Ιλ-Καντιλένα

Το Ιλ-Καντιλένα (μαλτέζικα: Il-Kantilena) είναι το παλαιότερο γνωστό λογοτεχνικό κείμενο στη Μαλτεζική γλώσσα. Χρονολογείται από τον 15ο αιώνα (όχι αργότερα από το 1485, καθώς ο θάνατος του συγγραφέα συνέβη πιθανώς την δεκαετία του 1470), αλλά δεν βρέθηκε παρά το 1966 ή το 1968 από τους καθηγητές Γκόντφρεϊ Βέττινγκερ και Φρ. Μ. Φσάντνι. Το ποίημα αποδίδεται στον Πιέτρου Καξάρο και καταγράφηκε από τον ανιψιό του Καξάρο, Μπραντάνο, στο συμβολαιογραφικό του μητρώο (Δεκέμβριος 1533-Μάιος 1563).

Το πρωτότυπο έγγραφο του Ιλ-Καντιλένα

Αν και γραμμένο στη μαλτέζικη γλώσσα στο λατινικό αλφάβητο, γράφτηκε σε μια πολύ πρώιμη φάση της γλώσσας, η οποία δεν είχε επηρεαστεί ακόμη πολύ από τα ιταλικά ή τα αγγλικά και είναι επομένως ένα παράδειγμα της ιστορικής μαλτέζικης γλώσσας. Αυτό το κείμενο περιέχει πολλά αραβικά μορφήματα. Οι μόνες λέξεις που προέρχονται από της ρωμανικές γλώσσες είναι οι vintura "τύχη", μερικές φορές μεταφράζεται στα ελληνικά ως μοίρα, και η et που σημαίνει "και". Γενικά, τα πρώιμα μαλτέζικα κείμενα περιέχουν πολύ μικρό μη-σημιτικό λεξιλόγιο. Ακόμη και σε μεταγενέστερα κείμενα, η ποίηση τείνει να χρησιμοποιεί περισσότερο λεξικό από τις Σημιτικές γλώσσες από ό, τι κάνει η γενική χρήση της γλώσσας.

Κείμενο

• Αρχική ορθογραφία

Xideu il cada ye gireni tale nichadithicum
Mensab fil gueri uele nisab fo homorcom
Calb mehandihe chakim soltan ui le mule
Bir imgamic rimitne betiragin mucsule
Fen hayran al garca nenzel fi tirag minzeli
Nitla vu nargia ninzil deyem fil bachar il hali.

Huakit hi mirammiti lili zimen nibni
Mectatilix mihallimin me chitali tafal morchi
fen timayt insib il gebel sib tafal morchi
vackit hi mirammiti.

Huakit by mirammiti Nizlit hi li sisen
Mectatilix li mihallimin ma kitatili li gebel
fen tumayt insib il gebel sib tafal morchi
Huakit thi mirammiti lili zimen nibni
Huec ucakit hi mirammiti vargia ibnie
biddilihe inte il miken illi yeutihe
Min ibidill il miken ibidil i vintura
haliex liradi ’al col xibir sura
hemme ard bayad v hemme ard seude et hamyra
Hactar min hedann heme tred mine tamara.

• Σύγχρονη ορθογραφία

Xidew il-qada, ja ġirieni, talli nħadditkom,
Ma nsab fil-weri u la nsab f’għomorkom
Qalb m’għandha ħakem, sultan u la mula
Bir imgħammiq irmietni, b’turġien muħsula,
Fejn ħajran għall-għarqa, ninżel f’taraġ minżeli
Nitla’ u nerġa’ ninżel dejjem fil-baħar il-għoli.

Waqgħet hi, imrammti, l’ili żmien nibni,
Ma ħtatlix mgħallmin, ’mma qatagħli tafal merħi;
Fejn tmajt insib il-ġebel, sibt tafal merħi;
Waqgħet hi, imrammti.

Waqgħet hi, imrammti, niżżlet hi s-sisien,
Ma ħtatlix l-imgħallmin, ’mma qatagħli l-ġebel;
Fejn tmajt insib il-ġebel, sibt tafal merħi;
Waqgħet hi, imrammti, l’ili żmien nibni.
U hekk waqgħet hi, imrammti! w erġa’ ibniha!
Biddilha inti l-imkien illi jewtiha;
Min ibiddel l-imkien ibiddel il-vintura;
Għaliex l-iradi għal kull xiber sura:
Hemm art bajda, w hemm art sewda u ħamra.
Aktar minn hedawn hemm trid minnha tmarra.

