Κόλπος Καλλονής

Ο κόλπος Καλλονής της Λέσβου αποτελεί τον μεγαλύτερο από τους δύο φυσικούς κόλπους του νησιού. Βρίσκεται στο κέντρο του και συνδέεται με το Αιγαίο Πέλαγος μέσω ενός στενού διαύλου. Πρόκειται για έναν ρηχό κόλπο με μέσο βάθος τα 10 μέτρα, μέγιστο τα 25 μέτρα και έκταση που μετρά περίπου 110 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Κλίμα

Το κλίμα της περιοχής είναι μεσογειακό με βροχές να σημειώνονται το χειμώνα και ζέστη (ξηρή) το καλοκαίρι.

Οικολογική Σημασία

Ο κόλπος Καλλονής έχει αναγνωριστεί σε εθνικό και διεθνές επίπεδο για τη σημασία και την ανάγκη προστασίας του. Αυτή τον τοποθετεί ανάμεσα στις σημαντικές περιοχές για τα πουλιά (GR137 κόλπος Καλλονής) και στη ζώνη ειδικής προστασίας (παράκτιοι υγρότοποι κόλπου Καλλονής GR4110007) από το Δίκτυο NATURA 2000, ένα Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο. Εκεί σχηματίζονται υγροβιότοποι μεγάλης οικολογικής σημασίας, όπως οι Αλυκές της Καλλονής και της Σκάλας Πολυχνίτου, το έλος Παρακοίλων, Νυφίδας Πολυχνίτου και Σκάλας Καλλονής, οι εκβολές ποταμών Μάκαρα, Εννιά Καμάρες, Τσινιάς, Μυλοπόταμου, Αχλαδερής και Βούβαρης. Στην υδρολογική λεκάνη του κόλπου Καλλονής βρίσκονται καλλιεργούμενες εκτάσεις με οπωροκηπευτικά, βοσκοτόπια και δασικές εκτάσεις με πεύκα και ελαιόδενδρα. Το χώμα, το νερό και η ποικιλία μικροοργανισμών που αναπτύσσονται γύρω από τους υγρότοπους, κάνουν τις περιοχές γύρω από αυτούς ιδιαίτερα εύφορες και κατάλληλες για καλλιέργεια.

Άγρια Ζωή & Πανίδα

Οι υγροβιότοποι αυτοί είναι σημεία που διασχίζουν (ιδιαίτερα κατά τη μεταναστευτική περίοδο) ή όπου φωλιάζουν προστατευόμενα είδη πτηνών. Από τα κυριότερα είδη είναι οι ερωδιοί, οι μαυροπελαργοί, τα νανογλάρονα, ποταμογλάρονα και οι καστανόχηνες. Τα 66 από τα 134 είδη, που έχουν καταγραφεί, είναι αποδημητικά. Η γεωμορφολογία του κόλπου Καλλονής της χαρίζει ένα ασύγκριτο κάλλος και η βιοποικιλότητα του παρέχει άφθονη τροφή και σημεία κατάλληλα για καταφύγιο στους έμβιους οργανισμούς που φιλοξενεί.

Χλωρίδα

Άφθονη και ποιοτική είναι και η χλωρίδα της περιοχής με πεύκα, ελαιόδενδρα, νεροκάλαμα, αρμυρίκια, βούρλα κ.ά. Το πλήθος από υδροχαρή και αγρωστώδη φυτά σε αλμυρόβαλτους ή στα γλυκά νερά αντίστοιχα, συμβάλλει στη συνοχή και συγκράτηση των εδαφών.

Οικονομία

Ο κόλπος Καλλονής αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αλιευτικά σημεία της Ελλάδας, γνωστό για την αφθονία του κόλπου σε οστρακοειδή, όπως τα χτένια, κυδώνια ή στρείδια και άλλα είδη ψαριών, όπως οι γλώσσες, οι κέφαλοι και ιδιαίτερα οι φημισμένες σαρδέλες Καλλονής (ή παπαλίνα). Το θαλάσσιο περιβάλλον του κόλπου Καλλονής πλούσιο σε φυτοπλαγκτόν είναι εξαιρετικό για την αναπαραγωγή ιχθυοπανίδας και άλλων υδρόβιων οργανισμών. Παράλληλα στην τοπική οικονομία σημαντική είναι η αγροτική και η κτηνοτροφική παραγωγή. Τα παραπάνω αποτελούν πηγή ανάπτυξης και εισοδήματος για την τοπική κοινότητα.

Ο Κόλπος Καλλονής ως Πόρος Κοινής Δεξαμενής

Σύμφωνα με τη θεωρία της πολιτικού οικονομολόγου Έλινορ Όστρομ (1933-2012) για την ορθολογική διαχείριση κοινών πόρων, κύρια ζητήματα κατά την χρήση τους είναι η βιωσιμότητα τους και η ισορροπία μεταξύ του παραγόμενου αποτελέσματος και του κέρδους των χρηστών. Μια σειρά ενεργειών, που μπορούν να οδηγήσουν στη μακροβιότητα πόρων, είναι οι ακόλουθες:

Οριοθέτηση περιοχής εκμετάλλευσης μετά από αξιολόγηση και παρατήρηση του φυσικού ή τεχνητού περιβάλλοντος
Συμμετοχή από την κοινότητα (που γνωρίζει εις βάθος τις δυνατότητες παραγωγής του πόρου και επηρεάζεται περισσότερο από τους περιορισμούς) για τον ορισμό κανόνων εκμετάλλευσης, ώστε να είναι κοινωνικά αποδεκτοί και διαχρονικοί.
Καθορισμός κοινά αποδεκτών ποινών, που θα επιβάλλονται ακριβοδίκαια.
Επιτήρηση κανόνων και επιβολή των προκαθορισμένων ποινών ανάλογων με τη βαρύτητα, σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης.
Τα μέλη αφομοιώνουν το σχέδιο διαφύλαξης του πόρου και γίνονται ελεγκτές και ελεγχόμενοι στην καθημερινότητα τους.

Στην περίπτωση του κόλπου Καλλονής, οι κάτοικοι γνωρίζουν και εκτιμούν απεριόριστα το οικολογικό κεφάλαιο της περιοχής τους. Ως πόρος κοινής δεξαμενής αναπαράγει ψάρια, όστρακα και μαλάκια που δεν είναι απεριόριστα. Οι τοπικοί ψαράδες είναι εξαιρετικοί γνώστες της παράκτιας, αλλά και υποβρύχιας (όσο είναι δυνατόν) ζώνης του κόλπου. Μελετούν και επιβλέπουν τις εκάστοτε συνθήκες και με οδηγό την κοινή ευρωπαϊκή αλιευτική πολιτική (τα μέτρα της οποίας γίνονται γνωστά από τους τοπικούς δημόσιους φορείς) καταλήγουν στην επιλογή του σωστού χώρο-χρόνου και επιθυμητής ποσότητας των προς αλίευση ειδών, που θα επιφέρει κέρδος στους ίδιους, αλλά και ισορροπία στην αναπαραγωγή της ιχθυοπανίδας του κόλπου. Χρήζει βέβαια αδιάκοπης μελέτης και μέριμνας για τη βιωσιμότητα του. Ορισμένες περιβαλλοντικές, αλλά και ανθρωπογενείς πιέσεις τον απειλούν κατά καιρούς με υποβάθμιση. Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου έχει στο παρελθόν και συνεχίζει να εκπονεί πλήθος μελετών. Αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την ανάδειξη της αναγκαιότητας λήψης ή ενίσχυσης μέτρων προστασίας πόρων σαν τον κόλπο Καλλονής. Ένα μέρος των πολιτών ενώνουν τη φωνή τους στο σύλλογο «Ναυτίλος εν δράσει» και ζητούν από τις δημόσιες αρχές, όταν το κρίνουν απαραίτητο, την ανάληψη δράσης και επέκταση της νομοθεσίας για τη διαφύλαξη του οικολογικού τους κεφαλαίου.

