόπουλο είχαν ενταθεί, επέστρεψε κρυφά στην Κύπρο και ίδρυσε την [[ΕΟΚΑ Β΄]], η οποία στελεχώθηκε κυρίως από πρώην άνδρες της ΕΟΚΑ και νέους που πίστεψαν ότι με τη δυναμική δράση θα πειθόταν ή θα εξαναγκαζόταν ο Μακάριος να ακολουθήσει τη γραμμή της ένωσης. Ο Μακάριος κάλεσε τον Γρίβα να εμφανιστεί και να δηλώσει τις προθέσεις του, προσφέροντάς του μάλιστα και θέση στην Κυβέρνησηκυβέρνηση. Ο Γρίβας δεν εμφανίστηκε, και τον Οκτώβριο του 1971 διένειμε προκήρυξη με την οποία δήλωνε ότι θα αρχίσει ένοπλο αγώνα για την ένωση με την Ελλάδα. Η Κυπριακήκυπριακή Κυβέρνησηκυβέρνηση αντέδρασε με τη σύσταση νέας αστυνομικής μονάδας, του λεγόμενου «Εφεδρικού» η οποία εξοπλίστηκε με όπλα από την Τσεχοσλοβακία. Η ενέργεια αυτή προκάλεσε κρίση στις σχέσεις Αθήνας - Λευκωσίας. Υπό την πίεση της Ελληνικής Κυβέρνησηςκυβέρνησης, ο Μακάριος συναντήθηκε μυστικά με τον Γρίβα προκειμένου να γεφυρωθούν οι μεταξύ τους διαφορές. Ο Μακάριος δεν δέχτηκε τις προτάσεις του Γρίβα, η οργάνωση του οποίου από το 1972 εξαπέλυσε έντονη τρομοκρατική δραστηριότητα. Από το 1973 άρχισε η αποδυνάμωση της ΕΟΚΑ Β' λόγω καταστολής της δράσης της από την αστυνομία και της αποδοκιμασίας από την Κυβέρνησηκυβέρνηση Παπαδόπουλου, ο οποίος τότε επιχειρούσε πολιτικοποίηση του δικτατορικού καθεστώτος. Ακολούθησαν δύο καθοριστικά γεγονότα, το πραξικόπημα Ιωαννίδη στην Ελλάδα (Νοέμβριος 1973) και ο θάνατος του Γρίβα (Ιανουάριος 1974). Μετά από το θάνατο του αρχηγού της, η ΕΟΚΑ Β΄ ανέστειλε προσωρινά τη δράση της και η Κυπριακή Κυβέρνησηκυβέρνηση χορήγησε αμνηστία στα μέλη της. Την ηγεσία της οργάνωσης ανέλαβε ο μετριοπαθής Γεώργιος Καρούσος, ΕλλαδίτηςΈλληνας ταγματάρχης, ο οποίος προσπάθησε να πολιτικοποιήσει την οργάνωση.<ref>[http://ikee.lib.auth.gr/record/113374/files/%CE%9C%CE%A0%CE%91%CE%9C%CE%A0%CE%91%CE%9D%CE%97.pdf Μπαμπάνη Ερασμία, "Η ΕΟΚΑ-Β (1971-1974): συγκριτική μελέτη με έμφαση στις νέες αρχειακές πηγές". Μεταπτυχιακή εργασία, Τμ. Πολιτικών Επιστημών, Αριστοτέλειο Παν. Θεσσαλονίκης, σ. 14-17]</ref>
 
Η ΕΟΚΑ Β συνέχισε να λειτουργεί και συμμετείχε στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974. Μέλη της ΕΟΚΑ Β΄ συμμετείχαν κατα την διάρκεια της εισβολής σε επιθέσεις εναντίων τουρκοκυπριακών θυλάκων. Παλιότερα όμως του πραξικοπήματος είχαν εκπονηθεί από τον Γρίβα ή υπό διαταγή του, όπως επικυρώθηκαν μέσα από το Πόρισμα της Βουλής για το Φάκελο της Κύπρου, σχέδια για πραξικόπημα στην Κύπρο (Επιχείρηση Σφεντόνη και Απόλλων).
 
Η ΕΟΚΑ Β΄ συνέχισε να λειτουργεί και συμμετείχε στο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974. Μέλη της ΕΟΚΑ Β΄ συμμετείχαν κατα την διάρκεια της εισβολής σε επιθέσεις εναντίων τουρκοκυπριακών θυλάκων. Παλαιότερα όμως του πραξικοπήματος είχαν εκπονηθεί από τον Γρίβα ή υπό διαταγή του, όπως επικυρώθηκαν μέσα από το Πόρισμα της Βουλής για το Φάκελο της Κύπρου, σχέδια για πραξικόπημα στην Κύπρο (Επιχείρηση Σφεντόνη και Απόλλων).
 
== Θάνατος ==
Γραμμή 75 ⟶ 102 :
Πέθανε στο σπίτι του στον Αγ. Νικόλαο Λεμεσού, στις [[27 Ιανουαρίου]] 1974 σε ηλικία 76 χρόνων, 6 μήνες περίπου πριν το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου στην Κύπρο.
 
Οι φήμες για την κακή κατάσταση της υγείας του, ξεκίνησαν από τον Ιούνιο του 1973. Ο Γρίβας τις απόρριψε χαρακτηρίζοντας τα δημοσιεύματα και τον Μακάριο «''χορό καννίβαλων με διευθυντή ορχήστρας τον ίδιο''». Ωστόσο, ο καρδιολόγος Δώρος Παπαπέτρου, ανιψιόςανηψιός του Γρίβα, ανέφερε ότι από το 1972 είχε διαγνώσει ότι πάσχει από [[στένωση αορτής]]. Σύμφωνα με τον ίδιο, τον Οκτώμβριο του 1973 επιδεινώθηκε η κατάσταση της υγείας του με αποτέλεσμα να είναι περισσότερες ώρες κλινήρης παρά όρθιος, ενώ μέχρι τον Ιανουάριο η κατάσταση του έξελίχθηκε ραγδαία. <ref>{{harvnb|Δρουσιώτης|2003|p=323-4}}</ref>.
 
Η ευρείας κυκλοφορίας εφημερίδα [[Χαραυγή (εφημερίδα Κύπρου) |Χαραυγή]] στην Κύπρο, έθεσε θέμα δολοφονίας του στρατηγού. Το θέμα το αναδεικνύει μέσα από το εξής ερώτημα: Γιατί δεν έγινε νεκροψία για τον θάνατό του;<ref>{{Cite news|url=http://www.inewsgr.com/257/o-grivas-dolofonithike.htm|title=Ο Γρίβας… δολοφονήθηκε;|newspaper=iNewsgr.com|language=el-GR|accessdate=2017-12-25|archive-date=2015-10-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20151019222240/http://www.inewsgr.com/257/o-grivas-dolofonithike.htm|dead-url=dead}}</ref> Για ένα τέτοιο πρόσωπο που διαδραμάτισε το δικό του σημαντικό ρόλο στη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου και στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, όχι μόνο έπρεπε, αλλά και επιβάλλετο να διενεργηθεί νεκροψία.
 
Μετά το θάνατό του γίνονταν πολιτικές εκδηλώσεις τιμής της μνήμης του από ΕλληνοκυπρίουςΈλληνες Κύπριους. Το 1976, η Τουρκία καταγγέλλει στον ΟΗΕ ότι στις 25 Ιανουαρίου του ίδιου έτους έγινε συγκέντρωση δεκάδων χιλιάδων Ελληνοκυπρίωνελληνοκυπρίων στην Λεμεσό, σε τελετή μνήμης του Γρίβα, όπου οι συγκεντρωμένοι φώναζαν το σύνθημα «[[Ένωσις (Κύπρος)|Ένωσις]]ένωση». Στην επιστολή ο Γρίβας χαρακτηρίζεται «ηγέτης της τρομοκρατικής οργάνωσης ΕΟΚΑ» (sic).{{πηγή}}
 
