Περικλής Α. Ντάλτας

Ο Περικλής Α. Ντάλτας, γεννημένος στο Νέο Φάληρο το 1943, είναι Έλληνας κοινωνιογλωσσολόγος. Δίδαξε επί σειρά ετών Θεωρία και Διδακτική της Μετάφρασης στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εντοπίζονται στην κοινωνική μεταβλητότητα της ελληνικής γλώσσας, στις κοινωνικές απόψεις του μεταφραστικού εγχειρήματος και στη γλωσσική διφυΐα δημοτικής-καθαρεύουσας.

Σπουδές – Επαγγελματική πορεία

Μαθήτευσε στην Ιωνίδειο Πρότυπο Σχολή Πειραιά και έκανε προπτυχιακές σπουδές ως υπότροφος του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (Ι.Κ.Υ.) στο Τμήμα Αγγλικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (1961-1966). Πήρε μεταπτυχιακό δίπλωμα (Μ.Α.) γλωσσολογίας και διδασκαλίας της Αγγλικής ως ξένης γλώσσας από το Πανεπιστήμιο Leeds της Αγγλίας (1973), και από το ίδιο Πανεπιστήμιο, όπου σπούδασε με υποτροφία του Ι.Κ.Υ., ανακηρύχθηκε διδάκτωρ με ειδικότητα στην Κοινωνιογλωσσολογία (1979). Εργάστηκε υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Γιάγκου Σιώτη στην ίδρυση και στελέχωση του Κέντρου Μετάφρασης και Διερμηνείας (ΚΕ.ΜΕ.ΔΙ., 1977-1982), που στεγάστηκε στο Μέγαρο Καποδίστρια της Κέρκυρας αλλά καταργήθηκε από την κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου. Στη συνέχεια, ως Μόνιμος Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, διατέθηκε στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο και δίδαξε Θεωρία και Διδακτική της Μετάφρασης στο Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας. Δίδαξε επίσης Κοινωνιογλωσσολογία ως Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (1990-1997) και υπήρξε Επισκέπτης Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου (2003). Αφυπηρέτησε ως Επί τιμή Μόνιμος Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.

Επιστημονικό έργο

Ο Ντάλτας αποδέχεται τη μεταβλητότητα ως θεμελιώδες χαρακτηριστικό των φυσικών γλωσσών. Επικεντρώνεται όμως όχι στην καθιερωμένη ποσοτικοποίηση των γλωσσικών μεταβολών (William Labov, R.W. Fasold, D. Sankoff), ούτε μάλιστα στην ποιοτικοποίησή τους (J.R. Firth, J.J. Gumperz κ.ά.), αλλά στην αναζήτηση σταθερών τύπων μεταβλητότητας, όπως τέτοιοι τύποι εντοπίστηκαν ως «κρεολικά φαινόμενα» (= γλωσσικός μιγαδισμός) από τον D. DeCamp και τον C.-J.N. Bailey Έτσι ιδωμένη η Κοινωνιογλωσσολογία υπερβαίνει μια πρώτη φάση στατιστικών-ποσοτικών μετρήσεων, μεταβαίνει σε μια δεύτερη φάση θεωρητικής κατανόησης, για να οδηγηθεί σε μια φάση τυποποίησης-σταθεροποίησης της χαώδους ποικιλίας των γλωσσικών μεταβολών.

Επιπλέον ο Ντάλτας εμβαθύνει στην πραγματολογική αντιμετώπιση των γλωσσικών φαινομένων, η οποία υποστηρίζει ότι δεν αρκεί η μελέτη της γλωσσικής δομής ως θεμέλιου της επικοινωνίας, γιατί τα γλωσσικά φαινόμενα οφείλουν να ερμηνεύονται σε σχέση προς το εκάστοτε περιβάλλον, μέσα στο οποίο εμφανίζονται. Βασικές υπό εξέταση έννοιες αποβαίνουν: το επικοινωνιακό περιβάλλον, το πλαίσιο αναφοράς, η διαλογική δομή και οι περιβαλλοντικές ενδείξεις.

