Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ) - Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης

Το Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του ΜΙΕΤ άρχισε να λειτουργεί τον Ιανουάριο του 1989, με την επωνυμία Πολιτιστικό Κέντρο Βορείου Ελλάδος της Εθνικής Τράπεζας. Με την αρχική αυτή μορφή λειτούργησε μέχρι τον Φεβρουάριο του 1997. Στο πρώτο αυτό διάστημα, το Κέντρο έδωσε το δικό του διακριτό στίγμα στην πνευματική και καλλιτεχνική ζωή της Θεσσαλονίκης, παρουσιάζοντας εκθέσεις:

• τέχνης (ζωγραφικής, χαρακτικής, φωτογραφίας, αρχιτεκτονικής). Σ' αυτό το πλαίσιο λειτουργίας του Κέντρου εντάχθηκε και η φιλοξενία της Συλλογής έργων τέχνης του ΜΙΕΤ για περισσότερο από δέκα χρόνια, καθώς και οι τμηματικές παρουσιάσεις της στο κοινό της πόλης.
• ιστορίας και μικροϊστορίας γύρω από την πόλη ή την ευρύτερη περιοχή και το προσφυγικό πρόβλημα.

Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ) - Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης
Είδος	κέντρο πολιτισμού και οργανισμός
Γεωγραφικές συντεταγμένες	40°36′17″N 22°57′7″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Θεσσαλονίκης
Τοποθεσία	Θεσσαλονίκη
Χώρα	Ελλάδα
Έναρξη κατασκευής	1989
Ιστότοπος
Επίσημος ιστότοπος
δεδομένα (π)

Παράλληλα, το Κέντρο συνεργάστηκε με άλλους πολιτιστικούς φορείς για την παρουσίαση εκθέσεων φιλολογικού, ιστορικού και εικαστικού περιεχομένου, διοργάνωσε εκδηλώσεις λόγου και μαθήματα ιστορικής τοπογραφίας και εξέδωσε καταλόγους ως συνοδευτικά έντυπα των εκδηλώσεων αυτών. Μια από τις σημαντικότερες και χρονικά εκτενέστερες συνεργασίες ήταν με την Αγιορειτική Φωτοθήκη, που κατέληξε στην παρουσίαση τεσσάρων εκθέσεων με φωτογραφικό υλικό μεγάλης ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας.

Η υπαγωγή στο ΜΙΕΤ

Το 1997 η Εθνική Τράπεζα υπήγαγε τα πολιτιστικά της κέντρα στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και την Πάτρα στην αρμοδιότητα του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης. Έκτοτε, το Πολιτιστικό Κέντρο αναπτύσσει τις δραστηριότητές του κυρίως με εκθέσεις στον τομέα των εικαστικών. Το 1997, πρώτο χρόνο της υπαγωγής του στο ΜΙΕΤ, το Κέντρο συνεργάστηκε με την Πολιτιστική Πρωτεύουσα Θεσσαλονίκη 1997, παρουσιάζοντας σημαντικές εκθέσεις (Φρανθίσκο Γκόγια, Άλμπιν Μπρουνόφσκι). Αρχικά, πολιτική του Κέντρου ήταν να διευκολύνει πολιτιστικούς φορείς της Θεσσαλονίκης που δεν διέθεταν τον αναγκαίο χώρο για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων τους. Στο πλαίσιο αυτό συνεργάστηκε, ήδη από το 1994, αδιαλείπτως με τη μεγάλη διεθνή φωτογραφική διοργάνωση «Φωτοσυγκυρία» και υποδέχτηκε εκθέσεις διακεκριμένων Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών φωτογράφων. Το Κέντρο έχει οργανώσει εκθέσεις από κοινού με το Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης, το Γερμανικό Ινστιτούτο Γκαίτε, το Βρετανικό Συμβούλιο Θεσσαλονίκης, το Μουσείο Φωτογραφίας Καλαμαριάς Χρήστος Καλεμκερής, το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, το Μουσείο Μπενάκη, καθώς και το Μουσείο Αλμπέρ-Καν (Παρίσι). Εκτός από την εκθεσιακή του λειτουργία, το Κέντρο περιλαμβάνει στο πρόγραμμά του εκδηλώσεις λόγου, είτε στο πλαίσιο των εκθεσιακών του δραστηριοτήτων είτε σχετικές με τις εκδόσεις του ΜΙΕΤ, καθώς και προβολές. Επίσης, από τον Φεβρουάριο του 2000 στο Κέντρο λειτουργεί πωλητήριο, ενημερωμένο με όλες τις εν κυκλοφορία εκδόσεις του ΜΙΕΤ, του ΕΛΙΑ, της Εθνικής Τράπεζας και του Ιστορικού της Αρχείου. Το Κέντρο αξιοποιεί κάθε προσφερόμενο μέσο προκειμένου να προβάλλει τις δραστηριότητές του σε όσο το δυνατόν ευρύτερο τμήμα της κοινής γνώμης. Ακόμη, αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην προσέλκυση νεανικού κοινού, την οποία επιδιώκει σε συνεργασία με τις Επιθεωρήσεις Στοιχειώδους και Μέσης Εκπαίδευσης, καθώς και με τμήματα ανθρωπιστικών σπουδών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Φιλοξένησε την έκθεση «Still Life, Still Alive», στο πλαίσιο της Μπιενάλε Νέων Μεσογείου 2011.

Το ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

Το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, πιο γνωστό ως ΕΛΙΑ, αποτελεί τμήμα του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης από τον Οκτώβριο του 2009. Ως βασικό στόχο έχει τη διάσωση, συλλογή, ταξινόμηση, μελέτη, έκθεση και έκδοση αρχεικού και έντυπου υλικού του 19ου, 20ού και 21ου αιώνα, το οποίο αφορά κυρίως την ιστορική εξέλιξη και πνευματική ανάπτυξη της Ελλάδας. Παράλληλα, στοχεύει στη στήριξη της έρευνας και τη διάδοση της γνώσης και της πληροφορίας σε ένα ευρύ φάσμα πολιτιστικών και ακαδημαϊκών κατευθύνσεων. Ιδρύθηκε το 1980 από τον Μάνο Χαριτάτο και τον Δημήτρη Πόρτολο. Στα χρόνια της δραστηριότητάς του έχει εντοπίσει και συγκεντρώσει πολύτιμο υλικό που, κάτω από διαφορετικές συνθήκες, ίσως να χανόταν για πάντα.

Το ΕΛΙΑ στη Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε το 1997. Από το 1997 έως το 2000 φιλοξενήθηκε στην Εταιρεία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης. Το 2000 απέκτησε δική του στέγη στην οδό Θεοφίλου 13, στην Άνω Πόλη. Μετά την ενσωμάτωση του ΕΛΙΑ στο ΜΙΕΤ, και από την άνοιξη του 2011, στεγάζεται στο Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του ΜΙΕΤ, στη Βίλα Καπαντζή. Διαθέτει τμήμα αρχείων, βιβλιοθήκη και αναγνωστήριο. Στη συλλογή αρχείων φυλάσσονται αρχεία ιστορικού, λογοτεχνικού και οικονομικού ενδιαφέροντος, που προέρχονται είτε από απευθείας δωρεές προς το ΕΛΙΑ στη Θεσσαλονίκη ή από μεταφορά από την Αθήνα αρχείων που αφορούν τη βόρεια Ελλάδα. Ενδεικτικά είναι τα αρχεία των Κλείτου Κύρου, Νίκου-Αλέξη Ασλάνογλου, Ανέστη Ευαγγέλου, Ζωής Καρέλλη, Κάρολου Τσίζεκ, του δημάρχου Θεσσαλονίκης Χαρίσιου Βαμβακά, το αρχείο Βουλγαρικής Κατοχής στη Μακεδονία και Θράκη, τα αρχεία των Μωρίς Σαλτιέλ, Βασίλη Τατάκη, Ξενοφώντα Κοκόλη, Αλέκας Γερόλυμπου, της οικογένειας Πλατσούκα και της καπνοβιομηχανίας Χατζηγεωργίου. Ακόμη, το αρχείο προφορικών μαρτυριών για την περίοδο της Αντίστασης και του Εμφυλίου Πολέμου. Μοναδικό απόκτημα για την ιστορία της Θεσσαλονίκης είναι η ψηφιοποιημένη συλλογή καρτποστάλ του Άγγελου Παπαϊωάννου που περιλαμβάνει περισσότερες από 1000 καρτποστάλ της οθωμανικής περιόδου. Χιλιάδες ψηφιακές εικόνες της πόλης περιλαμβάνει και η συλλογή Ιορδάνη Βλαχόπουλου. Σημαντικά φωτογραφικά τεκμήρια για τη Θεσσαλονίκη από τα τέλη του 19ου έως τα μέσα του 20ού αιώνα περιέχει η Συλλογή του Γιώργου Δέλλιου. Ανάμεσά τους, δύο από τις παλιότερες φωτογραφίες της πόλης, χρονολογημένες στα 1873 και πολλές φωτογραφίες από την πυρκαγιά του 1917[2].

Το κτίριο: η Βίλα Καπαντζή

Το Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του ΜΙΕΤ έχει το προνόμιο να στεγάζεται στη Βίλα Καπαντζή (Βασιλίσσης Όλγας 108), ένα μοναδικό κτίριο της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αιώνα. Πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα αρχοντικά της παλιάς Θεσσαλονίκης, το οποίο έχει συνδεθεί κατά καιρούς με πρόσωπα και γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία της πόλης. Είναι χτισμένο στην περιοχή των Εξοχών –ή συνοικία Χαμιδιέ όπως ονομαζόταν κατά την εποχή της δημιουργίας της–, έξω από τα παλιά τείχη της πόλης, μέρος των οποίων κατεδαφίστηκε μεταξύ 1870 και 1890. Η Συνοικία των Εξοχών δημιουργήθηκε κυρίως μετά την πυρκαγιά του 1890. Αργότερα, μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, οι περισσότερες επαύλεις κατεδαφίστηκαν και στη θέση τους χτίστηκαν πολυκατοικίες.

Το βιβλιοπωλείο

Από το 2008 λειτουργεί και το ανεξάρτητο Βιβλιοπωλείο του ΜΙΕΤ, στο πρώην υποκατάστημα της Τράπεζας, Τσιμισκή 11, το οποίο μετασκευάστηκε σε έναν ιδιαίτερα φιλόξενο χώρο. Εκεί, διατίθενται τα βιβλία του Ιδρύματος, καθώς και οι εκδόσεις άλλων εκατό και πλέον φορέων (Ιδρυμάτων, Πανεπιστημίων, Μουσείων κ.ά.). Παράλληλα, στο πατάρι έχει διαμορφωθεί ένας μικρός εκθεσιακός χώρος, ενώ το βιβλιοπωλείο χρησιμοποιείται τακτικά για παρουσιάσεις βιβλίων και διαλέξεις.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• "Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης"
• [1] Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης.