Μονή Καψά

Η μονή Καψά είναι ορθόδοξο μοναστήρι το οποίο βρίσκεται στην Κοινότητα Περιβολακίων του δήμου Σητείας, στη νοτιοανατολική Κρήτη. Είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Η μονή κτισμένη σε πλαγιά με θέα το Λιβυκό Πέλαγος, δίπλα στην έξοδο του φαραγγιού των Περβολακίων, σε ύψος περίπου 60 μέτρων. Ο ναός της μονής είναι δίκλιτος και σπηλαιώδης. Το ένα κλίτος είναι αφιερωμένο στον Ιωάννη Πρόδρομο και στο άλλο στην Αγία Τριάδα. Έχει χαρακτηριστικό δάπεδο από βότσαλα που σχηματίζουν διάφορα μοτίβα και θρησκευτικά σύμβολα. Η μονή απογράφεται ως ξεχωριστός οικισμός, ο οποίος είχε 2 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011.

Μονή Καψά Λασιθίου
Γενικές πληροφορίες
Είδος	μοναστήρι
Γεωγραφικές συντεταγμένες	35°1′15″N 26°3′6″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Σητείας
Χώρα	Ελλάδα
Έναρξη κατασκευής	1841
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Φαίνεται ότι στην περιοχή είχαν εγκατασταθεί ερημίτες και μοναχοί από τη βυζαντινή περίοδο. Πιθανόν κατά την ενετική περίοδο υπήρχε στην θέση μικρό μοναστήρι, το οποίο μάλλον ερήμωσε μετά από πειρατικές επιδρομές. Στο βόρειο τοίχο του ναού βρίσκονται τοιχογραφίες με χαράγματα με χρονολογίες από το 1552 μέχρι το 1809. Ο τοίχος αυτός μαζί με τη κόγχη είναι το μόνο τμήμα που σώζεται από την παλιά μονή. Η μονή αναβίωσε στα μέσα του 19ου αιώνα από τον ασκητή Ιωσήφ Γεροντογιάννη. Ο Γεροντογιάννης είχε γεννηθεί και παντρευτεί στην περιοχή και το 1841 άρχισε να ξανακτίζει τη μονή, μέχρι το θάνατό του το 1874. Το έργο συνέχισε ο εγγονός του. Το 1900 η μονή κρίθηκε διαλυτέα και προσαρτήθηκε στη μονή Τοπλού. Κατά τη διάρκεια της κατοχής της Ελλάδας, λόγω της βοήθειας που παρείχε η μονή στα συμμαχικά στρατεύματα διατάχθηκε η εκκένωσή της. Οι μοναχοί επανήλθαν μετά τη λήξη του πολέμου. Το 2005-2006 έλαβαν χώρα εργασίες αποκατάστασης.

Από τη μονή μονοπάτι οδηγεί στο σπήλαιο όπου μόνασε ο Γεροντογιάννης.