Πρόβλημα του κριτηρίου
Στον τομέα της επιστημολογίας το πρόβλημα του κριτηρίου (problem of the criterion) είναι ένα θέμα που αφορά το σημείο εκκίνησης της γνώσης. Αυτό είναι ένα ξεχωριστό και πιο θεμελιώδες θέμα σε σχέση με το επιχείρημα που υπόκειται σε παλινδρόμηση (παλινδρομικό επιχείρημα), εντοπιζόμενο στις συζητήσεις σχετικά με την αιτιολόγηση της γνώσης.
Στη Δυτική φιλοσοφία η πρώτη τεκμηρίωση του προβλήματος του κριτηρίου βρίσκεται στα έργα του πυρρωνιστή φιλόσοφου Σέξτου Εμπειρικού. Στο Περίγραμμα του Πυρρωνισμού, ο Εμπειρικός απέδειξε ότι δεν είχε τεκμηριωθεί κανένα κριτήριο της αλήθειας, σε αντίθεση με τη θέση των ιδεολόγων όπως οι Στωικοί και το δόγμα της Καταληψίας.[1] Σε αυτό ο Σέξτος επαναλάμβανε ή στηριζόταν σε παλαιότερα πυρρωνικά επιχειρήματα σχετικά με το πρόβλημα του κριτηρίου, που, όπως ο Πύρρων ο Ηλείος είχε δηλώσει, «ούτε οι αντιλήψεις μας ούτε οι δοξασίες μας (απόψεις, θεωρίες, πεποιθήσεις), μας λένε την αλήθεια ή είναι ψευδείς.[2]
Ο Αμερικανός φιλόσοφος Roderick Chisholm στο έργο του Θεωρία της Γνώσης περιγράφει λεπτομερώς το πρόβλημα του κριτηρίου με δύο σειρές ερωτήσεων:
- Τι ξέρουμε; ή Ποια είναι η έκταση των γνώσεών μας;
- Πως ξέρουμε; ή Ποιο είναι το κριτήριο για να αποφασίσουμε εάν έχουμε γνώση σε κάποια συγκεκριμένη περίπτωση;
Μια απάντηση σε οποιοδήποτε από αυτά τα δύο σύνολα ερωτήσεων θα μας επιτρέψει να επινοήσουμε έναν τρόπο απάντησης στο άλλο. Απαντώντας στο πρώτο σύνολο συνθέτει Iδιαιτεροτισμός (particularism), ενώ απαντώντας στο δεύτερο ονομάζεται Μεθοδισμός (methodism). Μια τρίτη λύση είναι ο σκεπτικισμός, ο οποίος διακηρύσσει ότι αφού δεν μπορεί κανείς να έχει απάντηση στο πρώτο σύνολο ερωτήσεων χωρίς πρώτα να απαντήσει στο δεύτερο, και δεν μπορεί να ελπίζει να απαντήσει στο δεύτερο σύνολο ερωτήσεων χωρίς να γνωρίζει πρώτα τις απαντήσεις στο πρώτο, δεν μπορούμε επομένως να απαντήσουμε κανένα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορούμε να δικαιολογήσουμε οποιαδήποτε από τις πεποιθήσεις μας.
Οι ιδιαιτεροτιστικές θεωρίες αξιοποιούν ό,τι είναι ήδη γνωστό για να βρουν μια μέθοδο για το πώς αποκτούμε γνώση, απαντώντας έτσι στο δεύτερο σύνολο ερωτήσεων. Οι μεθοδιστικές θεωρίες προτείνουν μια απάντηση στο δεύτερο ερώτημα και συνεχίζουν με τη χρησιμοποίησή της για τον καθορισμό αυτού που στην πραγματικότητα γνωρίζουμε. Ο κλασικός εμπειρικισμός υιοθετεί τη μεθοδιστική προσέγγιση.
Βιβλιογραφικές αναφορές Επεξεργασία
- ↑ Sextus Empiricus Outlines of Pyrrhonism Book II Chapters 4-9
- ↑ Beckwith, Christopher I. (2015). Greek Buddha: Pyrrho's Encounter with Early Buddhism in Central Asia (PDF). Princeton University Press. σελίδες 22–23. ISBN 9781400866328.