Μετά το θάνατό του τιμήθηκε με διάφορα μνημεία, ονομασίες οδών κλπ. Μπρούτζινος ανδριάνταςαδριάντας του Γρίβα υπάρχει και στην Χλώρακα Πάφου. Επίσης ο Γρίβας απεικονίζεται μαζί με τον Μακάριο σε δύο μνημεία, στον Στρόβολο στο Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης του αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-59, και στο Ηρώον Απελευθερωτικού Αγώνα 1955-59 που βρίσκεται μεταξύ Κάτω Αμιάντου και Πελενδρίου.<ref>{{Cite web|url=http://politis.com.cy/article/mia-stalia-topos-gematos-makario-ke-griva-se-kathe-gonia-tou|title=Μια σταλιά τόπος, γεμάτος... Μακάριο και Γρίβα σε κάθε γωνιά του|last=ΖΟΡΜΠΑ|first=ΚΑΤΕΡΙΝΑ|website=Μια σταλιά τόπος, γεμάτος... Μακάριο και Γρίβα σε κάθε γωνιά του|accessdate=2017-12-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180429060037/http://politis.com.cy/article/mia-stalia-topos-gematos-makario-ke-griva-se-kathe-gonia-tou|archivedate=2018-04-29|url-status=dead}}</ref>
 
