Εργοστάσιο ΕΣΤΙΑ Α.Ε

Το Εργοστάσιο ΕΣΤΙΑ Α.Ε ήταν μια πρότυπη βιομηχανική μονάδα παραγωγής βάμβακος και σπάγκων με έδρα την Έδεσσα και ένα από τα σημαντικότερα εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας της Ελλάδας. Η τότε βιομηχανική επιχείριση χωριζόταν σε δυο μονάδες παραγωγής. Η πρώτη (Κάτω Εστία) βρισκόταν στον κάμπο της Έδεσσας («Λόγγος») σε απόσταση 800 μ. περίπου από το πάρκο των καταρρακτών, και η δεύτερη και μεγαλύτερη (Άνω Εστία) δίπλα στο πάρκο των Καταρρακτών. Ιδρύθηκε από την εταιρεία «Ένωσις Βιομηχανικών Επιχειρήσεων ΕΣΤΙΑ Α.Ε.»

Εργοστάσιο ΕΣΤΙΑ Α.Ε
Εστία
Γενικές πληροφορίες
Είδος	Βιομηχανική Μονάδα
Αρχιτεκτονική	Ευρωπαϊκή Βιομηχανική
Διεύθυνση	Περιοχή Καταρρακτών
Γεωγραφικές συντεταγμένες	Έδεσσα
Τοποθεσία	Έδεσσα
Χώρα	Ελλάδα
Έναρξη κατασκευής	1904
Ολοκλήρωση	1907
Λειτουργία	1907
Κόστος	4 δις. Δραχμές
Κατάσταση	Υπό-Κατασκευή
Χρήση	Βιομηχανία
Ιδιοκτήτης	Δήμος Έδεσσας
Διαστάσεις
Γενικές διαστάσεις	53 μ. × 22 μ.
Ύψος	15 μ.
Τεχνικές λεπτομέρειες
Περίμετρος	148 μ. μ.
Εμβαδόν	1166 τ.μ m2
Όροφοι	2
Σχεδιασμός και κατασκευή
δεδομένα (π)

Ίδρυση Βιομηχανικής Επιχείρησης

Η «Κάτω Εστία»

Το 1907 ιδρύεται το βαμβακοκλωστήριο από τον Ηρακλή Χατζηδημούλα, το οποίο κτίσθηκε στη θέση Άγιος Λουκάς ή Κάτω Γκουραντζού, ύστερα από άδεια που δόθηκε με το 273 σουλτανικό (φιρμάνι), το οποίο εκδόθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 25 Αυγούστου 1907. Οι κτιριακές εγκαταστάσεις του εργοστασίου βρίσκονται στην άκρη ενός ποταμού. Κυρίαρχη θέση κατέχει ο επιμήκης ορθογώνιος όγκος του χώρου παραγωγής, ο οποίος σήμερα εμφανίζεται αλλοιωμένος μετά από μεταγενέστερες επεμβάσεις.

Μικρότερα κτίσματα, ελεύθερα στο χώρο του εργοστασίου, στεγάζουν τα γραφεία και τους ξενώνες για τους εργάτες που δουλεύουν εκεί καθώς η επιστροφή στην πόλη ήταν εκείνα τα χρόνια δύσκολη. Στον αρχικό εξοπλισμό του κλωστηρίου αποτελούσαν 7 κλώστριες, ενώ το σύστημα υδροκίνησης διέθετε 2.800 ατράκτους. Το 1914 οι κλώστριες γίνονται 15 και οι άτρακτοι 6.000. Όλα τα μηχανήματα είναι του αγγλικού οίκου Howard & Bullough Ltd.

