Η χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ
Η χαμένη τιμή της Katharina Blum ή: Πώς αναπτύσσεται η βία και πού μπορεί να οδηγήσει είναι ένα διήγημα του Χάινριχ Μπελ που δημοσιεύθηκε το 1974 και εξετάζει κριτικά τις πρακτικές της δημοσιογραφίας ταμπλόιντ και των ΜΜΕ.[1]
 | |
| Συγγραφέας | Χάινριχ Μπελ |
|---|---|
| Τίτλος | Die verlorene Ehre der Katharina Blum |
| Γλώσσα | Γερμανικά |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 1974 |
| Μορφή | μυθιστόρημα |
| Θέμα | Κίτρινος Τύπος History of Germany (1945–1990) |
| Τόπος | Δυτική Γερμανία |
| Βραβεία | Τα 100 βιβλία του Αιώνα |
| LC Class | OL15394878W |
| LΤ ID | 261921 |
| BL Class | 384756 |
| Πρώτη έκδοση | Kiepenheuer & Witsch |
| δεδομένα () | |
Στην ιστορία, ο Μπελ περιγράφει πώς μια προηγουμένως αθώα γυναίκα, η Καταρίνα Μπλούμ, γίνεται θύμα του κίτρινου τύπου λόγω της φιλίας της με έναν εγκληματία. Στο διήγημα περιγράφεται κυρίως μια εφημερίδα που ονομάζεται απλά και μόνο ZEITUNG (η εφημερίδα). Σε μια εισαγωγική παρατήρηση, ο Böll εξηγεί:[2]
Personen und Handlung dieser Erzählung sind frei erfunden. Sollten sich bei der Schilderung gewisser journalistischer Praktiken Ähnlichkeiten mit den Praktiken der Bild-Zeitung ergeben haben, so sind diese Ähnlichkeiten weder beabsichtigt noch zufällig, sondern unvermeidlich.
Τα άτομα και οι δράσεις αυτής της αφήγησης είναι φανταστικά. Οποιαδήποτε ομοιότητα με τις πρακτικές της εφημερίδας Bild δεν είναι ούτε τυχαία ούτε σκόπιμη, είναι απλά αναπόφευκτη.— Heinrich Böll
Σε έναν επίλογο για το βιβλίο που γράφτηκε σε μεταγενέστερη έκδοση, ο ίδιος ο Heinrich Böll περιγράφει το διήγγημά του ως λίβελο, ο οποίος, κατά τη γνώμη του, είχε ως στόχο να επισημάνει τον αρνητικό, εντεινόμενο ρόλο του κίτρινου τύπου σε σχέση μεταξύ άλλων και με την τρομοκρατία της Φράξιας Κόκκινος Στρατός. Λόγω παλαιότερων, παρεξηγημένων ή εσκεμμένα παρερμηνευμένων δημοσιεύσεων, ο Böll είδε τον ίδιο τον εαυτό του ως θύμα μιας εκστρατείας των μέσων ενημέρωσης που τον χαρακτήρισε ως «υποστηρικτή» των τρομοκρατών.[3]
Με 2,7 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως (μέχρι το 2017), το διήγημα αποτελεί το έργο του Böll με τις περισσότερες πωλήσεις.[4]
Υπόθεση του διηγήματος Επεξεργασία
Η 27χρονη οικιακή βοηθός Καταρίνα Μπλουμ συναντιέται με τον Λούντβιχ (Γκέτεν) σε ένα καρναβάλι και τον ερωτεύεται. Στη συνέχεια περνούν τη νύχτα μαζί στο διαμέρισμα της. Ο Γκέτεν είναι ύποπτος ληστείας τράπεζας, φόνου και τρομοκρατίας. Η αστυνομία τον παρακολουθεί για να βρει τις επαφές του. Το πρωί εισβάλλει στο διαμέρισμα. Η Καταρίνα θεωρείται ότι βοήθησε τον Γκέτεν να δραπετεύσει το βράδυ και για τον λόγο αυτόν συλλαμβάνεται και ανακρίνεται προσωρινά.
Η Εφημερίδα (ZEITUNG) παρουσιάζει την υποψία εναντίον του Γκέτεν ως γεγονός. Ωστόσο στην πραγματικότητα, η υποψία είναι λανθασμένη: ο Γκέτεν έχει μεν διαρρήξει ένα χρηματοκιβώτιο του στρατού, έχει πλαστοποιήσει έγγραφα και έχει κλέψει όπλα, αλλά δεν διέπραξε δολοφονία ή ληστεία τραπεζών ούτε είναι τρομοκράτης. Η Εφημερίδα απεικονίζει την Καταρίνα ως συνεργό του και «πορνίδιο». Ισχυρίζεται ότι τον γνώριζε τον Γκέτεν, καθώς συγκάτοικοι της πολυκατοικίας της είπαν στην αστυνομία ότι δεχόταν «επισκέψεις κυρίων». Στην πραγματικότητα ο «κύριος» που την επισκεπτόταν είναι ένας πολύ γνωστός βιομήχανος που συνάντησε η Καθαρίνα στον εργοδότη της. Παρόλο που ποτέ δε δέχθηκε τις προτάσεις του, αυτός δεν σταμάτησε να την παρενοχλεί.