=== Μνημείο Γρίβα στην Λεμεσό ===
Το [http://digenisidrima.gr/ ίδρυμα Γρίβα Διγενή], με έδρα την Αθήνα, εκδήλωσε πρόθεση του να δημιουργήσει μνημείο (κτήριο) σε μεγάλο χώρο στην ΛεμεσόΛεμεσο, ο οποίος ανήκει στο ίδρυμα και υπήρξε παλιότερα κρησφύγετοκρυσφύγετο του Γρίβα. (Σήμερα υπάρχει εκεί ανδριάνδας του Γρίβα). Παραπλήσια θα κτίσει δυο δίδυμους πύργους οι οποίοι θα λειτουργούν ως ξενοδοχείο<ref>{{Cite news|url=http://www.offsite.com.cy/articles/eidiseis/topika/213991-xenodoheio-kai-didymoi-pyrgoi-sto-krisfygeto-kai-ton-tafo-toy-griva|title=Ξενοδοχείο και δίδυμοι πύργοι στο κρησφύγετο και τον τάφο του Γρίβα στη Λεμεσό – Αντιδρούν οι αγωνιστές|last=sotiris|date=2017-05-23|newspaper=Offsite {{!}} Όλα τα νέα με ένα κλικ|language=en|accessdate=2017-11-02|archive-date=2017-05-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20170531184621/http://www.offsite.com.cy/articles/eidiseis/topika/213991-xenodoheio-kai-didymoi-pyrgoi-sto-krisfygeto-kai-ton-tafo-toy-griva|dead-url=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.reporter.com.cy/local-news/article/259916/choris-ependysi-to-krisfygto-toy-giba-sti-lemeso|title=Χωρίς επένδυση το κρησφύγετο του Γρίβα στη Λεμεσό|website=ΡΕΠΟΡΤΕΡ|accessdate=2017-11-02}}</ref>. Τον Νοέμβριο του 2008, του Δημοτικό Συμβούλιο της Λεμεσού, υπό την δημαρχία του ΑΚΕΛικούΑΚΕΛικου Δημάρχουδημάρχου [[Ανδρέας Χρίστου|Ανδρέα Χρίστου]] απέρριψε το αίτημα του Ιδρύματος. Σύμφωνα με το σκεπτικό του που αναφέρθηκε μεταξύ άλλων, ήταν '',Η υπόθεση δεν μπορεί να θεωρηθεί ως μια απλή αίτηση που έχει να κάνει με τον σχεδιασμό των απαιτήσεων και παραμέτρων  της πόλης μόνον. Έχει επίσης πολιτικές παραμέτρους και πλευρές της ιστορίας μας. Πέραν του ρόλου της πόλης ως σχεδιάζουσας αρχής, το Δημοτικόδημοτικό Συμβούλιοσυμβούλιο είναι ένα εκλεγμένο πολιτικό σώμα και πρέπει να πάρει υπόψη του τις πολιτικές επιπτώσεις των αποφάσεών του''.<ref>{{cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-189852205.html|title=Limassol Council rejects creation of Grivas museum.|date=29 Νοεμβρίου 2008|publisher=Cyprus Mail{{Subscription required|via=[[HighBeam Research]]}}|accessdate=31 Μαρτίου 2013}}{{Dead link|date=Σεπτέμβριος 2019 }}</ref> Το Ίδρυμα κατέφυγε σε ένδικα μέσα, μεόπου το δικαστήριο ναΔικαστήριο αποφαίνεταιαποφάνθηκε πως δεν δικαιούται να στερεί την πολεοδομική άδεια το Δημοτικό Συμβούλιο για πολιτικούς λόγους. Τον Οκτώβριο του 2017, σε νέα συνεδρίασησυνεδρία υπό την δημαρχίαδημαρχεία του νέου Δημάρχουδημάρχου [[Νίκος Νικολαΐδης (πολιτικός)|Νίκου ΝικολαΐδηΝικολαϊδη]], με τις ψήφους του ΔΗΣΥ, ΕΛΑΜ, Συμμαχίας Πολιτών και Αλληλεγγύης (αποχή κράτησε ο κ. Νικολαΐδης), εναντίον ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ και «Κίνηση Πολιτών Πράσινη Λεμεσός» το Δημοτικό Συμβούλιο έδωσε άδεια για να οικοδομηθεί το μνημείο.<ref>{{Cite news|url=http://www.kathimerini.com.cy/gr/kypros/nikolaidis-symmorfothikame-me-to-dikastirio-gia-to-mnimeio-toy-griba|title=Νικολαϊδης: Συμμορφωθήκαμε με το δικαστήριο, για το μνημείο του Γρίβα|last=Solutions|first=BDigital Web|newspaper=Kathimerini.com.cy|accessdate=2017-11-02}}</ref> Οι αντιδράσεις του ΑΚΕΛ και άλλων φορέων ήταν έντονες.<ref>{{Cite news|url=http://24h.com.cy/2017/10/17/vgikan-ta-macheria-air-gia-mnimio-griva-sto-rik-vinteo/|title=«Βγήκαν τα μαχαίρια» on air για το μνημείο Γρίβα (Βίντεο) – 24h.com.cy|last=24h.com.cy|date=2017-10-17|newspaper=24h.com.cy|language=en-US|accessdate=2017-11-02}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://dialogos.com.cy/blog/ivris-anti-epichirimaton-apo-ton-proedro-tou-idrimatos-digenis/#.WfrSTSuUeSo|title=Ύβρεις αντί επιχειρημάτων από τον πρόεδρο του Ιδρύματος «Διγενής»|website=dialogos.com.cy|language=en-US|accessdate=2017-11-02|archive-date=2017-10-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20171018210846/http://dialogos.com.cy/blog/ivris-anti-epichirimaton-apo-ton-proedro-tou-idrimatos-digenis/#.WfrSTSuUeSo|url-status=dead}}</ref> Η Συμμαχία Πολιτών πήρε αποστάσειςαποστάσης από την ψήφο της δημοτικής του συμβούλου.<ref>{{Cite web|url=http://www.philenews.com/eidiseis/politiki/article/438488/antiparatheseis-sti-symmachia-ga-mnimeio-giba|title=Αντιπαραθέσεις στη Συμμαχία για μνημείο Γρίβα|website=Philenews|language=el|accessdate=2017-11-02}}</ref>
 