Προοπτικές και οφέλη για την ευρύτερη περιοχή της Λέσβου

Πολλές είναι όχι μόνο οι προοπτικές, αλλά και τα οφέλη για την ευρύτερη περιοχή της Λέσβου. Για παράδειγμα, ο εκσυγχρονισμός της Αλυκής, μέσω του επανασχεδιασμού και της ανακατασκευής της, οδήγησε στο να υπερδυπλασιαστεί η ετήσια ποσότητα του προϊόντος που παράγονται, καθώς ταυτόχρονα αναβαθμίστηκε ουσιαστικά το οικοσύστημα. Μετά την αναβάθμιση, παρατηρήθηκε αύξηση στον αριθμό και τα είδη των πουλιών, με αποτέλεσμα να αυξηθεί ο οικοτουρισμός στην περιοχή τους μήνες της άνοιξης και ειδικότερα τον Απρίλιο και τον Μάιο. Η παρατήρηση των πτηνών, αποτελεί μία δραστηριότητα στην οποία προσφεύγουν πολλά άτομα, ωστόσο είναι αναγκαίο να δημιουργηθεί μία υποδομή και να υλοποιηθεί ένα σχετικό πρόγραμμα το οποίο θα περιλαμβάνει: σύσταση Κέντρου Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης, καθώς και εγκατάστασης υπερσύγχρονων παρατηρητηρίων. Πέραν της παρατήρησης των πτηνών, η παρατήρηση και μελέτη των φυτών, καθώς και των ψαριών, μπορεί εξίσου να συμβάλλει στην ανάπτυξη του οικοτουρισμού στην περιοχή. Τέλος, η αλιεία αποτελεί βασικό κλάδο ανάπτυξης, στον οποίο πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση, καθώς η οικονομική ανάπτυξη στην περιοχή θα οδηγήσει σε περαιτέρω ανάπτυξη και αναβάθμιση της περιοχής. Πολλά είναι τα πλεονεκτήματα του νησιού της Λέσβου, καθώς έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει έναν οικοτουριστικό νησιώτικο προορισμό – πρότυπο. Μέσω της αποκατάστασης, αλλά και της διατήρησης των υγροτόπων του νησιού, μπορεί το νησί να αναχθεί σε «νησί των υγροτόπων», προβληθεί σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, αλλά και να αναπτυχθεί οικονομικά, καθώς και περιβαλλοντικά.Επιπλέον θα μπορούσε να αποτελέσει πόλο έλξης μέσω εκπαιδευτικών επισκέψεων από σχολεία και συλλόγους με ελεύθερη πρόσβαση σε όλους και δωρεάν ξενάγηση χωρίς αποκλεισμούς. Τέλος η καταγραφή μέσω ψηφιακών μέσων ήχου και εικόνας ο κόλπος Καλλονής θα μπορούσε να αποτελέσει πηγή διαφήμισης και προβολής στα κοινωνικά δίκτυα μέσω διαδραστικών βίντεο.

Πηγές και εξωτερικοί σύνδεσμοι

Όστρομ, Ε. (2002). H διαχείριση των κοινών πόρων. Αθήνα: Καστανιώτης
Αρβανιτίδης, Π. (2017). Τα κοινά ως θεσμός διαχείρισης των κοινών πόρων: Η συμβολή της Έλινορ Όστρομ. Κείμενα Οικονομικής και Διεθνοπολιτικής Ανάλησης.
Γαμπιεράκη, Σ. (2020). Διαχρονική εξέλιξη της περιβαλλοντικής κατάστασης και της αλιευτικής παραγωγής του κόλπου Καλλονής της νήσου Λέσβου (Μυτιλήνης) (Διπλωματική εργασία). Μεσολόγγι: Πανεπιστήμιο Πατρών. Ανακτήθηκε από: http://repository.library.teimes.gr/xmlui/handle/123456789/8073

Σέντας, Ε. (2014). Υγρότοπος Κόλπου Καλλονής (Λέσβος) (Εργασία). Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ανακτήθηκε από: https://www.academia.edu/18744074/Υγρότοπος_Κόλπου_Καλλονής

Ουζουνέλλης, Δ. (2011). Οικονομική αποτίμηση στη διαχείριση και προστασία του κόλπου Καλλονής Λέσβου (Διπλωματική εργασία). Βέροια: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ανακτήθηκε από: http://ikee.lib.auth.gr/record/130699/files/OYZOYNELLHS.pdf

Πληροφορίες για Natura 2000: GR4110007 – Λέσβος παράκτιοι υγρότοποι και κόλπος Καλλονής:

http://natura2000.eea.europa.eu/Natura2000/SDF.aspx?site=GR4110007

https://geodata.gov.gr/dataset/to-diktuo-natura-2000-kai-prostateuomenes-periokhes

http://www.opengov.gr/minenv/?p=830

Πληροφορίες για τον κόλπο Καλλονής:

https://www.lesvosnews.net/articles/news-categories/agrotika-alieia/synantisi-gia-ta-provlimata-toy-kolpoy-kallonis

http://www.lesvosgeopark.gr/περιοχές-natura