Επιφύλαξη νόμου

Η επιφύλαξη νόμου ή επιφύλαξη υπέρ του νόμου είναι νομικός όρος που απαντά στον κλάδο του Συνταγματικού Δικαίου και ειδικότερα στη θεματική των συνταγματικών ελευθεριών. «Επιφύλαξη νόμου» είναι η ειδική συνταγματική πρόβλεψη ότι ο κοινός νομοθέτης δύναται να θεσπίσει περιορισμούς σε ένα θεμελιώδες δικαίωμα υπό τους όρους που θέτει α) η συνταγματική διάταξη που κατοχυρώνει το θεμελιώδες δικαίωμα και β) το γενικότερο σύστημα «περιορισμού των περιορισμών».

Ενδεικτικές επιφυλάξεις νόμου στο ισχύον Σύνταγμα της Ελλάδας

1) Επιφύλαξη νόμου υπάρχει στο άρθρο 14§1 του Συντάγματος που κατοχυρώνει το δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης και διάδοσης των στοχασμών ως εξής : «Καθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και διά του τύπου τους στοχασμούς του τηρώντας τους νόμους του κράτους». Εν προκειμένω, το Σύνταγμα κατοχυρώνει το δικαίωμα καθενός να εκφράζει και να διαδίδει τους στοχασμούς του, επιτρέποντας στον κοινό νομοθέτη (επιφύλαξη νόμου) να περιορίσει το δικαίωμα αυτό. Στο άρθρο 14§1 του Συντάγματος η επιφύλαξη νόμου είναι γενική, δεδομένου ότι δεν τίθενται στη διάταξη αυτή ειδικοί όροι που δεσμεύουν τον κοινό νομοθέτη να περιορίσει το δικαίωμα αυτό, παρά αυτός δεσμεύεται μόνο από το σύστημα «περιορισμού των περιορισμών».

2)Επιφύλαξη νόμου υπάρχει στο άρθρο 19§1 του Συντάγματος που κατοχυρώνει το δικαίωμα απορρήτου της επικοινωνίας ως εξής: «Το απόρρητο των επιστολών και της ελεύθερης ανταπόκρισης ή επικοινωνίας με οποιονδήποτε άλλο τρόπο είναι απολύτως απαραβίαστο. Νόμος ορίζει τις εγγυήσεις υπό τις οποίες η δικαστική αρχή δεν δεσμεύεται από το απόρρητο για λόγους εθνικής ασφάλειας ή για διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων». Στο δεύτερο εδάφιο της διάταξης αυτής, ο νομοθέτης μπορεί να περιορίσει το δικαίωμα αυτό υπό ειδικούς όρους: α) να ορίσει εγγυήσεις για τη μη καταχρηστική επιβολή περιορισμών στο δικαίωμα, β) την επιβολή περιορισμού μπορεί να αναθέσει μόνο σε δικαστική αρχή και όχι σε άλλα κρατικά όργανα ή ιδιώτες, γ) η πρόβλεψη επιβολής περιορισμών μπορεί να γίνεται μόνο για λόγους εθνικής ασφάλειας ή για διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων (σκοπός περιορισμού). Εν προκειμένω η επιφύλαξη νόμου είναι ειδική .

Βιβλιογραφία

• Για την επιφύλαξη νόμου υπάρχει η εξής ειδική μονογραφία:

Ιφιγένεια Καμτσίδου: Η επιφύλαξη υπέρ του νόμου - Ως περιορισμός, εγγύηση και διάμεσος των ελευθεριών. Εκδ. Σάκκουλα 2001.

• Για την επιφύλαξη νόμου στο άρθρο 19§1 του Συντάγματος βλ. Ν. Παπαδόπουλος: «Η προστασία του απορρήτου της επικοινωνίας-Ερμηνευτική Προσέγγιση του άρθρου 19 του Συντάγματος της Ελλάδας», Νομική Βιβλιοθήκη 2008, σελ. 263-293.