==Ψυχολογικό προφίλ==
Οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες σε έγγραφά τους που καλύπτουν την περίοδο 1945- 1962 και τα οποία και έχουν αποχαρακτηριστεί ως απόρρητα αναφέρουν για τον Γρίβα, ως «πικρόχολο άτομο», με έπαρση και αλαζονεία .
Ο Γρίβας περιγράφεται από τους Βρετανούς ως ένας άνθρωπος της δράσης, χωρίς διορατικότητα, αλλά με αποφασιστικότητα. Είναι από αυτούς τους άντρες που πράττουν, όχι από αυτούς που σκέφτονται. Είναι ανίκανος να καταστρώσει ένα στρατηγικό σχέδιο, αλλά σίγουρος ότι θα μπορούσε να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε τακτική πρόκληση εμφανιζόταν μπροστά του''. Επίσης αναφέρουν ότι ''αποδείκνυε πως ήταν καλός επαγγελματίας στρατιώτης, θαρραλέος, οπαδός της μοναρχίας και λυσσαλέος αντικομουνιστής. Τον χαρακτηρίζουν ως άνδρα αρχών<ref>http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=107809</ref>, απόλυτα έντιμο, αλλά που δεν είχε ενδοιασμούς. Πρόσεχε πολύ την προσωπική του υγιεινή, ήταν πάντα καθαρός και ξυριζόταν συχνά, δεν έπινε, δεν κάπνιζε, ήταν σχεδόν χορτοφάγος. Την ίδια αυστηρότητα και πειθαρχία ήθελε και επέβαλε στην ένοπλη εκστρατεία, με αδιάλειπτη προσοχή στη λεπτομέρεια.''<ref>{{Cite web|url=http://www.tovima.gr/politics/article/?aid=645225|title=tovima.gr - Λυσσαλέος αντικομμουνιστής, αλαζών και με έπαρση ο Γρίβας, λένε οι Βρετανοί|last=Α.Ε.|first=tovima.gr — Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη|website=TO BHMA|accessdate=2017-12-25}}</ref>
 
==Συγγραφικό Έργο==
*Απομνημονεύματα Αγώνος Ε.Ο.Κ.Α. 1955-1959
{{Refbegin|}}
*Αγών Ε.Ο.Κ.Α. και Ανταρτοπόλεμος
*{{Cite book|title=Απομνημονεύματα αγώνος Ε.Ο.Κ.Α. 1955-1959|first=Γεώργιος|last=Γρίβας-Διγενής|publisher=Αθήνα|isbn=|year=1961|location=Αθήνα|page=|quote=}}
 
*{{Cite book|title=Αγών Ε.Ο.Κ.Α και ανταρτοπόλεμος|first=Γεώργιος|last=Γρίβας-Διγενής|publisher=Ιδιωτική έκδοση|isbn=|year=1962|location=Αθήνα|page=|quote=}}{{Refend}}
==Σημειώσεις==
<references group="Σημ" />
 
==Παραπομπές==
<references />
*
 
===Βιβλιογραφία===
== Πηγές ==
* {{cite book|first=Μακάριος|last=Δρουσιώτης|title=ΕΟΚΑ Β & CIA||publisher=Αλφάδι|location=Λευκωσία|year=2003|isbn=9963-631-02-9|ref=harv}}
 