Η Εφημερίδα παραποιεί τις δηλώσεις των ανθρώπων που γνωρίζουν την Καταρίνα. Για παράδειγμα, ο χαρακτηρισμός «Η Καταρίνα είναι ένα έξυπνο και δροσερό άτομο» στην Εφημερίδα γίνεται «ψυχρή υπολογίστρια». Η πρόταση "Εάν η Καθαρίνα είναι ριζοσπαστική, τότε είναι ριζοσπαστικά πρόθυμη να βοηθήσει, συστηματική και έξυπνη" διαστρέφεται από την Εφημερίδα και γίνεται "Η Καταρίνα είναι μια ριζοσπάστρια εξτρεμίστρια που μας εξαπατά με την πονηριά της". Ο αρθρογράφος της εφημερίδας Βέρνερ Τότκες ισχυρίζεται ότι επισκέφθηκε την ετοιμοθάνατη μητέρα της Καταρίνα και της παρουσιάσε αυτούς τους ισχυρισμούς εναντίον της κόρης της. Την επόμενη μέρα η μητέρα πεθαίνει. Ως αποτέλεσμα των άρθρων της Εφημερίδας, η Καταρίνα βομβαρδίζεται με προσβλητικές, μισητές και άσεμνες τηλεφωνικές κλήσεις και επιστολές. Η Καταρίνα, η νεαρή γυναίκα που μέχρι πρότινος ήταν πλήρως ενταγμένη στην κοινωνία γίνεται μια περιφρονημένη ξένη. Όταν κάποιος της υποδεικνύει ότι υπάρχουν και άλλες εφημερίδες που αναφέρουν τα γεγονότα με ορθότερο τρόπο, αυτή απαντά: «Μα όλοι οι άνθρωποι που γνωρίζω διαβάζουν την Εφημερίδα!"
Μετά τη σύλληψη του Γκέτεν, η Καταρίνα κλείνει ραντεβού με τον Τότγκες με το πρόσχημα όιι θέλει να του δώσει συνέντευξη. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης αυτός της επιτίθεται σεξουαλικά (όπως και άλλοι άντρες πριν απ'αυτόν), λέγοντάς της ταυτόχρονα: "τι με κοιτάς έτσι μωράκι μου; έλα να το κάνουμε, μια χαρά θα'ναι!" Ως αντίδραση η Καταρίνα τον σκοτώνει με ένα πιστόλι. Στη συνέχεια περιπλανιέται στην πόλη, προσπαθώντας μάταια να νοιώσει τύψεις. Στο τέλος παραδίδεται στην αστυνομία.
Υπόβαθρο Επεξεργασία
Ο Χάινριχ Μπελ υπήρξε ο ίδιος θύμα του κίτρινου τύπου. Το 1972 είχε δημοσιεύσει στο περιοδικό Der Spiegel ένα άρθρο για την ηγέτιδα της RAF Ουλρίκε Μάινχοφ με τον τίτλο «Θέλει η Ουλρίκε απονομή χάριτος ή προσωπικής ασφάλειας;» στο οποίο ασκούσε κριτική τόσο στην τρομοκρατική οργάνωση όσο και στον κιτρινισμό του τύπου, στην περίπτωση αυτή σε δημοσιεύσεις του τύπου σχετικά με την τρομοκρατία. Το άρθρο αποτέλεσε αφορμή για μιαν εκστρατεία δυσφήμισης ενάντια στο πρόσωπό του, κυρίως βέβαια από τον κίτρινο τύπο και την κύρια εκπροσώπησή του στη Γερμανία, την εφημερίδα Bild, στην οποία χαρακτηριζόταν υποστηρικτής της τρομοκρατίας.[3]
Die Gewalt von Worten kann manchmal schlimmer sein als die von Ohrfeigen und Pistolen.
Η βία των λέξεων μπορεί να είναι κάποιες φορές χειρότερη από ένα χαστούκι ή τη βία των όπλων.— Heinrich Böll, Συνέντευξη τον Οκτώβριο του 1974
Μέρος του υπόβαθρου της υπόθεσης, όπως τονίζει ο ίδιος ο Böll πολλές φορές στην αλληλογραφία του, είναι και η εκστρατεία δυσφήμισης ενάντια στον καθηγητή ψυχολογίας Peter Brückner, ο οποίος δίδασκε στο Ανόβερο και ο οποίος κάποτε φιλοξένησε την Ουλρίκε Μάινχοφ για μια νύχτα.[εκκρεμεί παραπομπή]
Υποδοχή του βιβλίου Επεξεργασία
Ο Χάινριχ Μπeλ δέχθηκε έντονη επίθεση τόσο από δημοσιογράφους όσο και από πολιτικούς μετά τη δημοσίευση του διηγήματος και κυρίως μετά την προβολή της αντίστοιχης ταινίας. Στην εφημερίδα die Welt, για παράδειγμα, που ανήκει στον ίδιο εκδοτικό οίκο με την Bild, γράφτηκε πως: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Böll συνέβαλε περισσότερο από κανέναν στη δημιουργία της συμμορίας (σημείωση: εννοεί τη RAF). Το βιβλίο του περιγράφει πώς δολοφονείται ένας δημοσιογράφος της «Bild»."[5]
Ο αργότερα ομοσπονδιακός πρόεδρος της Γερμανίας Καρλ Κάρστενς (CDU) ήταν επίσης πολύ επικριτικός. Προφανώς αγνοώντας στοιχειώδη γεγονότα και το περιεχόμενο του βιβλίου, κάλεσε το γερμανικό λαό "να αποστασιοποιηθεί από την τρομοκρατία, και ιδίως από τον συγγραφέα Heinrich Böll, ο οποίος πριν από λίγους μήνες με το ψευδώνυμο Katharina Blüm { sic } έγραψε ένα βιβλίο που δικαιολογεί τη βία." Αυτό το ατόπημα εξέθεσε τον Carstens. Κατόπιν αιτήματος του Böll, ο γραφίστας και πολιτικός ακτιβιστής Klaus Staeck σχεδίασε μια αφίσα, στην οποία ο Carstens απεικονίζεται καβάλα σε μιαν αγελάδα, με τον τίτλο «Ο καθηγητής Carstens αγωνίζεται για τη Γερμανία». Η πρόταση του Κάρστενς θεωρήθηκε εν μέρει ως χαρακτηριστική της ποιότητας της κριτικής ενάντια στον Böll. Ο Staeck έγραψε αργότερα για το faux pas του Carstens ότι αυτή ήταν «μία από αυτές τις αξέχαστες προτάσεις από την εποχή του γερμανικού φθινοπώρου, γεμάτη άγνοια και ακόμη και βλακεία».[6] Από την άλλη πλευρά, ο Μπολ αντάλλαξε επιστολές με πιο συμφιλιωτικό τόνο με τον Χριστιανοκοινωνικό διανοούμενο και τότε υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού της Βαυαρίας Χανς Μάιερ.[7]
Λίγο μετά τη δημοσίευσή του, το διήγημα ενσωματώθηκε στην ύλη του σχολικού μαθήματος της λογοτεχνίας σε πολλές ομοσπονδιακές πολιτείες της Γερμανιας.[8]
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ «»Soviel Liebe auf einmal. Will Ulrike Meinhof Gnade oder freies Geleit?« (1972)» (στα Γερμανικά). Heinrich Böll Stiftung. 22 Ιανουαρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2021.
- ↑ «»Die verlorene Ehre der Katharina Blum« (1974)» (στα Γερμανικά). Heinrich Böll Stiftung. 22 Ιανουαρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2021.
- ↑ 3,0 3,1 «»Soviel Liebe auf einmal. Will Ulrike Meinhof Gnade oder freies Geleit?« (1972)» (στα Γερμανικά). Heinrich Böll Stiftung. 22 Ιανουαρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2021.
- ↑ Ralf Schnell. Heinrich Böll und die Deutschen (στα Γερμανικά). Κολωνία. σελ. 213.
- ↑ Enno von Löwenstern στην: Die Welt, 29 Μαΐου 1978 (Γερμανικά)
- ↑ Klaus Staeck: Er fehlt! Αρχειοθετήθηκε 2016-01-04 στο Wayback Machine. In: Berliner Zeitung. 22. Juli 2010.
- ↑ Hans Maier, Böse Jahre, gute Jahre. Ein Leben 1931ff. Beck Verlag, München 2013, S. 376–377.
- ↑ [1] Αρχειοθετήθηκε 2020-06-15 στο Wayback Machine. SWR 2: „Klassiker der Schullektüre - Heinrich Böll - Die verlorene Ehre der Katharina Blum“