• النص بحروف عربية: Μεταγραφή στο αραβικό αλφάβητο

اشهدوا القضاء|القعدة يا جيراني ,تعالوا نحدّثكم,
ما انصاب في الواري ولا انصاب في عمركم
قلب ما عندهاش حاكم, سلطان ولا مولى
بير معمّق رماتني بدرجان مقسولة
فين حيران عالغرقة, ننزل في درج منزالي
نطلع ونرجع ننزل دايم في البحر العالي

وقعت هي مرمّتي, ليلي زمان نبني,
ما خطاتليش المعلمين أما قطعلي طَفَل مرخي
فين طمعت نصيب الجبل, صبت طَفَل مرخي
وقعت هي مرمّتي

وقعت هي مرمّتي, نزلت هي السّيسان
ما خطاتليش المعلمين أما قطعلي الجبل
فين طمعت نصيب الجبل, صبت طفل مرخي
وقعت هي مرمّتي, ليلي زمان نبني,
وهكّ وقعت هي, مرمّتي وارجع ابنيها
بدّلها انتِ للمكان اللّي يواتيها
من يبدل المكان يبدل ال"فنتورة"
علاش الأراضي على كل شبر صورة
فمّ (ثمّة) أرض بيضاء وفمّ أرض سوداء وحمراء
أكثر من هاذون فمّ تريد منها ثمرها| ثمرة

Προσεγγιστική ελληνική μετάφραση

Μαρτυρήστε τη δύσκολη θέση μου, φίλοι μου (γείτονες), όπως θα σας το αναφέρω:
[Τι] δεν υπήρξε ποτέ, ούτε στο παρελθόν ούτε στη διάρκεια της ζωής σας,
Μια [παρόμοια] καρδιά, αδιαίρετη, χωρίς άρχοντα ή βασιλιά (σουλτάνος)
Αυτό με έριξε κάτω σε ένα πηγάδι, με σπασμένες σκάλες
Όπου, θέλοντας να πνιγώ, κατεβαίνω τα βήματα της πτώσης μου,
Αναρριχάμαι ξανά και ξανά, πάντα αντιμέτωπος με την ανοιχτή θάλασσα.

Η (αυτή) έπεσε, το κτίριο μου, τα θεμέλιά του κατέρρευσαν.
Δεν ήταν λάθος των κατασκευαστών, αλλά ο βράχος έδωσε τη θέση του,
Όπου ήλπιζα να βρω βράχο, έβρισκα χαλαρά πηλό
Αυτό (αυτή) έπεσε, το οικοδόμημά μου, (αυτό) που είχα κτίσει για τόσο πολύ καιρό.

Και έτσι, το οικοδόμημά μου υποχώρησε και θα πρέπει να το κάνω ξανά,
Αλλάξτε το στη θέση που του ταιριάζει
Όποιος αλλάζει τη θέση του, αλλάζει τη μοίρα του!
για κάθε (κομμάτι γης), έχει το δικό του σχήμα (χαρακτηριστικά),
υπάρχει λευκή γη και υπάρχει μαύρη γη και κόκκινη
Αλλά πάνω απ 'όλα, (αυτό) που θέλετε από αυτό είναι ένας καρπός.

Δυσκολίες μετάφρασης

Η μοναδικότητα του κειμένου δυσχεραίνει τους μεταφραστές από τα αρχαία μαλτεζικά στα σύγχρονα μαλτεζικά. Στην πραγματικότητα, η μετάφραση ενός κείμενου είναι πολύ δύσκολη αν δεν υπάρχει ανάλογο έγγραφο. Η σύνταξη, η γραμματική οργάνωση, οι συζυγίες είναι στοιχεία που δυσκολεύουν την κατανόηση και επομένως τη μεταγραφή του κειμένου. Επιπλέον, μερικές λέξεις στο κείμενο είναι εντελώς ακατανόητες, απίθανο να σχετίζονται με τα σύγχρονα μαλτεζικά. Ακόμα και σήμερα οι γλωσσολόγοι δεν βρήκαν ικανοποιητική μεταγραφή για όλες. Οι Βέτινγκερ και Φσάντι έχουν δημοσιεύσει πολλές παραλλαγές του κειμένου.

Βιβλιογραφία

• Friggieri, Oliver (1994), «Main Trends in the History of Maltese Literature», Neohelicon 21 (2): 59–69, doi:10.1007/BF02093244 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Il Cantilena
• "Il-Kantilena ta' Pietru Kaxaru" ομιλία από την Akkademja tal-Malti στο Campus FM.
• Ιλ Καντιλένα: Πόσα μπορεί ένας σύγχρονος αποκρυπτογραφητής των Αραβικών. Είναι μια μετάφραση του Ιλ Καντιλένα χρησιμοποιώντας ομοιότητα με τα κλασσικά και σύγχρονα αραβικά, από ένα ομιλητή της αραβικής γλώσσας.
• Μέγιου γκιε μπιλ-Βαρντ ου Ζαχάρ, το δεύτερο παλαιότερο γνωστό έγγραφο στα μαλτεζικά (σχεδόν διακόσια χρόνια νεότερα από το Καντιλένα)