Ιερός Ναός Παναγίας Δεμερλιώτισσας
Συντεταγμένες: 39°19′19″N 22°14′37″E / 39.3219897°N 22.2436781°E
Ο Ιερός Ναός Παναγίας Δεμερλιώτισσας είναι ένα μεταβυζαντινό θρησκευτικό μνημείο της περιοχής των Φαρσάλων. Πιο συγκεκριμένα, βρίσκεται στον Σταυρό, ένα χωριό που απέχει 15 χιλιόμετρα από την πόλη των Φαρσάλων. Είναι ένα προσκύνημα, το οποίο ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων και πανηγυρίζει κάθε χρόνο στις 23 Αυγούστου.[1]
| Ιερός Ναός Παναγίας Δεμερλιώτισσας | |
|---|---|
 | |
  Ιερός Ναός Παναγίας Δεμερλιώτισσας | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 39°19′16″N 22°14′35″E |
| Τοποθεσία | Σταυρός Φαρσάλων |
| Χώρα | Ελλάδα |
| δεδομένα (π) | |
Όνομα Επεξεργασία
Η τούρκικη ονομασία του χωριού ήταν Δεμερλί και για αυτόν τον λόγο ο ναός έχει τη συγκεκριμένη ονομασία.[1]
Περιγραφή Επεξεργασία
Ο ναός της Παναγίας Δεμερλιώτισσας είναι πιο χαμηλός από την επιφάνεια του εδάφους και υπάρχουν μερικά σκαλιά τα οποία οδηγούν στην είσοδό του.[2] Ο τύπος του ναού είναι τρίκλιτη βασιλική με εξωνάρθηκα.[3] Το κύριο μέρος των ναών αυτού του τύπου, χωρίζεται με δύο σειρές από κίονες σε τρία μέρη, τα «κλίτη».[4]Έτσι και ο ναός της Παναγίας Δεμερλιώτισσας χωρίζεται με ξύλινους στύλους σε τρία ψευδοκλίτη εκ των οποίων το μεσαίο στεγάζεται με καμάρα.[3] Ο εξωνάρθηκας, που όπως προαναφέρθηκε υπάρχει στην εκκλησία, είναι ένας χώρος με στέγαστρο που βρίσκεται στη δυτική πλευρά των ναών πριν τον εσωνάρθηκα.[5] Σε αυτόν τον χώρο λοιπόν, στον εξωνάρθηκα της εκκλησίας της Παναγίας Δεμερλιώτισσας, υπάρχουν αλυσίδες με τις οποίες παλιότερα έδεναν τους ανθρώπους που ήταν ψυχικά ασθενείς.[2] Στην ίδια αυλή στην οποία βρίσκεται ο ναός, υπάρχουν κελιά στα οποία μπορούν να φιλοξενούνται οι άνθρωποι που επισκέπτονται την Παναγία. Τα κελιά που υπάρχουν σήμερα, χτίστηκαν πρόσφατα, επειδή τα προηγούμενα καταστράφηκαν από τον σεισμό του 1954.[2]
Ιστορία Επεξεργασία
Καθώς μπαίνουμε στην εκκλησία από τη νότια πλευρά, παρατηρούμε στο πάνω μέρος μία επιγραφή η οποία μας δίνει πληροφορίες για την ιστορία του μνημείου. Μία από τις πληροφορίες είναι ότι χτίστηκε το 1778 και η αγιογράφηση έγινε μετά από οκτώ χρόνια, το 1786. Η αγιογράφηση έγινε από τους καλλιτέχνες Γεώργιο Γεωργίου και Γεώργιο Αναγνώστου οι οποίοι έχουν αγιογραφήσει και άλλα θρησκευτικά μνημεία και τα έξοδα αυτής της διαδικασίας είχαν αναλάβει ευσεβείς χριστιανοί, ιερείς και ο επίτροπος του ναού.[6]
Αγιογράφηση Επεξεργασία
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τοιχογραφίες που διακοσμούν τον ναό οι οποίες χωρίζονται σε πέντε ζώνες. Στρέφοντας το βλέμμα προς την ανώτερη ζώνη, παρατηρούμε ότι αποτελείται από παραστάσεις των Παθών και της Ανάστασης του Χριστού. Ακριβώς από κάτω, απεικονίζονται οι 24 οίκοι του Ακάθιστου Ύμνου, λίγο πιο χαμηλά διακρίνουμε σειρά Αγίων σε μετάλλια και στην τέταρτη ζώνη δεσπόζουν ολόσωμοι Άγιοι. Από την κατώτερη ζώνη, σώζεται μόνο ένα μικρό κομμάτι. Επίσης, στη δυτική πλευρά του ναού, υπάρχει τοιχογραφία στην οποία απεικονίζεται η Κοίμηση της Θεοτόκου και σκηνές από τη ζωή της.[7]
