Μάχη της 42ης Οδού

H Μάχη της 42ης Οδού (27 Μαΐου 1941) ήταν μάχη που διεξήχθη στα Χανιά κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά την εγκατάλειψη του στρατηγικά σημαντικού αεροδρομίου του Μάλεμε, οι συνεχώς ενισχυόμενες γερμανικές δυνάμεις ανάγκασαν τους συμμάχους να υποχωρήσουν προς τα Χανιά με σκοπό να αρχίσουν τη διαδικασία εκκένωσης του νησιού. Προκειμένου να καμφθεί η επέλαση των Γερμανών, στήθηκε μία γραμμή άμυνας κατά μήκος της οδού Τσικαλαρίων νοτιοανατολικά των Χανίων από αποδυναμωμένα τάγματα Αυστραλών και Νεοζηλανδών Μαορί. Καθώς ένα γερμανικό τάγμα προχωρούσε πρός την οδό, οι ΑΝΖΑΚ αμυνόμενοι πραγματοποίησαν εντυπωσιακή έφοδο με ξιφολόγχες αιφνιδιάζοντας τους Γερμανούς και προκαλώντας τους μεγάλες απώλειες. Η προσωρινή αυτή απώθηση των Γερμανών κέρδισε πολύτιμο χρόνο για την υποχώρηση των Συμμάχων.

Το όνομα "42η Οδός" ήταν προσωνυμία που δόθηκε από τους Συμμάχους στην οδό Τσικαλαρίων λόγω του 42ου Τάγματος του Βασιλικού Μηχανικού Εκστρατείας που είχε τη βάση του εκεί πρίν την εισβολή της Κρήτης. Το όνομα είναι μάλλον επηρεασμένο από το musical των 1930's, 42nd Street.

Η μάχη

Ήδη από τα ξημερώματα της 27 Μαΐου, οι Σύμμαχοι είχαν υποχωρήσει πρός τον Κόλπο της Σούδας. Οι ταξίαρχοι Puttick και Vasey, ελλείψει του στρατηγού Weston αποφάσισαν να εγκατασταθούν κατά μήκος της 42ης Οδού που κατευθύνεται από τα Χανιά προς τον Κόλπο της Σούδας. Τα τάγματά τους εκμεταλλεύτηκαν τις χωμάτινες πλευρές του δρόμου, σκάβοντας χαρακώματα που καλύπτονταν από θάμνους και δέντρα.

Στις 11 το πρωί το 1ο Τάγμα του 141ου Ορεινού Συντάγματος των Γερμανών κατευθυνόταν προς τη συμμαχική γραμμή άμυνας έχοντας παρακάμψει την κύρια συμμαχική δύναμη που βρισκόταν βορειότερα, με σκοπό να φράξει τους δρόμους πιθανής διαφυγής.

Τότε, οι Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί αμυνόμενοι αιφνιδίασαν και κυνήγησαν τους προελαύνοντες Γερμανούς σε βαθμό τέτοιο που εξόντωσαν σχεδόν ολόκληρο το τάγμα. Όπως έχει καταγραφεί, κατά τον αιφνιδιασμό ακούστηκε από τους Μαορί στρατιώτες η πολεμική τους κραυγή Χάκα προκαλώντας τρόμο και πανικό στους Γερμανούς.

Το κυνηγητό σταμάτησε περίπου μισό χιλιόμετρο από την 42η Οδό, καθώς ήταν παραταγμένο κοντά ένα δεύτερο γερμανικό τάγμα.

Η μάχη αυτή τόνισε το ηθικό των συμμάχων παρά την επικείμενη ήττα. Οι ιστορικοί αναφέρονται συχνά στη συγκεκριμένη μάχη για να τονίσουν πως παρά τον πολύ κακό χειρισμό της αγγλικής διοίκησης και την έλλειψη στρατιωτικού εξοπλισμού, τα παραταγμένα Αυστραλιανά και Νεοζηλανδικά τάγματα στην Κρήτη ήταν αρκετά για την υπεράσπιση της Κρήτης.

Βιβλιογραφία

Στα ελληνικά:

• Beevor Anthony, Κρήτη: Η μάχη και η αντίσταση (μτφ. Μακρίδης Παναγιώτης)
• Λιναρδάτος Σπύρος, Ο πόλεμος του 1940-41 και η μάχη της Κρήτης
• Καλλιβρετάκης Λεωνίδας, Η μάχη της Κρήτης, Τα Νέα
• Παπακωνσταντίνου, Η μάχη της Ελλάδος 1940-41
• Ψηλορείτης Αλέκος, Η μάχη της Κρήτης

Στα αγγλικά:

• United States Military Intelligence Division, 370.03, Miles Sherman (1942), Air-Borne invasion of Crete
• Beevor Anthony (2005), Crete: The Battle and the Resistance, John Murray
• Forty George (2001), Battle of Crete, Ian Allan
• Long Gavin (1953), Greece, Crete and Syria in: Australia in the war of 1939-1945, Vol. 2, Canberra, Australian War Memorial
• Monteath Peter (2019), Battle on 42nd Street, Newsouth
• Thompson Peter (2010), ANZAC Fury: The Bloody Battle of Crete 1941, Random House Australia, North South Wales
• Ewer Peter (2008), Forgotten Anzacs: The campaign in Greece 1941, Scribe
• Sadler John (2007), Operation Mercury: The fall of Crete 1941, Pen & Sword Military
• Plowman Jeffrey (2013), War in the Balkans - The Battle for Greece and Crete 1940-1941, Pen & Sword Military
• Saunders Tim (2008), Crete: The Airborne Invasion 1941, Pen & Sword Military