===Ελληνόγλωσσες πηγές===
{{refbegin|}}
* {{Cite journal|url=https://www.kathimerini.gr/politics/885720/h-epikoinonia-toy-fintel-kastro-me-ton-griva-to-1959/|title=H επικοινωνία του Φιντέλ Κάστρο με τον Γρίβα το 1959|last=Παπαντωνίου|first=Σταύρος|date=2016|journal=[[Η Καθημερινή]]|accessdate=31/12/2020|doi=|quote=|ref=harv}}
*{{cite book|first=Χάιντς|last=Ρίχτερ|title=Ιστορία της Κύπρου (1950-1959)|publisher=Εστία|volume=Β|location=Αθήνα|page=|year=2011|isbn=978-960-05-1502-2|quote=|ref=harv}}
*{{Cite book|title=Στέμμα και σβάστικα: Η Ελλάδα της κατοχής και της αντίστασης|first=Χάγκεν|last=Φλάισερ|publisher=Παπαζήση|isbn=960-02-1079-9|year=1995|volume=Β|location=Αθήνα|page=|quote=|ref=harv}}
* {{Cite journal|url=http://www.academia.edu/29180342/%CE%9C%CE%B9%CE%B1_%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%9A%CE%BF%CF%85-%CE%9A%CE%BB%CE%BF%CF%85%CE%BE-%CE%9A%CE%BB%CE%B1%CE%BD._%CE%97_%CE%9F%CF%81%CE%B3%CE%AC%CE%BD%CF%89%CF%83%CE%B7_%CE%A7_%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%87%CE%AE_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%84%CE%BF%CE%BD_%CE%95%CE%BC%CF%86%CF%8D%CE%BB%CE%B9%CE%BF._%CE%A0%CE%B5%CF%81._%CE%9F%CF%85%CF%84%CE%BF%CF%80%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CF%87._102_%CE%9C%CE%AC%CE%B9%CE%BF%CF%82_2013_|title=Μια ελληνική Κου-Κλουξ-Κλαν. Η Οργάνωση Χ στην Κατοχή και τον Εμφύλιο|last=Χανδρινός|first=Ιάσονας|date=2013|journal=Ουτοπία|accessdate=13-11-2017|doi=|quote=|format=doc, αναρτημένο στο ''academia.edu'', χωρίς σελιδαρίθμηση|ref=harv|volume=102}}{{refend}}
 
=== Ξενόγλωσσες πηγές ===
{{Refbegin|}}
*{{En}}{{Cite book|title=The Origins of the Greek Civil War|url=https://archive.org/details/originsofgreekci00clos|first=David|last=Close|publisher=Longman|isbn=9780582064713|year=1995|location=Λονδίνο|page=|quote=|ref=harv}}
*{{En}}{{Cite book|title=Confronting the Colonies: British Intelligence and Counterinsurgency|first=Rory|last=Cormac|publisher=Hurst &Co.|isbn=9781849042932|year=2013|location=Λονδίνο|page=|url=https://books.google.gr/books?id=8asNAQAAQBAJ&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|quote=|ref=harv}}
*{{En}}{{Cite book|title=Historical dictionary of Cyprus|first=Farid|last=Mirbagheri|publisher=Scarecrow press|isbn=978-0-8108-6298-2|year=2010|location=Plymouth|page=|url=https://books.google.co.uk/books?id=f82Jn_H4VukC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false|quote=|ref=harv}}
*{{En}}{{Cite book|title=Terrorism: A History|first=Randall|last=Law|publisher=Polity press|isbn=978-0-7456-5821-6|year=2009|location=[[Κέιμπριτζ]]|page=|url=https://books.google.gr/books?id=Cn-GjfTltF0C&printsec=frontcover&dq=randall+law+terrorism&hl=el&sa=X&ved=2ahUKEwiFgoW8sOHtAhUjwAIHHQA4A-4Q6AEwAHoECAIQAg#v=onepage&q=randall%20law%20terrorism&f=false|quote=|ref=harv}}{{Refend}}{{commonscat}}
 
{{authority control}}
 
{{DEFAULTSORT:Γριβας Γεωργιος}}
 
[[Κατηγορία:Κύπριοι στρατιωτικοί]]
[[Κατηγορία:ΚύπριοιΈλληνες αγωνιστές του 1955-59Αντιστασιακοί]]
[[Κατηγορία:ΈλληνεςΑπελευθερωτικός απομνημονευματογράφοιαγώνας της Κύπρου]]
[[Κατηγορία:Μέλη της ΕΟΚΑ Β΄Αντικομμουνιστές]]
[[Κατηγορία:Έλληνες Βασιλόφρονεςυπομνηματογράφοι]]
[[Κατηγορία:Κύπριοι βιογράφοι]]
[[Κατηγορία:Έλληνες αντικομμουνιστές]]