Η αγιογράφηση στο ιερό περιλαμβάνει θέματα της Παναγίας με τους ιεράρχες και τη Θεία Λειτουργία αλλά και «σύνολο θαυμάτων του Χριστού και σκηνών της Παλιάς Διαθήκης, όπως οι τρείς Παίδες εν τη Καμίνω, η Θυσία του Αβραάμ, ο Δανιήλ στον λάκκο των Λεόντων, το όραμα της Βάτου από τον Μωυσή, ενώ κυριαρχούν στο ανώτερο τμήμα του Ανατολικού τοίχου πέντε σκηνές με τον ύμνο Άξιον Εστί, προς τιμήν της Θεοτόκου».[6] Η αποτύπωση του «Άξιον Εστί» δεν είναι κάτι που γίνεται συχνά, αλλά είναι χαρακτηριστικό των αγιογράφων της Παναγίας Δεμερλιώτισσας. Πιο συγκεκριμένα, η αποτύπωση του «Άξιον Εστί», γίνεται σε πέντε σκηνές στις οποίες παρουσιάζεται η Θεοτόκος στον θρόνο και γύρω της οι πιστοί να την προσκυνούν.[6]
Τέμπλο Επεξεργασία
Το τέμπλο έχει σκαλιστεί πάνω σε ξύλο και η χρονολογία της κατασκευής του τοποθετείται από το 1825 έως το 1850. Κοιτώντας τις μεγάλες εικόνες που υπάρχουν σε αυτό, βλέπουμε τις μορφές διαφόρων Αγίων, της Παναγίας και του Χριστού. Πάνω από αυτές παρατηρούμε δύο επιπλέον σειρές εικόνων που είναι πιο μικρές και αναπαριστούν Δεσποτικές γιορτές όπως η Ανάληψη του Χριστού, Θεομητορικές γιορτές όπως ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου και Αγίους. Επίσης, το τέμπλο διακοσμείται με σκαλιστά φυτά, ζώα και πτηνά και στην κορυφή του προβάλλει ο Σταυρός με τον Εσταυρωμένο Χριστό, αριστερά και δεξιά του οποίου στέκονται η Παναγία και ο Ευαγγελιστής Ιωάννης αντίστοιχα. Άξιο αναφοράς είναι και το γεγονός ότι στο τέμπλο υπάρχουν μέχρι και σήμερα κρίκοι που είχαν βάλει εκεί οι Τούρκοι, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, με σκοπό να δένουν σε αυτούς τα άλογά τους. Παρόλα αυτά, η Παναγία δεν τους άφησε να μετατρέψουν τον ναό σε στάβλο και έτσι τη στιγμή που οι Τούρκοι μπήκαν στον ναό μαζί με τα ζώα τους, οι καμπάνες άρχισαν να ηχούν δυνατά με αποτέλεσμα εκείνοι να μην προσπαθήσουν να κάνουν ξανά κάτι τέτοιο.[2]
Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Επεξεργασία
Σύμφωνα με την παράδοση, η εικόνα της Παναγίας στην οποία είναι αφιερωμένος ο ναός, έχει αγιογραφηθεί από τον Ευαγγελιστή Λουκά και έχει κοινά στοιχεία με την εικόνα της Παναγίας της Τήνου.[3] Δεν υπάρχουν όμως περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πώς βρέθηκε. Αυτό όμως που είναι γνωστό είναι η φήμη που έχει αποκτήσει το συγκεκριμένο προσκύνημα λόγω των θαυμάτων της Παναγίας. Πολλοί άνθρωποι έχουν θεραπευτεί με τη βοήθεια της Παναγίας Δεμερλιώτισσας και αυτό φανερώνεται και από τα αφιερώματα που υπάρχουν, αλλά και από τους πιστούς που σπεύδουν καθημερινά να προσκυνήσουν την εικόνα και να βρεθούν στον ιερό αυτόν ναό.[2] Επιπλέον, θαύματα αναφέρονται και από ζευγάρια, που ζητώντας το έλεος της Παναγίας κατάφεραν να αποκτήσουν παιδιά και να τα βαφτίσουν στο συγκεκριμένο προσκύνημα.[2]
Φωτοθήκη Επεξεργασία
-
Εξωνάρθηκας του Ιερού Ναού της Παναγίας Δεμερλιώτισσας -
Αλυσίδες στο δάπεδο του εξωνάρθηκα του Ιερού Ναού της Παναγίας Δεμερλιώτισσας -
Κελιά στον προαύλιο χώρο του Ιερού Ναού της Παναγίας Δεμερλιώτισσας
Δείτε επίσης Επεξεργασία
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ 1,0 1,1 «Tὸ Ἱερὸν Προσκύνημα τῆς Παναγίας «Δεμερλιωτίσσης»». Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2023.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Εγκόλπιον Ημερολόγιον 2021: Αφιερωμένο στο Iερό Προσκύνημα της Παναγίας «Δεμερλιωτίσσης ή Δεμερλιώτισσας». Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλιώτιδος & Φαναριοφερσάλων: ΣΑΪΤΗΣ.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Νούλα, Βάσω. «Ναός της Παναγίας Δεμερλιώτισσας στο Σταυρό Φαρσάλων». Δήμος Φαρσάλων. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2023.
- ↑ Skoura, Amalia (11 Νοεμβρίου 2013). Βυζαντινή ναοδομία. https://www.academia.edu/5040674/%CE%92%CF%85%CE%B6%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%AE_%CE%BD%CE%B1%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CE%BC%CE%AF%CE%B1. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2023.
- ↑ «Λεξικό της κοινής νεοελληνικής». www.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2023.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Σδρόλια, Σταυρούλα (2016). «Εκκλησιαστική ζωγραφική της περιοχής Φαρσάλων». Στο: Νούλα, Βάσω. Τα Φάρσαλα και η ευρύτερη περιοχή τους: Ιστορικά και αρχαιολογικά δεδομένα από τους Προϊστορικούς έως τους νεώτερους χρόνους. Φάρσαλα: Δήμος Φαρσάλων. σελ. 219-228. ISBN 978-960-86196-2-3.
- ↑ Μπακαλέξης, Αχιλλέας (21 Αυγούστου 2018). «Η ιστορία της Παναγίας Δεμερλιώτισσας». www.eleftheria.gr. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2023.
Βιβλιογραφικές πηγές Επεξεργασία
- Εγκόλπιον Ημερολόγιον 2021: Αφιερωμένο στο Iερό Προσκύνημα της Παναγίας «Δεμερλιωτίσσης ή Δεμερλιώτισσας». Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλιώτιδος & Φαναριοφερσάλων: ΣΑΪΤΗΣ.
- Μπακαλέξης, Α. (2018). Η ιστορία της Παναγίας Δεμερλιώτισσας. ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ . Ανακτήθηκε, 30 Ιουλίου 2023.
- Νούλα, Β. (χ.χ.). Ναός της Παναγίας Δεμερλιώτισσας στο Σταυρό Φαρσάλων. Δήμος Φαρσάλων. Ανακτήθηκε, 30 Ιουλίου 2023.
- Πύλη για την Ελληνική γλώσσα. Ανακτήθηκε, 30 Ιουλίου 2023.
- Σδρόλια, Σ. (2016). Εκκλησιαστική ζωγραφική της περιοχής Φαρσάλων. Στο Β. Νούλα (επιμ.), Τα Φάρσαλα και η ευρύτερη περιοχή τους: Ιστορικά και αρχαιολογικά δεδομένα από τους Προϊστορικούς έως τους νεώτερους χρόνους: Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο Φαρσάλων, 1-3 Νοεμβρίου 2013: Πρακτικά(σ. 219-228). Φάρσαλα: Δήμος Φαρσάλων. Ανακτήθηκε, 30 Ιουλίου 2023.
- Σκούρα, Α. (2013). Βυζαντινή ναοδομία: Τύποι βυζαντινών ναών [Παρουσίαση]. Ανακτήθηκε, 30 Ιουλίου 2023.
- Tὸ Ἱερὸν Προσκύνημα τῆς Παναγίας «Δεμερλιωτίσσης» (2015). Ανακτήθηκε, 30 Ιουλίου 2023.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
«Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Αρχαιολογικοί Χώροι». odysseus.culture.gr.