Η «Άνω Εστία»

Αργότερα αφού η παραγωγή αυξήθηκε και η ζήτηση μεγάλωσε η εταιρεία αποφάσισε την ανέγερση μιας ακόμη εργοστασιακής μονάδας αυτή τη φορά στην ακρόπολη της Έδεσσας δίπλα στο πάρκο των Καταρρακτών. Η κίνηση του εργοστασίου αυτού γινόταν με ρεύμα που παρήγαγε η Κάτω Εστία. Οι κτιριακές εγκαταστάσεις οργανώνονται γύρω από το διώροφο επιμήκη ορθογώνιο όγκο του κλωστηρίου - υφαντηρίου που ενσωματώνεται στην κλίση του εδάφους και δημιουργεί δύο επίπεδα ανάπτυξης του εργοστασίου. Στο ισόγειο (α΄ επίπεδο), οργανώνεται το υφαντήριο, ενώ στον όροφο (ισόγειο για το β' επίπεδο), το κλωστήριο και η προετοιμασία για το υφαντήριο. Δίπλα στον κύριο αυτόν όγκο του εργοστασίου βρίσκεται το λεβητοστάσιο, δυο σωλήνες έδιναν θέρμανση και υγρασία στο υφαντήριο, αλλά ο λέβητας χρησίμευε κύρια για την παροχή ατμού (αρχικά υπόγεια).

Το εργοστάσιο είχε δύο εξωτερικές εισόδους, ώστε να είναι δυνατή η πρόσβαση και στα δυο επίπεδα ανάπτυξης του. Τα παλιά γραφεία βρίσκονταν στο β' επίπεδο του εργοστασίου, δίπλα στην κύρια είσοδο. Αργότερα τα γραφεία στεγάστηκαν σε νέο κτίσμα από μπετόν που κτίσθηκε σε μικρή απόσταση από αυτά. Το εργοστάσιο αυτό παρήγαγε δίμιτο, φανέλλα (άσπρη) και κάμποτο. Τον μηχανικό του εξοπλισμό τον αποτελούσαν 7 πάγκοι (κλώστριες), ενώ του υφαντήριου 114 αργαλειοί αγγλικού τύπου Dikinson, Hatersley και Hakey. Στη συνέχεια, όλος ο εξοπλισμός πουλήθηκε στη ΒΙΟΧΑΛΚΟ και αντικαταστάθηκε με πιο σύγχρονο.

Παρακμή 1947-1956

Στη συνέχεια το εργοστάσιο εξελίσσεται από τα καλύτερα της πόλης, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου όπως και όλες οι άλλες βιομηχανίες της πόλης, αλλά μετά από διαφωνίες μετόχων και της καταστροφικής πυρκαγιάς της Βιομηχανίας το 1956 η εταιρεία χρεοκοπεί και οι μονάδες βάζουν λουκέτο. Ιδιαίτερα εκείνη την περίοδο σχεδόν όλα τα εργοστάσια έκλεισαν αφήνοντας στον δρόμο 2.000 εργάτες που οι οποίοι αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στη Γερμανία για δουλειά.

Αξιοποίηση

Στις αρχές του 2000 το «Ευρωπαϊκό πρόγραμμα ανάδειξης των Καταρρακτών» συμπεριλάμβανε τη μία από τις δυο μονάδες (Άνω Εστία) για μετατροπή του χώρου σε χώρο συνεδριάσεων. Όμως λόγο έλλειψης χρημάτων και αναγκαστικής απένταξης από το πρόγραμμα άφησε το κτήριο να ρημάζει ακόμη. Το 2010 εντάχθηκε στο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων με χορηγό όμως ιδιώτη για τη δημιουργία ξενοδοχειακής μονάδας ή οποία αναμενόταν να ολοκληρωθεί το Φθινόπωρο του 2018.

Κατά τη διάρκεια της επένδυσης συνέβαλαν και πολλά προβλήματα, όπως έλλειψη πόρων, καθίζηση του εδάφους, ανικανότητα χορηγού αλλά και η στατικότητα του κτηρίου, κατέστησαν την επένδυση χρονοβόρα. Επίσης, κατά τη διάρκεια 2014-2016 υπήρξε στάση των εργασιών λόγο έλλειψης πόρων, αλλά ύστερα υπήρξε προσφυγή του Δήμου στο Υπουργείο Οικονομικών και από τότε η επένδυση συνεχίζεται και αναμένεται να ολοκληρωθεί τέλη του 2018 αντί, όπως είχε σχεδιαστεί, το καλοκαίρι του 2015.