Πρώτη Λετονική Εθνική Αφύπνιση

Η Πρώτη Εθνική Αφύπνιση ή Πρώτη Αφύπνιση (Pirmā atmoda) ήταν ένα κίνημα πολιτιστικής και εθνικής αναγέννησης ανάμεσα στο 1850 και το 1880 ανάμεσα σε μια ομάδα μορφωμένων Λετονών, τους jaunlatvieši (Νέοι Λετονοί), οι οποίοι εναντιώνονταν στην Γερμανική Βαλτική κυριαρχία στις επαρχίες της Κουρλάνδης και της Λιβονίας, και δημιούργησαν την βάση για το σύγχρονο λετονικό έθνος-κράτος. Ήταν επηρεασμένοι από τα ευρωπαϊκά κινήματα ρομαντικού εθνικισμού των Νέων Γερμανών και της Τσεχικής Εθνικής Αναγέννησης. Οι περισσότερες από τις προσπάθειές τους αφιερώθηκαν στην εκπαίδευση των Λετονών, την κριτική την Γερμανών και την αφαίρεση του στίγματος από την λετονική γλώσσα, τις παραδόσεις και τον πολιτισμό.

Ο Κρισιάνις Βαλντεμάρς

Το κίνημα που ξεκίνησε μετά το 1850 στο Πανεπιστήμιο του Τάρτου, το οποίο τότε ήταν το ανώτατο μέρος  εκπαίδευσης στο κυβερνείο της Λιβονίας, παρακολουθούταν από περίπου 30 λετονούς φοιτητές. Ο Κρισιάνις Βαλντεμάρς, ένας φοιτητής από την Κουρλάνδη, ανήρτησε στο δωμάτιό του ένα σημείωμα, προσδιορίζοντας τον εαυτό του ως Λετονό, το οποίο ήταν ανήκουστο για την εποχή. Πολύ σύντομα μια ομάδα 10-13 φοιτητών αναπτύχθηκε γύρω από αυτόν, οργάνωσαν "Λετονικές βραδιές", κατά την οποία συζητούσαν για την κατάσταση των καταπιεσμένων από τους Γερμανούς Λετονών. Ο Γιούρις Αλουμάνς και ο Κρισιάνις Μπαρόνς σύντομα έγιναν ηγετικά μέλη.

Ίδρυσαν τις εφημερίδες Mājas Viesis και Pēterburgas Avīzes. Το κίνημα αρχικά υποστηρίχθηκε από τις ρωσικές αρχές, που το είδαν ως εργαλείο κατά των βαλτικών επαρχιών κυριαρχούμενων από τους Γερμανούς.

Το 1868, οι Νέος Λετονός Φρίτσις Μπριβζέμνιεκς άρχισε τη συλλογή λετονικών λαϊκών τραγουδιών γνωστά ως ντάινα. Το έργο του συνεχίστηκε από το Κρισιάνις Μπαρόνς, ο οποίος δημοσίευσε το 1894 το πρώτο βιβλίο για τα ντάινα, γνωστό σήμερα ως Dainutēvs (Πατέρας του Ντάινας).

Ένας άλλος λογοτεχνικός ακτιβιστής ήταν ο δάσκαλος Άτις Κρόνβαλντς, ο οποίος ανακάλυψε αναφορά της κόκκινης-λευκής-κόκκινης σημαίας στο Λιβονικό Χρονικό Ομοιοκαταληξιών του 13ου αιώνα. Αυτό το σχέδιο τελικά έγιναν η σημαία της Λετονίας. Ο Κρόνβαλντς εργάστηκε ακούραστα για την προώθηση της εκπαίδευσης μεταξύ των Λετονών, και εκσυγχρόνισε τη λετονική γλώσσα δημιουργώντας πολλές νέες λέξεις.

Το 1868, αρχικά ως μια φιλανθρωπική οργάνωση για την παροχή βοήθειας στα θύματα της εσθονικής καλλιεργητικής αποτυχίας, ιδρύθηκε η Λετονική Κοινωνία της Ρίγας η οποία οργάνωσε τη λετονική πολιτιστική ζωή στη Ρίγα και τις περιφέρειες. Ο πρώτος λετονικός θίασος ηγούμενος από τον Άντολφς Αλουμάνς ιδρύθηκε εδώ, κάτι το οποίο οδήγησε την γέννηση των θεατρικών έργων στα λετονικά.

Το 1873, πραγματοποιήθηκε το πρώτο Λετονικό φεστιβάλ τραγουδιού στη Ρίγα, στο οποίο τα περισσότερα τραγούδια ήταν Λετονικά λαϊκά τραγούδια. Από τα νέα τραγούδια που εκτελέστηκαν εκεί, ένα από αυτά, που συντέθηκε από τον Μπαουμάνου Κάρλις, έγινε αργότερα ο εθνικός ύμνος της Λετονίας. Φοβούμενοι την αύξηση του εθνικισμού, το αρχικό του όνομα "Θεέ, ευλόγησε τη Λετονία!" άλλαξε από τους ρώσους λογοκριτές σε "Θεέ, ευλόγησε τις χώρες της Βαλτικής!".

Το 1888, πρωτοεκδόθηκε το εθνικό έπος Λατσπλέσις, από τον Αντρέις Πούμπουρς.

Η Πρώτη Αφύπνιση ήταν ένα πολιτιστικό κίνημα ως επί το πλείστον ανάμεσα στις μορφωμένες τάξεις και σύντομα άρχισε να τελειώνει καθώς η λετονική κοινωνία έγινε πιο ώριμη και ενδιαφερόταν για νέες πολιτικές και επιστημονικές ιδέες. Πολλοί από τους κορυφαίους Νέους Λετονοί πέθαναν νωρίς ή εργάζονταν στη Ρωσία, μακριά από το σπίτι τους. Οι Λετονοί επίσης βίωσαν ένα κύμα Εκρωσισμού κατά το οποία η χρήση της λετονικής γλώσσας στα σχολεία απαγορευόταν.

Η Πρώτη Αφύπνιση ακολουθήθηκε από το κίνημα Jaunā strāva (Νέα Ενέργεια/Νέο Ρεύμα), η οποία ήταν πολύ περισσότερο πολιτικό και οδήγησε στην ίδρυση του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος.