|
|image=Alstom Citadis X05 .jpg
}}
Το '''τραμ''' (ή [[Τραμ|τροχιόδρομος]]) '''της Αθήνας''' είναι ένα μεταφορικό μέσο σταθερής τροχιάς στην [[Αθήνα]] που υπάρχει από το 2004 με τη σημερινή του μορφή.
Το '''τραμ''' (ή [[Τραμ|τροχιόδρομος]]) '''της Αθήνας''' είναι ένα μεταφορικό μέσο σταθερής τροχιάς στην [[Αθήνα]]. Με τη σημερινή του μορφή, το [[τραμ]] υπάρχει στην Αθήνα από το 2004. Πρωτοεμφανίστηκε όμως στην πόλη το 1882 με τη μορφή ιππήλατων οχημάτων. Το 1908 κυκλοφόρησαν τα πρώτα [[Ηλεκτρισμός|ηλεκτρικά]] οχήματα. Σταδιακά, το δίκτυο τραμ έφθασε τις 21 γραμμές. Η λειτουργία του όμως σταμάτησε το 1960, όταν τα τραμ αντικαταστάθηκαν από [[Τρόλλεϋ|ηλεκτροκίνητα λεωφορεία]] (τρόλεϊ) και θερμικά λεωφορεία.<ref>Τα μεσάνυχτα του Σαββάτου [[15 Οκτωβρίου]] [[1960]] ακούστηκε για τελευταία φορά κουδούνισμα από καμπανάκι Αθηναϊκού Τραμ έξω απ' το αμαξοστάσιο της Αγίας Τριάδας στον [[Κεραμεικός (συνοικία)|Κεραμεικό]].</ref>
Το δίκτυο διαθέτει δύο γραμμές. Η πρώτη συνδέει το κέντρο της Αθήνας (στάση [[Σταθμός Συντάγματος|Σύνταγμα]]) με την παραλιακή (στάση Πικροδάφνη). Η δεύτερη ακολουθεί την παραλία και ξεκινάει από τη Βούλα (στάση Ασκληπιείο Βούλας) μέχρι το Νέο Φάληρο (στάση Γήπεδο Καραϊσκάκη). Οι δύο γραμμές έχουν μία ανταπόκριση στη στάση Πικροδάφνη.
Το σύγχρονο τραμ διαθέτει τρεις γραμμές. Οι δύο από αυτές, έχοντας αρχικά κοινή πορεία, συνδέουν το κέντρο της Αθήνας, μέσω [[Νέος Κόσμος (Αθήνα)|Νέου Κόσμου]] και [[Νέα Σμύρνη|Νέας Σμύρνης]], με το [[Παλαιό Φάληρο]], και από εκεί, ακολουθούν χωριστές, αλλά παραλιακές διαδρομές, με τη μία γραμμή να κατευθύνεται προς το [[Νέο Φάληρο]] και τον Πειραιά, και την άλλη προς τη [[Βούλα]]. Η τρίτη γραμμή συνδυάζει τα παραλιακά τμήματα των άλλων δύο, συνδέοντας απευθείας τον Πειραιά με τη Βούλα.
== Ιστορικό ==
=== Παλαιό Τραμ ===
{{Πληροφορίες γραμμής μετρό/σιδηροδρόμου
{{κύριο|Τραμ Αθήνας (1882–1977)}}
|color =
|box_width = 300px
|name = Παλαιό τραμ Αθήνας
|image = Omonia Square, Athens, Greece 1950s.jpg
|imagesize = 280px
|locale = [[Ευρύτερη Αθήνα]]. [[Ευρύτερος Πειραιάς]]
|type = [[Τραμ]]
|lines = 26
|stops = 225
|began_operation = 1882
|ended_operation = 1977
|operator = [[Εταιρεία Τροχιοδρόμων Αθηνών - Πειραιώς - Περιχώρων|Ε.Τ.Α.Π.Π]] (1882-1925)<br />[[ΗΕΜ]] (1925-1960)<br />[[ΕΗΣ]] (1936-1976: Πέραμα)<br />[[ΗΣΑΠ]] (1976-1977)
|track_gauge = 1,000 χιλιοστά (μετρικό εύρος)
}}
=== ΙππήλατοΤραμ τραμΠεράματος ===
Οι πρώτες γραμμές τραμ στην [[Αθήνα]] έκαναν την εμφάνισή τους το 1882<ref name="ΙστορίαΣΤΑΣΥ">{{cite web|title=Τραμ - Ιστορικά στοιχεία|url=http://www.stasy.gr/index.php?id=343&L=0|language=|publisher=ΣΤΑΣΥ|year=}}</ref>. Λειτουργούσαν από την [[Βέλγιο|βελγικών]] συμφερόντων [[Εταιρεία Τροχιοδρόμων Αθηνών - Πειραιώς - Περιχώρων]] (E.T.A.Π.Π). Το πρώτο δίκτυο ένωνε το κέντρο της Αθήνας με τα [[Άνω Πατήσια|Πατήσια]], τους [[Αμπελόκηποι (συνοικία)|Αμπελόκηπους]] και την [[Κολοκυνθού]]<ref name="ΙστορίαΣΤΑΣΥ"/><ref name="Ιστορία2">{{cite journal|title=Τα τρένα που φύγαν - Τα τρένα που έρχονται |page= 7|url=|language=|publisher=Ελευθεροτυπία|year=1999}}</ref>. Το τροχαίο υλικό αποτελούνταν από 16 οχήματα που τα έσερναν 800 άλογα, χωρητικότητας 16 ατόμων το χειμώνα και 20 το καλοκαίρι<ref name="ΙστορίαΣΤΑΣΥ"/>. Εξαίρεση αποτέλεσε πέντε χρόνια αργότερα, το 1887, η γραμμή Ακαδημία-Νέο Φάληρο-Παλαιό Φάληρο, η οποία ήταν ατμοκίνητη<ref name="ΙστορίαΣΤΑΣΥ"/>. Λόγω των ατμών, αλλά και της χαμηλής ταχύτητας στις ανηφόρες, η γραμμή αυτή ονομάστηκε από τους επιβάτες "κωλοσούρτης"<ref name="Ιστορία2"/>.
Παράλληλα, οι [[ΣΑΠ]], η εταιρεία που λειτουργούσε τη γραμμή [[Γραμμή Ηλεκτρικού (μετρό Αθήνας)|Πειραιά - Θησείου]], το 1882 ίδρυσε μία γραμμή τραμ [[Κανονικό εύρος|κανονικού εύρους]] που ένωνε το [[Σιδηροδρομικοί Σταθμοί Πειραιά|σταθμό ΣΑΠ Πειραιά]] με το τελωνείο. Το 1910 οι ΣΑΠ προσπάθησαν να ενισχύσουν τη γραμμή, ώστε να μεταφερθούν περισσότερα εμπορεύματα, μία κίνηση που βρήκε ενάντια τους υπαλλήλους της εταιρείας. Αυτή η γραμμή έμεινε στην ιστορία μέσω των γυρισμάτων της ταινίας ''[[Ποτέ την Κυριακή]]''<ref name="Ιστορία2"/>.
=== Ηλεκτροκίνητο τραμ ===
Στις 30 Οκτωβρίου 1908, κυκλοφόρησαν τα πρώτα ηλεκτροκίνητα τραμ, ενώ δύο χρόνια αργότερα ολοκληρώθηκε η παραλαβή τους (257 τραμ-150 κινητήρια και 107 ρυμουλκούμενα)<ref name="ΙστορίαΣΤΑΣΥ"/>. Τα οχήματα ήταν κλειστά, χρώματος [[μπεζ]], κατασκευασμένα στο Βέλγιο και είχαν χωρητικότητα 16 καθήμενων και 14 όρθιων επιβατών<ref name="ΙστορίαΣΤΑΣΥ"/>.
Το 1925 η αγγλική εταιρεία Power Finance and Traction εξαγόρασε τους ΣΑΠ και την ΕΤΑΠΠ, με αντάλλαγμα τον εξηλεκτρισμό της Αθήνας<ref>[http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=360585 Διασώζοντας τη μνήμη μιας δημόσιας εταιρείας] enet.gr 26 Απριλίου 2013</ref>. Η Power Finance and Traction δημιούργησε δύο εταιρείες: την [[Ηλεκτρική Εταιρεία Μεταφορών]] (ΗΕΜ), στην οποία έδωσε το δίκτυο των τραμ και λεωφορειακών γραμμών της ΕΤΑΠΠ, και τους [[Ελληνικοί Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι|Ελληνικούς Ηλεκτρικούς Σιδηρόδρομους]] (ΕΗΣ), στην οποία έδωσε τη γραμμή Πειραιάς - Ομόνοια και το τραμ κανονικού εύρους<ref name="Ιστορία2"/>.
Παράλληλα, με τον ερχομό της Power Finance and Traction, άρχισαν να ισχύουν συμβατικές δεσμεύσεις ανάμεσα στην ΗΕΜ και στους ιδιώτες των ΚΤΕΛ. Αυτό σήμαινε πως τα λεωφορεία με διαδρομή παράλληλη των τραμ δεν μπορούσε να αποβιβάζει κατά μήκος των γραμμών, ενώ είχε περιορισμένα δρομολόγια.
Το 1939 πωλήθηκε μεγάλο μέρος των βελγικών βαγονιών, ενώ τα εναπομείναντα βάφτηκαν σκούρο [[πράσινο]] χρώμα. Τον επόμενο χρόνο, η ΗΕΜ παρέλαβε 60 τραμ, κατασκευασμένα από την ιταλική ΟΜ/CGE/Breda, που ξεχώριζαν για την αεροδυναμική τους<ref name="ΙστορίαΣΤΑΣΥ"/>. Στις 13 Ιουνίου 1940 κυκλοφόρησαν 40 νέα κίτρινα τραμ από την ιταλική παραλαβή που είχε πρότυπο το τραμ του Μιλάνου, στην γραμμή Πατησίων-Καλλιθέας και στην τοπική της υποδιαίρεση Πλατεία Αμερικής-Κουκάκι.<ref>[https://www.kathimerini.gr/opinion/1082459/80-chronia-prin-stin-k-14-6-1940/ 80 χρόνια πριν στην «Κ» 14-6-1940]</ref> Τα νέα οχήματα όμως βγήκαν στους δρόμους για να βοηθήσουν στην επιστράτευση, λόγω του [[Ελληνοϊταλικός Πόλεμος|Ελληνοϊταλικού πόλεμου]] και κατά τη διάρκεια της κατοχής, πολλά τραμ καταστράφηκαν<ref name="ΙστορίαΣΤΑΣΥ"/>.
Μετά τον πόλεμο, πολλές γραμμές τραμ καταργήθηκαν λόγω έλλειψης τροχαίου υλικού. Στις 16 Νοεμβρίου 1953, ο τότε υπουργός Δημοσίων Έργων [[Κωνσταντίνος Καραμανλής]] ξήλωσε τις γραμμές τραμ στη [[Χαυτεία]], με αποτέλεσμα σε μία νύχτα να καταργηθούν οι γραμμές προς [[Κυψέλη (συνοικία)|Κυψέλη]],[[Παγκράτι]] και Αμπελόκηπους<ref name="ΙστορίαΣΤΑΣΥ"/><ref>[http://www.bloko.gr/2016/11/blog-post_779.html Το ξήλωμα του τραμ από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή] bloko.gr 16 Νοεμβρίου 2016</ref><ref>Κωνσταντίνος Καραμανλής Αρχείο και Κείμενα Εκδόσεις Η Καθημερινή Τόμος 1 Σελίδα 179</ref>. Το τέλος του παλαιού τραμ ήρθε τα μεσάνυχτα της 15 Οκτωβρίου 1960 με την οριστική κατάργησή του<ref name="ΙστορίαΣΤΑΣΥ"/>. Πολλές γραμμές αντικαταστάθηκαν με [[τρόλεϊ]], ενώ οι γραμμές των τροχιοδρόμων είτε αφαιρέθηκαν από το οδόστρωμα είτε καλύφθηκαν με νέα στρώματα ασφάλτου.
==== Τραμ Περάματος ====
{{κύριο|Τραμ Περάματος}}
=== Προσπάθεια επαναλειτουργίας από Αντώνη Τρίτση ===
==== Γραμμές παλαιού τραμ ====
[[Αρχείο:The_Omonia_square_in_Athens,_1932.jpg|thumb|left|280px|Πλατεία Ομονοίας 1932 Αφετηρία Τροχιοδρομικών Γραμμών]]
Οι γραμμές μετρικού εύρους του δικτύου της Η.Ε.Μ. ήταν οι εξής (τα διαγραμμένα νούμερα σημαίνουν τοπικό δρομολόγιο):
{| class="wikitable"
|-
! align="center"| Αριθμός<BR>γραμμής
! align="left"| Δρομολόγια και στάσεις τραμ (μέχρι το 1977)
! align="center"| Αριθμός<BR>γραμμής
! align="left"| Δρομολόγια και στάσεις τραμ (μέχρι το 1977)
|-
| align="center"| '''1'''<ref>Κατά καιρούς υπήρξε η συνένωση 1/3 Καλλιθέα-Πατήσια</ref>
| ''Ακαδημία - Καλλιθέα - [[Στάση Καλλιθέα (Τραμ Αθήνας)|Τζιτζιφιές]]''<ref>Στάσεις γραμμής: Ακαδημία (Πανεπιστημίου), Ανάκτορα, Γαργαρέττα, Γέφυρα Κουκακίου, Παλαιά Σφαγεία, Χαροκόπου, Αμαξοστάσιον Καλλιθέας, Αγία Ελεούσα, Περόνια, Τζιτζιφιές</ref> (1887-1958)<ref>Η Καλλιθέα του χθες και του σήμερα, Έρευνα Καλλιθέας, Χρήστος Παπάζογλου, Ιανουάριος 2000, σελ.100</ref>
| align="center"| '''11'''
| ''Ιπποκράτους - Αριστείδου(-16/10/1960) - Κολοκυνθού'' (1882-16/10/1960)
|-
| align="center"| '''1A'''
| ''Ακαδημία - Νέο Φάληρο''<ref>Στάσεις γραμμής: Μοσχάτο, Νέο Φάληρο, Νέο Φάληρο(ΣΕΦ)</ref> (1887-)
| align="center"| '''12'''
| ''Πλατεία Αμερικής - Ακαδημία - Ζάππειο(1882) - Στάδιο (1896) - Παγκράτι'' (Αύγουστος 1954)<ref>Με το ξήλωμα των ραγών τραμ στις 16/11/1953 στα Χαυτεία, το 2/12 Κυψέλη-Παγκράτι τοπικοποιείται σε Ακαδημία-Παγκράτι έως τον Αύγουστο του 1954 οπότε και αντικαθίσταται από το τρόλεϊ 12 Κολιάτσου-Παγκράτι</ref><ref>[https://iiif.lib.harvard.edu/manifests/view/ids:10812340 Χάρτης Harvard University Αθήνας 1923 με γραμμές τραμ]</ref>
|-
| align="center"| '''1Β'''
| ''Ακαδημία - Παλαιό Φάληρο'' (1887-) - [[Στάση Εδέμ (Τραμ Αθήνας)|Έντεν]]
| align="center"| '''13'''
| ''Πεδίον Άρεως - Λεωφόρος Αλεξάνδρας - Αμπελόκηποι (Θων)''
|-
| align="center"| '''1Γ'''
| ''Παλαιό Φάληρο - Νέο Φάληρο''
| align="center"| '''14'''
| ''Χαριλάου Τρικούπη - Σπύρου Τρικούπη - Λεωφόρος Αλεξάνδρας - Θων''
|-
| align="center"| '''2'''
| ''Ομόνοια - Σύνταγμα - Αγγλικανική Εκκλησία'' (έως το 1926)
| align="center"| '''15'''
| ''Μοναστηράκι - Μαράσλειον'' (-1944)
|-
| align="center"| '''2'''<ref>1928 ή 1930-1935: 2: Χαυτεία - Κυψέλη, 1935 -1945: 2/7: Κυψέλη-Αμπελόκηποι(Θων) & 1945-16/11/1953: 2 ή 2/12: Κυψέλη-Παγκράτι</ref>
| ''[[Σταθμός Ομόνοια (Μετρό Αθήνας)|Ομόνοια]]''<ref>Πατησίων & Πανεπιστημίου</ref><ref>Πανεπιστημίου & Πατησίων στην πλευρά προς Θεμιστοκλέους ως 2/7 ή 2/12</ref><ref>[https://www.facebook.com/photo.php?fbid=2935843539784856&set=a.880743161961581&type=3&theater&ifg=1 Στάσις Χαυτείων Προς Κυψέλη/Πατήσια Αρχείο συγγραφέα Θανάση Κάππου]</ref> - ''[[Σταθμός Κυψέλης (Μετρό Αθήνας)|Κυψέλη]]''<ref>Πλατεία Κυψέλης & Βελβενδού</ref><ref>[http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin.asp?c=108&dc=18&db=12&da=1910 H συνοικία Κυψέλης ζητούσα τραμ Εμπρός 18/12/1910, Σελίδα: 2]</ref> (1929<ref>Από τα Παμφορεία στο Μετρό Τόμος Β' σελ.904</ref><ref>[http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin.asp?c=123&dc=1&db=9&da=1928 εφημερίς "Σκριπ", 1 Σεπτεμβρίου 1928 σελ.2 Στήλη Από την ζωήν]</ref>-16/11/1953)<ref>Στάσεις γραμμής: Κυψέλη, Σκύρου, Ζακύνθου, Ιθάκης, Επτανήσου, μελετήθηκε παραλλαγή της γραμμής από Στάση Λεβίδου της Πατησίων προς Κυψέλη</ref><ref>[http://www.avarchive.gr/portal/digitalview.jsp?get_ac_id=2178&thid=19848 Αντικατάσταση του τραμ από τρόλεϊ στην Αθήνα]</ref>
| align="center"| '''16'''
| [[Νικόλαος Θων|''Θων'']] ''- Ιπποκράτους - Σύνταγμα - Ακρόπολις - Θησείον''
|-
| align="center"| '''3'''<ref>Κατά καιρούς υπήρξε η συνένωση 3/7 Πατήσια-Αμπελόκηποι</ref>
| ''Ομόνοια - Λυσσιατρείον - <ref>[https://www.facebook.com/Leveti.gr/photos/a.495404000599090/1275973129208836/?type=3&theater Φώτο τραμ 1910 Ομόνοια - Λυσσιατρείον - Πατήσια]</ref>[[Σταθμός Άνω Πατησίων (Μετρό Αθήνας)|Πατήσια]]'' (1882-16/11/1953)<ref>Στάσεις γραμμής: Σταθμός 1 Ομόνοια, Βεραντζέρου, 1 Καποδιστρίου, 2 Στουρνάρα, 3 Τοσίτσα/Μουσείον, 4 Κυκλοβόρου, 5 Μετσόβου, 6 Αλεξάνδρας/Πλατεία Αιγύπτου, 7 Χέυδεν, 8 Δεριγνύ, 9 Κοδριγκτώνος 10 Τροίας 11 Αγγελοπούλου, 12 Ιθάκης, 13 Κεφαλληνίας, 14 Χανίων, Σταθμός 2 Λεβίδου/Αγ.Μελετίου, 15 Θήρας/Αστ.Τμήματος, 16 Πλατεία Αγάμων, 17 Λήμνου/Λ.Καραγιάννη, 18 Καλλιφρονά, 19 Μυτιλήνης, Σταθμός 3 Λυσιατρείον, Καλουτά, 20 Πλατεία Κολιάτσου, 21 Άγιος Λουκάς, 22 Κλωναρίδου, 23 Φιξ Πατησίων, 24 Σωτηριάδου, 25 Λασκαράτου, 26 Ματσούκα, 27 Νεϊγύ, Σταθμός 4 Αλυσίδα/Πατήσια</ref><ref>[http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin.asp?c=123&dc=27&db=8&da=1908 Σκριπ 27/8/1908 σελ.2]</ref>
| align="center"| '''17'''
| ''Άγιος Βασίλειος - Νέο Φάληρο'' (-1959)
|-
| align="center"| '''4'''
| ''Ομόνοια - Κεραμεικός(1882) - [[Σταθμός Ρουφ (Προαστιακός Αθήνας)|Ρουφ]]'' (-16/10/1960)
| align="center"| '''18'''
| ''Νέο Φάληρο - Οδός Μακράς Στοάς''
|-
| align="center"| '''5'''<ref>Κατά καιρούς υπήρξε η συνένωση 5/12 Λάρισα-Παγκράτι με στάση Χαυτείων Πανεπιστημίου γωνία με Ομόνοια και Αιόλου</ref>
| ''Ομόνοια - Σταθμός Λαρίσσης'' (1908-)
| align="center"| '''19'''
| ''Πειραιάς - Φρεαττύδα''
|-
| align="center"| '''6'''
| ''Ομόνοια - [[Σταθμός Κάτω Πατησίων (Μετρό Αθήνας)|Αχαρνών]]''<ref>Στάσεις γραμμής: Πλατεία Λαυρίου, Καποδιστρίου, Πλατεία Βάθης, Ηπείρου, Χέυδεν, Άγιος Παντελεήμων, Ιθάκης, Αγίου Μελετίου (διαγραμμένο, παλαιό τέρμα), Ρόδου, Ολυμπίας, Άγιος Νικόλαος, Κάτω Πατήσία</ref> (1907-1954)<ref>Στο Εμπρός 1/10/1950 σελ.5 αναγγέλεται η προσωρινή κατάργηση των 6 και 8 που το 1954 καταργήθηκαν οριστικά</ref><ref>[https://iiif.lib.harvard.edu/manifests/view/ids:10812340 Harvard University, Harvard Map Collection, G6814_A9_1923_G4_5163798813]</ref>
| align="center"| '''20'''
| ''Πειραιάς - Καστέλλα - Νέο Φάληρο'' (-1937)
|-
| align="center"| '''7'''
| ''[[Σταθμός Ομόνοια (Μετρό Αθήνας)|Ομόνοια]]'' - ''Αμπελόκηποι''<ref>Στάσεις γραμμής: Ρεξ, Ακαδημίας, Αμερικής, Βουλή, Κήπος, Ρηγίλλης, Ευαγγελισμός, Ιλίσια (Β.Σοφίας & Παπαδιαμαντοπούλου, σημείο δολοφονίας Ίωνος Δραγούμη), Νοσοκομείο Αλεξάνδρα, Πλατεία Μαβίλη, Ιπποκράτειο, Αμπελόκηποι (Θων)</ref>(1882-16/11/1953)
| align="center"| '''21'''
| ''Άγιος Βασίλειος - Παλαμηδίου'' (-1959)
|-
| align="center"| '''8'''<ref>Κατά καιρούς υπήρξε η συνένωση 8/9 Σεπόλια-Πετράλωνα</ref>
| ''Ομόνοια - [[Στάση Αγίου Μελετίου (Τραμ Αθήνας)|Σεπόλια]]''<ref>Στάσεις γραμμής: Ηπείρου, Παιωνίου, Ξανθίππης, Σίδερα (Σημείο 8), Σεπόλια (Άγιος Μελέτιος), υπήρξε μελέτη για επέκταση απο Άγιο Μελέτη έως Ροσινιόλ(Κηφισό)</ref>(1926-1953)<ref>[https://sepolia.net/istoria/8824-to-psaradiko-tis-kyra-marias-ston-agio-meleti-100-xronia-zois Το ψαράδικο της κυρα - Μαρίας στον Άγιο Μελέτη: 100 χρόνια ζωής]</ref>
| align="center"| '''Κ'''
| ''Πλατεία Λαυρίου - Αττική''
|-
| align="center"| '''9'''
| ''Ομόνοια - Πετράλωνα''<ref>Στάσεις γραμμής: Δημαρχείο, Σοφοκλέους, Αγορά, Μοναστηράκι, Θησείον, Βασιλακάκη, Μυρμιδόνων, Γέφυρα, Τρεις Ιεράρχαι, Φαρμακείον, Πετράλωνα</ref> (-16/10/1960)
| align="center"|
| ''Πειραιάς(Π3,Π4) - Άγιος Γεώργιος Κερατσινίου (Π3) - Πέραμα(Π4)'' (20/7/1936-4/4/1977<ref>[http://mlp-blo-g-spot.blogspot.gr/2013/12/TramPeramatos.html ΤΟ ΤΡΑΜ ΤΟΥ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ]</ref>)
|-
| align="center"| '''10'''
| ''Ιπποκράτους - Βοτανικός''<ref>Στάσεις γραμμής: Τέρμα Ιπποκράτους, Λασκάρεως, Τσιμισκή, Διδότου, Σόλωνος, Ακαδημίας, Ιπποκράτους, Βιβλιοθήκη, Σύνταγμα, Μητρόπολη, Άγιοι Ασώματοι, Πειραιώς, Λεωνίδου, Πλαταιών, Λαίς, Σπύρου Πάτση, Βοτανικός</ref>
| align="center"|
| ''Σταθμός Λαρίσης (Πειραιά)(Π1) - Πειραιάς(1878) - Τελωνείο(Π1,Π2) - Παλατάκι(Π2)'' (1882-)<ref>[http://mlp-blo-g-spot.blogspot.gr/2015/12/map1927.html Ο ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΟΥ 1927 ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΧΑΡΤΗ]</ref>
|-
|}
Αμαξοστάσια: Κολοκυνθούς (Λένορμαν & Τηλεφάνους, Στάση Κάδμου), Αγίας Τριάδας Κεραμεικού, Πλατείας Δαβάκη Καλλιθέας, Φαλήρου και Πειραιά.
=== Σύγχρονο τραμ ===
==== Προσπάθεια επαναλειτουργίας από Αντώνη Τρίτση ====
[[Εικόνα:Athens tram.JPG|thumb|350px|Συρμός τραμ στην αφετηριακή στάση «Σύνταγμα».]]
Μετά το τέλος της πρώτης περιόδου του τραμ Αθήνας το 1977, σοβαρή πρόθεση επαναφοράς των τροχιοδρόμων και προετοιμασίας νέων γραμμών εκδηλώθηκε επί υπουργίας στο ΥΠΕΧΩΔΕ το 1981 – και αργότερα δημαρχίας του στην Αθήνα – [[Αντώνης Τρίτσης|Αντώνη Τρίτση]].<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=w9Wki8rr71A Α. Τρίτσης περί μετρό/τραμ και εγκλήματος του αεροδρομίου των Σπάτων]</ref> Στο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας το 1983 προέβλεπε συμπληρωματικό στο μετρό, δίκτυο τραμ τύπου ελαφριού μετρό μήκους 19,5 χιλιομέτρων σε Πατήσια, Πατησίων, Αμπελόκηπους, Πανεπιστημίου, Συγγρού, Βουλιαγμένης, Υμηττού, Β.Σοφίας, Αλεξάνδρας και Αρεοπαγίτου, καθώς και σε λεωφόρους όπως η Κηφισίας και η Συγγρού με υπέργειο χαρακτήρα και με πρότυπο το τραμ της Γκρενόμπλ.<ref>[https://menshouse.gr/extras/140187/enaerio-tram-i-protoporiaki-protasi-toy-antoni-tritsi-poy-chleyastike-akoma-kai-ap-toys-syntrofoys-toy Εναέριο τραμ: Η πρωτοποριακή πρόταση του Αντώνη Τρίτση που χλευάστηκε ακόμα και απ’ τους συντρόφους του]</ref>
==== Επαναλειτουργία τραμ ωςγια έργοτους τωνΟλυμπιακούς Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας τοΑγώνες 2004 ====
Το δίκτυο της νέας γενιάς τροχιοδρόμων της Αθήνας, που τελικά δημιουργήθηκε, ακολούθησε τους σχεδιασμούς της Μελέτης Ανάπτυξης του [[Μετρό Αθήνας]] και λειτούργησε από θυγατρική εταιρεία της [[Αττικό Μετρό]], την Τραμ Α.Ε.. Από το 2011, τη λειτουργία του τραμ έχει αναλάβει η εταιρεία Σταθερές Συγκοινωνίες (ΣΤΑ.ΣY.) ΑΕ.
Στις 12 Νοεμβρίου 2001 η κοινοπραξία ΤΕΡΝΑ Α.Ε.-Impregilo αναλαμβάνει την κατασκευή του σύγχρονου τραμ Αθήνας, 2 γραμμών, Τ1 Ζάππειο - Φάληρο και Τ2 Φάληρο - Γλυφάδα.<ref>σε αρχικά δρομολόγια εμφανίζονται οι μετώπες 1. Ζάππειο-ΣΕΦ, 2. ΣΕΦ-Γλυφάδα, 3. Ζάππειο-Γλυφάδα</ref><ref>[https://m.naftemporiki.gr/story/2656 Στην κοινοπραξία ΤΕΡΝΑ Α.Ε.-Impregilo η κατασκευή του τραμ]</ref> Κατά την κατασκευή των γραμμών και ενώ είχε προγραμματιστεί η αφετηρία να βρίσκεται στο Ζάππειο (στάση ΟΣΥ Άγαλμα Βύρωνος) και μέσω των λεωφόρων Όλγας, Αμαλίας και Καλλιρρόης ο συρμός να κατευθυνθεί προς τα νότια, με επιστροφή από Καλλιρρόης, Αρδηττού και Όλγας<ref>και περνούσανε τα τραμ... Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη Σάκης Κουρουζίδης Αθήνα 2003 σελ. 185</ref>, ο σχεδιασμός μεταβλήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2002, λόγω της διέλευσης από την Πύλη Αδριανού, που θεωρήθηκε αρχαιολογικός χώρος, τόπος από τον οποίο διερχόταν το τραμ πριν το 1960. Επίσης, με εισήγηση της Γενικής Γραμματέως του [[Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (Ελλάδα)|Υπουργείου Πολιτισμού,]] [[Λίνα Μενδώνη|Λίνας Μενδώνη]], απερρίφθη και η μετατόπιση των ραγών στο μέσον της οδού Αμαλίας στο ύψος της Πύλης, λόγω της υπόγειας ύπαρξης αρχαίων<ref>[https://www.tanea.gr/2002/09/27/greece/rabe-ksilwne-to-tram/ Ράβε – ξήλωνε το τραμ]</ref>, με αποτέλεσμα η αφετηρία να μεταφερθεί από το Ζάππειο, προσωρινά στα Ρωμαϊκά Λουτρά Ζαππείου (Αμαλίας και Μονής Αστερίου Τσαγκάρη, στάση που δεν λειτούργησε ποτέ) και εν συνεχεία στο Σύνταγμα.<ref>[https://www.ypodomes.com/index.php/special-editions/afieromata/item/47943-afieroma-14-xronia-tram-stin-athina-i-neoteri-istoria-1990-2018 Αφιέρωμα: 14 χρόνια Τραμ στην Αθήνα: Η νεότερη ιστορία 1990-2018]{{Dead link|date=Φεβρουάριος 2020 }}</ref><ref>[https://www.tanea.gr/2002/04/22/greece/stamatise-prin-arxisei/ Σταμάτησε πριν… αρχίσει]</ref>
Οι γραμμές του νέου τροχιοδρομικού δικτύου της Αθήνας είναι [[Σιδηροδρομικές γραμμές κανονικού εύρους|κανονικού εύρους]] (1.435 χιλιοστά). Το σύγχρονο δίκτυο του τραμ εγκαινιάστηκε στις 19 Ιουλίου του 2004. Πέραν των υφιστάμενων στάσεων, προβλέπεται και στάση στο ύψος του Αγάλματος Βύρωνος από την πλευρά του Ολυμπείου.<ref>[https://www.facebook.com/photo.php?fbid=10158392177570446&set=p.10158392177570446&type=3 Στάση Τραμ Αγάλματος Βύρωνος]</ref>.
=== 2004 - σήμερα ===
Τρία χρόνια από την επαναλειτουργία του τραμ στην Ελλάδα, στις 15 Νοεμβρίου 2007, λειτούργησε μία μικρή επέκταση<ref name=YME_Voula>[http://www.yme.gr/?tid=21&aid=1092 Δελτίο τύπου για την επέκταση του τραμ στη Βούλα], ιστότοπος Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, 15/11/2007</ref>, από το Κολυμβητήριο της Γλυφάδας μέχρι το Ασκληπιείο Νοσοκομείο της Βούλας, με μία νέα στάση με την ονομασία ''«Ασκληπιείο Βούλας»''.
Τρία χρόνια από την επαναλειτουργία του τραμ στην Ελλάδα, στις 15 Νοεμβρίου 2007, λειτούργησε μία μικρή επέκταση,<ref name=YME_Voula>[http://www.yme.gr/?tid=21&aid=1092 Δελτίο τύπου για την επέκταση του τραμ στη Βούλα], ιστότοπος Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, 15/11/2007</ref> από το Κολυμβητήριο της Γλυφάδας μέχρι το Ασκληπιείο Νοσοκομείο της Βούλας, με μία νέα στάση με την ονομασία ''«Ασκληπιείο Βούλας»''.
Στις 19 Οκτωβρίου 2018 διεκόπη η διέλευση των τραμ στο τμήμα Σύνταγμα - Κασομούλη, λόγω ενδείξεων πιθανής διάβρωσης της πλάκας που καλύπτει την υπόγεια κοίτη του [[Ιλισός|Ιλισού]] επί της οδού Καλλιρρόης, πάνω στην οποία βρίσκονται το οδόστρωμα και η γραμμή του τραμ.<ref>{{Cite web|url=https://www.athenstransport.com/2018/10/tram-ilisos/|title=Κλείνει από τις 19 Οκτωβρίου το τμήμα Σύνταγμα – Κασομούλη του Τραμ λόγω κινδύνου κατάρρευσης του οδοστρώματος|ημερομηνία=2018-10-18|website=Athens Transport|language=el|accessdate=2020-11-21}}</ref>.
Μάλιστα, η Ανάπλαση Αθήνας έχει προτείνει την ανάδειξη του ρέματος για πρώτη φορά από την Μεταξική περίοδο και την μετακίνηση της γραμμής από την υφιστάμενη χάραξη Όλγας - Αρδηττού - Βουλιαγμένης μπροστά από την Πύλη Αδριανού, στην αρχή της Συγγρού όπως προβλεπόταν αρχικά αλλά και στην Φραντζή<ref>[http://www.kathimerini.gr/1010757/gallery/epikairothta/ellada/diadromh-prasinoy-me-fonto-ton-iliso Διαδρομή πρασίνου με φόντο τον Iλισό]</ref>, προκειμένου να βρει την υφιστάμενη χάραξη που κατευθύνεται στον σταθμό τραμ Κασομούλη, με ενδιάμεσες στάσεις στο Ζάππειο (δυτική είσοδος Αμαλίας, στάση τρόλεϊ 1 & 5), στη Διάκου (στάση ΟΣΥ Μακρυγιάννη) και στον σταθμό μετρό Συγγρού-Φιξ.<ref>[https://www.newmoney.gr/business-stories/388966-sxedio-gia-allagi-xaraksis-tou-tram-kai-apokalipsis-tou-ilisou Σχέδιο για αλλαγή χάραξης του τραμ και αποκάλυψης του Ιλισού]{{Dead link|date=Ιανουαρίου 2021 }}</ref>.
Στις 15 Ιουνίου 2020, στα πλαίσια υλοποίησης του "Μεγάλου Περιπάτου" της Αθήνας, τεχνικά συνεργεία του [[Δήμος Αθηναίων|Δήμου Αθηναίων]] προχώρησαν σε προσωρινή κάλυψη με ελαστομερές υλικό όλου του μήκους της τροχιάς ανόδου του τραμ επί των λεωφόρων Βασιλίσσης Όλγας και Αμαλίας, από τη διασταύρωση των λεωφόρων Βασιλίσσης Όλγας και Αρδηττού έως τον τερματικό σταθμό Συντάγματος, προκειμένου να μετατραπεί σε ποδηλατόδρομο. Η παρέμβαση αυτή έγινε σε συμφωνία μεταξύ του [[Δήμος Αθηναίων|Δήμου Αθηναίων]] και της ΣΤΑΣΥ και ήταν προσωρινή, με ρήτρα αποκατάστασης της γραμμής του τραμ, όταν θα επέκειτο η επαναλειτουργία του τμήματος Κασομούλη - Σύνταγμα.<ref>{{Cite web|url=https://www.athenstransport.com/2020/06/tram-podilatodromos/|title=ΣΤΑΣΥ: Προσωρινά ποδηλατόδρομος οι γραμμές του Τραμ, δοκιμαστικά δρομολόγια τον Αύγουστο|ημερομηνία=2020-06-15|website=Athens Transport|language=el|accessdate=2020-11-21}}</ref>.
Στις 23 Σεπτεμβρίου 2020,<ref>[https://ypodomes.com/ayrio-to-proto-dokimastiko-dromologio-tram-sto-quot-apagoreymeno-tmima-quot-neos-kosmos-syntagma/ Τραμ: Αύριο το πρώτο δοκιμαστικό δρομολόγιο στο “απαγορευμένο τμήμα” Νέος Κόσμος-Σύνταγμα]</ref>, ξεκίνησαν δοκιμαστικά δρομολόγια στο τμήμα Κασομούλη - Λεωφόρος Βουλιαγμένης, μετά την εγκατάσταση ειδικών αισθητήρων κατά μήκος του Ιλισού, ώστε στη συνέχεια να ξεκινήσουν τα load tests (μετρήσεις και με τραμ), για να εξακριβωθεί η κατάσταση του αγωγού πάνω από τον οποίο διέρχονται οι συρμοί, προκειμένου να αποφασιστεί η τύχη του τμήματος Κασομούλη - Σύνταγμα<ref>[https://www.ethnos.gr/ellada/113268_xekinoyn-metriseis-stin-koiti-toy-ilissoy-pote-epanaleitoyrgei-tram Ξεκινούν μετρήσεις στην κοίτη του Ιλισσού - Πότε επαναλειτουργεί το τραμ]</ref><ref>[https://www.kathimerini.gr/1094021/article/epikairothta/ellada/parelhf8hsan-oi-prwtoi-apo-toys-25-neoys-syrmoys-tram Παρελήφθησαν οι πρώτοι από τους 25 νέους συρμούς τραμ]</ref>. Καθώς οι μετρήσεις δεν έδιναν ένδειξη για παράταση της αναστολής λειτουργίας, αποφασίστηκε η επανέναρξη της εμπορικής χρήσης του τμήματος Κασομούλη - Σύνταγμα. Αρχικά, πραγματοποιήθηκε η αποκατάσταση των παρεμβάσεων του Δήμου Αθηναίων επί της γραμμής του τραμ στις λεωφόρους Βασιλίσσης Όλγας και Αμαλίας, στα πλαίσια του "Μεγάλου Περιπάτου", όπως είχε δεσμευθεί ο Δήμαρχος Αθηναίων [[Κώστας Μπακογιάννης]], κατά τα οριζόμενα στη συμφωνία με την οποία το τμήμα αυτό είχε παραχωρηθεί προσωρινά από τη ΣΤΑΣΥ στον [[Δήμος Αθηναίων|Δήμο Αθηναίων]]. Η αποκατάσταση άρχισε στις 25 Οκτωβρίου 2020 και ολοκληρώθηκε μερικές ημέρες αργότερα<ref>{{Cite web|url=https://www.alfavita.gr/koinonia/335819_megalos-peripatos-epistrefei-tram-sti-basilissis-olgas-telos-o-podilatodromos|title=Μεγάλος Περίπατος: Επιστρέφει το τραμ στη Βασιλίσσης Όλγας - Τέλος ο ποδηλατόδρομος|website=Alfavita|language=el|accessdate=2020-11-21}}</ref>. Στις 2 Νοεμβρίου 2020 ξεκίνησαν τα δοκιμαστικά δρομολόγια προς Σύνταγμα <ref>[https://ypodomes.com/tram-athinas-xekinisan-dokimastika-dromologia-mechri-to-syntagma/ Τραμ Αθήνας: Ξεκίνησαν δοκιμαστικά δρομολόγια μέχρι το Σύνταγμα]</ref> και στις 20 Νοεμβρίου 2020 επαναλειτούργησε για τους επιβάτες το τμήμα Σύνταγμα - Κασομούλη, μαζί με τους ενδιάμεσους σταθμούς, Ζάππειο, Λεωφόρος Βουλιαγμένης και Φιξ και στις δύο κατευθύνσεις<ref>[https://www.athenstransport.com/2020/11/tram-syntagma-6/ Μετά από 2 χρόνια, το Τραμ επέστρεψε στο Σύνταγμα]</ref>.
Λόγω της ανάπλασης του Φαληρικού Δέλτα, στις 16 Μαρτίου 2020 διακόπηκαν τα εμπορικά δρομολόγια στο τμήμα Μουσών - Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, καθώς και τα δοκιμαστικά δρομολόγια στο κυκλικό τμήμα Νέο Φάληρο - Ακτή Ποσειδώνος - Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας.<ref>{{Cite web|url=https://www.iefimerida.gr/news/459351/pos-i-anaplasi-toy-falirikoy-ormoy-allazei-tin-opsi-tis-paraliakis|title=Πώς η ανάπλαση του Φαληρικού Ορμου αλλάζει την όψη της παραλιακής {{!}} ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ|last=IEFIMERIDA.GR|first=NEWSROOM|ημερομηνία=2018-11-18|website=iefimerida.gr|language=el|accessdate=2020-11-22}}</ref><ref>[https://www.pireaspiraeus.com/%cf%84%cf%81%ce%b1%ce%bc-%ce%b1%cf%80%ce%bf-%cf%86%ce%bb%ce%b5%ce%b2%ce%ac%cf%81%ce%b7-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%b3%ce%b9%ce%b1-4-%ce%bc%ce%b7%ce%bd%ce%b5%cf%82-%cf%87%cf%89%cf%81%ce%af%cf%82-%cf%84/ Τραμ : Απο Φλεβάρη και για 4 μηνες χωρίς τράμ Παλαιό Φάληρο έως Νέο Φάληρο.]</ref> Η διακοπή διήρκεσε έως τις 21 Ιανουαρίου 2021, οπότε και το τμήμα αυτό επαναλειτούργησε χωρίς τη στάση Τζιτζιφιές, η οποία, λόγω υπολειπόμενων έργων παρεδώθη τον Μάιο 2021<ref>[https://www.efsyn.gr/node/276951 Επιστρέφει το τραμ στο στο ΣΕΦ μετά από 10 μήνες]</ref><ref>[https://www.iefimerida.gr/ellada/tram-deytera-anamenetai-i-epistrofi-toy-sto-sef ΣΤΙΣ 18 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τραμ: Τη Δευτέρα αναμένεται η επιστροφή του στο ΣΕΦ -Επεκτείνεται μέχρι τον Πειραιά]</ref><ref>[https://www.kathimerini.gr/society/561197842/l-poseidonos-kykloforiakes-rythmiseis-stin-kateythynsi-peiraias-glyfada/ Λ. Ποσειδώνος: Κυκλοφοριακές ρυθμίσεις στην κατεύθυνση Πειραιάς – Γλυφάδα]</ref>. Προηγήθηκαν η ολοκλήρωση εργασιών στη γραμμή στις 7 Ιανουαρίου 2021 και τα δοκιμαστικά δρομολόγια άνευ επιβατών στο τμήμα Μπάτης - ΣΕΦ (ξεκινώντας στις 11 Ιανουαρίου 2021 αρχικά στο τμήμα Αγία Σκέπη - ΣΕΦ).<ref>{{Cite web|url=https://www.naftemporiki.gr/story/1679825/tram-ksekinise-dokimastika-i-grammi-agia-skepi-sef|title=Τραμ: Ξεκίνησε δοκιμαστικά η γραμμή «Αγία Σκέπη - ΣΕΦ»|ημερομηνία=2021-12-01|website=www.naftemporiki.gr|language=el|accessdate=2021-01-22}}</ref><ref>[https://www.pireaspiraeus.com/%cf%86%ce%b1%ce%bb%ce%b7%cf%81%ce%b9%ce%ba%cf%8c%cf%82-%cf%8c%cf%81%ce%bc%ce%bf%cf%82-%cf%84%ce%b5%ce%bb%ce%b5%ce%b9%cf%8e%ce%bd%ce%bf%cf%85%ce%bd-%cf%84%ce%b1-%ce%ad%cf%81%ce%b3%ce%b1-%cf%84%ce%bf/ Φαληρικός Όρμος : Τελειώνουν τα έργα του τράμ – Πιθανόν την επόμενη εβδομάδα τα δοκιμαστικά]</ref>
== Παραπομπές ==
{{Reflist}}
<references />
== Βιβλιογραφία ==
* [[Σύστημα Μέσων Μαζικής Μεταφοράς Αθηνών]]
* [[Μετρό Αθήνας]]
* [[Τραμ Αθήνας (1882–1977)]]
* [[Τραμ Περάματος]]
* [[Τραμ Θεσσαλονίκης]]
| 