Βικιπαίδεια

Θεοφάνης Ομολογητής

Ο Θεοφάνης Ομολογητής (περ. 760[1] - 12 Μαρτίου 817[1] ή 818[1]) ήταν Βυζαντινός μοναχός (ηγούμενος) και χρονογράφος, υπέρμαχος της εικονολατρίας.

Θεοφάνης ο Ομολογητής
Ομολογητής
Γέννησηπερ. 760[1]
Κωνσταντινούπολη
Κοίμηση12 Μαρτίου 817[1] ή 818[1]
Σαμοθράκη
Τιμάται απόΡωμαιοκαθολική Εκκλησία
Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία
Εορτασμός12 Μαρτίου
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Βίος

Επεξεργασία

Γεννήθηκε περί το 760 μ.Χ. και καταγόταν από πλούσια και αριστοκρατική γενιά. Έμεινε ορφανός από τον πατέρα του Ισαάκ και τον μεγάλωσε η μητέρα του Θεοδότη. Παντρεύτηκε σε νεαρή ηλικία,[2] χωρίς να το θέλει, και έζησαν με τη σύζυγό του Μεγαλώ (μετέπειτα μοναχή Ειρήνη) για 8 χρόνια εν παρθενία. Κατόπιν συμφώνησαν με τη σύζυγό του (στα χρόνια της βασιλείας Ειρήνης της Αθηναίας και του υιού της Κωνσταντίνου) να ακολουθήσουν και οι δύο το μοναχικό βίο.

 
Κοντά στην Κύζικο, πόλη της Μυσίας ήταν το μοναστήρι του Θεοφάνη

Έλαβε το μοναχικό σχήμα στο μοναστήρι Πολίχινον (ή Πολυχρόνιον) στο όρος Σιγριανή,[3] κοντά στην Κύζικο, στην μικρασιατική πλευρά της θάλασσας του Μαρμαρά, όπου αργότερα έγινε ηγούμενος.

 
Ο Ναός της του Θεού Σοφίας στη Νίκαια της Μικράς Ασίας, όπου συνήλθε η Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος το 787.

Πήρε μέρος στις εργασίες της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου στη Νίκαια της Βιθυνίας, στο Ναό της Αγίας Σοφίας, το 787 μ.Χ., κατόπιν αίτησης του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ταρασίου, όπου αποφασίστηκε η αναστήλωση των εικόνων και η καταδίκη της Εικονομαχίας.

Μετά την επιστροφή του, στο μοναστήρι της Σιγριανής εγκατέστησε άλλον ηγούμενο κι αυτός ίδρυσε άλλο μεγαλύτερο μοναστήρι,[4] το επονομαζόμενο του Μεγάλου Αγρού[5] στη μικρασιατική νήσο Καλώνυμο ή Καλόλιμνο (στη θάλασσα του Μαρμαρά), στο οποίο και έγινε ηγούμενος. Παράλληλα ασχολήθηκε με τη συγγραφή, την καλλιγραφία και την αντιγραφή κωδίκων.

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Λέοντα Ε’ με την επανέναρξη των εικονομαχικών διώξεων ο Θεοφάνης, που ήταν σοβαρά άρρωστος στα νεφρά, κλείστηκε στη φυλακή δύο χρόνια για τα εικονολατρικά του φρονήματα[6] και κατόπιν εξορίστηκε από τους εικονομάχους στη Σαμοθράκη όπου και πέθανε[7] το 815 ή κατ'άλλους το 818.[8]

Ανακηρύχτηκε άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας και η μνήμη του τιμάται στις 12 Μαρτίου.

Έργο

Επεξεργασία

Το πιο γνωστό του έργο είναι η Χρονογραφία, η εξιστόρηση δηλαδή των ιστορικών γεγονότων από την εποχή της ανάρρησης του Διοκλητιανού το 284 μ.Χ. έως και την πτώση του Μιχαήλ Α΄ (813 μ.Χ). Το έργο του, γραμμένο από την οπτική γωνία των εικονόφιλων, αποτελεί τη σημαντικότερη ιστορική πηγή γι' αυτή την ιστορική περίοδο.

Το απολυτίκιο της εορτής του

Επεξεργασία

Θεῶ τῷ ἐν σώματι ἐπιφανέντι ἡμῖν ὁσίως ἐλάτρευσας δι’ ἐναρέτου ζωῆς, Θεόφανες ὅσιε· πᾶσαν γὰρ τὴν προσοῦσαν ὕπαρξιν ἀπορρίψας, ἄθλους ὁμολογίας τῇ ἀσκήσει συνάπτεις· ἐντεῦθεν δι’ ἀμφοτέρων φαίνεις τοῖς πέρασι.

[9]Το έργο του Θεοφάνη του Ομολογητή σε νεοελληνική μετάφραση

Επεξεργασία
  • Θεοφάνης ο Ομολογητής, Χρονογραφία τομ.Α, Β, Γ, μτφρ. αρχιμ. Ανανίας Κουστένης, εκδ. Αρμός, Αθήνα 2007

Υποσημειώσεις

Επεξεργασία
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Každan, Aleksandr Petrovič (1991). «Theophanes the Confessor». The Oxford dictionary of Byzantium. New York Oxford: Oxford university press. σελ. 2063. ISBN 0195046528. 
  2. ↑ Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης, Συναξαριστής: «Ὅταν δὲ ἀπέθανεν ὁ πατήρ του, ἔλαβε γυναῖκα διὰ γάμου χωρὶς νὰ θέλῃ, ἀναγκασθεὶς ἀπὸ τὴν μητέρα του, συνέζησε δὲ μὲ τὴν γυναῖκα του χρόνους ὀκτὼ»
  3. ↑ Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης, Συναξαριστής: «Σιγριανή, ἄλλοι μὲν λέγουσιν ὅτι εἶναι ἡ ἐν τῇ Μηδείᾳ εὑρισκομένῃ. Ἄλλοι δὲ πιθανώτερον καὶ ὁμοιαληθέστερον λέγουσιν ὅτι εἶναι ἡ ἐν τῇ Μυτιλήνῃ εὑρισκομένῃ. Ἐν τῇ Μυτιλήνη γὰρ εὑρίσκεται κάβος καὶ ἀκρωτήριον, Σίγρι ὀνομαζόμενον, ἐν τῷ ἀκρωτηρίῳ δὲ τούτῳ εὑρίσκεται ὄρος. Ἐν δὲ τῷ ὄρει εὑρίσκεται Μοναστήριον Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, εἰς τὸ ὁποῖον ἔγινε Μοναχὸς ὁ Ἅγιος οὗτος Θεοφάνῃς. Πιθανωτέρα δὲ εἲναι ἡ τοιαύτη γνώμη, καθότι ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ὁσίου καὶ μεγάλου Ἰωαννικίου τοῦ ἐν τῷ Ὀλύμπῳ γράφεται ὅτι αὐτὸς ἔπηγεν ἀπὸ τὸν Ὄλυμπον εἰς τὴν Σιγριανήν, καὶ ἐπροσκύνησε τὸ λείψανον τοῦ Ἁγίου τούτου Θεοφάνους, τὸ ὁποῖον φαίνεται ὅτι μετεκομίσθη ἀπὸ τὴν Σαμοθράκην, ὅπου ἐτελεύτησεν, εἰς τὸ ἐν τῇ Σιγριανῇ Μοναστήριον. Καὶ ὅτι ἐπιστρέφων εἰς τὸν Ὄλυμπον, ἐπέρασεν ἀπὸ τὴν νῆσον Θάσον, καὶ διὰ προσευχῆς του ἐδίωξε τὰ ἐν αὐτῇ κατοικοῦντα ὀφίδια. Ὅθεν πιθανώτερον εἶναι ὅτι ἡ Σιγριανὴ εὑρίσκετο εἰς τὴν Μυτιλήνην παρὰ εἰς τὴν Μήδειαν»
  4. ↑ Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης, Συναξαριστής: «Μετὰ δὲ ἓξ χρόνους ἀναχωρήσας ἀπὸ τὸ Μοναστήριον ἐκεῖνο, ἐπῆγεν εἰς τὸ νησὶ τὸ ὀνομαζόμενον Καλώνυμος, τὸ ὁποῖον κοινῶς λέγεται Καλόλιμνος, καὶ ὑπόκειται εἰς τὸν Νικομηδείας. Εἰς ταύτην δὲ κτίσας μεγάλον Μοναστήριον, πάλιν ἐγύρισεν εἰς τὸ βουνὸν τῆς Σιγριανῆς»
  5. ↑ Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης, Συναξαριστής: «Ποῖος δὲ εἶναι ὁ μέγας ἀγρὸς οὐκ οἴδαμεν, καίτοι πολλὰ περὶ τούτου ἐξετάσαντες»
  6. ↑ Νικόδημος ο Αγιορείτης, Συναξαριστής: «Ταῦτα ἀκούσας ὁ τύραννος, φέρει τὸν Ἅγιον εἰς τὰ βασιλικὰ ὀσπήτια, τὰ ὀνομαζόμενα τοῦ Ἐλευθερίου, καὶ κλείει αὐτὸν μέσα εἰς ἕνα ὀσπήτιον σκοτεινότατον. Ἔπειτα ἐκατάστησε φύλακας, διὰ νὰ μὴ ἀφήσουν τινὰ νὰ τὸν ὑπηρετήσῃ. Εἰς τὸν τοιοῦτον λοιπὸν ἐγκλεισμὸν διαπεράσας ὁ Ἅγιος δύω χρόνους, καὶ ὑπομείνας γενναίως κάθε θλῖψιν καὶ στενοχωρίαν, ἐντροπίασε καὶ εἰς τοῦτο τὸν τύραννον.
  7. ↑ Νικόδημος ο Αγιορείτης, Συναξαριστής: «Διότι εἰκοσιτρεὶς μόνον ἡμέρας μετὰ τὴν ἐξορίαν ἐποίησεν ὁ Ἅγιος εἰς τὴν νῆσον ταύτην καὶ, οὕτω παραδοὺς τὴν ψυχὴν του ὁσίως καὶ εἰρηνικῶς εἰς χεῖρας Θεοῦ, ἔλαβε τὸν τῆς ὁμολογίας στέφανον. Ἀφίνω δὲ να λέγω ἀπὸ πόσας εὐλογίας ἐγέμωσε τὴν Σαμοθράκην...
  8. ↑ Συναξαριστής
  9. ↑ Κουστενης, Ανανίας. Θεοφάνης ομολογητής χρονογραφία. Αρμός. Βιβλίο Ε παράγραφος 11 

Βιβλιογραφία

Επεξεργασία
  • Άγιος Νικόδημος Αγιορείτης, Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, τ. Β’, εκδ. Δόμος, 2005, ISBN 978-960-353-121-0
  • Vita Theophanes confesor (BHG 1787z) = Βίος τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν καὶ ὁμολογητοῦ Θεοφάνους· ποίημα Μεθοδίου πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, ed. V.V.Latysev
  • Vita Theophanes confesor (BHG 1791) = Βίος καὶ πολιτεία τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Θεοφάνους τοῦ ὁμολογητοῦ, ed. K. Krumbacher

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Θεοφάνης_Ομολογητής&oldid=10426398"