Βασισμένος στις κοινωνιογλωσσικές του διαγνώσεις ο Ντάλτας αναπτύσσει και τη Διδακτική της μετάφρασης. Το μεταφραστικό εγχείρημα νοείται ως διαμεσολάβηση ανάμεσα σε δύο ετερόγλωσσες κοινωνίες, ως δυνατότητα αποκατάστασης της γλωσσικής ενότητας ανάμεσα στους λαούς. Τα εφόδια που καλείται να προσλάβει ο επίδοξος μεταφραστής δεν έχουν ποσοτικό χαρακτήρα (εξάσκηση σε μεγάλο πλήθος κειμένων διαφορετικής δυσκολίας ή θεματικής), γιατί «από ποσοτική άποψη η εκπαίδευση του μεταφραστή είναι κατ’ ανάγκη ελλειμματική». Οι μεταφραστές καλούνται κατά συνέπεια να αναπτύξουν μεταφραστικές δεξιότητες ποιοτικού χαρακτήρα

Εργογραφία

Βιβλία:

•       The Use of Katharevousa and Demotiki in Informal Personal Letters. Unpublished M. A. Thesis, The University of Leeds, 1973.
•      The Inflectional Morphology of the Verb in Modern Greek Koine: A Variationist Approach. Ph. D. Thesis. The University of Leeds, 1979.
•       Δοκίμια διδακτικής της μετάφρασης. Προς μια κοινωνιογλωσσολογική θεώρηση. Εκδ. «Επικαιρότητα», Αθήνα 1995, ISBN 960-205-318-6
•       Κοινωνιογλωσσική μεταβλητότητα. Θεωρητικά υποδείγματα και μεθοδολογία της έρευνας. Εκδ. «Επικαιρότητα», Αθήνα 1997, ISBN 960-205-348-8
•      Πραγματολογία και επικοινωνία. Θεωρία και εφαρμογή στη μετάφραση. Εκδ. «Μεταίχμιο», Αθήνα 2003, ISBN 960-375-796-9
• Μεταφράζοντας μυθιστορηματικές φωνές. Από τον Manxman του Hall Caine στον Μαξιώτη του Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη. Εκδ. "manifesto", Αθήνα 2021, ISBN 978-960-9570-92-3

Άρθρα:

•  “The concept of diglossia from a variationist point of view with reference to Greek”. Archivum Linguisticum 11.2 (1980).
• "Το γλωσσικό μάθημα: μια επανεξέταση από γλωσσολογική σκοπιά". Νέα Παιδεία 23 (1982).
•  “Some patterns of variability in the use of diminutive and augmentative suffixes in spoken Modern Greek Koine”. Glossologia 4 (1985).
•  «Προφορικός και γραπτός λόγος: μια σκιαγραφία για τους σκοπούς του γλωσσικού μαθήματος». Στον τόμο: Σεμινάριο 5: Γλώσσα και Εκπαίδευση. Αθήνα (1985).
• "Το μονοτονικό, η πολιτική για τη γλώσσα και η εκπαίδευση". Το Τέταρτο 5 (1985).
• «Η θεωρία του μεταλλακτισμού και η έννοια του επικοινωνιακού περιβάλλοντος». Στον τόμο: Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα. Πρακτικά της 7^ης Ετήσιας Συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εκδ. «Κυριακίδη», Θεσσαλονίκη 1986.
• "Some patterns of variability in the use of diminutive and augmentative suffixes in spoken Modern Greek Koine (MGK)". Γλωσσολογία 4 (1987).
• "Collocations, colligations, and the process of translation". Proceedings of the 13th International Colloquium of Functional Linguistics, Corfu 24-29 August 1986. Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, Αθήνα 1988.
•  «Οικογενειακός κρεολισμός». Γλωσσολογία 7-8 (1988).
•  «Περιορισμένος και ανεπτυγμένος κώδικας, προφορικός και γραπτός λόγος, και η θεωρία της γλωσσικής υστέρησης». Στον τόμο: Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα. Πρακτικά της 9^ης Ετήσιας Συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εκδ. «Κυριακίδη», Θεσσαλονίκη 1989.
•  «Η αναπτυξιακή γλωσσολογία του C.-J.N. Bailey». Στον τόμο: Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα. Πρακτικά της 11^ης Ετήσιας Συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εκδ. «Κυριακίδη», Θεσσαλονίκη 1991.
• "Φεμινισμός και κοινωνιογλωσσική αλλαγή: μια πρωτοτυπική ανάλυση". Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα, Εκδ. "Κυριακίδη", Θεσσαλονίκη 1991.
•  “A dynamic interpretation of diglossia: An account of recent developments with special reference to Greek voiced plosives”. Plurilinguismes 4 (1992).
• "Οι λεξιλογικές συνάψεις ως μηχανισμός κειμενικής συνοχής, και η ηλεκτρονική επεξεργασία κειμένων". Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα. Εκδ. "Κυριακίδη", Θεσσαλονίκη 1993.
•  “The concept of diglossia: from Ferguson to Fishman to Fasold”. In: I. Philippaki-Warburton, K. Nikolaidis & M. Sifianou (eds.), Themes in Greek Linguistics. “John Benjamins”, Amsterdam / Philadelphia 1994.
• "Ο σχεδιασμός του μαθήματος της Γενικής Μετάφρασης: μια πρώτη θεωρητική προσέγγιση". Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα. Εκδ. "Κυριακίδη", Θεσσαλονίκη 1995.
• "William Labov: A Popperian or not a Popperian?" Proceedings of the Tenth International Symposium on Theoretical & Applied Linguistics. Aristotle University of Thessaloniki 1996.
• "Scalar models of stylistic variation in sociolinguistics". Ελληνική Γλωσσολογία 1997: Γ΄ Διεθνές Γλωσσολογικό Συνέδριο για την Ελληνική Γλώσσα. Τομέας Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εκδ. "Ελληνικά Γράμματα", Αθήνα.
• "Language Policies and the Linguistic Situation in Greece". Proceedings of the European Language Council Launching Conference / Thematic Network Project in the area of Languages, Université Charles de Gaulle - Lille III, Villeneuve d' Ascque 3-5 July 1997.
• "Τα Ελληνικά των Τσιγγάνων της Κέρκυρας: Προκαταρκτική Κοινωνιογλωσσολογική Μελέτη. Ερευνητικό Πρόγραμμα "Εκπαίδευση Τσιγγανοπαίδων". ΥΠΕΠΘ και Τομέας Παιδαγωγικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Απρίλιος 1998.
• Ε. Καψωμένος, Α. Αλεξάκης και Π. Ντάλτας: Κατάρτιση Κριτηρίου Ελληνομάθειας των Τσιγγανοπαίδων. Συλλογική μελέτη και διαπιστωτικό υλικό. Επιστημονικός υπεύθυνος Α. Γκότοβος, Τμήμα ΦΠΨ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 30 Νοεμβρίου 1999.
• "Κατάρτιση κριτηρίου ελληνομάθειας: εργασία σε εξέλιξη". Στον τόμο: Μιχάλης Δαμανάκης (Επιμ.), Επίπεδα και Κριτήρια Διαπίστωσης / Πιστοποίησης της Ελληνομάθειας: Αποτελέσματα και προβληματισμοί ερευνητικών προγραμμάτων. Ε.ΔΙΑ.Μ.ΜΕ., Ρέθυμνο 2001.
•  «Υφολογική ανάλυση κειμένων προς μετάφραση». Στον τόμο: Α. Αλεξάκης (επιμ.), Γλωσσομεταφραστικά σύμμεικτα: Μνήμη Γιάγκου Σιώτη. Εκδ. Ένωση Ελληνικών Τραπεζών – Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα 2002.
•  «Μικτές γλωσσικές ποικιλίες: συγχρονική λειτουργικότητα και διαχρονικές διεργασίες με ειδική αναφορά στη γλώσσα των ελληνοφώνων της Κάτω Ιταλίας». Στον τόμο: Κων. Νίκας (επιμ.), Πρακτικά Συνεδρίου «Γλώσσα και Γραφή των ελληνοφώνων της Κάτω Ιταλίας, Bova-Bova Marina, 27-30.06.2002. Ιταλοελληνικά: Rivista de cultura greco-moderna IX-X. Universita degli studi di Napoli, Napoli 2008.
• "Το διακριτικό μεγαλείο των φθόγγων της γλώσσας". Νέα Ευθύνη 2 (2010).
• "Ελευθερία και γλώσσα". Νέα Ευθύνη 3 (2011).
• "Ο δομικός πλούτος των λέξεων". Νέα Ευθύνη 6 (2011).
• "Εθνική συνείδηση και γλώσσα". Νέα Ευθύνη 8 (2011).
• "Διφυΐα και πρωτοτυπικότητα.”  Στον τόμο: Το Βιβλίο του Άρη: Μνήμη Άρη Αλεξάκη. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού  &  Université Paul Valéry,  Montpellier III, Département de Grec Moderne, 2012.
• "Γλωσσολογία και μετάφραση: αλληλοπεριφρόνηση ή αλληλοπεριχώρηση;" Φρέαρ 5 (2014).

Μεταφραστικό έργο:

•  William Golding: Μάρτιν ο φαταούλας. (Τίτλος πρωτοτύπου: Pincher Martin). Εκδ. “Libro”, Αθήνα 1984, ISBN 978-960-7009-36-4
• Samuel Beckett: "Ακινησία". Πόρφυρας 28 (1985).
• E. Davie: "Πεζοπόρος". Πόρφυρας 47 (1988).
• Olga Augustinos (Όλγα Αυγουστίνου): Ιδανικά ταξίδια: Η Ελλάδα στη γαλλική ταξιδιωτική λογοτεχνία 1550-1821. Εκδ. "Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης", Αθήνα 2003.