Ξυλογραφία του Φλαμαριόν

Η ξυλογραφία του Φλαμαριόν είναι ένα έργο χαρακτικής σε ξύλο άγνωστου δημιουργού, που ονομάζεται έτσι επειδή η πρώτη τεκμηριωμένη εμφάνισή του έγινε στο βιβλίο του γάλλου αστρονόμου Καμίλ Φλαμαριόν L'atmosphère: météorologie populaire (Η ατμόσφαιρα: Εκλαϊκευμένη μετεωρολογία).

Η εικόνα και η λεζάντα από τη σελίδα 163 του L'atmosphère: météorologie populaire.

Περιγραφή

Η ξυλογραφία απεικονίζει έναν άντρα, με ρούχα προσκυνητή του Μεσαίωνα, που, διαπερνώντας τον ουράνιο θόλο, κοιτά τους μηχανισμούς που ρυθμίζουν τη λειτουργία του Σύμπαντος. Ένας απ' αυτούς μοιάζει αρκετά με τις παραδοσιακές απεικονίσεις ενός "τροχού μέσα σε τροχό", όπως περιγράφεται στα οράματα του προφήτη Ιεζεκιήλ. Η λεζάντα της εικόνας στο βιβλίο του Φλαμαριόν αναγράφει "Ένας ιεραπόστολος του Μεσαίωνα διηγείται ότι βρήκε το σημείο όπου Γη και Ουρανός συναντιούνται...". Η εικόνα συνοδεύει μια παράγραφο κειμένου που αναφέρει "Τι, λοιπόν, είναι αυτός ο γαλάζιος ουρανός, που βεβαίως υπάρχει, και που κρύβει από εμάς τα άστρα κατά τη διάρκεια της μέρας;". Η ξυλοτυπία συχνά περιγράφεται σαν μεσαιωνική λόγω του στυλ της, της περίεργης αντίληψης για τον κόσμο και την απεικόνιση, κατά τα φαινόμενα, της Γης ως επίπεδης.

Ιστορία

Το 1957, ο αστρονόμος Ερνστ Τσίννερ ισχυρίστηκε ότι η εικόνα ήταν Γερμανικής προέλευσης και χρονολογούνταν από τα μέσα του 16ου αιώνα, αλλά δεν μπόρεσε να βρει καμία έκδοση της εικόνας προγενέστερη του 1906. Επιπλέον ανάλυση αποκάλυψε ότι το έργο είναι σύνθεση εικόνων από διάφορες ιστορικές περιόδους, και ότι είχε δημιουργηθεί με σκαλίδι χαρακτικής, που χρησιμοποιείται μόνο σε ξυλογραφία που σκαλίζεται σε όρθιο ξύλο, μια τεχνική που αναπτύχθηκε μετά το 18ο αιώνα. Η εικόνα που εμφανίζεται στο βιβλίο του Φλαμαριόν ταυτοποιήθηκε ως η αρχική έκδοση από τον Άρθουρ Μπιρ, αστροφυσικό και ιστορικό των Γερμανικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, και ανεξάρτητα από τον Μπρούνο Βέμπερ, συντηρητή σπάνιων βιβλίων στην κεντρική Βιβλιοθήκη της Ζυρίχης

Σύμφωνα με τον Βέμπερ και τον αστρονόμο Τζόζεφ Άσμπρουκ η απεικόνιση ένος σφαιρικού ουράνιου θόλου που χωρίζει τη Γη από έναν άλλο κόσμο είναι παρόμοια με μια εικονογράφηση στο έργο Cosmographia του Σεμπάστιαν Μύνστερ από τα 1544, ένα βιβλίο το οποίο ο Φλαμαριόν, μανιώδης βιβλιόφιλος και συλλέκτης, μπορεί να είχε στην κατοχή του. Η ιδέα ενός προσκυνητή που βρίσκει το σημείο όπου συναντιούνται Γη και ουρανός μπορεί να είναι εμπνευσμένη από ένα μύθο σχετικό με τον Άγιος Μακάριο της Ρώμης, ένα θρύλο που ο Φλαμαριόν περιγράφει λεπτομερώς στο βιβλίο του Les mondes imaginaires et les mondes réels ("Οι Φανταστικοί Κόσμοι και οι Πραγματικοί Κόσμοι") του 1865. Ο Φλαμαριόν στην ηλικία των δώδεκα είχε δουλέψει ως βοηθός ενός χαράκτη στο Παρίσι και πιστεύεται ότι πολλές από τις εικονογραφήσεις των βιβλίων του χαράχτηκαν με βάση δικά του σχέδια, πιθανά υπό την επίβλεψή του. Επομένως είναι αρκετά πιθανό ότι ο ίδιος δημιούργησε την εικόνα, αν και κάτι τέτοιο δεν έχει αποδειχτεί.

Η εικόνα ήταν αρκετά δημοφιλής στην εποχή της, και έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές για να συμβολίσει είτε την επιστημονική είτε την μυστικιστική αναζήτηση της γνώσης.